1. ¿Achkë nuyaʼ qʼij Jehová rchë nqaʼän?

JEHOVÁ nuyaʼ qʼij chqë rchë nqachaʼ achkë xtqaʼän chpan qakʼaslemal. Ryä chqä nukʼüt chqawäch achkë ri más ütz nqachaʼ nqaʼän, y taq nqaʼän ri nqä chwäch, nqrtoʼ rchë ri xqachʼöbʼ nqaʼän ütz xttel apü chqawäch (Sal. 119:173). Rma riʼ, taq nqasmajij ri utziläj taq naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, Jehová xtqrtoʼ rchë yë ri ütz xtqachaʼ (Heb. 5:14).

2. Taq xqachʼöbʼ yän ri xtqaʼän, ¿achkë rkʼë jbʼaʼ kʼayewal nuʼän chqawäch?

² Ye kʼa, tapeʼ kʼo jun ütz ri xqachʼöbʼ nqaʼän, rkʼë jbʼaʼ xtkʼatzin xtqatäj qaqʼij rchë xtqakʼïs ri xtqachäp. Tqatzʼetaʼ jojun tzʼetbʼäl. Jun kʼajol nuyaʼ chwäch ran nuskʼij ruwäch jontir le Biblia. Tapeʼ ma nuyaʼ ta qa ruskʼixik jojun semanas, chaq kʼateʼ ma nuʼän ta chik. Jun qachʼalal ixöq nrajoʼ ntok precursora, ye kʼa ronojel mul nuʼij: «Kʼa xtinbʼän na». O rkʼë jbʼaʼ ri ukʼwäy taq bʼey pa jun congregación nkiyaʼ chkiwäch chë xkebʼä más chkichʼbʼexik ri qachʼalal rchë nbʼekikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx, ye kʼa yeqʼax ri ikʼ y majun xebʼekichʼaʼej ta. Tapeʼ ma junan ta ri tzʼetbʼäl ri xeqatzʼët qa, kʼo jun ri kan junan nbʼanatäj chkipan. Ri qachʼalal riʼ kʼo jun xkichʼöbʼ yän nkiʼän, ye kʼa ma xkiʼän ta. Ke riʼ jbʼaʼ xbʼanatäj pa naʼäy siglo kikʼë ri cristianos ri ye kʼo wä chpan ri congregación ri xjeʼ Corinto. Tqatzʼetaʼ achkë naʼoj nqatamaj qa chkij.

3. ¿Achkë xkiyaʼ chkiwäch ri cristianos aj Corinto rchë nkiʼän, ye kʼa achkë xbʼanatäj?

³ Chnaqaj ri junaʼ 55, ri cristianos aj Corinto xkiyaʼ chkiwäch nkiʼän jun samaj ri kan kʼo rejqalen. Ryeʼ xkitamaj chë ri cristianos aj Jerusalén y Judea ye kʼo wä pä mebʼaʼïl, chqä chë nkʼaj chik congregaciones najin wä nkimöl päq rchë yekitoʼ äl. Rma  janina yespan chqä kan ütz kinaʼoj, ryeʼ xkajoʼ xetoʼon y rma riʼ xkikʼtuj che rä ri apóstol Pablo achkë rubʼanik nkiʼän che rä. Ri apóstol xuʼij chkë achkë ütz nkiʼän y xuʼij che rä Tito chë kerutoʼ ri qachʼalal riʼ chmolik ri päq (1 Cor. 16:1; 2 Cor. 8:6). Ye kʼa, xeqʼax jojun ikʼ, Pablo xtamaj chë ri cristianos riʼ majun wä kibʼanon ta. Riʼ rkʼë jbʼaʼ xuʼän chë ri toʼïk ri nkajoʼ wä nkiyaʼ äl, ma xbʼä ta äl rkʼë ri toʼïk ri xkiyaʼ ri nkʼaj chik congregaciones chkë ri cristianos aj Jerusalén (2 Cor. 9:4, 5).

4. Achiʼel nuʼij chpan 2 Corintios 8:7 y 10 chqä 11, ¿achkë xuʼij Pablo chkë ri cristianos aj Corinto chë kʼo chë nkiʼän?

