တၢ်မၤလိ ၄၇
ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိလၢ လံာ် ၃ မိၤၡ့အပူၤသ့
“ကယဲၢ်တၢ်ကွဲးအသးခဲလၢာ်န့ၣ်, ကွဲးအသးလၢ ယွၤအသးစီဆှံ, ဒီးဂ့ၤ” ဝဲလီၤ.—၂ တံၤမသ့း ၃:၁၆.
တၢ်သးဝံၣ် ၉၈ လံာ်စီဆှံ—ဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤလၢသးစီဆှံ
တၢ်မၤလိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ် *
၁-၂. ဘၣ်မနုၤအဃိ ခရံာ်ဖိလၢ ပစိၤခဲအံၤတဖၣ် ကြၢးသးစၢၢ်ဆၢ တၢ်ဂ့ၢ်လၢ လံာ်သၢမိၤၡ့ အပူၤလဲၣ်.
တၢ်မၢဖိပီလူး ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် အတံၤသကိး စီၤတံၤမသ့းလၢ “ကယဲၢ်တၢ်ကွဲးအသးခဲလၢာ်န့ၣ်, ကွဲးအသးလၢ ယွၤအသးစီဆှံ, ဒီးဂ့ၤ” ဝဲလီၤ. (၂ တံၤမသ့း ၃:၁၆) လၢတၢ်ကွဲးအသးတဖၣ်အကျါန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး လံာ်သၢမိၤၡ့လီၤ. လံာ်တဘ့ၣ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်နထံၣ်အီၤဒ်လဲၣ်. ပှၤတနီၤ ကဆိကမိၣ်ဝဲလၢ တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ အအိၣ်လၢ လံာ်အံၤအပူၤန့ၣ် တကဲဘျုးလၢပဂီၢ်လၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤလၢၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်ခရံာ်ဖိ လၢအမ့ၢ်အတီတဖၣ်န့ၣ် တဆိကမိၣ်ဝဲဒ်န့ၣ်ဘၣ်.
၂ လံာ်သၢမိၤၡ့န့ၣ် ပှၤကွဲးအီၤလၢ အပူၤကွံာ် ကအိၣ်အနံၣ် ၃,၅၀၀ လံဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤ ကတီၤဃာ်ဝဲလံာ်အံၤ တုၤလၢပစိၤခဲအံၤ ဒ်သိးက ‘သိၣ်သီ’ ပှၤအဂီၢ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၁၅:၄) လံာ်သၢမိၤၡ့ မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဆိကမိၣ် ဒီးအတၢ်တူၢ်ဘၣ် အိၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိ ပကြၢးမၤလိန့ၢ်တၢ်လၢ လံာ်အံၤအပူၤလီၤ. ပမၤလိန့ၢ်တၢ်လၢ လံာ်သၢမိၤၡ့အပူၤ သ့ဝဲအါမးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ခဲအံၤပကမၤလိသကိးအီၤ ထဲလွံၢ်ခါလီၤ.
ဒ်သိးပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဘၣ်သးအဂီၢ် ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်
၃. ကိးနံၣ်ဒဲး ဖဲတၢ်မၤဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့က့ၤတၢ် အမုၢ်နံၤန့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤလုၢ်ထီၣ်တၢ်လဲၣ်.
၃ တၢ်မၤလိ အဆိကတၢၢ်တခါ– ဒ်သိးယဟိဝၤယွၤ ကတူၢ်လိာ် တၢ်လၢပဟ့ၣ်အီၤအဂီၢ် ပကဘၣ်မ့ၢ် ပှၤလၢကစၢ်ယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးအီၤလီၤ. ကိးနံၣ်ဒဲး ဖဲတၢ်မၤဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့က့ၤတၢ် အမုၢ်နံၤန့ၣ် ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ဟဲပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသး ဒီးပှၤလုၢ်တၢ်ခိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ် လုၢ်ထီၣ်ဝဲ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်လီၤ. တၢ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်တခါအံၤ ကဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဒဲးဘး ဒီးကဘၣ်သ့စီကွံာ် အတၢ်ဒဲးဘးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တချုးလၢ ပှၤလုၢ်တၢ်ခိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ် လဲၤစိာ်နုာ် ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢ ပှၤလုၢ်ထီၣ်အီၤအသွံၣ် လၢဒၢးစီဆှံကတၢၢ်အပူၤဒံးဘၣ်န့ၣ် အဝဲကဘၣ်မၤတၢ် အိၣ်တခါလီၤ. တၢ်မၤအံၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် အတၢ်ဒဲးဘး ကဘၣ်တၢ်ပျၢ်ကွံာ်အီၤအဂီၢ်ဒံးလီၤ.
(ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၄) *
၄. ဒ် ၃ မိၤၡ့ ၁၆:၁၂, ၁၃ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး လၢတၢ်မၤဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့က့ၤတၢ် အမုၢ်နံၤန့ၣ် ဖဲပှၤလုၢ်တၢ်ခိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ် လဲၤနုာ်လၢ ဒၢးစီဆှံကတၢၢ်အပူၤ အဆိကတၢၢ်တဘျီအခါ အဝဲမၤဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ လံာ်ကုခိၣ်တက့ၢ်.)
၄ ဖး ၃ မိၤၡ့ ၁၆:၁၂, ၁၃ တက့ၢ်. ဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်မၤအသး ဖဲတၢ်မၤဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့က့ၤတၢ် အမုၢ်နံၤန့ၣ်တက့ၢ်. ဖဲတၢ်တနံၤန့ၣ် ပှၤလုၢ်တၢ်ခိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်တဂၤ ဘၣ်လဲၤနုာ်ဆူ ဒဲစီဆှံအပူၤ ဒီးအဝဲကဘၣ်လဲၤနုာ်လၢ ဒၢးလၢအစီဆှံကတၢၢ်အပူၤ သၢဘျီလီၤ. အဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ် အဝဲလဲၤစိာ်ဝဲ သပၢၤထူလၢ အပှဲၤဒီးမ့ၣ်အူအ့ၣ် လၢအစုတခီ ဒီးအစုလၢအဂၤတခီန့ၣ် စိာ်ဝဲတၢ်နၢမူအကမူၣ်လီၤ. အဝဲအိၣ်ပတုာ်လၢ ယၣ်ဘျးသဒၢလၢ အဘျးလီၤအသးလၢ ပှၤလဲၤနုာ်လၢ ဒၢးစီဆှံကတၢၢ် အမဲာ်ညါဝံၤ လၢတၢ်ပာ်ကဲအပူၤ အဝဲလဲၤနုာ်လၢ ဒၢးစီဆှံကတၢၢ် ဒီးဆၢထၢၣ်လၢ တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ အတလါ အမဲာ်ညါလီၤ. ပမ့ၢ်တဲလၢ ကျဲအဂၤတဘိန့ၣ် လီၤဂာ်ဒ် အဝဲဆၢထၢၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အမဲာ်ညါလီၤ. အဝဲလူလီၤ တၢ်နၢမူလၢ မ့ၣ်အူအ့ၣ်တဖၣ်အလိၤဝံၤ တၢ်နၢမူတဖၣ် နၢမူထီၣ်လၢ ဒၢးဒီဖျၢၣ်အပူၤလီၤ. * လၢခံတဘျီန့ၣ် အဝဲကဟဲက့ၤစိာ်နုာ်လီၤဝဲ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢ ပှၤလုၢ်ထီၣ်အီၤအသွံၣ် လၢဒၢးအံၤအပူၤလီၤ. အဃိ ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ တချုးလၢ ပှၤလုၢ်ထီၣ် တၢ်သွံၣ်လၢ တၢ်ပျၢ်တၢ်ဒဲးဘးအဂီၢ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် ပှၤဒွဲၣ်ထီၣ် တၢ်ဆိၣ်ကဲၤနၢမူလီၤ.
၅. ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤဆိၣ်ကဲၤထီၣ် တၢ်နၢမူလၢ တၢ်မၤဃူမၤဖိးတၢ် အမုၢ်နံၤန့ၣ် နမၤလိန့ၢ် တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၅ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆိၣ်ကဲၤထီၣ် တၢ်နၢမူလၢ တၢ်မၤဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့က့ၤတၢ်အမုၢ်နံၤ အဂီၢ်န့ၣ် နမၤလိန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်. လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ အခ့အပှၤလၢ အတီအလိၤတဖၣ် အတၢ်ဃ့ထုကဖၣ်န့ၣ် လီၤဂာ်ဒ် တၢ်နၢမူလၢအဂီၢ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၄၁:၂; လီၣ်ဖျါ ၅:၈) ဒ်ပှၤလုၢ်တၢ်ခိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ် လဲၤစိာ်ဝဲ တၢ်နၢမူဆူ ယဟိဝၤယွၤအမဲာ်ညါ လၢတၢ်ပာ်ကဲအပူၤအသိး ပဝဲသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပဃ့ဘါထုကဖၣ်ဆူ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် လၢတၢ်ပာ်ကဲ ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်အပူၤလီၤ. ပှၤလၢအတ့လီၤတၢ်ခဲလၢာ်တဂၤ ဟ့ၣ်ပှၤတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပကသုးဘူးပသးဆူအအိၣ် ဒ်ဖိတဂၤသုးဘူးအသးဆူ အပၢ်အိၣ်အဃိ ပစံးဘျုးဘၣ်အီၤဒိၣ်မးလီၤ. (ယၤကိာ် ၄:၈) အဝဲတူၢ်လိာ်ပှၤ လၢပကကဲ အသကိးလီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၂၅:၁၄) ပပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အံၤဒိၣ်မးအဃိ ပတအဲၣ်ဒိးမၤသးအုး ကစၢ်ယွၤအသးဘၣ်.
