1-2. Vbọzẹe nọ na khẹke ne Ivbiotu e Kristi ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ gha tie ebe Lẹvitikọs?

UKỌ e Pọl keghi tama e Timoti wẹẹ, “Osanobua ẹre ọ rhie ẹre ye iran ekhọe ighẹ emwa ni gbẹnnẹ avbe Ebe nii hia, ọ keghi vbe re emwi esiesi.” (2 Tim 3:16) Ọkpa vbe usun ebe na ọre ebe Lẹvitikọs. De aro ne u ya ghee ebe Lẹvitikọs? Emwa eso keghi roro ẹre wẹẹ, avbe uhi nẹi ghi mwẹ esa nọ ye vbe ẹdẹnẹrẹ ẹre ọ rre ebe Lẹvitikọs, sokpan Ivbiotu e Kristi ọghe ẹmwata i ghee ẹre vberriọ.

² Agharhemiẹn wẹẹ, odẹ ukpo 3,500 nọ gberra, ẹre a gbẹn ebe Lẹvitikọs, e Jehova keghi ru ẹre nọ ye gha rrọọ do fi ẹdẹnẹrẹ, na mieke na gha yae “maa ima emwi.” (Rom 15:4) Ebe Lẹvitikọs keghi ya ima rẹn aro ne Jehova ya ghee emwi, rhunmwuda ọni, ebe nọ khẹke ne ima gha tie nọ. Ọghe ne ẹmwata, emwi wa bun ne ima gha miẹn ruẹ vbe ebe na. Gia ziro yan enẹ vbọ.

3. Vbọzẹe ne Ivbi Izrẹl na gha ru izọese vbe Ẹdẹ A Miẹn Ayabọ, vbe ukpo ukpo?

³ Iruẹmwi nokaro: Ma ghaa hoo ne Jehova miẹn ugamwẹ ọghe ima yi, ọ khẹke ne ima gha mwẹ akueyi ọghẹe. Ukpo ukpo ẹre Ivbi Izrẹl ya gha si egbe koko vbe Ẹdẹ A Miẹn Ayabọ. Vbe ẹdẹrriọ, iran ghi ya aranmwẹ ru izọese gie Jehova. Izọese ne iran ghaa ru nii kegha yee iran ẹre rre wẹẹ, emwa orukhọ ni gualọ ayabọ ẹre iran khin! Sokpan, a te miẹn wẹẹ ogie ohẹn ya esagiẹn aranmwẹ ru izọese vbe Ehe Nọ Huan Sẹ Ehia vbuwe ibọkpọ ọghe ugamwẹ, ọ mwẹ emwi ọkpa nọ khẹke nọ ka ru.  Emwi nii ẹre ọ ru ekpataki sẹ ayabọ orukhọ ọghe Ivbi Izrẹl.

4. Zẹvbe nọ rre ebe Lẹvitikọs 16:12, 13, de emwi ne ogie ohẹn ru, vbe ẹghẹ okaro nọ ya la Ehe Nọ Huan Sẹ Ehia vbe Ẹdẹ A Miẹn Ayabọ? (Ghee efoto nọ rre odaro ebe na.)

⁴ Tie Lẹvitikọs 16:12, 13. Gia kha wẹẹ, u rre evba vbe Ẹdẹ A Miẹn Ayabọ. U ghi ghee, ogie ohẹn la uwu ibọkpọ ọghe ugamwẹ. Igbaha ẹre ogie ohẹn la Ehe Nọ Huan Sẹ Ehia vbe Ẹdẹ A Miẹn Ayabọ. Sokpan okaro nọ ya laọ na khin. Ọ keghi ya obọ ọkpa da ọkpan ọghe eturari yi, vbene ọ na ya obọ nọkpa da egbẹnghẹngbẹnghẹn na ya wan erhẹn yi. Ọ ghi sẹ onurho ọghe Ehe Nọ Huan Sẹ Ehia, ọ na ka mudia. Ọ na ghi fẹko ya ọghọ la uwu ẹre, ọ na ya mudia ye odaro ẹkpẹti ile. Ọ na yevbe na miẹn wẹẹ odaro Osanobua ne Jehova tobọre ẹre ọ wa mudia yi! Ẹre ogie ohẹn na ghi tue eturari nii ye ugiọnmwẹ erhẹn nọ rre egbẹnghẹngbẹnghẹn nọ dayi mwẹ obọ, ughugha nii na ghi do gha winhin vẹẹ vẹẹ. * Ẹghẹ nogieva nọ khian ya la uwu Ehe Nọ Huan Sẹ Ehia nii, ẹre ọ khian ya mu esagiẹn ọghe aranmwẹ na khian ya ru izọese lele egbe. Ọna rhiema wẹẹ, te ọ ka giẹn eturari nẹ, ọ ke ya esagiẹn nii zọhẹ gie Jehova.

