1, 2. ¿Achkë rma kʼo ta chë nuʼij riʼ qan nqanukʼuj ruwäch ri wuj Levítico?

RI APÓSTOL Pablo xnataj che rä Timoteo, ri rachiʼil, chë «ronojel ri Tzʼibʼatäl petenäq rkʼë Dios y nkʼatzin» (2 Tim. 3:16). Jun chkë ri wuj riʼ ya riʼ ri wuj Levítico. ¿Achkë nachʼöbʼ rït chrij re wuj reʼ? Jojun winäq nkiʼij chë chpan re wuj reʼ xa xuʼ pixaʼ ri ma yekʼatzin ta chik komä ye kʼo chpan. Ye kʼa röj, ri rutzeqelbʼëy Jesús, ma ke riʼ ta rubʼanik nqatzʼët.

² Ri wuj Levítico xtzʼibʼäx jun 3500 junaʼ qa, ye kʼa Jehová ruyaʼon qa re wuj reʼ «rchë nqrtjoj» (Rom. 15:4). Re wuj reʼ, rma rkʼë ruchqʼaʼ ri loqʼoläj espíritu xtzʼibʼäx wä qa, nqrtoʼ rchë nqʼax chqawäch ri rubʼanik nchʼobʼon Dios. Rma riʼ, kʼo ta chë nuʼij riʼ qan nqanukʼuj ruwäch. Kantzij na wä chë re wuj reʼ kan kʼïy qanaʼoj nuyaʼ qa. Tqatzʼetaʼ kajiʼ chkë ri naʼoj riʼ.

3. ¿Achkë rma yebʼan wä sacrificios chpan ri Qʼij rchë Kuyubʼäl Mak?

³ Naʼäy naʼoj: nkʼatzin chë Jehová kiʼ rukʼuʼx qkʼë rchë xtkʼän apü ri spanïk xtqayaʼ che rä. Ronojel junaʼ, chpan ri Qʼij rchë Kuyubʼäl Mak, ri tinamït Israel nkimöl wä kiʼ chqä ri sumo sacerdote yerutzüj wä sacrificios chwäch Jehová. Ri sacrificios riʼ nunataj wä chkë ri israelitas chë kʼo ta chë majun mak nilitäj chkij. Ye kʼa ri sumo sacerdote ma xa xuʼ ta wä nukʼwaj apü kikikʼel ri chköp chpan ri jay ri nbʼix Santísimo che rä rchë nkuy kimak ri winäq, ryä naʼäy kʼo wä chë nuʼän jun ri kan más rejqalen.

4. Achiʼel nqatzʼët chpan Levítico 16:12 chqä 13, ¿achkë wä nuʼän ri sumo sacerdote taq ntok apü naʼäy mul chpan ri Santísimo ri Qʼij rchë Kuyubʼäl Mak? (Tatzʼetaʼ ri achbʼäl ri kʼo pä chwäch re revista reʼ).

 ⁴ (Taskʼij ruwäch Levítico 16:12, 13 *). Tqabʼanaʼ che rä chë najin nqatzʼët ri najin nbʼanatäj. Ri sumo sacerdote ntok apü pa tabernáculo. Ya reʼ ri naʼäy mul chkë oxiʼ ri kʼo chë ntok apü pa rachoch Jehová ri qʼij riʼ. Pa jun ruqʼaʼ, rukʼwan jun kʼojlibʼäl rkʼë pon ri jubʼuläj ruxlaʼ, y pa jun chik ruqʼaʼ, rukʼwan jun kʼojlibʼäl ri bʼanon rkʼë oro ri nujnäq rkʼë rachäq qʼaqʼ. Ryä npaʼeʼ qa chwäch ri cortina ri nkuchü ruwäch ri jay ri nbʼix Santísimo che rä. Kan rkʼë qasanriʼïl, ryä ntok apü chpan ri jay riʼ chqä nbʼepaʼeʼ chwäch ri Kax rchë ri Jikibʼäl Tzij. ¡Ri achï riʼ achiʼel ta kan chwäch Jehová paʼäl wä! Ri sacerdote nuyaʼ kʼa ri pon pa ruwiʼ ri rachäq qʼaqʼ rchë rupan ri jay kan jubʼül nuʼän ruxlaʼ. * Chrij riʼ, ryä xtzolin chik jmul chpan ri jay riʼ rkʼë kikikʼel ri chköp ri xekamsäx rchë kuyubʼäl mak. Tqʼax chqawäch chë ri sacerdote naʼäy xkʼät ri pon kʼa riʼ xtzolin rchë xtzüj apü ri kikikʼel ri chköp chwäch Jehová.