၆. ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤလုၢ်တၢ်ခိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်တဂၤ ဆိၣ်ကဲၤထီၣ် တၢ်နၢမူ တချုး လၢအလုၢ်ထီၣ်တၢ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် နသ့ၣ်ညါဘၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၆ တချုးလၢ ပှၤလုၢ်တၢ်ခိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်တဂၤ လုၢ်ထီၣ်တၢ်လၢ တၢ်ပျၢ်တၢ်ဒဲးဘးအဂီၢ် ဒံးဘၣ်န့ၣ် အဝဲကဘၣ်လုၢ်ထီၣ်တၢ်နၢမူ ဒ်သိးကစၢ်ယွၤ ကဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးအီၤအဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်. ဖဲယ့ၣ်ၡူးအိၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢ ဒီးတချုးလၢ အဝဲဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ် အသးဒံးဘၣ်အခါ အဝဲဘၣ်မၤ တၢ်တမံၤလၢအရ့ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤအီၤအဂီၢ်ဒံးလီၤ. အဝဲဘၣ်မၤဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်. ဒ်သိးယဟိဝၤယွၤ ကတူၢ်လိာ် အတၢ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်အသးသမူအဂီၢ် ဖဲအဝဲအိၣ်မူလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢအခါ အကဘၣ်ဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ် လၢတၢ်သးတီအပူၤ လၢအတၢ်အိၣ်မူ ဒီတစိၤလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်မၤဝဲဒ်န့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲအပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤအကျဲန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်လီၤ. ဒီးပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကပၢတၢ် ဒီးအတၢ်ပၢန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ပၢလၢ အတီအလိၤလီၤ.
၇. ဘၣ်မနုၤအဃိ ကစၢ်ယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်အိၣ်မူ လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ ဒီတစိၤန့ၣ်လဲၣ်.
၇ ဖဲယ့ၣ်ၡူးအိၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢအဆၢကတီၢ် အဝဲဒိကနၣ် အပၢ်အကလုၢ် လၢလၢပှဲၤပှဲၤလီၤ. အဝဲထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်မၤကွၢ် ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒီးအသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤကမၤသံအီၤ နးနးကလဲာ်ဘၣ်ဆၣ် အဝဲပာ်လီၤအသးလၢ တသ့ဖဲအသ့ အကပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အပၢ်အတၢ်ပၢန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ပၢလၢအဂ့ၤကတၢၢ်လီၤ. (ဖံလံးပံၤ ၂:၈) ဖဲယ့ၣ်ၡူးထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်သးလၢ အကီအခဲအခါ အဝဲဃ့ဘါထုကဖၣ်တၢ် “အိၣ်ဒီးတၢ်ကိးပသူထီၣ်, ဒီးမဲာ်ထံမဲာ်နိ” လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၅:၇) ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ထုကဖၣ် လၢအသးဒီဖျၢၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အတီဒီးယဟိဝၤယွၤ ဒီးအတၢ်ထုကဖၣ်အံၤ ဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်အသး ဒ်သိးအကဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤ အကလုၢ်န့ၣ်လီၤ. ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ထုကဖၣ်န့ၣ် လီၤဂာ်ဒ် တၢ်နၢမူ လၢယဟိဝၤယွၤအဂီၢ်လီၤ. ဒီးအတၢ်အိၣ်မူန့ၣ် မၤသးခုယဟိဝၤယွၤအသးဖးဒိၣ် တကးဒံးဘၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ အိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကပၢတၢ်စ့ၢ်ကီးလီၤ.
၈. ပကွၢ်လိမၤဒိး ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်အိၣ်မူ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၈ ပကွၢ်လိမၤဒိး ယ့ၣ်ၡူးသ့ခီဖျိ တသ့ဖဲအသ့ ပဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ် ဒီးတီဒီးအီၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးမ့ၢ်လၢ ပအဲၣ်ဒိးမၤ တၢ်ဘၣ်ယဟိဝၤယွၤ အသးအဃိ ဖဲပထံၣ်ဘၣ် တၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်အခါ ပဃ့ထုကဖၣ်လၢအအိၣ် လၢပသးဒီဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်မၤဒ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပဆီၣ်ထွဲ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ပၢလီၤ. ဒီးပသ့ၣ်ညါလၢ ပမ့ၢ်မၤ တၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ သးဟ့ဝဲတဖၣ်န့ၣ် အဝဲတဒိကနၣ် ပတၢ်ထုကဖၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပမ့ၢ်မၤ တၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲတဖၣ်န့ၣ် ပနာ်သ့လၢ ပတၢ်ထုကဖၣ်န့ၣ် ကလီၤဂာ်ဒ် တၢ်နၢမူလၢ ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ် သပှၢ်ကတၢၢ်လီၤ. ဒီးပပၢ်အိၣ်လၢမူခိၣ် ကသးခုဝဲ ခီဖျိလၢ ပဒိကနၣ် အကလုၢ်လၢ တၢ်သးတီအပူၤအဃိလီၤ.—ကတိၤဒိ ၂၇:၁၁.
ပမၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ ခီဖျိလၢ ပအဲၣ်ဒိးစံးဘျုးစံးဖှိၣ်အီၤ ဒီးအဲၣ်အီၤအဃိ
(ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၉) *
၉. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်လုၢ်ထီၣ် တၢ်လုၢ်မၤဃူမၤဖိးတၢ်လဲၣ်.
၉ တၢ်မၤလိခံခါတခါ– ပမၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ ခီဖျိလၢ ပအဲၣ်ဒိး စံးဘျုးစံးဖှိၣ်အီၤ အဃိလီၤ. ဒ်သိးပကနၢ်ပၢၢ် တၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဂီၢ် ခဲအံၤပကဘၣ်မၤလိ တၢ်ဂ့ၢ်လၢဘၣ်ဃးဒီး ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် အတၢ်လုၢ်မၤဃူမၤဖိးတၢ်လီၤ. * လၢလံာ် ၃ မိၤၡ့အပူၤန့ၣ် ပမၤလိဘၣ်လၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဂၤ လုၢ်ထီၣ်တၢ်လုၢ်မၤဃူမၤဖိးတၢ် လၢအကပာ်ဖျါထီၣ် “တၢ်စံးဘျုးစံးဖှိၣ်” အဂီၢ်သ့လီၤ. (၃ မိၤၡ့ ၇:၁၁-၁၃, ၁၆-၁၈, ခ့ခါစှီၤကျိာ်) တၢ်သိၣ်တၢ်သီတအိၣ်လၢ အဝဲကဘၣ်မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဘၣ် ဘၣ်ဆၣ် အဝဲမ့ၢ်အဲၣ်ဒိး ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်တၢ်လုၢ်အံၤန့ၣ် ဟ့ၣ်ဝဲသ့လီၤ. အဝဲအသးအိၣ်မၤဝဲဒ်အံၤ ခီဖျိလၢ အတၢ်အဲၣ်ယဟိဝၤယွၤအဃိလီၤ. ဖဲအဝဲလဲၤဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ် တၢ်ဟ့ၣ်အံၤအခါ အဝဲဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိ ဒီးပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်တဖၣ် ကအီၣ်သကိး ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢ အဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်အီၤအညၣ် ဒ်သိးသိးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢ ပှၤဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်အီၤအံၤ အကူာ်အခီတနီၤန့ၣ် ကဘၣ်မ့ၢ် ထဲလၢယဟိဝၤယွၤအဂီၢ်လီၤ. ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ အကူာ်အခီ မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.
(ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၀) *
၁၀. ဖဲ ၃ မိၤၡ့ ၃:၆, ၁၂, ၁၄-၁၆ အပူၤတၢ်ကွဲးနီၣ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လုၢ်မၤဃူမၤဖိးတၢ်န့ၣ် သိၣ်လိပှၤလၢ ယ့ၣ်ၡူးအိၣ်ဒီး တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤအဖီခိၣ် ဒ်လဲၣ်.
၁၀ တၢ်မၤလိသၢခါတခါ– မ့ၢ်လၢပအဲၣ် ယဟိဝၤယွၤ အဃိ ပမၤအတၢ်မၤ လၢအဂ့ၤကတၢၢ်လီၤ. ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအသိန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤထံၣ်ဝဲဒ် တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်လီၤ. ဒီးအဝဲတဲဝဲလၢ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအကူာ်အခီတနီၤ ဃုာ်ဒီးအကလ့ၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် လၢအဂီၢ်ဒိၣ်မးလီၤ. (ဖး ၃ မိၤၡ့ ၃:၆, ၁၂, ၁၄-၁၆ တက့ၢ်.) လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဖဲပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်ဝဲ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ အကူာ်အခီတဖၣ်အံၤ ဒီးအသိအခါ ယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲဒိၣ်မးလီၤ. ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိလၢ အဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ လၢတၢ်လုၢ်အံၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ် အဲၣ်ဒိးဟ့ၣ် ယဟိဝၤယွၤလၢ တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ယ့ၣ်ၡူးစ့ၢ်ကီး အသးအိၣ်ဟ့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ် ခီဖျိအမၤ ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤ လၢအသးဒီဖျၢၣ် လၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအပူၤအဃိလီၤ. (ယိၤဟၣ် ၁၄:၃၁) တၢ်မၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်သးခုလၢ ယ့ၣ်ၡူးအဂီၢ်ဒိၣ်မး ဒီးအဝဲအဲၣ်ကစၢ်ယွၤ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ ဒိၣ်မးလီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၄၀:၈) ဖဲယဟိဝၤယွၤ ထံၣ်ဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူးသးအိၣ်မၤ အတၢ်မၤအခါ အဝဲကသးခုဒိၣ်မးလီၤ.
