1. Isẹhoa nela Osẹnobulua re nin mhan?

JEHOVA re isẹhoa nin mhan rẹ sabọ tobọmhan ha zẹ ebi mhan ho nin mhan kiẹn bhi iẹnlẹn. Sokpan, ọle man mhan ebi mhan ha rẹ ha zẹ ebe mhẹn yẹ. Ọle rẹkpa mhan rẹ sabọ mun emhanmhan nesẹmhan sẹ, sade ene emhanmhan diẹn mun iho nesọle. (Ps. 119:173) Ahamiẹn mhan dọnmhegbe rẹ re obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo, mhan ki sabọ ha mhọn emhanmhan ne mhẹn.—Heb. 5:14.

2. Ọnọghọ nela mhan ha sabọ ha mhọnlẹn rẹji emhanmhan nesẹmhan?

² Ẹgheso, aharẹmiẹn emhanmhan ne mhẹn mhan mhọnlẹn, ọ sabọ rẹ ha nọghọ mhan rẹ mun ele sẹ. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin eso ghe: Obhio mhan nin okpea da mhanmhanlẹn ghe ọle ho nin ọle tie ebe ne ribhi Baibo rebhe fo. Bhi uzana eso, ọle da wo ha lu nọnsẹn bhi ọne iBaibo nin ọle ha tie, sokpan, akizẹbue, ọle da zobọ bhọ. Obhio mhan nin okhuo da ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe ọle dẹ lu iwẹnna ọkanẹfan ọsi ẹghe rebhe. Ọkpakinọn, ọle da ha si ẹghe nin ọle ha rẹ munhẹn re alo. Usun ewanlẹn bhi agbotu ọkpa da mhanmhan ghe, ele dẹ fẹkẹ re ẹghe ọbhi otọ rẹ ha re ẹnẹ ji ene ribhi ọne agbotu. Sokpan, uki ne bunbun rẹ gbera, ele bha sẹ munhẹn. Arẹmiẹn idia kẹkẹ ene ijiẹmhin nan rẹman, ọnọghọ ọkpa ele rebhe ha mhọnlẹn. Ele bha sabọ mun emhanmhan nọnsele sẹ. Bhi ore nin ọhẹnhẹn, Kristiẹn ne ha ribhi Corinth yẹ wo ha mhọn ọne ọnọghọ nan. Bha ji mhan zilo nyan ebi mhan ha sabọ luẹ bhi obọ ele.

3. Emhanmhan nela iKristiẹn ne ribhi Corinth ha mhọnlẹn? Ele be mun ọne emhanmhan sẹ?

³ Bhi egbe ẹghe 55 C.E., Kristiẹn ne ribhi Corinth da ha ho nin ele lu emhin kpataki. Be bhọ ele ha guanọ nin ele lu? Ele ki họn ghe Kristiẹn ne ribhi Jerusalem bi Judea ribhi ọnọghọ, ghe ele bha yẹ miẹn rẹ lu, ele da ha guanọ nin ele koko emhin ji ele beji Kristiẹn nekẹle ha lu. Oyẹẹ bi ifuẹkẹ nin ele mhọn da ibhio ele zẹle nin ele da ha ho nin ele lu ọnan. Ele da nọọn iPaul nin odibo ebi ele ha rẹ lu ọnan yẹ. Bhiriọ, Paul da gbẹn ji ele taman ele ebi ele ha lu yẹ.  Ọle da yẹ re iTitus mundia nin ọle miẹn ele igho nin ele koko. (1 Cor. 16:1; 2 Cor. 8:6) Uki eso ki gbera, Paul da họn ghe Kristiẹn ne ribhi Corinth bha sẹ zẹ emhin bhi obọ beji ele tale. Ranmhude ọnan, ẹghe iyẹ da ha ribhọ nan rẹ je emhin nin ele ha zẹ bhi obọ ji Kristiẹn ne ribhi Jerusalem.—2 Cor. 9:4, 5. 

