1. ¿Baʼax páajtalil u tsʼaamajtoʼon Jéeoba?

 JÉEOBAEʼ u tsʼaamajtoʼon u páajtalil k-yéeyik baʼax ken k-beet ichil k-kuxtal. Ku nuʼuktikoʼon utiaʼal k-chʼaʼtuklik baʼax maʼalob, tsʼoʼoleʼ wa maʼalob u yilkeʼ ku yáantkoʼon k-tsʼoʼokbese (Sal. 119:173). Le oʼolaleʼ utiaʼal k-chʼaʼtuklik k-beetik baʼax maʼalobeʼ kʼaʼabéet k-chaʼik u nuʼuktikoʼon le Bibliaoʼ (Heb. 5:14).

2. ¿Baʼax jeʼel u yúuchul kex maʼalob baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklik k-beetkeʼ?

² Chéen baʼaleʼ kex maʼalob baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklikeʼ wa maʼ t-tsʼáaik k-óol k-beeteʼ jeʼel u talamtaltoʼon k-tsʼoʼokbesikeʼ. Koʼoneʼex ilik bey tiʼ baʼax súutukil jeʼel u yúuchleʼ. Juntúul xiʼipaleʼ ku chʼaʼtuklik u xokik le Bibliaoʼ. Ku xokik ichil jujunpʼéel semanaʼob, baʼaleʼ kéen máanak kʼiineʼ ku xuʼulul u xokik. Juntúul kiikeʼ ku chʼaʼtuklik baʼax kʼiin kéen káajak u beetik u precursorail, baʼaleʼ kéen kʼuchuk le kʼiin u yaʼalmoʼ maʼ tu beetik. Junmúuchʼ ancianoʼobeʼ ku chʼaʼtuklik u xíimbaltikoʼob le sukuʼunoʼob utiaʼal u líiʼsik u yóoloʼoboʼ, baʼaleʼ maʼ tu beetkoʼob. Jeʼex k-ilkoʼ jejeláas baʼaxoʼob chʼaʼtuklaʼab u beetaʼal, baʼaleʼ mix junpʼéel beetaʼabiʼ. Le baʼax tsʼoʼok k-aʼalikaʼ chíikaʼan tiʼ le baʼax úuch tiʼ le sukuʼunoʼob teʼ yáax siglo kajaʼanoʼob Corintooʼ. Koʼoneʼex ilik baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le baʼax úuchtiʼoboʼ.

3. ¿Baʼax tu chʼaʼtuklaj u beetik le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob Corintooʼ, baʼaleʼ baʼax úuchtiʼob?

³ Óoliʼ teʼ año 55, le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob Corintooʼ tu chʼaʼtuklaj u beetkoʼob junpʼéel baʼax jach kʼaʼanaʼan. Tu yojéeltoʼobeʼ le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob Jerusalén yéetel Judeaoʼ táan u máanskoʼob óotsilil. Uláakʼ múuchʼuliloʼob túuneʼ tu chʼaʼtuklaj u juntarkoʼob taakʼin utiaʼal u yáantajoʼob. Le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob Corintooʼ tumen taak xan u yáantajoʼobeʼ tu kʼáatoʼob tiʼ apóstol Pablo bix jeʼel u beetkoʼobeʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob baʼax ken u beetoʼob yéetel tu túuxtaj Tito u mol le taakʼin ken u juntartoʼoboʼ (1 Cor. 16:1; 2 Cor. 8:6). Chéen baʼaleʼ ka máan wa  jaypʼéel mesoʼobeʼ apóstol Pabloeʼ tu yojéelteʼ mix baʼal u beetoʼob. Le beetkeʼ le kéen kʼuchuk u kʼiinil u bisaʼal le taakʼin Jerusalenoʼ minaʼan utiaʼaloʼobiʼ (2 Cor. 9:4, 5).

4. Jeʼex u yaʼalik Kaʼapʼéel tiʼ Corintoiloʼob 8:7, 10 yéetel 11, ¿baʼax tu yaʼalaj Pablo tiʼ le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob Corintooʼ?

