1-2. Mang e ra ayuwegdad ni ngad athamgilgad u fithik’ boch e magawon nib mo’maw’ ni gad ma mada’nag nrogon ni be yog e 1 Peter 4:7, 8?

CHINEY nri gad be chugur i yan ko ngiyal’ nra mus e “tin tomren e rran” riy e bay ud mada’naged boch e magawon nrib gel e mo’maw’ riy. (2 Tim. 3:1) Bod nu tomuren bayay e towal nni tay u reb e nam ni bay u ngal u Africa, mab gel e cham ni i tay e girdi’ u rom. Ba pag nel’ e pul nib gel e riya’ ni i yan pi walagdad u fithik’ ni bochan e be cham e girdi’ u toobrad. Ere mang e ayuwegrad ni ngar athamgilgad u fithik’ e magawon ni yib ngorad? Bay boch i yad ni yag ni nge par u tafen boch i walagdad ni yad ma par u boch e binaw ndariy e riya’ riy. I yog reb e walag ni pumoon ni gaar: “Nap’an ni buch e re n’ey romad, mug felfelan’ ni bay e pi fager rog u toobeg. I yag ni nge bagamad me pi’ e athamgil nga laniyan’ bagamad.”

² Nap’an nra yib “fare gafgow ni ba ga’,” ma gad ra felfelan’ ni faanra bay boch e fager rodad ni gad ba t’uf rorad. (Rev. 7:14) Ere aram fan nrib t’uf ni ka chiney e ngad yognaged boch e fager ngodad nrib chugur thildad. (Mu beeg e 1 Peter 4:7, 8.) Boor ban’en nrayog ni ngad filed ko n’en ni buch rok Jeremiah. Pi fager rok nrib chugur thilrad e ra ayuweged nde buch ban’en rok u m’on ni ngan thang yu Jerusalem. * Ere uw rogon ni ngad folwokgad rok Jeremiah?

3. (a) Mang e rayog ni nge k’aring Jeremiah ni nge palognag ir ko girdi’? (b) Mang e weliy Jeremiah ngak Baruk ni tayol rok, ma mang angin ni yib riy?

³ Sogonap’an 40 e duw ni par Jeremiah u fithik’ bogi girdi’ ndar yul’yul’gad, ni kub muun ngay e pi buguli yoror rok nge girdien e tabinaw  rok ni yad ma par ko binaw rok ni ka nog yu Anathoth ngay. (Jer. 11:21; 12:6) Yugu aram rogon ma de palognag Jeremiah ir ko girdi’. Bin riyul’ riy e, weliy laniyan’ ngak Baruk ni tayol rok nib yul’yul’ ngak, maku arrogodad ni kud nanged rogon laniyan’ ni bochan e kan yoloy nga Bible. (Jer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Dariy e maruwar riy nnap’an ni i weliy Jeremiah salpen ngak Baruk nga i yoloy nga babyor, ma aram e n’en ni gelnag e t’ufeg nge tayfan u thilrow.​—Jer. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Mang e yog Jehovah ngak Jeremiah ni nge rin’? Uw rogon ni gelnag e re maruwel ney e tha’ u thilin Jeremiah nga Baruk?

⁴ Boor e duw ni i maruwel Jeremiah nder rus ni be ginang piyu Israel u murung’agen e n’en nra buch u Jerusalem. (Jer. 25:3) Nap’an ni ki guy Jehovah rogon bayay ni nge pi’ e athamgil nga laniyan’ piyu Israel ni ngar kalgadngan’rad, ma aram me yog ngak Jeremiah ni nge yoloy e ginang ni ke pi’ ngak piyu Israel nga lan bangi babyor ni kan bachiy. (Jer. 36:1-4) Nap’an ni rin’ Jeremiah nge Baruk e re maruwel ney ni ke pi’ Got ngorow u lan sogonap’an in e pul, ma dariy e maruwar riy ni ur weliyew boch ban’en u taabang ni gelnag e michan’ rorow.