5. ¿Achkë nqatamaj chrij ri ruksaxik pon chpan ri Qʼij rchë Kuyubʼäl Mak?

⁵ ¿Achkë nqatamaj chrij ri ruksaxik pon chpan ri Qʼij rchë Kuyubʼäl Mak? Le Biblia nujnamaj ri pon rkʼë kichʼonïk ri utziläj taq rusamajelaʼ Dios (Sal. 141:2; Rev. 5:8). Tnatäj chqë chë ri sumo sacerdote kan rkʼë qasanriʼïl nukʼwaj wä ri pon chwäch Jehová. Ke riʼ chqä röj, taq nqchʼö qʼanäj rkʼë Dios, kʼo chë nqaʼän riʼ rkʼë qasanriʼïl. Kan janina ruqʼij chqawäch röj chë ri xbʼanö ronojel nuyaʼ qʼij chqë rchë nqjelun rkʼë, achiʼel wä nuʼän jun akʼal rkʼë rutataʼ (Sant. 4:8). Ryä nuyaʼ qʼij chqë rchë nq-ok rachiʼil (Sal. 25:14). Riʼ kan jun nimaläj spanïk chqawäch röj, y rma riʼ ma nqajoʼ ta chë ri qabʼanobʼal nkiyaʼ bʼis pa ran.

6. ¿Achkë nukʼüt chqawäch chrij Jesús ri nuʼän wä ri sumo sacerdote taq naʼäy kʼo wä chë nukʼät ri pon kʼa riʼ nutzüj apü ri sacrificios?

⁶ Tqʼax chqawäch chë ri sumo sacerdote naʼäy kʼo wä chë nukʼät ri pon kʼa riʼ nutzüj apü ri sacrificios. Ke riʼ retaman wä chë Dios kan kiʼ rukʼuʼx rkʼë. Reʼ nukʼüt jun naʼoj chqawäch chrij Jesús. Taq ryä xjeʼ chwäch le Ruwachʼulew, naʼäy kʼo wä chë xuʼän jun ri kan kʼo rejqalen kʼa riʼ xyaʼ rukʼaslemal pa kamïk, jun ri kan más rejqalen chwäch yeruköl ri winäq. Rchë chë Jehová xkʼän ru-sacrificio Jesús, ryä kʼo wä chë rkʼë ronojel ran xnmaj rutzij Rutataʼ chpan rukʼaslemal. Ke riʼ, xkʼüt chë ri rubʼanik kʼaslemal ri nuʼij Jehová chë tqakʼwaj, ya riʼ ri más ütz. Jesús chqä xkʼüt chë xa xuʼ pa ruqʼaʼ Jehová kʼo wä chë nqʼatö tzij y chë kan pa ruchojmil nuʼän riʼ.

7. ¿Achkë rma xqä chwäch Jehová ronojel ri xuʼän Jesús taq xjeʼ chwäch le Ruwachʼulew?

⁷ Taq Jesús xjeʼ chwäch le Ruwachʼulew, kan tzʼaqät rubʼanik xuʼän chkë kisamajxik ri rupixaʼ Jehová. Tapeʼ xeruqʼaxaj mamaʼ taq kʼayewal chqä retaman wä chë kan itzel rubʼanik xtkamsäx, ma ya riʼ ta xqʼatö rchë chë xkʼüt chë ri rubʼanik nqʼatö tzij Rutataʼ ya riʼ ri más ütz (Filip. 2:8). Jesús kan rkʼë nimaläj oqʼej xeruʼän ruchʼonïk taq xeruqʼaxaj kʼayewal (Heb. 5:7). Ri chʼonïk riʼ, rma kan rkʼë ronojel ran xeruʼän wä, xtoʼ rchë xnmaj rutzij ri Rutataʼ. Chwäch Jehová, ri chʼonïk ri xeruʼän ri Rukʼajol xeʼok achiʼel ta ri jubʼuläj ruxlaʼ ri pon. Jontir ri xeruʼän Jesús taq xjeʼ chwäch  le Ruwachʼulew xyaʼ kiʼkʼuxlal pa ran Jehová chqä xkʼüt chë xa xuʼ pa ruqʼaʼ Rutataʼ kʼo wä rchë nqʼatö tzij.

8. ¿Achkë rubʼanik nqakʼän qanaʼoj chrij Jesús?