မ့ၢ်လၢပအဲၣ် ယဟိဝၤယွၤအဃိ ပဟ့ၣ်အီၤ တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၁-၁၂) *
၁၁. ပမၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤန့ၣ် လီၤဂာ်လိာ်အသးဒီး တၢ်လုၢ်မၤဃူမၤဖိးတၢ်ဒ်လဲၣ် ဒီးအမၤမုာ်ထီၣ်ပသး သ့ဒ်လဲၣ်.
၁၁ မ့ၢ်လၢပတၢ်မၤ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပအဲၣ်အီၤဒိၣ်မးအဃိ လီၤဂာ်ဒ်ပှၤလုၢ်ထီၣ် တၢ်လုၢ်မၤဃူမၤဖိးတၢ်အသိးလီၤ. ပဟ့ၣ်ယဟိဝၤယွၤ တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ် ဒီးပမၤဒ်န့ၣ် ခီဖျိလၢ ပအဲၣ်အီၤလၢ ပသးဒီဖျၢၣ်အဃိလီၤ. ယဟိဝၤယွၤထံၣ် ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤ လၢအကကွဲၢ်တဖၣ် မၤအတၢ်မၤခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ်အဲၣ်အီၤ ဒီးအဲၣ်အတၢ်သိၣ်တၢ်သီအဃိ အဝဲကသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ထံၣ်ဒီးပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲ ပတၢ်မၤတဖၣ် တကးဒံးဘၣ် ပတၢ်အဲၣ်အီၤအဃိ ပသးမုာ်ထီၣ်လီၤ. အဒိ နသးမ့ၢ်ပှၢ် ဒီးနမၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤ ထဲသိးဒီးနအဲၣ်ဒိးမၤအီၤ မ့ၢ်တသ့ဘၣ်န့ၣ် နနာ်သ့လၢ ယဟိဝၤယွၤ နၢ်ပၢၢ်နၤလီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကတူၢ်ဘၣ်လၢ နမၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤ တန့ၢ်အါအါဘၣ် သနာ်က့ နအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤ ဒီးနမၤအတၢ်မၤ ဖဲတၢ်သ့အိၣ်ဒီးနၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလီၤ. တသ့ဖဲအသ့ နမၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤ လၢအဂ့ၤကတၢၢ်အဃိ အဝဲသးခုဒိၣ်မးလီၤ.
၁၂. ဖဲပှၤဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ် တၢ်လုၢ်မၤဃူမၤဖိးတၢ်အခါ ယဟိဝၤယွၤ တူၢ်ဘၣ်ဝဲဒ်လဲၣ် ဒီးကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ လၢပဂီၢ်ဒ်လဲၣ်.
၁၂ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လုၢ်မၤဃူမၤဖိးတၢ်န့ၣ် ပမၤလိန့ၢ် တၢ်မနုၤလဲၣ်. ဖဲမ့ၣ်အူအီၣ်ကွံာ် ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ အကူာ်အခီလၢ အဂ့ၤကတၢၢ်တဖၣ်အခါ မ့ၣ်အူအလုၢ်ခုၣ်ထီၣ်ဆူ တၢ်ဖးဖီ ဒီးယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ ဒိၣ်မးလီၤ. အဃိ ပဝဲသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ပမ့ၢ်မၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤ လၢအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ် အဝဲကဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲလီၤ. (ကလီးစဲ ၃:၂၃) ဆိကမိၣ်ကွၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤ ကသးခုလၢနဃိ ထဲလဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. ခီဖျိလၢနအဲၣ်အီၤအဃိ နမၤအတၢ်မၤ မ့ၢ်န့ၢ်အါမ့ၢ်ဂ့ၤ စှၤမ့ၢ်ဂ့ၤ အဝဲကသ့ၣ်နီၣ် ဒီးပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ နတၢ်မၤတဖၣ် လီၤထူလီၤယိာ်လီၤ.—မးသဲ ၆:၂၀; ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၁၀.
ယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤအတၢ်ကရၢကရိ
၁၃. ဒ် ၃ မိၤၡ့ ၉:၂၃, ၂၄ တဲဝဲအသိး ယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ ပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်တဖၣ်န့ၣ် အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.
