1-2. Ońola nje kriste̱n nin we̱nge̱ yangame̱nno̱ jombwea kalat’a Levitiko e?

ŃAMULOLOMA Paulo o̱nge̱le̱ eso̱mb’ao ya diko̱m Timoteo ná “Betiledi be̱se̱ bena be wu na Mudī ma Loba be muse̱ṅ.” (2 Tim. 3:16) Nika e mombwea pe̱ kalat’a Levitiko. Ne̱ni o me̱ne̱no̱ ni kalat’a Bibe̱l e? Bō̱ be ná be̱ne̱ mo̱ ka kalati ni bambe̱ list a mambenda mena ma si mombweye̱ nin pond’asu, nde kriste̱n a mbale̱ i si me̱ne̱ mo̱ nika.

² Kalat’a Levitiko e tilabe̱ yā 3 500 mimbu we̱nge̱, nde Yehova a tati mo̱ “o lee̱ biso̱.” (Rom. 15:4) Nika Levitiko e mabonde̱no̱ jo̱nge̱le̱ la Yehova, jangame̱n bwa ńo̱ngi o jombwea mo̱. Mbale̱ ńe nde ná belēdi be jita jeno̱ ná jokwa tongwea na ni kalati ni wu na mudī ma Loba. Jombweye so̱ belēdi bene̱i.

3. Ońola nje mabea ma tano̱ ma bolabe̱ mbu te̱ o buńa bonde̱ne̱ ba te̱ l’ebula e?

³ Belēdi baboso: Di be̱n ńo̱ng’a do̱lisane̱ la Yehova ná mabea masu ma kasabe̱. Mbu te̱, o buńa bonde̱ne̱ ba te̱ l’ebula, tumba la Israel di ta be̱ di ko̱to̱me̱ na bola pe̱ byembe ka mabea. Ma mabea mongwane̱ o jo̱nge̱le̱ Bonaisrael ná ba ta bangame̱n sangisabe̱ na myobe mabu! Nde obiana prisi ninde̱ne̱ e mawana to̱ njika jabea la maya o wum’a bosangi bo peti bo buńa, e ta ńangame̱n se̱le̱ bola ebolo epe̱pe̱ yena e ta mweńa jita buka lakise̱ la myobe ma tumba.

4. Bupisane̱ Levitiko 16:12, 13, nje prisi ninde̱ne̱ e tano̱ e bola o jingea lao laboso o wum’a bosangi bo peti o buńa bonde̱ne̱ ba te̱ l’ebula e? (Ombwa duta la dipapa laboso.)

 ⁴ Langa Levitiko 16:12, 13. Keka te̱ dutea ne̱ni mambo ma tano̱ ma tomba o buńa bonde̱ne̱ ba te̱ l’ebula: Prisi ninde̱ne̱ e mingea o muno̱ko̱. Nged’a boso ni omo̱ń a ilalo ńangame̱nno̱ jingea o wum’a bosangi bo peti bo buńa. E malea o dia lao diwo̱ ewa ya dise̱ la benumba e londi na benumba ba pwe̱pwe̱, o dine̱ dia pe̱ ew’a gol e londi na makalando ma wea. E mate̱me̱ oboso ba ekeṅan e kudumane̱ jingea la wum’a bosangi bo peti. N’edube ende̱ne̱, prisi e mingea o wum’a bosangi bo peti nde e te̱me̱ oboso ba elimb’a male. O mbad’edinge̱dinge̱, e te̱m nde oboso ba Yehova Loba mo̱me̱ne̱! Tatan, prisi e makoma be benumba o ma makalando ma wea, na tuṅ e londa n’enumb’a pwe̱pwe̱ ya bwam. * Ombusa ponda e mingea pe̱te̱ o wum’a bosangi bo peti na maya ma mabea ma njo̱m a bobe. Maka ná e mase̱le̱ nde dise̱ benumba obiana e mawana maya ma mabea ma njo̱m a bobe.