⁸ Röj xtqakʼän qanaʼoj chrij Jesús we xtqatäj qaqʼij xtqanmaj rutzij Jehová chqä ma xtqayaʼ ta qa. Taq nqqʼax chwäch jun kʼayewal, nqatäj qaqʼij chrij Jehová chë tqrtoʼ pä rma nqajoʼ chë kiʼ rukʼuʼx qkʼë. We xtqaʼän riʼ, xtqakʼüt chë nqajoʼ chë yë Jehová nqʼatö tzij pa qawiʼ. Qataman chë ma xkerukʼoxaj ta qachʼonïk we kʼo jun nqaʼän ri kan itzel nutzʼët ryä. Ye kʼa, we yeqasmajij ri rupixaʼ, tqayaʼ chwäch qan chë ri qachʼonïk xkeʼok achiʼel ta ri utziläj ruxlaʼ pon chwäch Jehová. Chqä ryä kiʼ rukʼuʼx xtuʼän qkʼë rma nqanmaj rutzij chqä nqatäj qaqʼij rchë ma nqmakun ta chwäch (Prov. 27:11).

9. ¿Achkë rma ri israelitas nkiyaʼ wä ri sacrificios rchë uxlanen?

⁹ Rukaʼn naʼoj: nqayaʼ ruqʼij Jehová rma nqtyoxin che rä. Jun chik rubʼanik ri nkiyaʼ wä ruqʼij Jehová pa Israel ojer, ya riʼ ri spanïk ri nuʼän wä jun winäq che rä Jehová rchë njeʼ uxlanen chkikojöl. * Chpan ri wuj Levítico nqatzʼët chë ri israelitas ütz wä nkiyaʼ jun sacrificio rchë uxlanen rchë nkikʼüt chë yetyoxin (Lev. 7:11-13, 16-18). Ri israelitas ma yechaqtiʼïx ta wä rchë nkiʼän ri spanïk riʼ, ryeʼ kʼo wä chë pa kan naläx wä nkiʼän riʼ. Rkʼë ri spanïk riʼ nkikʼüt wä chë kan nkajoʼ Jehová, ri ki-Dios. Ri winäq ri nyaʼö wä ri spanïk riʼ, ri ru-familia chqä ri sacerdotes nkitäj wä ri tiʼäj  rchë ri chköp ri xkamsäx. Ye kʼa jojun peraj rchë ri chköp xa xuʼ wä che rä Jehová nyaʼöx wä. ¿Achkë peraj riʼ?

10. ¿Achkë nkikʼüt chqawäch ri sacrificios rchë uxlanen ri nutzjoj Levítico 3:6 chqä 14 kʼa 16 chrij ri achkë rma Jesús xuʼän ruraybʼal ri Rutataʼ?

¹⁰ Rox naʼoj: röj nqayaʼ che rä Jehová ri más ütz ri kʼo qkʼë rma janina nqajoʼ. Chwäch Jehová, ri peraj más ütz che rä ri ruchʼakul jun chköp ya riʼ wä ri ruqʼanal. Ryä chqä xuʼij chë ri ru-riñones chqä rusaseʼ ri chköp kan kʼo kiqʼij chwäch (taskʼij ruwäch Levítico 3:6, 14-16 *). Taq jun winäq kan naläx wä pa ran yeruyaʼ ri peraj riʼ che rä Jehová, ryä kan jaʼäl wä nunaʼ. Ri israelita ri nuʼän wä ri spanïk riʼ, nukʼüt wä chë kantzij nrajoʼ nuyaʼ ri más ütz che rä Jehová. Achiʼel wä xkiʼän ri israelitas, Jesús chqä xyaʼ che rä Rutataʼ ri más ütz ri kʼo rkʼë taq xyaʼ ruqʼij rkʼë ronojel ran rma janina nrajoʼ (Juan 14:31). Jesús janina xloqʼoqʼej xuʼän ruraybʼal Dios, chqä kan janina wä xloqʼoqʼej ri rupixaʼ (Sal. 40:8). Kantzij na wä chë Jehová kan kiʼ rukʼuʼx xuʼän rma xtzʼët ri rubʼanik xyaʼöx ruqʼij rma Rukʼajol.

11. a) ¿Achkë rma nqaʼij chë ri qasamaj rkʼë Jehová ye achiʼel ri sacrificios rchë uxlanen? b) ¿Achkë rubʼanik nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx riʼ?