၁၃ တၢ်မၤလိ လွံၢ်ခါတခါ– ယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤ အတၢ်ကရၢကရိ လၢဟီၣ်ခိၣ်လီၤ. ဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်မၤအသးဖဲ ချ.ခ.န ၁၅၁၂ ဖဲဒဲစီဆှံ ဘၣ်တၢ်ပာ်လီၤအီၤလၢ ကစၢၢ်စံၤနါ အခီၣ်ထံးန့ၣ်တက့ၢ်. (၂ မိၤၡ့ ၄၀:၁၇) စီၤမိၤၡ့မၤဝဲ မူးပွဲလၢ စီၤအၤဟရိၣ် ဒီးအဖိခွါတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ ဒ်ပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ် အဂီၢ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ဟဲပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသး ဒ်သိးကကွၢ်ဝဲ ပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်တဖၣ် လုၢ်ထီၣ်ဝဲ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ လၢအဆိကတၢၢ်တဘျီလီၤ. (၃ မိၤၡ့ ၉:၁-၅) ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ ပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်လၢ အဃုထၢထီၣ်ဝဲ သီသီတဖၣ်အံၤ ဒ်လဲၣ်. ဖဲစီၤအၤဟရိၣ် ဒီးစီၤမိၤၡ့ ဆိၣ်ဂ့ၤဝဲ ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်အခါ ယဟိဝၤယွၤ ဒုးလီၤမ့ၣ်အူ လၢမူခိၣ် ဒီးမ့ၣ်အူအီၣ်ကွံာ် တၢ်လုၢ်လၢ တၢ်လုၢ်လီၢ်အဖီခိၣ် ခဲလၢာ်လီၤ.—ဖး ၃ မိၤၡ့ ၉:၂၃, ၂၄ တက့ၢ်.
၁၄. ယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ ပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်လၢ အဟဲလီၤစၢၤလၢ စီၤအၤဟရိၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်လၢပဂီၢ်လဲၣ်.
၁၄ မ့ၣ်အူဟဲလီၤလၢ မူခိၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်. ယဟိဝၤယွၤ ဒုးလီၤမ့ၣ်အူ လၢမူခိၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲတူၢ်လိာ် ဒီးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ စီၤအၤဟရိၣ် ဒီးအဖိခွါတဖၣ်လၢ အဃုထၢထီၣ်ဝဲ ဒ်ပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်တဖၣ် လၢလၢပှဲၤပှဲၤလီၤ. ဖဲပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ထံၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်အုၣ်အသး လၢလၢပှဲၤပှဲၤလၢ ယဟိဝၤယွၤ ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဝဲ ပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်တဖၣ်အခါ အဝဲသ့ၣ် နၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ အကဘၣ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်တဖၣ် စ့ၢ်ကီးလီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိ တၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ် လၢပဂီၢ်လဲၣ်. မ့ၢ်လၢပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်တဖၣ် လၢကီၢ်အံၣ်စရ့လးအပူၤန့ၣ် ခၢၣ်စးဝဲ ပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်တဖၣ် လၢအဂ့ၤဒိၣ် ဒီးအရ့ဒိၣ်န့ၢ်အလီၢ်အဃိလီၤ. ခရံာ်လၢအမ့ၢ် ပှၤလုၢ်တၢ်ခိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ် ၁၄၄,၀၀၀ လၢအကပၢဃုာ်တၢ်ဒီးအီၤ လၢမူခိၣ်လီၤ.—ဧ့ၤဘြံၤ ၄:၁၄; ၈:၃-၅; ၁၀:၁.
ယဟိဝၤယွၤဆိၣ်ဂ့ၤ ဒီးဟံးစုနဲၣ်ကျဲ အတၢ်ကရၢကရိလီၤ. ပဝဲသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ကရၢကရိ လၢပသးဒီဖျၢၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၅-၁၇) *
၁၅-၁၆. ယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ “တၢ်အကုၢ်အပှၤလၢ အကလုၢ်တီ, ဒီးအကူၣ်တၢ်သ့” န့ၣ်အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ဒ်လဲၣ်.
၁၅ ဖဲ ၁၉၁၉ နံၣ်န့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးပာ်ထီၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢ အဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ အကရူၢ်ဆံးဆံးဖိတကရူၢ်ဒ် “တၢ်အကုၢ်အပှၤလၢ အကလုၢ်တီ, ဒီးအကူၣ်တၢ်သ့” အသိးလီၤ. တၢ်အကုၢ်အပှၤတဖၣ်အံၤ တီခိၣ်ရိၤမဲတၢ် လၢတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ ဒီးအဝဲသ့ၣ် “ဒုးအီၣ်ဒုးအီ” ခရံာ်ဖိတဖၣ်လၢ “အဆၢအကတီၢ်ဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၂၄:၄၅) မ့ၢ်နထံၣ်ဘၣ် တၢ်အုၣ်အသး လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢ ကစၢ်ယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ ကုၢ်လၢအကလုၢ်တီ ဒီးအကူၣ်တၢ်သ့ဧါ.