5. Ne̱ni prisi ninde̱ne̱ e tano̱ ńingea o wum’a bosangi bo peti e? Nje pe̱ nika e mokwe̱le̱no̱ biso̱ e?

⁵ Nje di mokwano̱ jombwea bolane̱ la benumba o buńa bonde̱ne̱ ba te̱ l’ebula e? Bibe̱l e malee̱ biso̱ ná mika mena Yehova a makasane̱no̱ baboledi bao ba jemea me nde ka benumba ba pwe̱pwe̱. (Mye. 141:2; Bbī. 5:8) O̱nge̱le̱ ná n’edube ende̱ne̱ nde prisi ninde̱ne̱ e tano̱ be̱ e wana benumba ba pwe̱pwe̱ oboso ba Yehova. Mulemlem pe̱ nde yeno̱ ke̱ di masisea Yehova be̱be̱ o muka, di mabola nde nika n’edube ende̱ne̱. Di masoma Muweked’a misipo jita ná ese̱le̱ ná di siseye mo̱ be̱be̱, na be̱ne̱ pe̱ mulatako ma bwam na mo̱, ka muna na sango. (Yak. 4:8) A kasi biso̱ ka mako̱m mao! (Mye. 25:14) Nika ńe biso̱ edube ende̱ne̱ kańena di si mapula bwese̱ mo̱ ndutu.

6. Nje dise̱ la benumba la prisi ninde̱ne̱ obiana a mabola mabea di mokwe̱le̱no̱ biso̱ e?

⁶ O si dimbea ná prisi ninde̱ne̱ e ta nde ńangame̱n se̱le̱ dise̱ benumba obiana e mabola mabea. Na nika nde e tano̱ mbaki ná e me̱nde̱ kusane̱ Yehova do̱lisane̱ o pond’a bola la mabea. Nje nika e mokwe̱le̱no̱ biso̱ e? Niponda a tano̱ o wase, Yesu a ta angame̱n bola lambo la mweńa​—lambo di ta mweńa jita buka wanea la mbel’a moto jongise̱​—obiana a mabola longe̱ lao ka jabea. Nje e ta nika e? A ta angame̱n sengane̱ Yehova na be̱ pe̱ jemea niponda a tano̱ o wase ná Yehova a we̱le̱ kasane̱ mo̱ jabea lao la longe̱. Yesu a lee̱le̱ tongwea na nika ná bola la mambo o mbadi Yehova a to̱ndino̱ nde le mbad’a bwam ńa die̱le̱ longe̱. A lingedi doi la byanedi lasam la Sango to̱ mbad’ao ńa die̱le̱​—a lee̱le̱ ná mo̱ nde e te̱m ná sim.

7. Ońola nje mbadi Yesu a die̱le̱no̱ longe̱ lao le̱se̱ o wase e bwese̱no̱ Sango muńe̱nge̱ e?

⁷ O pambo a ponda ńe̱se̱ a tano̱ longe̱ o wase, Yesu a bengi sengane̱ bete̱sedi ba Yehova o mbad’a ke̱nge̱nge̱. Makekisan to̱ mitakisan​—to̱ mo̱me̱ne̱ kwed’a konjo ni ta ńenge̱le̱ mo̱​—ba si wusa bo̱bise̱ ńo̱ng’ao ńa lingea mbad’a die̱le̱ ńa Sango. (Fil. 2:8) O pond’a makekisan, Yesu a kane̱ “na musea munde̱ne̱ na miso̱di.” (Bon. 5:7) Mika mao ma iwiye̱ mi lee̱ ná a ta Yehova jemea, membe̱ pe̱ mo̱ o benga sengane̱ mo̱. Mika ma Yesu mi  ta nde Yehova ka enumb’a pwe̱pwe̱ ya bwam. Mbadi Yesu a die̱le̱no̱ longe̱ lao le̱se̱ ponda a tano̱ o wase e bwese̱ Sango muńe̱nge̱ jita, e lingea pe̱ doi lao la byanedi lasam.