⁴ Ri cristianos aj Corinto nkajoʼ wä nkiʼän ri ütz, y rma kan kuw ri kikʼuqbʼäl kʼuʼx chqä kan xkajoʼ xetoʼon, Pablo xuʼij chkë chë ütz wä yetajin che rä. Ye kʼa kʼo chë xuʼij chkë chë tkikʼsaʼ ri samaj ri xkichäp (taskʼij ruwäch 2 Corintios 8:7, 10, 11). Ri xbʼanatäj kikʼë ri cristianos riʼ nukʼüt qa reʼ chqawäch: rkʼë jbʼaʼ yajün ri utziläj taq cristianos kʼo chë nkitäj kiqʼij rchë nkiʼän ri xkichʼöbʼ yän.

5. ¿Achkë kʼutunïk xtqayaʼ kiqʼalajsaxik?

⁵ Achiʼel wä ri cristianos aj Corinto, rkʼë jbʼaʼ röj chqä kʼayewal nuʼän chqawäch nqaʼän ri xqachʼöbʼ yän. ¿Achkë rma? Rma ri mak ri kʼo qa chqij kʼïy mul nuʼän chqë chë nqaʼij: «Kʼa xtqaʼän na». Chqä kʼo mul, ri chaq kʼateʼ kʼo nbʼanatäj nuʼän chë ma nqaʼän ta chik ri xqachʼöbʼ yän (Ecl. 9:11; Rom. 7:18). Chpan re tjonïk reʼ xkeqaqʼalajsaj re kʼutunïk reʼ: Taq kʼo jun nkʼatzin nqachaʼ pa qakʼaslemal, ¿achkë xtqtoʼö rchë chë yë ri ütz xtqachaʼ? We ya qachaʼon chik, ¿achkë ütz nqaʼän we kʼo nkʼatzin nqajäl? Y ¿achkë xtqtoʼö rchë xtqakʼïs ri samaj xtqachäp?

6. ¿Ajän riʼ taq rkʼë jbʼaʼ nkʼatzin nqajäl jun ri xqachʼöbʼ yän nqaʼän?

⁶ Pa qakʼaslemal kʼo jojun ri majun bʼëy xtqajäl ta. Jojun tzʼetbʼäl. Majun bʼëy nqajoʼ ta nqayaʼ qa Jehová, chqä qayaʼon chwäch qan nqayaʼ ruqʼij ri qakʼulaj (Mat. 16:24; 19:6). Ye kʼa, rma ri qakʼaslemal xa njalatäj, kʼo mul rkʼë jbʼaʼ nkʼatzin yeqajäl jojun ri xqachʼöbʼ yän rchë yeqaʼän. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ronojel mul yë ri ütz xtqachaʼ?

7. ¿Achkë kʼo chë nqakʼutuj che rä Dios, y achkë rma?

⁷ Tqakʼtuj qanaʼoj che rä Dios. Jehová xuʼän chë Santiago xtzʼibʼaj reʼ: «We kʼo jun chiwä rïx nunaʼ chë nkʼatzin más runaʼoj, ttjaʼ ruqʼij chukʼutxik che rä Dios, rma ryä ma nukʼekʼej ta nuyaʼ kinaʼoj ri yekʼutun che rä» (Sant. 1:5). Majun ta jun ri kan ta retaman ronojel, rma riʼ tqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová taq nkʼatzin nqachaʼ o nqajäl jun ri xqachʼöbʼ yän nqaʼän. Ke riʼ, Jehová xtqrtoʼ chë yë ri ütz xtqachaʼ.

8. ¿Achkë kʼo chë nqaʼän taq kʼo jun xqachʼöbʼ yän nqaʼän?

⁸ Ütz ütz tqanukʼuj rij ri xqachʼöbʼ nqaʼän. Tqakanuj qanaʼoj chpan ri Ruchʼaʼäl Dios, tqaskʼij ruwäch ri qa-publicaciones chqä qtzjon rkʼë jun winäq ri qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij (Prov. 20:18). Janina nkʼatzin nqaʼän riʼ taq najin nqachʼöbʼ nqajäl qasamaj, nqbʼä jukʼan chik tinamït o taq nkʼatzin nqatzʼët achkë carrera xtqakʼwaj ri xtqrtoʼ rchë xtqachʼäk qaway chqä rchë xtqayaʼ ruqʼij Jehová.