၁၆ မုၣ်ကီၤလံၢ်ဒီး ပှၤလၢအဆီၣ်ထွဲအီၤတဖၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢး မၤပတုာ်ဝဲ ကုၢ်လၢအကလုၢ်တီတဖၣ်အံၤ အတၢ်မၤလီၤ. မ့တမ့ၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤစၢၤအဃိဘၣ်န့ၣ် ကုၢ်လၢအကလုၢ်တီတဖၣ်အံၤ မၤဝဲတၢ်မၤတသ့ဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပတဲဒ်န့ၣ်သ့လဲၣ်. လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ် ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ခံခါ ကဲထီၣ်အသးဒီး ပှၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ် ထံၣ်ဘၣ်ဒီး ကျိၣ်စ့အတၢ်ကီတၢ်ခဲလီၤ. ဒီးကစၢ်ယွၤ အခ့အပှၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပှၤမၤအီၤတတီတလိၤ ဒီးပှၤမၤအၢမၤနး အဝဲသ့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်သး ကီခဲဒ်အံၤသနာ်က့ ကုၢ်လၢအကလုၢ်တီ ဒီးအကူၣ်တၢ်သ့ ဆဲးကတဲာ်ကတီၤဝဲ နီၢ်သးအတၢ်အီၣ်တၢ်အီ လၢခရံာ်ဖိလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဒီးဆၢကတီၢ်ခဲအံၤစ့ၢ်ကီး ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် လံာ်လဲၢ်တဖၣ်အါမးလီၤ. လံာ်လဲၢ်တဖၣ်အံၤ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤသ့လၢ ကျိာ် ၉၀၀ ဘျဲၣ် ဒီးပတလိၣ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤဘၣ်. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်အုၣ်အသးလၢ ကစၢ်ယွၤ ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဝဲ ကုၢ်တဖၣ်အံၤလီၤ. တကးဒံးဘၣ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်မၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်အုၣ်အသးအဂၤတခါ လၢယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ပထံၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်သးခုကစီၣ် ဘၣ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤအီၤလၢ “ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါ” သပှၢ်တၢၢ်လီၤ. (မးသဲ ၂၄:၁၄) အဃိ ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ ဒီးဆိၣ်ဂ့ၤဝဲ အတၢ်ကရၢကရိ လၢမုၢ်မဆါတနံၤအံၤ အါမးလီၤ.
၁၇. ပဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ တၢ်ကရၢကရိ လၢယဟိဝၤယွၤသူဝဲ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၇ ပဝဲခဲလၢာ် ပကြၢးသံကွၢ်လီၤပသးလၢ ‘မ့ၢ်ယသးအိၣ်စံးဘျုး ယဟိဝၤယွၤ ခီဖျိယအိၣ်ဘၣ်လၢ အတၢ်ကရၢကရိပူၤအဃိဧါ.’ လၢစီၤမိၤၡ့အစိၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ ဒုးလီၤမ့ၣ်အူ လၢမူခိၣ် ဒ်သိးကပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ ပှၤလၢအဃုထၢဝဲတဖၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး မုၢ်မဆါတနံၤအံၤစ့ၢ်ကီး ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်အုၣ်အသး လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢ အသူဝဲ အတၢ်ကရၢကရိန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်အိၣ်ဝဲအါမး လၢပကစံးဘျုး ကစၢ်ယွၤအဂီၢ်လီၤ. (၁ သ့းစၤလနံ ၅:၁၈, ၁၉) ပဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ တၢ်ကရၢကရိ လၢယဟိဝၤယွၤသူအီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. ပမၤအီၤသ့ခီဖျိ ပမၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ လၢပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤ ခီဖျိလၢ ပလံာ်လဲၢ်တဖၣ်, တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်, ကဝီၤအတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ် ဒီးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ကရၢကရိ သ့ခီဖျိ တသ့ဖဲအသ့ ပဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဒီးသိၣ်လိနဲၣ်လိ ပှၤဂၤန့ၣ်လီၤ.—၁ ကရံၣ်သူး ၁၅:၅၈.