⁴ Le baʼax tu chʼaʼtuklaj u beetik le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob Corintooʼ jach maʼalob. Le oʼolal líiʼsaʼab u yóoloʼob tumen Pablo ikil u yeʼeskoʼob muʼukʼaʼan u fejoʼob yéetel taak u yeʼesik u yutsiloʼob. Baʼaleʼ kʼaʼabéetchaj xan u kʼaʼajsaʼal u yiikʼoʼob, aʼalaʼabtiʼob ka u beetoʼob le baʼax tu yaʼaloʼoboʼ (xok 2 Corintoiloʼob 8:7, 10, 11). Le baʼax úuchtiʼobaʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ tak juntúul máax chúukaʼan u yóol u meyajt Jéeobaeʼ kʼaʼabéet u tsʼáaik u yóol u beet le baʼax ku chʼaʼtuklikoʼ.

5. ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob kun núukbil teʼ xookaʼ?

⁵ Le baʼax úuch tiʼ le sukuʼunoʼob teʼ yáax siglooʼ jeʼel xan u yúuchultoʼoneʼ. Yaan kʼiineʼ maʼ tu páajtal k-beetik le baʼax k-chʼaʼtukultmoʼ tumen kʼeban máakoʼon, wa tumen suuk k-aʼalik: «Jeʼeliliʼeʼ, sáamal in beetik». Uláakʼ baʼax talamkúuntiktoʼoneʼ letiʼe u jáan úuchul wa baʼaxoʼ (Ecl. 9:11; Rom. 7:18). Yoʼolal le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-aʼalikaʼ yaan k-núukik le kʼáatchiʼobaʼ: ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-chʼaʼtukult tubeel baʼax ken k-beeteʼ? Wa maʼalob baʼax k-chʼaʼtukultmaj k-beetkeʼ, ¿baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-il wa jach kʼaʼabéet k-kʼexikeʼ? ¿Baʼaxoʼob jeʼel u yáantkoʼon k-beet le baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklikoʼ?

6. ¿Baʼaxten yaan horaeʼ ku kʼaʼabéettal k-kʼexik baʼax k-chʼaʼtukultmaj?

⁶ Yaan baʼaxoʼob tsʼoʼok k-chʼaʼtuklik k-beetkeʼ maʼ tu páajtal k-kʼexik. ¿Bey máakalmáakoʼobeʼ? Junpʼéeleʼ k-chʼaʼtukultmaj k-meyajtik Jéeoba tuláakal k-kuxtal, uláakʼeʼ k-chʼaʼtukultmaj maʼ k-tusik k-núup (Mat. 16:24; 19:6). Chéen baʼaleʼ yaan tiʼ le baʼaxoʼob k-chʼaʼtuklikoʼ ku kʼaʼabéettal k-kʼexik tumen ku kʼexpajal bix k-kuxtal. ¿Baʼax túun jeʼel u yáantkoʼon k-chʼaʼtukult tubeel baʼax ken k-beeteʼ?

7. ¿Baʼax unaj k-kʼáatik tiʼ Dios, yéetel baʼaxten?

⁷ Kʼáat tiʼ Dios ka u tsʼáatech naʼat. Jéeobaeʼ tu yáantaj Santiago u tsʼíibt lelaʼ: «Wa yaan tiʼ teʼex ku bineltik naʼat tiʼeʼ ka seguernak u kʼáatik tiʼ Dios [...], tumen Dioseʼ uts tu tʼaan u síik baʼaloʼob tiʼ tuláakal máak» (Sant. 1:5). Yaan horaeʼ ku kʼaʼabéettaltoʼon u maasil naʼat utiaʼal k-beetik jujunpʼéel baʼaxoʼob ichil k-kuxtal. Le oʼolal táanil tiʼ k-chʼaʼtuklik wa baʼax, bey xan wa ku kʼaʼabéettal k-kʼexik baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklikeʼ unaj k-kʼáatik u yáantaj Jéeoba. K-ojel letiʼeʼ yaan u tsʼáaiktoʼon naʼat utiaʼal k-beetik baʼax maʼalob.

8. ¿Baʼax unaj k-beetik táanil tiʼ k-chʼaʼtuklik k-beetik wa baʼax?