8. Ne̱ni jeno̱ ná jembilane̱ mbadi Yesu a die̱le̱no̱ longe̱ lao e?

⁸ Je ná jembilane̱ Yesu yete̱na di boli me̱se̱ na me̱se̱ ná di die̱le̱ longe̱ lasu o mbadi ni do̱lisane̱ Yehova, na be̱ pe̱ mo̱ jemea na ngud’asu ńe̱se̱ o bupe̱ bediedi na mambenda mao. Je te̱ o makekisan, di makane̱ Yehova na iwiye̱ ná ongwane̱ biso̱ ońolana di mapula bwese̱ mo̱ muńe̱nge̱. Na nika nde di malee̱no̱ ná di masue̱le̱ mbadi Yehova a maneano̱. Di memba ná Yehova a si me̱nde̱ kasa mika masu yete̱na di mabola mambo a singe̱no̱. Nde, di dango te̱ kaponda bete̱sedi ba Yehova, je ná di be̱ mbaki ná mika masu mi mawe̱ biso̱ o mulema mi me̱nde̱ nde be̱ Yehova ka enumb’a pwe̱pwe̱ ya bwam. Je pe̱ ná di be̱ mbaki ná k’asu ni si be̱n misan na sengane̱ lasu ba mabwese̱ Sango asu ńe o mo̱ń muńe̱nge̱.​—Min. 27:11.

9. Ońola nje Bonaisrael ba tano̱ ba bola mabea ma masoma e?

⁹ Belēdi be londe̱ beba: Di mabolea nde Yehova ońolana di matimbise̱le̱ mo̱ masoma. Ná di bonde̱ nika, jombweye mabea ma masoma mena ma ta nde to̱ti la mweńa dipe̱pe̱ la jowe̱ le bosangi o Israel ńa kwaṅ. * O kalat’a Levitiko, di mokwa ná mot’a Israel a ta nde a bola jabea la  masoma “o sesa Loba.” (Lev. 7:11-13, 16-18) A si ta a bola di jabea la masoma ońolana a ta angame̱n bola nika, nde ońolana a ta a pula. Nika e ta so̱ nde jabea la jemea la wonja lena moto a tano̱ a bola ońolana a to̱ndi Loba lao. Mubole̱ di jabea, mbia mao, na prisi ba ta ba be̱ne̱ bwam o da ni ńama ni bolabe̱ jabea. Nde benama bō̱ ba ni ńama be ta nde ońola Yehova buka te̱. Njika benama e?

10. Ne̱ni jabea la masoma le o Levitiko 3:6, 12, 14-16 di mokwe̱le̱no̱ biso̱ ná ndolo nde e ta e tute̱le̱ Yesu o bola jemea la Sango e?

¹⁰ Belēdi be londe̱ belalo: Ndolo nde e matute̱le̱ biso̱ o bolea Yehova na ngud’asu ńe̱se̱. Yehova a ta nde e̱ne̱ diwo̱ngi k’enam’a bwam ya ńama. A ta pe̱ a kwala ná belongi bena be kwe̱ longe̱, ka m’banga ma njim, be ta mo̱ mweńa tobotobo. (Langa Levitiko 3:6, 12, 14-16.) Yehova Loba a ta so̱ a do̱lisane̱ tobotobo mot’a Israel nu mabole̱ mo̱ belongi be kwe̱ longe̱ na diwo̱ngi ka jabea la jemea la wonja. Mot’a Israel nu ta nu bola Yehova ninka jabea, a ta nde a lee̱ ná a be̱n ńo̱ngi ninde̱ne̱ o bola mo̱ nje e peti bwam. Mulemlem pe̱ nde na jemea la wonja Yesu a bolino̱ Yehova mpete̱ ma nje a tano̱ a be̱ne̱ niponda a boledino̱ mo̱ na mulema mwe̱se̱ ońolana a to̱ndi mo̱. (Yohane 14:31) Bola la jemea la Loba nde di ta muńe̱nge̱ ma Yesu; a ta a to̱ndo̱ mbend’a Loba jita. (Mye. 40:9) E se̱ muńe̱nge̱ Yehova a bono̱ o je̱ne̱ ná Yesu a mabolea mo̱ na jemea lao la wonja e!