5. Uw rogon ni kad nanged ni Baruk e ir reb e fager rok Jeremiah nib manigil?

⁵ Tomuren ni mu’ Jeremiah nge Baruk ni fager rok i yoloy e thin nga lan e gi babyor nem ni kan bachiy, ma thingari taga’ Jeremiah ngak Baruk ni nge weliy ko girdi’ e pi thin nem. (Jer. 36:5, 6) I athamgil Baruk ni nge dabi rus ni nge rin’ e re maruwel rok nem nib gel e riya’ riy. Dabisiy nri felfelan’ Jeremiah ngak Baruk u nap’an ni yan nga lan e yoror ko tempel, me rin’ e n’en ni ka nog ngak ni nge rin’. (Jer. 36:8-10) Nap’an ni rung’ag e piin yad ma yog e thin u Judah murung’agen e n’en ke rin’ Baruk, ma aram ma rogned ngak ni nge beeg e thin ni bay u lan fagi babyor ngorad nib ga’ laman! (Jer. 36:14, 15) Tomuren ma aram mar dugliyed ni nga rogned ngak Jehoyakim ni Pilung e n’en ke yog Jeremiah. Bochan ni yad be lemnag rarogon Baruk, ma aram me lungurad ngak: “I gur nge Jeremiah e thingar mmarow ngam mithgow. Ngam  guyew rogon ndabi nang be’ e gin ni gimew ba’ riy.” (Jer. 36:16-19) Ba manigil e fonow nra pied ngak!

6. Mang e rin’ Jeremiah nge Baruk u nap’an ni yib e togopuluw ngorow?

⁶ Nap’an ni rung’ag Jehoyakim ni Pilung e thin ni ke yoloy Jeremiah nga lan fagi babyor ni kan bachiy, ma aram mi ri damumuw nib gel, me fek fagi babyor nge urfeg me yog ni ngan kol Jeremiah nge Baruk. Machane de rus Jeremiah. Ki fek yugu bang e babyor ni yima bachiy nge pi’ ngak Baruk, me yoloy ngay urngin e thin rok Jehovah ni be yog Jeremiah ngak. I yoloy “urngin e thin ni immoy u lan fare gi babyor ni urfiy Jehoyakim ni pilung u mit e nifiy.”​—Jer. 36:26-28, 32.

7. Mang e dabisiy ni buch u nap’an ni be maruwel Jeremiah nge Baruk u taabang?

⁷ Piin yad ma athamgiliy ba mit e gafgow u taabang e ba ga’ nri ma chugur e tha’ u thilrad. Ere dabisiy ni yag ni nge nang Jeremiah nge Baruk boch ban’en u rarogorow nib fel’ rogon mi ri fel’ e thin rorow u nap’an ni yow be maruwel u taabang ni ngar yoloyew bayay fagi babyor ni kan bachiy ni ke kirebnag Jehoyakim ni Pilung. Ere uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad e n’en ni rin’ e gal pumoon ney ni yow ba yul’yul’?

8. Mang e rayog ni nge mo’maw’nag ngodad ni ngad yognaged boch e fager ngodad nrib chugur thildad? Mang fan nsusun e dabi mulan’dad?

⁸ Faanra bay ban’en ni ke rin’ be’ kafram ni ke kirebnag lanin’dad, ma sana rayog ni nge mo’maw’ ngodad ni ngad weliyed lanin’dad ngak yugu boch e girdi’. (Prov. 18:24) Fa reb e gad be lemnag ndariy e tayim rodad ara dabiyog u rogodad ni ngad maruweliyed ni ngari fel’ e tha’ u thildad yugu boch e girdi’. Machane susun e dabi mulan’dad. Faanra gad baadag ni nge ayuwegdad pi walagdad u nap’an nra yib e skeng ngodad, ma aram e ka chiney e ngad filed rogon ni nge pagan’dad ngorad nrayog ni ngad weliyed e tafinay rodad nge lanin’dad ngorad. Ireray reb e ban’en nib ga’ fan ni ngad rin’ed ni faanra ngari fel’ e tha’ u thildad.​—1 Pet. 1:22.

9. (a) Uw rogon ni dag Jesus ni be pagan’ ko pi fager rok? (b) Faanra ba fel’ rogon e numon u thilmed yugu boch e girdi’, ma uw rogon nra fel’ e tha’ u thilmed? Mu weliy e n’en ni buch rok be’.