9. ¿Achkë rma nkʼatzin nqatzʼët achkë rma nqajoʼ nqaʼän ri xqachʼöbʼ?

⁹ Tqatzʼetaʼ achkë rma nqajoʼ nqaʼän ri xqachʼöbʼ. Taq kʼo jun nqajoʼ nqaʼän pa qakʼaslemal, kan janina ruqʼij chwäch Jehová ri achkë rma nqajoʼ nqaʼän riʼ (Prov. 16:2). Rma riʼ, kan kʼo rejqalen nqatzʼët achkë qäs rma nqajoʼ nqaʼän o nqachäp jun samaj. We xa yë jun naʼoj ri ma kan ta ütz nbʼanö chqë rchë nqachäp jun samaj, kʼayewal xtuʼän chqawäch xtqakʼïs ri samaj riʼ. Jun tzʼetbʼäl. Jun kʼajol xok precursor, ye kʼa xqʼax ri tiempo, ri kʼajol riʼ ma nbʼeruqʼiʼ ta ri horas ri kʼo chë nuʼän chqä ma kiʼ ta chik  rukʼuʼx taq ntel chutzjoxik le Biblia. Rkʼë jbʼaʼ xchʼöbʼ chë ri xbʼanö che rä chë xok precursor ya riʼ chë xtyaʼ kiʼkʼuxlal pa ran Jehová. Ye kʼa, ¿kantzij komä chë rma riʼ xok precursor o xa rma chë xrajoʼ chë ruteʼ rutataʼ o jun chik qachʼalal kiʼ kikʼuʼx nkiʼän rkʼë?

10. ¿Achkë xtqtoʼö we kʼo nkʼatzin nqajäl pa qakʼaslemal?

¹⁰ Tqatzʼetaʼ jun chik tzʼetbʼäl. Jun winäq ri najin nutamaj ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia nuyaʼ chwäch ran ma nskʼan ta chik. Pa naʼäy, ma nskʼan ta jun o kaʼiʼ semanas, ye kʼa chrij riʼ, ntzaq chik jmul chpan ri bʼanobʼäl riʼ. Tapeʼ ke riʼ, ryä nutäj ruqʼij rchë nuyaʼ qa rutjik ri sikʼ. Rma rajowabʼäl chrij Jehová chqä rma nrajoʼ chë Jehová kiʼ rukʼuʼx rkʼë, ryä nkowin nuyaʼ qa ri bʼanobʼäl riʼ (Col. 1:10; 3:23).

11. ¿Achkë rma kʼo chë nqatzʼët achkë nkʼatzin nqaʼän taq xqachʼöbʼ yän ri xtqaʼän?

¹¹ Tqatzʼetaʼ achkë nkʼatzin nqaʼän. Reʼ xtqrtoʼ rchë xtqakʼïs ri samaj xqachäp. Jun tzʼetbʼäl. We xqayaʼ chwäch qan nqaskʼij ruwäch le Biblia ronojel qʼij, rkʼë jbʼaʼ ma xtqkowin ta xtqaʼän riʼ we ma qatzʼibʼan ta achkë rubʼanik xtqaʼän che rä. * Jun chik tzʼetbʼäl. Ri ukʼwäy taq bʼey rchë jun congregación nkajoʼ yebʼä más chkichʼbʼexik ri qachʼalal, ye kʼa nqʼax ri tiempo y majun yekichʼaʼen ta. Jun ri xttoʼö kichë ya riʼ nkikʼtuj qa reʼ chkiwäch: «¿Qachʼobʼon chik achkë qachʼalal más rajwaxik yeqabʼechʼaʼej? ¿Qabʼin chik achkë qʼij chqä hora xkeqabʼechʼaʼej?».

12. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ xtkʼatzin xtqaʼän, chqä achkë rma?