11. Ne̱ni ebol’asu yeno̱ kapo̱ ka mabea ma masoma e, ne̱ni pe̱ nika ńeno̱ ná e lo̱ko̱ biso̱ e?

¹¹ Ebolo di maboleano̱ Yehova ye nde kapo̱ ka ma mabea ma masoma ońolana, na nika nde di malee̱no̱ ná di to̱ndi mo̱. Di mabolea nde Yehova na ngud’asu ńe̱se̱ ońolana di to̱ndi mo̱ na mulema masu mwe̱se̱. E se̱ muńe̱nge̱ Yehova eno̱ o je̱ne̱ ná lodun la bato bena ba mowe̱ mo̱ ba mabolea mo̱ na jemea labu la wonja ońolana ba to̱ndi mo̱ jita na bediedi bao e! Nika e malo̱ko̱ biso̱ o bia ná Yehova a me̱ne̱ na no̱ngo̱ pe̱ mweńa nje di mabolano̱, name̱ne̱ pe̱ na njo̱m ni matute̱le̱ biso̱ o bola. K’eyembilan, yete̱na o máno̱ngo̱ mimbu na ná o titi pe̱ ná o we̱le̱ bola ka nje te̱ o wusano̱ to̱ndo̱, be̱ mbaki ná Yehova a maso̱ṅtane̱. We ná wo̱nge̱le̱ yen ebe ná nje o maboleano̱ Yehova e salo jita, nde ndol’a ńo̱ngo̱ńo̱ngo̱ ni matute̱le̱ wa o bola nje weno̱ ná o we̱le̱ bola nde mo̱ a me̱ne̱no̱. E muńe̱nge̱ o kasane̱ wa nje weno̱ ná o we̱le̱ bola bupisane̱ ngud’ango̱.

12. Ne̱ni Yehova a me̱ne̱no̱ mabea masu ma masoma e, ne̱ni pe̱ nika e membe̱no̱ biso̱ e?

¹² Nje mabea ma masoma ma mokwe̱le̱no̱ biso̱ e? Itutu i ta nde be̱ yondea la mo̱ń ke̱ wea i madise̱ benama ba ndo̱n ba ńama; Yehova a ta a do̱lisane̱ nika. Be̱ so̱ mbaki ná Yehova a do̱lisane̱ ebol’ango̱ ya jemea la wonja o mabolano̱ na ngud’ango̱ ńe̱se̱. (Kol. 3:23) Dutea te̱ ne̱ni a do̱lisanno̱ wa. A me̱ne̱ nde miwe̱n mo̱ngo̱ ma ndolo, misadi na minde̱ne̱, o mabolano̱ o ebol’ao ka bema ba tiki a we̱le̱no̱ mweńa na bena a si me̱nde̱no̱ dimbea to̱ buńa.​—Mat. 6:20; Bon. 6:10.

13. Bupisane̱ Levitiko 9:23, 24, ne̱ni Yehova a lee̱no̱ ná a do̱lisane̱ mwemba ma prisi e?

¹³ Belēdi be londe̱ bene̱i: Yehova a manamse̱ dongo la bebokedi bao lena le o wase. Di kwaleye ońola nje e bolane̱ o mbu 1512 B.P.A. niponda muno̱ko̱ mu te̱se̱be̱no̱ owas’a mudongo ma Sinai. (Bbu. 40:17) Mose nde a ta a die̱le̱ mambo o te̱se̱ Aron na bana bao ka prisi.  Tumba la Israel le̱se̱ di ta di ko̱to̱me̱ mwemba o je̱ne̱ ne̱ni prisi i mabolano̱ mabea mabu ma ńama maboso. (Lev. 9:1-5) Ne̱ni Yehova a wusano̱ lee̱ ná a do̱lisane̱ mwemba ma prisi mu te̱se̱be̱ peńa e? Niponda Aron na Mose ba tano̱ ba dia ba manamse̱ tumba, Yehova a lom nde wea o dise̱ nje ye̱se̱ e ta e dia ka jabea o diyo̱.​—Langa Levitiko 9:23, 24.

14. Mwemba ma prisi o Israel mwe nde edinge̱ding’a nje nin we̱nge̱ e?

¹⁴ O pond’a te̱se̱be̱ la prisi ninde̱ne̱ nje wea i wu o mo̱ń i lee̱no̱ e? Yehova a lom nde yi wea o lee̱ ná a do̱lisane̱ Aron na bana bao bena a po̱sino̱ ka prisi, a masue̱le̱ pe̱ babo̱. Bonaisrael be̱nno̱ ná Yehova a masue̱le̱ Aron na bana bao, ba so̱ṅtane̱ ná babo̱ pe̱ bangame̱n sue̱le̱ prisi. Mo̱ nika ńe biso̱ mweńa e? E! Mwemba ma prisi o Israel mu ta nde edinge̱ding’a mwemba ma prisi munde̱ne̱. Kristo, Prisi Ninde̱ne̱ ni peti, a be̱n mwemba ma prisi ma kiṅe̱ ma 144 000, bena ba me̱nde̱ janeye̱ o mo̱ń mwemba na mo̱.​—Bon. 4:14; 8:3-5; 10:1.