5. De emwi ne eturari na giẹn vbe Ẹdẹ A Miẹn Ayabọ maa ima re?

⁵ De emwi ne eturari na giẹn vbe Ẹdẹ A Miẹn Ayabọ maa ima re? E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, te erhunmwu ne eguọmwadia e Jehova na yevbe eturari. (Psm 141:2; Arhie 5:8) Yerre wẹẹ, te ogie ohẹn ya ọghọ ne Jehova, vbe ọ gha khian giẹn eturari vbe Ehe Nọ Huan Sẹ Ehia. Erriọ ẹre ọ vbe khẹke ne ima gha ya ọghọ ne Jehova, vbe ima ghaa na erhunmwu gie ẹre. Ukpamuyọmọ nọkhua wa nọ, ne Ayi nọ yi agbọn kevbe ẹrinmwi na kue ne ima gha na erhunmwu gie irẹn, kevbe nọ na si ima kẹ egbe zẹvbe ivbi ẹre. (Jems 4:8) Ọ na vbe miẹn ima yi zẹvbe ọsiọre! (Psm 25:14) Ma wa gbọyẹmwẹ ye ukpamuyọmọ ne ọ mu ima yi na, rhunmwuda ọni, ma ma hoo ne ima ya ekhue muẹn.

6. Te ogie ohẹn ka giẹn eturari nẹ, ọ ke zọ ese gie Jehova. De emwi ne ọna maa ima re?

⁶ Yerre wẹẹ, te ogie ohẹn ka giẹn eturari nẹ, ọ ke zọ ese gie Jehova. Te irẹn ka giẹn eturari nii, ne Osanobua mieke na miẹn izọese ne irẹn khian ru yi. De emwi ne ọna maa ima re? A te miẹn wẹẹ Jesu ya arrọọ ọghẹe ru izọese ne emwa nagbọn, ọ mwẹ emwi nọ ka ru, nọ ru ekpataki sẹ izọese nọ do ru. De emwi ne ọni khin? Irẹn keghi họn ẹmwẹ ne Jehova, ọ na vbe da imudiase ọghẹe yi ya sẹ ufomwẹ, ne Jehova mieke na miẹn izọese ọghe irẹn yi. Odẹ vbenian ẹre Jesu ya rhiẹre ma wẹẹ, na gha ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova ẹre ọ maan sẹ. Jesu vbe rhiẹre ma wẹẹ, odẹ ne Erhae ya khaevbisẹ ẹre ọ maan sẹ.

7. De vbene Jesu ya ya ẹko rhiẹnrhiẹn Erhae vbe odẹ nọ ya loo arrọọ ọghẹe?

⁷ Vbe Jesu rre agbọn na, ọ ma mwẹ ẹghẹ ọkpa nọ ya rhie owẹ gberra ilele ọghe Jehova. Agharhemiẹn wẹẹ, Jesu werriẹ aro daa edanmwẹ kevbe ukpokpo nibun, ọ ma gi emwi rhọkpa mu ẹre ekhọe rhia. Uhiẹn vbe ọ rẹnrẹn wẹẹ, irẹn gha wu uwu obalọ, te ọ wa ye da imudiase ọghẹe yi. (Fil 2:8) Vbe ẹghẹ ne Jesu na gha rre uwu ibavbaro, “utumwẹ nọkhua kevbe ameve” ẹre ọ ya gha na erhunmwu gie Osanobua. (Hib 5:7) Ekhọe hia ẹre Jesu ya gha na erhunmwu gie Jehova, ọna keghi ru iyobọ nẹẹn ya da imudiase ọghẹe yi. Te erhunmwu ne Jesu ghaa na yevbe eturari nọ winhin vẹẹ vẹẹ vbe odaro e Jehova. Vbene Jesu ya loo arrọọ ọghẹe keghi rhiẹre ma wẹẹ, odẹ ne Jehova ya khaevbisẹ ẹre ọ maan sẹ. Ọna wa ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova ẹsẹsẹmwẹse.