¹¹ Ri qasamaj rkʼë Jehová ye achiʼel ri sacrificios rchë uxlanen, rma rkʼë riʼ nqakʼüt chwäch Jehová ri nqanaʼ chrij. Röj nqayaʼ che rä Jehová ri más ütz ri kʼo qkʼë rma nqajoʼ rkʼë ronojel qan. Ryä kantzij na wä chë kan kiʼ rukʼuʼx taq nutzʼët chë pa millón winäq nkiyaʼ ruqʼij rma janina nkajoʼ ryä chqä ri rupixaʼ. Jehová ma xa xuʼ ta nuyaʼ ruqʼij ri samaj nqaʼän, ryä chqä kan nuyaʼ ruqʼij ri achkë rma nqaʼän ri rusamaj. Reʼ kantzij na wä chë nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx. Jun tzʼetbʼäl. We rma xbʼä qajunaʼ ma nqkowin ta chik nqaʼän ri nqajoʼ pa rusamaj, ma tqamestaj chë Jehová ma nuyaʼ ta ran chrij ri ma nqkowin ta nqaʼän. Rkʼë jbʼaʼ nqachʼöbʼ chë xa jbʼaʼ ok najin nqaʼän, ye kʼa ryä janina nuyaʼ ruqʼij we yë ri ajowabʼäl ri nqanaʼ chrij nbʼanö chqë chë nqaʼän ronojel ri kʼo pa qaqʼaʼ. Kantzij na wä chë ryä kan jaʼäl nutzʼët ri jaruʼ nqkowin nqayaʼ che rä.

12. ¿Achkë wä nunaʼ Jehová taq yebʼan wä sacrificios rchë uxlanen, y achkë ütz nqayaʼ chwäch qan?

¹² ¿Achkë nqatamaj qa chkij ri sacrificios rchë uxlanen? Chë Jehová kan jaʼäl wä nunaʼ taq njoteʼ äl ri sübʼ rchë ri qʼaqʼ ri nutäj wä ri peraj más ütz che rä ri chköp. Rma riʼ tqayaʼ chwäch qan chë Jehová kan janina nuloqʼoqʼej ri samaj nqaʼän pa rutinamit rma kan rkʼë ronojel qan nqaʼän wä (Col. 3:23). Ryä kantzij na wä chë kiʼ rukʼuʼx qkʼë. Tapeʼ xa jbʼaʼ o kan kʼïy ri nqkowin nqaʼän pa rusamaj, we rma ajowabʼäl nqaʼän riʼ, Jehová kan janina ruqʼij xtyaʼ chqä majun bʼëy xtmestaj ta ri xtqaʼän (Mat. 6:20; Heb. 6:10).

13. Achiʼel nqatzʼët chpan Levítico 9:23 chqä 24, ¿achkë rubʼanik xkʼüt Jehová chë kiʼ rukʼuʼx kikʼë ri sacerdotes xeyaʼöx qa?

¹³ Rukaj naʼoj: Jehová najin nuyaʼ utzil pa ruwiʼ ri rutinamit. Tqatzʼetaʼ achkë xbʼanatäj taq xyak ri tabernáculo chuxeʼ ri juyuʼ Sinaí pa junaʼ 1512 taq majanä taläx Jesús (Éx. 40:17). Moisés xchapö ri moloj ri akuchï xbʼix wä chë Aarón chqä rukʼajol ya riʼ ri sacerdotes xechaʼöx qa. Jontir winäq xkimöl kiʼ rchë xekitzʼët achkë rubʼanik ri sacerdotes nkiʼän naʼäy mul ri sacrificios pa tinamït (Lev. 9:1-5). ¿Achkë rubʼanik xkʼüt Jehová  chë kiʼ rukʼuʼx kikʼë ri sacerdotes xeyaʼöx qa? Taq Aarón y Moisés xkikʼtuj utzil pa kiwiʼ ri israelitas, Jehová xtäq pä qʼaqʼ chkaj rchë xtäj ri sacrificio ri kʼo wä pa ruwiʼ ri altar (taskʼij ruwäch Levítico 9:23, 24 *).

14. ¿Achkë rma kʼo rejqalen chqawäch röj chë Dios xkʼüt chë kʼo wä kikʼë ri sacerdotes rchë Israel?

¹⁴ Ri xbʼanatäj taq Jehová xtäq pä qʼaqʼ chkaj xkʼüt chë ryä kʼo wä kikʼë ri sacerdotes. Taq ri israelitas xkitzʼët riʼ, xqʼax chkiwäch chë ryeʼ chqä kʼo wä chë rkʼë ronojel kan nkiyaʼ kiqʼij ri sacerdotes. Reʼ kan kʼo ruqʼij chqawäch röj komä, rma ri sacerdocio xyaʼöx Israel xa jun retal chrij jun sacerdocio ri kan kʼo más rejqalen. Cristo ya riʼ ri nimaläj Sumo Sacerdote, y ryä xttoʼöx kimä ri 144.000 ri xkeʼok qʼatöy taq tzij chqä sacerdotes chlaʼ chkaj (Heb. 4:14; 8:3-5; 10:1).