4. Beji 2 Corinthians 8:7, 10, 11 rẹman, be iPaul taman iKristiẹn ne ribhi Corinth nin ele lu?

⁴ Ene iKristiẹn ne ribhi Corinth rẹ mhanmhan emhin esili nin ele ha lu. Bhiriọ, Paul da wo gẹn urẹọbhọ nọn deziẹn nọnsele bi ọkhọle esili nan rẹ zẹ emhin bhi obọ nin ele ha mhọnlẹn. Sokpan, ọle da yẹ taman ele ghe ọkhẹke nin ele mun emhanmhan nọnsele sẹ. (Tie 2 Corinthians 8:7, 10, 11.) Ijiẹmhin ọsi Kristiẹn ne ribhi Corinth rẹman mhan ghe, ọ dẹ sabọ ha nọghọ iKristiẹn nọn ga nọnsẹn rẹ lu emhin nọn khẹke nin ọle lu.

5. Inọnta nela mhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

⁵ Bọsi ibhokhan iCorinth, ọ sabọ ha nọghọ mhan rẹ mun emhanmhan nọnsẹmhan sẹ. Bezẹle? Ranmhude ọ bha gba nin mhan fo, mhan sabọ rẹ ha si ẹghe nin mhan ha rẹ lu ọne emhin re alo. La emhin nin mhan bha kọ ọbhọ sabọ rẹ sunu nọn ha re ọle nọghọ mhan rẹ mun emhanmhan nesẹmhan sẹ. (Eccl. 9:11; Rom. 7:18) Ọkuẹsẹ mhan fi emhanmhan nesẹmhan dẹnọ, be ọkhẹke nin mhan ka lu? Be ha rẹkpa mhan nin mhan sabọ ha mun emhanmhan nesẹmhan sẹ?

6. Be ha sabọ rẹ mhan fi emhanmhan nesẹmhan eso denọ?

⁶ Emhanmhan eso ribhọ nin mhan iguanọ nin mhan fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. Bhi ọsi ijiẹmhin, mhan ida fi ọkhọle denọ rẹ ha ga iJehova. Sẹyẹ, mhan ida zobọ bhọ rẹ ha sun rẹkhan okhuo mhan la ọdọ mhan. (Matt. 16:24; 19:6) Ọkpakinọn, ranmhude idia nin mhan ye sabọ fidenọ, emhanmhan nesẹmhan eso sabọ rẹ fidenọ. Be imhan ha lu nin mhan da sabọ ha zẹ emhanmhan ne mhẹn nẹ?

7. Be imhan ha bhii Jehova le bhi erọnmhọn? Bezẹle?

⁷ Bhii Jehova nin ọle re ẹwanlẹn nin uwẹ. Jehova da taman iJames nin ọle gbẹn yọle: “Ahamiẹn ọria soso bhi ẹwẹ bha guanọ nin ọle ha wanlan, ji ọle ha bhii Osẹnobulua, ranmhude, Osẹnobulua hi ọnọn tan obọ a re emhin nin ọrebhe.” (Jas. 1:5) Ọria soso iribhọ nin ẹwanlẹn gba nan fo. Bhiriọ, ahamiẹn uwẹ ho nin uwẹ mhanmhan ebi uwẹ ha lu, la uwẹ ho nin uwẹ fi emhanmhan nọnsẹ denọ, ka bhii Jehova nin ọle rẹkpa ẹ. Bhiriọ, Jehova ki rẹkpa ẹ zẹ emhanmhan nin ẹwanlẹn ye.

8. Be ọkhẹke nin mhan rẹ guanọ otọ emhin fẹghe yẹ ọkuẹsẹ mhan mhanmhan ebi mhan ha lu?

⁸ Manman ha guanọ otọ ẹmhọn fẹghe. Ahamiẹn uwẹ ho nin uwẹ mhanmhan ebi uwẹ ha lu, tie iBaibo bi ebe nesẹmhan fẹghe, uwẹ ha yẹ ne ẹbho talọ ne ha sabọ re adia esili nin uwẹ. (Prov. 20:18) Ọkuẹsẹ uwẹ fi iwẹnna nọnsẹ denọ, la uwẹ kpanọ dọ ha nyẹnlẹn bhi agbaẹbho ọbhebhe, la uwẹ ho nin uwẹ lẹn eji uwẹ ha yo isiku sẹ nin uwẹ da sabọ miẹn ebi uwẹ ha rẹ ha gbẹloghe egbe, ọkhẹke nin uwẹ ka re inian guanọ otọ ọne ẹmhọn fẹghe.