¹² Tqʼax chqawäch chë ma ronojel ta nqkowin nqaʼän. Majun ta jun winäq kʼo ru-tiempo, rurajil nixta ruchqʼaʼ rchë nuʼän ronojel ri nrajoʼ. Rma riʼ kʼo chë nqʼax chqawäch chë kʼo ri ma xtqkowin ta xtqaʼän. Rkʼë jbʼaʼ kʼo mul kʼo chë xtqajäl jun ri xqachʼöbʼ yän nqaʼän rma xtqatzʼët chë ma xtqkowin ta xtqaʼän (Ecl. 3:6). We nqatzʼët chë kʼo nkʼatzin nqajäl chqä xqakanuj yän rubʼanik rchë nqaʼän riʼ y xqatzʼët chë xtqkowin xtqaʼän ri kʼa xqachʼöbʼ, ¿achkë xtqtoʼö rchë xtqakʼïs ri xtqachäp? Tqatzʼetaʼ woʼoʼ rubʼanik.

13. ¿Achkë rubʼanik xtqïl ri uchqʼaʼ ri nkʼatzin chqë rchë nqaʼän ri xqachʼöbʼ?

¹³ Tqakʼtuj qachqʼaʼ che rä Dios. Jehová nkowin nuyaʼ qachqʼaʼ rchë xtqaʼän ri xqachʼöbʼ (Filip. 2:13). Rma riʼ, tqakʼtuj ri loqʼoläj ru-espíritu rchë xtyaʼ ri uchqʼaʼ ri nkʼatzin chqë. Tqatjaʼ qaqʼij rkʼë ri chʼonïk, tapeʼ nqanaʼ röj chë achiʼel ta ma najin ta nyaʼöx pä chqë ri najin nqakʼutuj. Jesús xuʼij: «Ma kixtaneʼ ta chukʼutxik, y xtyaʼöx [ri loqʼoläj espíritu] chiwä» (Luc. 11:9, 13).

14. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ ri naʼoj kʼo chpan Proverbios 21:5 rchë xtqaʼän ri xqachʼöbʼ?

¹⁴ Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik xtqaʼän che rä ri xqachʼöbʼ (taskʼij ruwäch Proverbios 21:5 *). Rchë nqaʼän xa bʼa achkë qayaʼon chqawäch, nkʼatzin nqatzʼët achkë rubʼanik xtqaʼän che rä chqä kʼo chë nqaʼän kan achiʼel xqaʼij. Ke riʼ chqä ütz nqaʼän taq xqachʼöbʼ yän ri xtqaʼän, ütz tqatzʼibʼaj ronojel ri xtkʼatzin chqë. Taq kʼo jun samaj kan kʼayewal nuʼän chqawäch, ütz eqal nqbʼä chrij, ke riʼ ma kʼayewal ta xtqatzʼët ri qabʼanon pä chrij ri samaj riʼ. Pablo xuʼij chkë ri cristianos aj Corinto chë «ri naʼäy qʼij che rä jun semana» tkiyonij qa jbʼaʼ päq, pa rukʼexel nkiyoʼej kʼa taq xtapon Pablo kʼa riʼ nkimöl jontir (1 Cor. 16:2). Jun chik ri nqrtoʼ wä ri eqal nqbʼä chrij jun kʼayewaläj samaj, ya riʼ chë ma xtqbʼison ta rma ri samaj riʼ.