⁹ I dag Jesus ni be pagan’ ko pi fager rok ni aram e i weliy laniyan’ ngorad u fithik’ e yul’yul’, ma da i mithag ban’en rorad. (John 15:15) Rayog ni ngad folwokgad rok ni aram e ngaud weliyed ko pi fager rodad e pi n’en ni ma k’aring e felfelan’, nge magafan’, nge kireban’ ngodad. Mu fal’eg e motoyil u nap’an ni be non be’ ngom, ya rayog ni ngam guy ni boor ban’en nib taareb u rogon e lem, nge tafinay romew, nge tin gimew be nameg. Am lemnag e n’en ni rin’ Cindy nreb e walag nib pin ni 29 e duw rok. I m’ag fager ngak reb e walag nib pin nib pioneer ni ka nog Marie-Louise ngak ni 67 e duw rok. Gubin e Aningeg Fen e Maruwel ni kakadbul  ni ma machib Cindy nge Marie-Louise u taabang, mab puf e thin u thilrow ma yow ma weliy boor ban’en u taabang. I gaar Cindy, “Gu baadag ni gamad ma weliy e pi fager rog boch ban’en nib ga’ fan u taabang ni bochan e ma ayuwegeg ni nggu nangrad nib fel’ rogon.” Faanra ba fel’ rogon e numon u thilin e pi fager, ma aram e rayog ni nge gel e chugur ko tha’ u thilrad. Faan ga ra folwok rok Cindy mag guy rogon ni ngam weliy lanin’um ngak yugu boch e girdi’, ma aram e rayog ni ngari fel’ e tha’ u thilmed.​—Prov. 16:24.

10. Mang angin nra yib riy ni faanra ud maruwelgad pi walagdad u taabang nrogon ni be yog e Proverbs 27:17?

¹⁰ Faan gad ra maruwel pi walagdad u taabang ma gad guy pi fel’ngirad nib manigil, ma aram e rayog ni ngad filed boch ban’en rorad, miki chugur thildad ni bod rogon Jeremiah nge Baruk. (Mu beeg e Proverbs 27:17.) Bod ni, faanra gimew be machib e fager rom u taabang ma kam guy rogon ni ke weliy fan e michan’ rok ara rogon ni ke weliy murung’agen Jehovah nge tin nib m’agan’ ngay u polo’ i gum’irchaen, ma uw rogon e re n’ey u wan’um? Dabisiy nra gel e t’ufeg rom ngak.

11-12. Mu weliy ban’en ni ke buch ni be dag ni faanra ud machibgad e pi fager rodad u taabang, ma aram e rayog ni ngari fel’ thildad.

¹¹ Am lemnag e n’en ni buch rok boch e walag ni be dag ni faanra un machib u taabang, ma rayog ni nge chugurnag e tha’ u thiliy. Adeline nreb e walag nib pin ni 23 e duw rok e yog ngak Candice nreb e fager rok ni nge un ngak nga ranow ra machibgow u reb e binaw ni gathi ri yima yan ngay ko machib. I yog Adeline ni gaar: “Gamow baadag ni nggu pasiggow boch ko machib, mu kug felfelan’gow ko machib ni gamow ma tay. Gamow l’agruw nib t’uf ni ngan pi’ e athamgil nga lanin’mow ya nge yag nug ululgow i pi’ e tin th’abi fel’ romow ngak Jehovah.” Ere mang angin ni yib ngorow ni bochan e maruwel nra tew u taabang? I yog Adeline ni gaar: “Gubin e blayal’ ni gamow ma weliy rogon lanin’mow u boch ban’en, nge n’en ni ke pi’ e athamgil nga lanin’mow u rogon e numon ni ka ug ted e girdi’, nge rogon ni kug guyew ni be pow’iymow Jehovah ko machib ni kug tew. Gamow baadag ni gamow ma weliy e pi n’ey u taabang, miki ayuwegmow ni nge bagamow me nang rarogon bagamow nib fel’ rogon.”

¹² Laïla nge Marianne ni l’agruw e walag nib pin  ni ka yow ba muchugbil ni yow ma par u France e ranow ko machib u lan lal e wik nga Bangui, ni aram e gin ni bay e tochuch ko fare nam nu Central African Republic riy, maku boor e girdi’ ni ma par u rom. I yog Laïla ni gaar: “Boor e magawon ni ug mada’nagew Marianne, machane bochan nib fel’ rogon e numon u thilmow maku ra bagamow ma be dag e t’ufeg ngak bagamow, ma aram e n’en nri fal’eg e tha’ u thilmow. Nap’an nug guy rogon ni m’agan’ Marianne ngay ni nge thilyeg rogon e par rok nge m’ag ko par ko gin kug warow ngay, nge rogon feni t’uf e girdi’ ko re binaw nem rok, nge rogon feni pasig ko machib, ma aram mar gu adag daken.” De t’uf ni ngam man mu par nga yugu reb e nam ni ngam felfelan’ ko pi n’ey. Gubin yay ni gimew ra maruwel reb e walag ni pumoon ara ppin ko ulung rom u taabang, ma aram e ke mab e kanawo’ ngom ni nge yoor boch ban’en nim nang u rarogon facha’ mi ri fel’ thilmew.