9. Elele nela mhan ha miẹn sade mhan ta ẹmhọanta man egbe mhan?

⁹ Fẹghe ebezẹle nin uwẹ da ho nin uwẹ lu ebi uwẹ guanọ nin uwẹ lu. Ebezẹle nin mhan da ho nin mhan lu ebi mhan guanọ nin mhan lu wo rẹtẹ iJehova. (Prov. 16:2) Ọle guanọ nin mhan ha ta ẹmhọanta bhi emhin rebhe nin mhan lu. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan ha ta ẹmhọanta man egbe mhan, bi ẹbho nekẹle ebezẹle nin mhan da ho nin mhan lu emhin nin mhan guanọ nin mhan lu. Ahamiẹn mhan bha re inian ta ẹmhọanta man egbe mhan, ọ ki ha nọghọ mhan rẹ mun ọne emhanmhan sẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ji a man yọle obhio mhan nin okpea munhẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan ọsi ẹghe rebhe. Akizẹbue, ọ da ha nọghọ ọle rẹ ha miẹn eka ẹghe nọn khẹke nin ọle  ha miẹn. Bhiriọ, ọle bha yẹ ha miẹn eghọnghọn bhi ọne iwẹnna nan. Ọle sabọ rẹ ha tale ghe, oyẹẹ nin ọle mhọn da iJehova zẹle nin ọle da deba ha lu iwẹnna ọkanẹfan. Sokpan, asabọmiẹn ebezẹle ọle muegbe deba hi, ọle guanọ nin ọle re ene biẹ ọle, la imọẹ ọle ha ghọnghọn.

10. Be ha rẹkpa mhan rẹ sabọ fidenọ?

¹⁰ Bha ji mhan yẹ fẹ ijiẹmhin ọbhebhe ghe. Ji a man yọle ọria nin mhan man ọle iBaibo zobọ bhi siga nan sin. Bhi osi ọhẹnhẹn, ọle da wo ha dọnmhegbe arẹmiẹn ọ bha lẹkhẹ. Bhi uzana ọkpa la eva, ọle bha sin. Akizẹbue, ọle da gbo fiobọdọn sin. Ọle ki zẹ re inian dọnmhegbe, ọle da sha sabọ zobọ bhọ sẹsẹsẹ. Oyẹẹ nin ọle mhọn da iJehova, bi ọkhọle nin ọle mhọn nin ọle rẹ lu ebe ti Ọle bhọ zẹle nin ọle da sabọ khọn isiga nan sin miotọ.—Col. 1:10; 3:23.

11. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha mhanmhan ebi mhan ha rẹ ha mun emhanmhan nesẹmhan sẹ yẹ?

¹¹ Mhanmhan ebi uwẹ ha rẹ mun ọne emhanmhan sẹ yẹ. Ahamiẹn uwẹ mhanmhan ebi uwẹ ha rẹ mun emhanmhan nesi uwẹ sẹ, ọ ki lẹkhẹ nin uwẹ rẹ mun ele sẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, asabọmiẹn uwẹ ho nin uwẹ ha tie iBaibo ẹghe rebhe. Sokpan ahamiẹn uwẹ bha mhanmhan ebi uwẹ ha rẹ ha tie ọle yẹ, asabọmiẹn uwẹ ida sabọ tie ọle sotọ beji uwẹ guanọ. * La asabọmiẹn ewanlẹn bhi agbotu mhanmhanlẹn ghe, ele dẹ ha re ẹnẹ je ene ribhi agbotu nin ele dọ ha ziẹn ele udu. Ọkpakinọn, ẹghe eso rẹ gbera, ele bha lu rẹkhan ọne emhanmhan. Nin ene ewanlẹn nan rẹ sabọ lu beji ele mhanmhanlẹn, ọkhẹke nin ele nọọn egbe ele ene inọnta nan: “Mhan sẹ be gbẹn elin ọsi ibhio mhan nin mhan ho nin mhan re ẹnẹ je ọbhi otọ? Mhan be sẹ re ẹdẹ yi nin mhan ha rẹ re ẹnẹ je ele?”

12. Ẹgheso, be ha sabọ sunu ji emhanmhan nesẹmhan? Bezẹle?