⁸ Kaxt áantaj. Jeʼel u páajtal k-kaxtik áantaj teʼ Bibliaoʼ, teʼ publicacionoʼoboʼ wa jeʼel u páajtal k-kʼáatik u yáantaj wa máaxeʼ (Pro. 20:18). Lelaʼ jach jeʼel u yáantaj wa táan k-tuklik bix ken k-kaxtil k-kuxtal utiaʼal u seguer k-meyajtik Jéeobaeʼ. Tumen k-ojleʼ utiaʼal k-beetkeʼ yaan u kʼaʼabéettal k-chʼaʼtuklik wa yaan k-kʼexik tuʼux k-meyaj, wa yaan k-bin kajtal yaanal tuʼux bey xan baʼax ken k-xoke.

9. ¿Baʼax utsil ku taasik k-ilik wa t-puksiʼikʼal síij k-beetik le baʼax t-chʼaʼtukloʼ?

⁹ Tukult baʼaxten a kʼáat a beete. Jéeobaeʼ u yojel baʼax yaan t-puksiʼikʼal, le oʼolal jach kʼaʼanaʼan u yilik baʼax péeksikoʼon k-chʼaʼtukult wa baʼax (1 Sam. 16:7). Kéen a chʼaʼtukult a beetik wa baʼaxeʼ unaj a tuklik baʼaxten taak a beetik. Tukle: «¿Jach wa tu jaajil tin puksiʼikʼal ku síijil in beetik, wa chéen yoʼolal yaanal baʼal?». Wa ku síijil t-puksiʼikʼal le baʼax t-chʼaʼtukloʼ yaan u bintoʼon maʼalobil. Chéen baʼaleʼ wa yoʼolal yaanal baʼal k-kʼáat k-beeteʼ kéen k-aktáant junpʼéel talamileʼ maʼ tun béeytal k-tsʼoʼokbesik. Koʼox  aʼalikeʼ juntúul xiʼipaleʼ ku chʼaʼtuklik u beetik u precursoril, pero kéen máanak kʼiineʼ maʼ tu chúukbesik le horaʼob ku kʼáataʼaloʼ, le oʼolal maʼ kiʼimak u yóoliʼ. Maʼ xaaneʼ tu tukleʼ tu beetaj u precursoril tumen u yaabiltmaj Jéeoba. Chéen baʼaleʼ, ¿jach wa tu jaajil tu beetaj tumen u yaabiltmaj Jéeoba, wa chéen utiaʼal u kiʼimakkúuntik u yóol u taataʼob wa uláakʼ wa máax?

10. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-beet kʼeexoʼob ichil k-kuxtaleʼ?

¹⁰ Koʼox ilik uláakʼ ejemplo. Juntúul j-xoknáaleʼ ku chʼaʼtuklik u pʼatik u tsʼuʼutsʼik chamal. Tu káajbaleʼ ku tsʼáaik u yóol u pʼate, chéen baʼaleʼ kéen máanak kʼiineʼ ku kaʼa lúubul teʼ viciooʼ. Baʼaleʼ tu tsʼookeʼ ku pʼatik. ¿Baʼax áante? Letiʼe yaabilaj ku yuʼubik yoʼolal Jéeobaoʼ yéetel tumen ku tsʼíiboltik u beetik baʼax ku yaʼalik (Col. 1:10; 3:23).

11. Kéen a chʼaʼtukult wa baʼaxeʼ, ¿baʼaxten kʼaʼabéet u tsʼáaik ta tuukul yaan a beetik?

¹¹ Tsʼáa ta tuukul yaan a beetik. U beetik máak beyaʼ ku yáantaj utiaʼal u beetik baʼax tsʼoʼok u chʼaʼtuklik. Maʼ xaaneʼ ta chʼaʼtuklaj a xokik sáamsamal le Bibliaoʼ, baʼaleʼ wa maʼ a waʼal jach baʼax hora ken a beeteʼ, ¿máasaʼ maʼ tun béeytal a tsʼoʼokbesik le baʼax ta chʼaʼtukloʼ? * Junmúuchʼ ancianoʼobeʼ ku chʼaʼtuklik u maas xíimbaltikoʼob le sukuʼunoʼoboʼ, baʼaleʼ kex tsʼoʼok u máan kʼiin u yaʼaloʼobeʼ maʼ u beetoʼob mix baʼaliʼ. ¿Baʼax jeʼel u yáantaj utiaʼal u beetkoʼob le baʼax tu chʼaʼtukloʼoboʼ? Letiʼe u tuukuloʼob tiʼ le kʼáatchiʼobaʼ: «¿Tsʼoʼok wa k-tuklik jach máaxoʼob kʼaʼabéet u xíimbaltaʼaloʼob? ¿Tsʼoʼok wa k-chʼaʼtuklik baʼax kʼiin yéetel baʼax hora ken xiʼikoʼon k-xíimbaltoʼob?».