8. De vbene ima khian ya ya egbe tae Jesu hẹ?

 ⁸ Ma gha sẹtin ya egbe tae Jesu, deghẹ ima na gha hia ne ima da imudiase ọghe ima yi, kevbe deghẹ ima na gha họn ẹmwẹ ne Jehova. Ma gha werriẹ aro daa edanmwẹ, ọ khẹke ne ima ya ekhọe hia na erhunmwu gie Jehova nọ ru iyobọ ne ima ya ru emwi nọ yẹẹ ọre. Odẹ vberriọ ẹre ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ, ma yayi wẹẹ, odẹ ne Jehova ya khaevbisẹ ẹre ọ maan sẹ. Ma rẹnrẹn wẹẹ, ma ghaa mwẹ obọ vbe uyinmwẹ nọ sọnnọ e Jehova, e Jehova i khian họn erhunmwu ima. Sokpan ma ghaa ya avbe ilele ọghe Jehova ru emwi vbe arrọọ ọghe ima, ma ghi gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, te erhunmwu ọghe ima khian gha yevbe eturari nọ winhin vẹẹ vẹẹ. Ma vbe mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, imudiase ọghe ima ya ẹko rhiẹnrhiẹn Erha mwa nọ rre ẹrinmwi.—Itan 27:11.

9. Vbọzẹe ne Ivbi Izrẹl na gha ru izọese ọghe ekpọnmwẹ?

⁹ Iruẹmwi nogieva: Ma keghi ga e Jehova rhunmwuda ne ima na gbọyẹmwẹ ye emwi nọ ru ne ima. Ma gha miẹn emwi ruẹ vbe izọese ọghe ekpọnmwẹ ne Ivbi Izrẹl ghaa ru vbe ẹghẹ nẹdẹ. * Ebe Lẹvitikọs gi ima rẹn wẹẹ, Ivbi Izrẹl ghaa ru izọese ne iran “ya kpọnmwẹ Osanobua” ye emwi nọ ru ne iran. (Lẹv 7:11-13, 16-18) Ekhọe obọ iran ẹre Ivbi Izrẹl ya gha ru izọese na, ai gbagbae ye iran egbe. Ọna rhiema wẹẹ ahoẹmwọmwa ne ọmwa mwẹ ne Jehova, ẹre ọ yae ru egbe izọese vbenian. Iran gha ghi ya aranmwẹ ru izọese gie Jehova nẹẹn, ọmwa nọ ru izọese nii kevbe ẹgbẹe ọre kẹ  kevbe avbe ohẹn ghi koko rri aranmwẹ nii. Sokpan ọ mwẹ emwi eso vbe egbe aranmwẹ nii ne iran i re, ọghe Jehova ọkpa nọ. De emwi ne ọni khin?

10. Vbọzẹe na gha na sẹtin ya ugamwẹ ne Jesu rhie ne Erhae gie izọese ekpọnmwẹ na guan kaẹn vbe ebe Lẹvitikọs 3:6, 12, NW, 14-16?

¹⁰ Iruẹmwi nogieha: Ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova, ẹre ọ ya ima rhie ugamwẹ nọ maan sẹ nẹẹn. Ẹvbi nọ rre egbe aranmwẹ ẹre ọ ghi maan sẹ vbe aro e Jehova. Gberra ọni, ọ vbe mwẹ ako ọvbehe ne Jehova wa ya aro nọ ghaan ghee, ọkpa vbọ ọre ihẹnmwẹ (kidney) ọghe aranmwẹ. (Tie Lẹvitikọs 3:6, 12, NW, 14-16.) Ọna ẹre ọ si ẹre ne ẹko na rhiẹnrhiẹn e Jehova, vbe Ovbi Izrẹl gha ya avbe abọ ni ru ekpataki sẹ vbe egbe aranmwẹ ru izọese gie ẹre. Ovbi Izrẹl gha ru izọese vbenian, te ọ rhiẹre ma wẹẹ, ugamwẹ nọ ghi maan sẹ ẹre irẹn rhie ne Osanobua. Erriọ Jesu vbe ya rhie ugamwẹ nọ ghi maan sẹ ne Jehova, rhunmwuda ahoẹmwọmwa nọ mwẹ nẹẹn. (Jọn 14:31) Ahoo ọghe Osanobua ọre emwi nọ ghi ru ekpataki sẹ ne Jesu; erriọ uhi ọghe Osanobua vbe gha yẹẹ ọre na lele. (Psm 40:8) Vbene ẹmwata, ekhọe hia ẹre Jesu ya ga e Jehova, ẹi mwẹ ọna ma ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova!

11. Vbọzẹe na gha na sẹtin ya izọese ekpọnmwẹ ne Ivbi Izrẹl ghaa ru vbe ẹghẹ nẹdẹ, gie ugamwẹ ne ima rhie ne Jehova vbe ẹdẹnẹrẹ? De ilẹkẹtin ne ima mwẹ?