15, 16. ¿Achkë retal kʼo chë Jehová kʼo rkʼë «ri utziläj samajel ri kan kʼo runaʼoj»?

¹⁵ Pa junaʼ 1919, Jesús xuʼän chë jun molaj qachʼalal ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj xeʼok «ri utziläj samajel ri kan kʼo runaʼoj». Re samajel reʼ nukʼwaj bʼey chrij ri rutzjoxik le Biblia chqä «kan pa ruqʼijul nuyaʼ kiway» ri rutzeqelbʼëy Cristo (Mat. 24:45). ¿Achkë rubʼanik qataman chë Jehová kʼo rkʼë «ri utziläj samajel ri kan kʼo runaʼoj»?

¹⁶ Satanás chqä ri ruwinaq kitjon kiqʼij rchë nkiqʼät rusamaj ri utziläj samajel ri kan kʼo runaʼoj. Kantzij na wä chë ma ta rma rutoʼik Jehová, ri samajel riʼ ma ta nkowin nuʼän rusamaj. Chwäch le Ruwachʼulew, ye bʼanatajnäq pä kaʼiʼ nimaläj taq chʼaʼoj y kʼo mul kan ronojel  bʼaʼ winäq kʼisnäq kirajil; chqä kʼïy mul ma pa ruchojmil ta bʼanon pä rkʼë ri rutinamit Dios chqä yaʼon kʼayewal pa ruwiʼ. Tapeʼ ke riʼ, ri utziläj samajel ri kan kʼo runaʼoj najin na nuyaʼ pä ri nkʼatzin chkë ri rutzeqelbʼëy Cristo rchë ma nkʼis ta qa ri kikʼuqbʼäl kʼuʼx. Qchʼobʼon chrij ronojel ri publicaciones ye kʼo. Reʼ ye kʼo pa más 900 chʼaʼäl chqä majun päq nkʼutüx chqë rchë nqanukʼuj kiwäch. Ronojel reʼ nukʼüt chë Jehová kʼo rkʼë ri samajel riʼ. Ri samaj nbʼan chrij rutzjoxik le Biblia jun chik retal chë Jehová kʼo rkʼë ri rutinamit, rma ri utziläj taq rutzjol najin ntzjöx chwäch ronojel le Ruwachʼulew (Mat. 24:14). Kantzij na wä chë Jehová najin nukʼwaj rubʼey rutinamit chqä najin nuyaʼ utzil pa ruwiʼ.

17. ¿Achkë rubʼanik nqakʼüt chë najin nqtoʼon rkʼë ri rutinamit Jehová?

¹⁷ Tqakʼtuj qa reʼ chqawäch: «¿Yityoxin komä rïn rma yïn kʼo chpan ri rutinamit Dios?». Ri retal chë Jehová kʼo rkʼë rutinamit kan chöj yeqʼalaj achiʼel taq xqä pä qʼaqʼ chkaj pa ruqʼij qa Moisés chqä Aarón. Kantzij na wä chë kan kʼïy rma nqtyoxin che rä Jehová (1 Tes. 5:18). ¿Achkë rubʼanik nqakʼüt chë najin nqtoʼon rkʼë ri rutinamit Dios? Nqakʼüt riʼ taq yeqasmajij ri naʼoj yeyaʼöx pä chpan ri publicaciones, ri yebʼix chkipan ri qamoloj chqä ri qanimamoloj, y taq nqayaʼ qan chrij ri rutzjoxik le Biblia chqä taq yeqatoʼ ri winäq rchë yeʼok rutzeqelbʼëy Cristo (1 Cor. 15:58).

18. ¿Achkë qayaʼon chwäch qan nqaʼän?

¹⁸ Tqayaʼ kʼa chwäch qan yeqasmajij ri utziläj taq naʼoj ri ye kʼo chpan ri wuj Levítico. Tqatjaʼ qaqʼij rchë Jehová kiʼ rukʼuʼx qkʼë, rchë ke riʼ xtkʼän ri xtqayaʼ che rä. Tqayaʼ ruqʼij rchë nqakʼüt chwäch chë nqtyoxin che rä. Chqä tqayaʼ che rä ri más ütz ri kʼo qkʼë rchë nqakʼüt chwäch chë nqajoʼ rkʼë ronojel qan y kan rkʼë ronojel qan qtoʼon rkʼë ri rutinamit. We xtqaʼän riʼ, xtqakʼüt chwäch Jehová chë chqawäch röj kan jun nimaläj spanïk ri nqayaʼ ruqʼij chqä ri yoj rusamajelaʼ.