12. ¿Baʼax kun kʼaʼabéettal k-beetik yaan hora, yéetel baʼaxten?

¹² Unaj a naʼatik maʼ tu páajtal a beetik tuláakal baʼal. Mix máak jeʼel u páajtal u beetik tuláakal le baʼax ku tsʼíiboltikoʼ tumen minaʼan u taakʼinil tiʼ, u muukʼil mix le tiempo kʼaʼabéettiʼoʼ. Le oʼolal kʼaʼabéet k-naʼatikeʼ maʼ tu páajtal k-beetik tuláakal baʼal. Yaan horaeʼ ku kʼaʼabéettal k-kʼexik le baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklikoʼ tumen kex taak k-beetkeʼ maʼ tu páajtal (Ecl. 3:6). Baʼaleʼ ¿kux túun wa ka tsʼáaik cuenta jeʼel u páajtal a beetik le baʼax ta chʼaʼtuklaj wa ka beetik jujunpʼéel kʼeexoʼobeʼ? Koʼox ilik cinco baʼaloʼob jeʼel u yáantkecheʼ.

13. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-beet le baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklikoʼ?

¹³ Kʼáat u yáantaj Dios. Jéeobaeʼ jeʼel u tsʼáaiktoʼon ‹u páajtalil k-beetik› le baʼax k-chʼaʼtukultmoʼ (Fili. 2:13). Le oʼolal unaj k-kʼáatik u kiliʼich muukʼ utiaʼal ka u yáantoʼon. Maʼ unaj u xuʼulul k-orar kex k-tuklik bey tsʼoʼok u xáantal maʼ u núukeʼ. Kʼaʼajaktoʼoneʼ Jesuseʼ tu yaʼalaj: «Maʼ u xuʼulul a kʼáatkeʼex [kiliʼich muukʼ], tumen yaan u tsʼaʼabalteʼex» (Luc. 11:9, 13).

14. Le baʼax ku yaʼalik Lucas 14:28, ¿bix u yáantkoʼon k-beet le baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklikoʼ?

¹⁴ Tukult bix ken a beetil (xok Lucas 14:28). Utiaʼal k-beetik junpʼéel baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklikeʼ kʼaʼabéet k-tuklik tubeel bix ken k-beetil. Utiaʼal lelaʼ unaj k-tsʼíibtik cada junpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob ken k-beet utiaʼal k-tsʼoʼokbesikoʼ, yéetel maʼ unaj k-kʼeʼekʼexkiʼ. Wa talam le baʼax ken a beetoʼ jatse, beyoʼ maʼ nak óol ken a wiliʼ tumen yaan a tsʼáaik cuentaeʼ kex jujunpʼíitileʼ táan a beetik. Leloʼ letiʼe baʼax tu yaʼalaj apóstol Pablo tiʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob Corintooʼ. Tu yaʼalajtiʼobeʼ tu «yáax kʼiinil cada semanaeʼ» ka u junpáaykuntoʼob le bukaʼaj ku páajtaleʼ, beyoʼ maʼ ten u kaxtubaʼob le kéen kʼuchuk u kʼiinil u moʼolol le taakʼinoʼ (1 Cor. 16:2). Tsʼoʼoleʼ u jaʼatsal bix kun beetbil junpʼéel baʼal talameʼ ku taasik xan utsil tumen maʼ t-sen chiʼichnaktal.

15. ¿Baʼax ku páaʼtaʼal ka u beet máak yéetel le baʼaxoʼob tsʼoʼok u tsʼíibtikoʼ?