¹² Ha mhọn emhanmhan nin uwẹ ha sabọ munsẹ. Ọria soso iribhọ nọn mhọn ọne ahu, bi ẹghe nin ọle rẹ lu emhin rebhe nin ọle mhọn bhi ọkhole. Bhiriọ ọkhẹke nin mhan re ẹwanlẹn ha zẹ ebi mhan ha sabọ lu. Ẹgheso, mhan sabọ rẹ fi emhanmhan nọnsẹmhan denọ ahamiẹn ahu mhan bha yẹ gbe ọle. (Eccl. 3:6) Ji a mhan yọle uwẹ fẹ emhanmhan nọnsẹ ghe, yẹ fi ọle denọ beji uwẹ ha da sabọ mun ọlẹn sẹ. Bhiriọ, be ha rẹkpa ẹ nin uwẹ da sabọ mun ọlẹn sẹ beji uwẹ rẹ mhanmhanlẹn? Bha ji mhan zilo nyan emhin isẹn ne ha sabọ rẹkpa ẹ.

13. Họla ha sabọ re ahu nin uwẹ rẹ mun emhanmhan nesi uwẹ sẹ?

¹³ Bhii Jehova nin ọle re ahu nin uwẹ rẹ mun emhanmhan nesi uwẹ sẹ. Osẹnobulua dẹ sabọ re ahu nin uwẹ rẹ mun emhanmhan nọnsẹ sẹ. (Phil. 2:13) Bhiriọ, bhii Jehova nin ọle re ẹlinmin nọn khiale nọnsọle rẹ rẹkpa ẹ. Aharẹmiẹn ọ diabe ọle bha sẹ wanniẹn ọne erọnmhọn, hẹi zobọ. Jesu taman mhan yọle: “Bha ha nọọn, a ki re nin bha.”—Luke 11:9, 13.

14. Be adia nọn ribhi Proverbs 21:5 ha rẹ rẹkpa ẹ nin uwẹ da sabọ mun emhanmhan nesi uwẹ sẹ yẹ?

¹⁴ Mhanmhan uwedẹ nin uwẹ ha rẹ mun ọne emhanmhan sẹ. (Tie Proverbs 21:5.) Ahamiẹn uwẹ mhọn iwẹnna bhi obọ, ọkhẹke nin uwẹ mhanmhan ebi uwẹ ha rẹ lu ọle yẹ. Iriọ yẹ nọn rẹji emhanmhan nesi uwẹ. Ọkhẹke nin uwẹ gbẹn ene emhin kẹkẹ nin uwẹ ha lu rẹ mun ọlẹn sẹ dagbare. Ahamiẹn uwẹ mhọn udede iwẹnna nin uwẹ ha lu, ha lu ọle khere khere. Bhiriọ, uwẹ ki sabọ ha daghe eji uwẹ ki sẹ lu sẹ. Paul da taman ibhokhan iCorinth ghe nin ele ha zẹ emhin bhi obọ uzana-uzana, ghe nin ele hẹi mundia ha khẹ nin ọle vae fo ọkuẹsẹ ele re osukpa rẹ koko ọne igho. (1 Cor. 16:2) Ahamiẹn inian uwẹ rẹ khu ọbhi emhanmhan nesẹ khere khere, uwẹ ida ha riale ghe uwẹ ida sabọ mun ele sẹ.

15. Be ọkhẹke nin uwẹ lu nin emhanmhan nesẹ da lẹkhẹ nin uwẹ rẹ munsẹ?

¹⁵ Uwẹ ha gbẹn ebi uwẹ ha rẹ re emhanmhan  nesi uwẹ khian yẹ ọbhi otọ, ọ ki rẹkpa uwẹ rẹ sabọ mun ele sẹ. (1 Cor. 14:40) Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn ene ewanlẹn bhi agbotu do ikolo, ele ki zẹ ọria bhi ẹwẹ ele nọn ha gbẹn emhin nin ele mhanmhanlẹn ọbhi otọ, bọsi ọria nin ele re mundia nọn ha khu ọbhi ọne emhanmhan, bi ẹghe nan re nanlẹn rẹ mun ọne emhanmhan sẹ. Ewanlẹn ha lu inian, ọ ki lẹkhẹ nin ele rẹ mun emhanmhan nọnsele sẹ. (1 Cor. 9:26) Ọkhẹke nin uwẹ yẹ ha re inian re emhanmhan nesẹ khian. Bhi ọsi ijiẹmhin, uwẹ sabọ rẹ gbẹn ilọnmhọn nin uwẹ ho nin uwẹ lu bhi ukpẹdẹ ọbhi otọ. Ene uwẹ ho nin uwẹ ka lu, ele uwẹ ha gbẹn ọbhi okhun ọlẹn. Ọnan ki rẹkpa uwẹ nin uwẹ sabọ lu emhin nin uwẹ mhanmhanlẹn. Sẹyẹ, ọ ki rẹkpa uwẹ re obhi ẹghe khere rẹ lu eka ne bunbun.