15. Taq xqachʼöbʼ yän achkë rubʼanik xtqaʼän che rä jun samaj, ¿achkë chik jun ütz nqaʼän?

 ¹⁵ Ri nqatzʼibʼaj ri achkë rubʼanik xtqaʼän che rä jun samaj xtqrtoʼ chë xtqkowin xtqaʼän ri samaj riʼ (1 Cor. 14:40). Jun tzʼetbʼäl. Chkë ri ukʼwäy taq bʼey nbʼix chë tkichaʼ jun ukʼwäy bʼey rchë nutzʼibʼaj jontir ri xtkiʼij chpan ri kimoloj, chqä achkë xtbʼanö jun samaj y ajän kʼo chë nujäch ri samaj riʼ. Taq ri ukʼwäy taq bʼey nkismajij ri naʼoj riʼ, ma kʼayewal ta xtuʼän chkiwäch xtkiʼän ri xtkichʼöbʼ (1 Cor. 9:26). Röj chqä ütz nqakʼän qanaʼoj chkij. Jun tzʼetbʼäl. Ütz nqatzʼibʼaj ronojel ri samaj ri kʼo chë nqaʼän pa jun qʼij chqä nqayaʼ pa naʼäy ri samaj ri nqajoʼ nqaʼän yän. Reʼ ma xa xuʼ ta xtqrtoʼ rchë xtqakʼïs ri samaj xtqachäp, chqä xtqrtoʼ rchë xkeqaʼän kʼïy samaj.

16. Achiʼel nuʼij chpan Romanos 12:11, ¿achkë janina nkʼatzin rchë nqaʼän ri xqachʼöbʼ?

¹⁶ Tqatjaʼ qaqʼij. Rchë nqaʼän ri xqachʼöbʼ chqä nqakʼïs ri xqachäp, nkʼatzin nqatäj qaqʼij (taskʼij ruwäch Romanos 12:11). Pablo xuʼij che rä Timoteo chë ronojel mul ttjoj riʼ rchë ntok jun utziläj tijonel chqä chë majun bʼëy tyaʼ qa rubʼanik riʼ. Röj ütz nqaksaj ri naʼoj riʼ rkʼë xa bʼa achkë samaj nqajoʼ nqaʼän pa rutinamit Jehová (1 Tim. 4:13, 16).

17. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ Efesios 5:15 chqä 16 rchë nqaʼän ri xqachʼöbʼ?

¹⁷ Ütz ruksaxik tqabʼanaʼ che rä ri tiempo (taskʼij ruwäch Efesios 5:15, 16). Tqaʼij ajän nqaʼän jun samaj chqä kan tqabʼanaʼ chpan ri tiempo riʼ. Ma tqayoʼej ta chë kʼa ronojel na ütz xtuʼän kʼa riʼ nqaʼän jun samaj, rma rkʼë jbʼaʼ majun bʼëy xtbʼanatäj ta riʼ (Ecl. 11:4). Ma tqayaʼ ta qʼij chë ri ma kan ta más kejqalen nkiʼän chë majun ta chik qa-tiempo chqä qachqʼaʼ rchë nqaʼän ri kʼo más kejqalen (Filip. 1:10). We ütz, tqachaʼ jun tiempo ri qataman chë ri nkʼaj chik ma xkojkinäq ta rkʼë ri xtqaʼän. Tqaʼij chkë ri nkʼaj chik chë nkʼatzin ma yojkinäq ta rchë nqayaʼ qan chrij ri qasamaj. Chqä rkʼë jbʼaʼ ütz nqachüp qa-teléfono chqä kʼa xtqatzʼët na ri correos o redes sociales. *

18, 19. Taq xqachʼöbʼ yän achkë nqaʼän, ¿achkë xtqtoʼö rchë xtqakʼïs ri xqachäp tapeʼ kʼo kʼayewal xkeqïl?

¹⁸ Tqayaʼ qan chkij ri utzil xkeqïl. Ri yeqaʼän pa qakʼaslemal ütz nqajnamaj rkʼë jun bʼiʼajen. We nqajoʼ nqapon akuchï nqajoʼ nqbʼä wä, ma xtqkanaj ta qa pa bʼey tapeʼ tzʼapäl ri bʼey y kʼo chë xtqajäl ri qabʼey. Ke riʼ chqä nbʼanatäj rkʼë ri yeqaʼän. We nqayaʼ qan chrij ri utzil xkeqïl, ma xtqayaʼ ta qa rubʼanik jun samaj tapeʼ ye kʼo kʼayewal xkeqïl (Gál. 6:9).

¹⁹ Kantzij na wä chë ma chaq bʼaʼ ta nqachaʼ ri ütz chqä nqasmajij ri xqachʼöbʼ. Ye kʼa rkʼë rutoʼik Jehová, röj xtqïl qanaʼoj chqä qachqʼaʼ ri nkʼatzin rchë xtqakʼïs ri xqachäp.