13. Faanra n’uw nap’an ni ud chaggad e pi fager rodad u taabang, ma mang e ma buch yu ngiyal’?

¹³ Bay yu ngiyal’ ni faanra n’uw nap’an ni ud chaggad e pi fager rodad u taabang, ma aram e gathi kemus ni ke mom ni ngad guyed pi fel’ngirad ya kki mom ni ngad guyed e pi meewar rorad. Ere mang e ra ayuwegdad ni ngad gelgad ko biney e magawon? Am sul ngam lemnag Jeremiah. Mang e ayuweg ni nga i sap nga fel’ngin yugu boch e girdi’ me n’ag fan e kireb rorad?

14. Mang e fil Jeremiah u murung’agen Jehovah, ma uw rogon ni ayuweg e re n’ey?

¹⁴ Jeremiah e ir e yoloy fare babyor ni Jeremiah, maku dabisiy ni ir e yoloy fa gal babyor u lan e Bible ni 1 nge 2 Kings. Re maruwel ney e ayuweg ni nge nang gelngin e runguy ni ma dag Jehovah ko girdi’ ndawor ra flontgad. Bod ni, manang nnap’an ni kalngan’ Ahab ni Pilung ko kireb rok, ma de thang Jehovah girdien e tabinaw rok u nap’an ni kab fos. (1 Ki. 21:27-29) Ku manang Jeremiah ni kireb ni rin’ Manasseh nib togopuluw ngak Jehovah e kab gel e ubchiya’ riy ko kireb ni rin’ Ahab. Yugu aram rogon, me n’ag Jehovah fan e kireb rok Manasseh ni bochan e kalngan’. (2 Ki. 21:16, 17; 2 Kron. 33:10-13) N’en ni buch ko gali cha’ney e dabisiy ni ayuweg Jeremiah ni nge folwok rok Got, me dag e gum’an’ nge runguy ngak e pi fager rok nrib chugur thilrad.​—Ps. 103:8, 9. 

15. Uw rogon ni folwok Jeremiah ko gum’an’ ni ma dag Jehovah u nap’an ndaki tiyan’ Baruk ko maruwel rok?

¹⁵ Am lemnag rogon ni ayuweg Jeremiah Baruk u nap’an ba ngiyal’ ndaki tiyan’ ko maruwel rok. De gur Jeremiah nge dugliy u wan’ ndab ki thilyeg Baruk e ngongol rok, ya guy rogon ni nge ayuweg ni aram e pi’ e fonow ngak u fithik’ e sumunguy miki tamilangnag ngak e n’en nib t’uf ni nge nang. (Jer. 45:1-5) Ere mang boch ban’en nrayog ni ngad filed ko re n’ey?

16. Mang e ba t’uf ni ngad rin’ed ya nge yag ni par nib fel’ thildad e pi fager rodad nrogon ni kan tamilangnag ko Proverbs 17:9?

¹⁶ Riyul’ nde puluw ni ngad lemnaged ni gubin ban’en ni nge rin’ pi walagdad mab fel’. Ere nap’an nra yag reb e fager ngodad, ma aram e ba t’uf ni ngad maruweliyed ni nge par nib fel’ e tha’ u thildad. Faanra ke oloboch e fager rodad, ma sana ba t’uf ni ngad fonownaged u fithik’ e sumunguy mu ku dogned ngak e n’en nib t’uf ni nge nang nrogon nib puluw ko Thin rok Got. (Prov. 25:12) Ma faanra ke rin’ ban’en ni ke kirebnag lanin’dad, mab t’uf ni ngad n’aged fan. Nap’an ni gad ra n’ag fan e kireb rok, ma thingar dab kud sulod ngaud weliyed ngak ara yugu boch e girdi’. (Mu beeg e Proverbs 17:9.) Chiney e rib ga’ fan ni ngad guyed rogon ni ngaud sapgad nga fel’ngin pi walagdad ko bin ni ngaud pared ni gad be yaliy e pi meewar rorad! Faan gad ra rin’ ni aray rogon, ma aram e rayog ni ngari fel’ e tha’ u thildad. Maku reb e, rib ga’ fan ni ngad rin’ed e re n’ey ni ka chiney ni bochan e nap’an nra yib fare gafgow nib ga’ ma ra t’uf rodad boch e fager nrib fel’ thildad.