16. Be iRomans 12:11 rẹman ọkhẹke nin mhan lu nin mhan da sabọ mun emhanmhan nesẹmhan sẹ?

¹⁶ Dọnmhegbe ha khu ọbhi ọne emhanmhan. Nin ọria rẹ sabọ mun emhanmhan nesọle sẹ beji ọle rẹ mhanmhanlẹn, ọkhẹke nin ọle wẹnna kaka. (Tie Romans 12:11 Paul da taman iTimothy nin ọle hẹi zobọ bhọ rẹ ha wẹnna kaka nin ọle da sabọ kiẹn ọnọn guẹ ebi a rẹ man emhin yẹ. Mhan dẹ sabọ rẹkhan ọne adia nan bhi emhin rebhe nin mhan ho nin mhan lu nin Jehova.—1 Tim. 4:13, 16.

17. Be Ephesians 5:15, 16 ha rẹ sabọ rẹkpa uwẹ rẹ mun emhanmhan nesi uwẹ sẹ yẹ?

¹⁷ Re ẹwanlẹn ha noo ẹghe nọnsẹ. (Tie Ephesians 5:15, 16.) Mhanmhan ẹghe nin uwẹ ha rẹ lu ebi uwẹ mhanmhanlẹn, uwẹ ha dọnmhegbe nin uwẹ hẹi fi ọne ẹghe denọ. Hẹi ha khẹ ẹghe nin emhin rebhe ha re wo dia nọnsẹn ọkuẹsẹ uwẹ munhẹn ha khu ọbhi emhanmhan nesẹ, ranmhude asabọmiẹn uwẹ ida miẹn ẹghe nin emhin rebhe ha rẹ wo dia nọnsẹn. (Eccl. 11:4) Hẹi ji emhin ne bha lu uhọnmhọn emhin da ha gbe uwẹ ẹghe bi ahu nin uwẹ ha rẹ lu emhin ne lu uhọnmhọn emhin nẹ. (Phil. 1:10) Uwẹ sabọ rẹ guanọ ẹghe nin ẹbho ida rẹ de uwẹ idobolo, la uwẹ ki taman ele ghe uwẹ iguanọ nin ọria soso lehe uwẹ bhi ọne ẹghe nin. Uwẹ sabọ yẹ rẹ wẹ ifoni nọnsẹ a fo. *

18-19. Be ha rẹkpa uwẹ nin uwẹ hẹi zobọ bhọ rẹ ha khu ọbhi emhanmhan nesi uwẹ aharẹmiẹn uwẹ miẹn ọnọghọ?

¹⁸ Ha ria ẹmhọn elele nọn ha nabhọre sade uwẹ mun ẹmhanmhan nọnsi uwẹ sẹ. Inian ọria nọn mhọn emhanmhan diabe ọria nọn khian ẹbho. Ahamiẹn ọne ọria ho nin ọle sẹbhi eji ọle khian, ọle ida zobọ bhi ọne okhian. Aharẹmiẹn uwedẹ ọkpa khuele, ọle ki guanọ uwedẹ ọbhebhe. Iriọ yẹ nọn rẹji emhanmhan nesẹmhan. Ahamiẹn mhan denọ ẹlo ọbhi elele nọn ha nabhọre sade mhan mun ele sẹ, mhan ida wo re ẹjẹje rẹ zobọ bhọ aharẹmiẹn mhan miẹn ọnọghọ.—Gal. 6:9.

¹⁹ Nan rẹ ha mhọn emhanmhan esili bha lẹkhẹ. Ọ bha yẹ lẹkhẹ nan rẹ mun ele sẹ. Ọkpakinọn, Jehova dẹ re ẹwanlẹn bi ahu nin uwẹ rẹ sabọ mun emhanmhan nesi uwẹ sẹ.