¹¹ A gha sẹtin ya izọese ekpọnmwẹ ne Ivbi Izrẹl ghaa ru vbe ẹghẹ nẹdẹ, gie ugamwẹ ne ima rhie ne Jehova vbe ẹdẹnẹrẹ. Ugamwẹ nọ maan sẹ ẹre ima rhie ne Jehova, rhunmwuda, ekhọe hia ẹre ima ya hoẹmwẹ e Jehova. Ẹko keghi rhiẹnrhiẹn e Jehova vbe ọ gha bẹghe ẹbo emwa nibun ni ya ekhọe hia gae, rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ nẹẹn! Aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee iwinna ne ima ru vbe ugamwẹ ọghẹe. Sokpan, ẹi wa re ọni ọkpa ẹre irẹn rhie aro tua, irẹn vbe ghee ekhọe ima, nọ mieke na rẹn evbọzẹe ne ima na ru emwi ke emwi ne ima ru vbe ugamwẹ ọghẹe. Emwi nọ rhie ifuẹko ne ọmwa na khin! Adeghẹ u roro ẹre wẹẹ, u i ghi sẹtin ru emwi ne u te ka ru vbe ugamwẹ e Jehova, rhunmwuda wẹẹ u khian ọmaẹn nẹ, gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ e Jehova bẹghe ekhọe ruẹ. Ọ rẹnrẹn wẹẹ, ahoẹmwọmwa ne u mwẹ ne irẹn, ẹre ọ gua ruẹ kpa ya ru emwi ne u sẹtin ru vbe ugamwẹ ọghẹe. Ọ wa vbe gbọyẹmwẹ yọ.

12. De aro ne Jehova ya gha ghee izọese ekpọnmwẹ ne Ivbi Izrẹl ghaa ru? De ilẹkẹtin ne ọna rhie ne ima?

¹² De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe izọese ekpọnmwẹ ne Ivbi Izrẹl ghaa ru? Ivbi Izrẹl ghaa giẹn abọ nọ ghi maan sẹ ọghe aranmwẹ ne iran ya ru izọese vbe erhẹn, ighogho ẹre ghi gha yo odukhunmwu, iran ghi gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova ye emwi ne iran ru. Vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova ye ugamwẹ ne u ya ekhọe hia rhie nẹẹn. (Kọl 3:23) Gha mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ, e Jehova gbọyẹmwẹ ye emwi ne u rhirhi ru vbe ugamwẹ ọghẹe, ẹi khian vbe mianmian.—Mat 6:20; Hib 6:10.

13. Zẹvbe nọ rre ebe Lẹvitikọs 9:23, 24, de vbene Jehova ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn kpasẹ yọ ne Erọn vbe ivbi ẹre gha re ohẹn?

¹³ Iruẹmwi nogienẹ: E Jehova keghi fiangbe otu ọghẹe nọ rre uhunmwu otagbọn na. Gia ziro yan emwi nọ sunu vbe ukpo 1512 B.C.E. vbe ẹghẹ ne Ivbi Izrẹl ya bọ ibọkpọ ọghe ugamwẹ vbe ọkpẹn Oke Sainai. (Ẹks 40:17) E Jehova keghi loo e Mosis ya ma Erọn ohẹn, ke irẹn kevbe ivbi ẹre nikpia. Ivbi Izrẹl hia keghi si egbe koko, ne aro iran mieke na sẹ izọese nokaro ne Erọn vbe ivbi ẹre khian ru. (Lẹv 9:1-5) De vbene Jehova ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn kpasẹ yọ ne Erọn vbe ivbi ẹre gha re ohẹn? Vbe Erọn vbe Mosis ghi na erhunmwu ne Ivbi Izrẹl, e Jehova keghi gie erhẹn ke  ẹrinmwi rre, nọ do giẹn abọ nọ ghi kẹ vbe aranmwẹ ne iran ya ru izọese vbe uhunmwu aka.—Tie Lẹvitikọs 9:23, 24.

14. E Jehova keghi kpasẹ yọ ne Erọn vbe ivbi ẹre gha re ohẹn. De vbene ọna ya dekaan ima hẹ vbe ẹdẹnẹrẹ?

¹⁴ De emwi ne erhẹn nọ ke ẹrinmwi rre nii demu? Te Jehova yae rhiẹre ma wẹẹ, irẹn ẹre ọ zẹ Erọn kevbe ivbi ẹre nikpia ne iran gha ga zẹvbe ohẹn. Ọna ẹre ọ ghi ya Ivbi Izrẹl rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne iran ku obọ gbe ba Erọn kevbe ivbi ẹre nikpia. De vbene ọna ya dekaan ima hẹ vbe ẹdẹnẹrẹ? Avbe ohẹn ni ghaa rre otọ Izrẹl ya ima rẹn otọre sayọ iwinna ne Jesu Kristi ru zẹvbe Ogie Ohẹn nọ ghi yo sẹ, ke irẹn kevbe orhunmwu 144,000 ni khian deba re gha ga zẹvbe ohẹn.—Hib 4:14; 8:3-5; 10:1.