17. Uw rogon ni micheg Jeremiah nriyul’ ni ir reb e fager nib manigil ko ngiyal’ ni keb e gafgow ngak be’?

¹⁷ I micheg Jeremiah ni profet u daken e ngongol  rok nriyul’ ni ir reb e fager nib manigil ko ngiyal’ ni keb e gafgow ngak be’. Bod nnap’an ni ayuweg Ebedmelek ni be’ nib moon nib tolang ni ma maruwel u tafen e pilung e yafos rok Jeremiah u nap’an ni ka nin’ nga lan ba luwed nib toar nib sug ko bar, ma aram me rus Ebedmelek nri chey me yib e piin yad ma yog e thin ra gafgownaged. Nap’an ni nang Jeremiah murung’agen e re n’ey, ma de par nde rin’ ban’en nga i athapeg ni manga yigi athamgil e fager rok u fithik’ e re magawon ney ni yigoo ir. Yugu aram rogon ni bay Jeremiah u kalbus, me rin’ e tin rayog rok ni aram e weliy ngak Ebedmelek ni fager rok e thin ni ke micheg Jehovah nra fal’eg laniyan’.​—Jer. 38:7-13; 39:15-18.

18. Mang e susun ni ngad rin’ed u nap’an ni ke mada’nag reb e fager rodad e magawon nrogon ni bay ko Proverbs 17:17?

¹⁸ Boor mit e magawon ni ma mada’nag pi walagdad e ngiyal’ ney. Bod ni, boor i yad e be gafgow ko yoko’, nge durru’, ara mahl ni yibe tay ko nam rorad, nge ku boch ban’en. Nap’an nra buch boch ban’en ni aray rogon, ma rayog ni nge pining boch i gadad e pi walag ney ni ngar pared rorad. Ma boch i gadad e rayog ni nge pi’ boch e salpiy ngorad ni ayuw. Machane bin riyul’ riy e, gad gubin nrayog ni nga dogned ngak Jehovah ni nge ayuweg pi walagdad. Faanra kad nanged ni bay reb i walagdad ni ke mulan’, ma sana dad nanged e n’en ni nga dogned ara ngad rin’ed ni fan ngak. Machane, gad gubin nrayog ni ngad pied e ayuw. Bod nrayog ni ngad ted e tayim ni nga darod da guyed e pi cha’ney ni fager rodad. Rayog ni ngad motoyilgad ngorad u fithik’ e sumunguy u nap’an ni yad be weliy salperad. Ku rayog ni ngad beeged boch e thin nu Bible ngorad ni gad baadag ya ma fal’eg lanin’dad. (Isa. 50:4) N’en th’abi ga’ fan e ga bay ni ngam pi’ e ayuw ngak e pi fager rom u nap’an ni ke t’uf e ayuw rorad.​—Mu beeg e Proverbs 17:17.

19. Faan gad ra guy rogon ni ngari fel’ thildad e pi fager rodad e chiney, ma uw rogon nra ayuwegdad boch nga m’on?

¹⁹ Ka chiney e ngad dugliyed u wan’dad ni ngad fal’eged e tha’ u thildad pi walagdad ma gad guy rogon ni nga i par ni aram rogon. Mang fan? Bochan e ra guy e pi toogor rodad rogon ni ngar yurba’naged gadad u daken boch e ban nge boch ban’en nra ur weliyed u murung’agdad nde puluw. Yad ra guy rogon ni ngar k’aringed gadad ni ngad togopuluwgad ngodad. Machane dabiyog ni ngar rin’ed e re n’ey. Dabiyog ni ngar taleged gadad ndab kud t’ufeged gadad. Dariy ban’en nrayog ni ngar rin’ed ni ngar kirebnaged e tha’ u thildad. Bin riyul’ riy e, tha’ u thildad e pi fager rodad e gathi kemus ni ban’en nra par nge mada’ nga tungun e re m’ag ney, ya ra par ni manemus!