15-16. Neni Yehova a lee̱le̱no̱ ná a do̱lisane̱ “mūt’a jemea na jangwa” e?

¹⁵ O mbu 1919, Yesu a te̱se̱ dibo̱to̱ disadi la bonasango bo̱kisabe̱ ka “mūt’a jemea na jangwa.” Nu mūtu nde e o mulopo m’ebol’a dikalo, mo̱ pe̱ nde a mabole̱ bokwedi ba Kristo “da o ponda ńangame̱n.” (Mat. 24:45) Mo̱ je o je̱ne̱ ná bwē ná Loba a do̱lisane̱ mūt’a jemea na jangwa e?

¹⁶ Satan na was’ao ba we̱ ná e be̱ mūt’a jemea ndutu o londise̱ ebol’ao, to̱ ná e be̱ nde lambo di titi ná di we̱le̱ bolane̱, bupisane̱ je̱ne̱ la mot’a benama. Esibe̱ te̱  na Yehova, nu mūtu a si wusa tongwe̱le̱ ebol’ao. To̱ na bila bende̱ne̱ ba wase ńe̱se̱ beba, mitakisan ma ngińa, si be̱ne̱ la bekusedi o wase ńe̱se̱ na muka mu si te̱m, mūt’a jemea na jangwa a bengi te̱ nde bola bokwedi ba Kristo be o wase da la mudī. Dutea te̱ tut’a da la mudī, lena di si mandano̱ pe̱ to̱, di be̱nno̱ nin we̱nge̱ o buka 900 leme̱! Nika e mabamse̱ nde ná Loba a masue̱le̱ nu mūtu. Ebol’a dikalo pe̱ e mabamse̱ ná Yehova a manamse̱. Na mbale̱ myango ma bwam me o langwabe̱ “o wase ńe̱se̱.” (Mat. 24:14) Esibe̱ penda, Yehova e o die̱le̱ na namse̱ pe̱ bebokedi bao njoasoa nin we̱nge̱.

17. Ne̱ni jeno̱ ná di sue̱le̱ bebokedi ba Yehova e?

¹⁷ Di baise̱ na biso̱me̱ne̱ ná, ‘Mo̱ na matimbise̱le̱ Yehova masoma o be̱ o dongo la bebokedi bao le o wase e?’ Ka nje te̱ a bolino̱ mboṅ ńe bwē tongwea na wea i wu o mo̱ń o mińa ma Mose na Aron, Yehova a mabola pe̱ biso̱ mboṅ i bam nin we̱nge̱ ná a mabolane̱ bebokedi bao. Di be̱n njo̱m jita o bola masoma. (1 Tes. 5:18, 19) Ne̱ni jeno̱ ná di sue̱le̱ bebokedi ba Yehova e? Tongwea na we̱le̱ o ebolo bediedi be se̱medi o Bibe̱l di makusano̱ o kalat’asu, o ndongame̱n asu na o mako̱to̱ne̱ masu mande̱ne̱ na masadi. O mbat’a nika, je pe̱ ná di sue̱le̱ mo̱ tongwea na we̱le̱ biso̱me̱ne̱ mususu o ebol’a lee̱ na ya te̱ dikalo.​—1 Kor. 15:58.

18. Njika mambo o no̱ngino̱ bedomsedi o bola e?

¹⁸ Di no̱nge so̱ bedomsedi o we̱le̱ o ebolo belēdi be̱se̱ di mokwano̱ o kalat’a Levitiko. Di we̱ o do̱lisane̱ Yehova ná mabea masu ma kasabe̱. Di boleye Yehova ońolana di matimbise̱le̱ mo̱ masoma. Di benge bolea Yehova na ngud’asu ńe̱se̱ ońolana di to̱ndi mo̱ na mulema masu mwe̱se̱. Di bole pe̱ nje ye̱se̱ jeno̱ ná di bola o sue̱le̱ bebokedi a manamse̱no̱ we̱nge̱. Tongwea na nika nde di malee̱le̱no̱ Yehova ná edube di be̱nno̱ o bolea mo̱ ka Mboṅ ao ye biso̱ tiki!