၁၈. နပာ်လီၤနသးလၢ နကမၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၈ မ်ပပာ်လီၤပသးလၢ ပကမၤထွဲ တၢ်လၢပမၤလိဘၣ်အီၤလၢ လံာ်သၢမိၤၡ့အပူၤတက့ၢ်. မ်ယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး ပတၢ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်တက့ၢ်. မ်ပမၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ ခီဖျိလၢ ပအဲၣ်ဒိးစံးဘျုးစံးဖှိၣ်အီၤ အဃိန့ၣ်တက့ၢ်. ဒီးမ်ပဟ့ၣ်ယဟိဝၤယွၤ တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ် ခီဖျိလၢ ပအဲၣ်အီၤလၢ ပသးဒီဖျၢၣ်အဃိတက့ၢ်. တသ့ဖဲအသ့ မ်ပဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ကရၢကရိ လၢအသူဝဲလၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်တက့ၢ်. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပကဲဘၣ် အပှၤအုၣ်အသးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သးဝံၣ် ၉၆ ယွၤအကလုၢ်ကထါ—လံာ်လၢအလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်
^ လံာ်အဆၢ. 5 လံာ်သၢမိၤၡ့န့ၣ် အိၣ်ဒီးယဟိဝၤယွၤ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ အဟ့ၣ်လီၤဝဲ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်ပမ့ၢ်ခရံာ်ဖိအသိး တလိၣ်ပမၤထွဲ တၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ်အံၤ လၢၤဘၣ်သနာ်က့ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးလၢ တၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ်အံၤအအိၣ်သ့လီၤ. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်လၢဘၣ်ဃးဒီး တၢ်မၤလိလၢ ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤလၢ လံာ်သၢမိၤၡ့အပူၤလီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 4 တၢ်နၢမူလၢ ပှၤဆိၣ်ကဲၤထီၣ်အီၤလၢ ဒဲစီဆှံအပူၤန့ၣ် ပှၤပာ်အီၤဒ် တၢ်လၢအစီအဆှံ ဒီးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ လၢပျၢၤတဖၣ် သူအီၤထဲလၢ တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ်လီၤ. (၂ မိၤၡ့ ၃၀:၃၄-၃၈) တၢ်ကွဲးနီၣ်လၢ အပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ခရံာ်ဖိလၢပျၢၤတဖၣ် သူဝဲတၢ်လုၢ်ထီၣ်တၢ်နၢမူလၢ တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ် တအိၣ်ဘၣ်.
^ လံာ်အဆၢ. 9 ဒ်သိးနကသ့ၣ်ညါအါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လုၢ်မၤဃူမၤဖိးတၢ်အဂီၢ် ကွၢ် Insight on the Scriptures, Volume 2, p. 526 တက့ၢ်.
^ လံာ်အဆၢ. 54 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– ဖဲတၢ်မၤဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့က့ၤတၢ်အမုၢ်နံၤန့ၣ် အံၣ်စရ့လး အပှၤလုၢ်တၢ်ခိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်တဂၤ နုာ်လီၤလၢ ဒၢးစီဆှံကတၢၢ် ဃုာ်ဒီးတၢ်နၢမူ ဒီးမ့ၣ်အူအ့ၣ် ဒ်သိးအကဆိၣ်ကဲၤနၢမူထီၣ်တၢ်လီၤ. လၢခံ အဝဲဟဲက့ၤနုာ်လီၤကဒီးလၢ ဒၢးစီဆှံကတၢၢ် ဃုာ်ဒီးတၢ်သွံၣ် လၢတၢ်ပျၢ်တၢ်ဒဲးဘးအဂီၢ်.
^ လံာ်အဆၢ. 56 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ဟဲစိာ်ဝဲသိဖိလၢ ပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်အအိၣ် လၢတၢ်လုၢ်မၤဃူမၤဖိးတၢ်အဂီၢ်ဒ်သိး အဝဲသ့ၣ်ကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်စံးဘျုးစံးဖှိၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 58 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– ဖဲယ့ၣ်ၡူးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢအခါ အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤဒိၣ်မးခီဖျိ ဒိကနၣ်ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလိာ်တဖၣ် ဒီးအဝဲမၤစၢၤဝဲ ပှၤလၢအပိာ်အခံတဖၣ်လၢ ကမၤဒ်သိးဒီးအီၤအဂီၢ် စ့ၢ်ကီးလီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 60 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်သးပှၢ်တဂၤ အိၣ်ဒီးနီၢ်ခိ အတၢ်ဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ် သနာ်က့ အဝဲဟ့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ် ခီဖျိစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် လၢလံာ်ပရၢလီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 62 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– ဖဲ ၂၀၁၉ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ကဲရံးထ် လူးၡ် လၢအမ့ၢ် ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ်တဂၤန့ၣ် ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤထုးထီၣ် ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံ လၢဘၣ်တၢ်မၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤအီၤ လၢကၠၢမနံၣ်ကျိာ်. ပှၤကမျၢၢ်တဖၣ်သးခု ဒီးသူၣ်ပိၢ်သးဝးဒိၣ်မးလီၤ. ဒ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခံဂၤအံၤအသိး ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိလၢ ကီၢ်ကၠၢမနံၣ်တဖၣ် သူဝဲလံာ်စီဆှံအသီအံၤ ဒီးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ တၢ်သူၣ်ခုသးခုအပူၤလီၤ.