 ¹⁵ Wa k-tsʼíibtik bix ken k-beetil le baʼax k-chʼaʼtukultmoʼ maʼ tun pʼáatal chéen beyoʼ (1 Cor. 14:40). Jeʼex tiʼ le ancianoʼoboʼ ku yaʼalaʼal ka u yéeyoʼob máax kun tsʼíibtik le baʼaxoʼob ken u chʼaʼtukloʼoboʼ, máax kun beetik yéetel baʼax kʼiin ken u tsʼoʼoksoʼob. Le ancianoʼob beetik beyaʼ maas jeʼel u tsʼoʼoksikoʼob baʼax ku chʼaʼtuklik u beetkoʼobeʼ (1 Cor. 9:26). Toʼon xaneʼ jeʼel u páajtal k-beetik jeʼex letiʼoboʼ. Jeʼel u páajtal k-tsʼíibtik tuláakal le baʼaxoʼob kʼaʼabéet k-beetik sáamsamaloʼ yéetel k-ilik máakalmáak unaj k-yáax beetkiʼ. Wa k-beetik beyaʼ maas chéen chʼaʼabil ken k-tsʼoʼoks baʼax k-káajsmaj, tsʼoʼoleʼ hasta yaan u yantal tiempo k-beetik u maasil baʼaloʼob.

16. Jeʼex u yaʼalik Romailoʼob 12:11, ¿baʼax kʼaʼabéet k-beetik utiaʼal k-tsʼoʼoksik le baʼax k-chʼaʼtukultmoʼ?

¹⁶ Tsʼáa a wóoliʼ. Utiaʼal a tsʼoʼoksik le baʼax a chʼaʼtukultmoʼ kʼaʼabéet a tsʼáaik a wóoliʼ (xok Romailoʼob 12:11). Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ Timoteo ka seguernak u tsʼáaik u yóol kaʼansaj yéetel maʼ u xuʼulul u beetik. Le baʼax tu yaʼalaʼ jeʼel xan u yáantkoʼon tiʼ jeʼel baʼaxak meyajil k-kʼáat k-beet ichil u kaajal Jéeobaeʼ (1 Tim. 4:13, 16).

17. Le baʼax ku yaʼalik Efesoiloʼob 5:15 yéetel 16, ¿bix jeʼel u yáantkoʼon k-beet baʼax k-chʼaʼtukultmeʼ?

¹⁷ Maʼ a peʼertik a tiempo (xok Efesoiloʼob 5:15, 16). Tsʼáa u yorail a beetik le baʼax a tukultmoʼ yéetel maʼ a kʼexik. Wa maʼ ta jóoʼsik u súutukileʼ mix bikʼin kun béeytal a beetik (Ecl. 11:4). Unaj k-kanáantik maʼ k-xuʼuxupik k-tiempo yéetel k-muukʼ tiʼ baʼaloʼob maʼ kʼaʼanaʼantakiʼ (Fili. 1:10). Tsʼoʼoleʼ kéen a káajse kanáant maʼ a pʼatik láalaj hora. Aʼal tiʼ u maasil maʼ u perjudikarkechoʼob tumen yaan baʼax kʼaʼabéet a beetik. Wa ku páajtaleʼ maas maʼalob ka a tup a celular yéetel maʼ a wokol ta redes sociales. *

18, 19. Kex ka talamchajaktoʼoneʼ, ¿baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-beet le baʼax k-chʼaʼtukultmoʼ?

¹⁸ Tukult baʼax utsil ken u taase. A tuukul tiʼ le utsiloʼob ken u taastech le baʼax ken a chʼaʼtukult a beetkoʼ jeʼel u páajtal k-ketik yéetel junpʼéel viajeeʼ. ¿Baʼaxten? Tumen wa taak k-kʼuchul tuʼux k-chʼaʼtukultmaj k-bineʼ kex ka kʼaʼalak le carretera bey xan wa ka u kʼatuba yaanal baʼal t-beeleʼ deporsi yaan k-ilik k-kʼuchliʼ, kex ka yanak k-chʼaʼik yaanal bej. Bey túun xanoʼ wa k-tuukul tiʼ le utsiloʼob ken u taas le baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklikoʼ, kex ka talamchajaktoʼoneʼ yaan k-ilik k-beetik (Gal. 6:9).

¹⁹ U jaajileʼ maʼ chéen chʼaʼabil u chʼaʼtuklik máak tubeel baʼax kéen u beetiʼ yéetel maʼ chéen chʼaʼabil xan u beetaʼaliʼ. Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ jeʼel u tsʼáaiktoʼon u naʼatil yéetel u muukʼil utiaʼal k-tsʼoʼoksik le baʼax k-káajsmoʼ.