15-16. De osẹ ni rhiẹre ma wẹẹ, ‘ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro’ mwẹ akueyi ọghe Jehova?

¹⁵ Vbe ukpo 1919, Jesu keghi zẹ ibozẹghẹ etẹn eso na hannọ zẹ, zẹvbe ‘ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro.’ Etẹn na ẹre ọ siẹnro iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, iran ẹre ọ vbe kpemehe evbare orhiọn ne erhuanegbe Kristi “vbe ẹghẹ nọ kere.” (Mat 24:45) Emwi rhọkpa rrọọ nọ sosẹ yọ wẹẹ, ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro mwẹ akueyi ọghe Osanobua ra?

¹⁶ Vbene Setan vbe ikpayẹ ọre hia sẹ ne iran mu idobo ye iwinna ọghe ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan, iran ma sẹtin rhunmwuda, e Jehova rre iran iyeke. Usun ọlọghọmwa ne etẹn na he werriẹ aro daa ọre, okuo ọgbagbọn nokaro kevbe nogieva, ukpokpo ọghe ọhanabe, ọlọghọmwa ọghe igho nọ rre ehe hia, kevbe uyinmwẹ agbọmwa ekueku. Ọrheyerriọ, te ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan ye kpemehe evbare orhiọn ne erhuanegbe Kristi ni rre ehe hia vbe agbọn na. Muẹn roro inu ebe, e vidio  kevbe errẹkọd na ya ehọ viọ, ne otu ọghe Jehova he kpemehe ẹre vbe ọghe ọhẹ, vbe urhuẹvbo ni gberra 900! Vbe nai na gbawawẹ, e Jehova wa rre iran iyeke. Emwi ọvbehe nọ sosẹ yọ wẹẹ, e Jehova fiangbe otu ọghẹe, ọre iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Te emwa ọghe Jehova gele kporhu “la otọ agbọn hia” vbe ẹdẹnẹrẹ. (Mat 24:14) Ọ vẹ na rẹn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ gele dia otu ọghẹe.

17. De vbene ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ, ma ku obọ gbe ba otu e Jehova?

¹⁷ Ọ khẹke ne ima nọ egbe ima wẹẹ, ‘Mẹ ghee ẹre zẹvbe ukpamuyọmọ ne I na rre otu ọghe Jehova ra?’ Vbe ẹghẹ ọghe Mosis, e Jehova keghi gie erhẹn ke ẹrinmwi rre nọ ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn ẹre ọ zẹ Erọn kevbe ivbi ẹre nikpia. Erriọ vbe ye vbe ẹdẹnẹrẹ, ma keghi bẹghe osẹ ughughan ni rhiẹre ma wẹẹ, e Jehova ẹre ọ dia otu ọghẹe. Ma kpọnmwẹ e Jehova ne ima na re ọkpa vbe otu ọghẹe. (1 Tẹs 5:18, 19) De vbene ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ, ma ku obọ gbe ba otu e Jehova? Ma ghi gha lele avbe adia ni hẹnhẹn egbe yan e Baibol, ne ima miẹn vbe ebe ọghomwa, iko kevbe asikoko. Ma ghi vbe gha mwẹ obọ vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan.—1 Kọr 15:58.

18. Vbọ re atamuolọyan ọghuẹ?

¹⁸ Wa gi ima gha rhie emwi ne ima miẹn ruẹ vbe ebe Levitikọs ye uyinmwẹ. Gi ima gha ru emwi nọ gha ya e Jehova miẹn ugamwẹ ọghe ima yi. Gi ima gha ga e Jehova rhunmwuda, ẹi re avbiẹ emwi ẹre ọ he ru ne ima. Gi ima ye gha rhie ugamwẹ nọ maan sẹ ne Jehova rhunmwuda, ekhọe hia ẹre ima ya hoẹmwẹ ọnrẹn. Gi ima vbe gha ya ekhọe hia ku obọ gbe ba otu ọghe Jehova. Ma ghaa ru ena hia, te ima rhiẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye ukpamuyọmọ ne Jehova mu ima yi, zẹvbe Ọsosẹ ọghẹe!