Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 47

Qe xnaqʼtzbʼil in jatz qiʼn toj uʼj te Levítico

Qe xnaqʼtzbʼil in jatz qiʼn toj uʼj te Levítico

«Tkyaqil aju tzʼibʼan tuj Tuʼjil, a Dios o qʼmante ex at tajbʼen te xnaqʼtzbʼil qe» (2 TIM. 3:16).

BʼITZ 98 Aju Tyol Dios

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1, 2. ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn tok kyojtzqiʼn tmajen Jehová uʼj te Levítico?

XI TQʼAMAʼN apóstol Pablo te Timoteo qa «tkyaqil aju tzʼibʼan tuj Tuʼjil, a Dios o qʼmante ex at tajbʼen te xnaqʼtzbʼil qe» (2 Tim. 3:16). Ex jun kyxol qeju uʼj e kubʼ tzʼibʼin toj Xjan Uʼj, at uʼj te Levítico. ¿Tiʼ t-xima tiʼj uʼj lu? Ateʼ junjun xjal in kubʼ kyximen qa noq jun uʼj nojni kyukʼil nimku ley ex qa ya mintiʼ kyajbʼen toj ambʼil jaʼlo. Noqtzun tuʼnj, junxitl kyximbʼetz okslal axix tok tiʼj uʼj lu.

2 Malo tzikʼ 3,500 abʼqʼi tkubʼlen tzʼibʼin uʼj te Levítico, pero kukx o txi tkʼuʼn Jehová tuʼn tajbʼen «te xnaqʼtzbʼil qe» (Rom. 15:4). In nonin uʼj lu qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj t-ximbʼetz Jehová, tuʼntzunju qqʼonk tilil tuʼn tok qojtzqiʼn. Jaku jatz qiʼn tbʼanelxix xnaqʼtzbʼil toj. Qo xnaqʼtzan tiʼj kyaje.

¿TZEʼN JAKU TZALAJ TANMI JEHOVÁ QUʼN?

3. ¿Tiquʼn xi qʼet chojbʼil toj Qʼij te Najsbʼil Il?

3 Tnejel xnaqʼtzbʼil: qaj tuʼn ttzalaj tanmi Jehová quʼn tuʼntzun t-xi tkʼamoʼn qajbʼebʼil. In kubʼtoq ikʼset Qʼij te Najsbʼil Il jun maj toj abʼqʼi ex toj qʼij lu in noktoq kychmon kyibʼ aj Israel junx tukʼil tnejel pal tuʼntzun t-xi qʼet txkup te chojbʼil. Aqeju chojbʼil lu, xi tnaʼn kye aj Israel qa iltoq tiʼj tuʼn tel txʼajet kyil. Toj qʼij aju, in bʼanttoq jun tiʼ tuʼn tnejel pal naʼmxtoq tokx toj Kwart Mas Xjanxix tukʼil tchkʼel jun txkup; ex mastoq nim toklen jlu twitzju tuʼn tkubʼ najset kyil aj Israel.

(Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 4). *

4. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Levítico 16:12 ex 13, ¿tiʼtoq in bʼant tuʼn tnejel pal naʼmxtoq tokx tnejel maj toj Kwart Mas Xjanxix toj Qʼij te Najsbʼil Il? (Qʼonka twitza tiʼj tilbʼilal tok tiʼj t-xkʼomil).

4 (Kjawil uʼjit Levítico 16:12, 13). Qo ximen tiʼjju in bʼanttoq toj qʼij aju. In nokx tnejel pal toj ja xbʼalun. Toj jun tqʼabʼ qʼiʼn jun tkubʼel incienso tuʼn tukʼil tkʼokʼjal ex toj juntl tqʼabʼ qʼiʼn ttxa qʼaʼl tuʼn moqa ttxan qʼaqʼ. In kyaj weʼ twitz cortina tkubʼ naʼmxtoq tokx toj Kwart Mas Xjanxix. In nok tqʼoʼn tnejel pal nim toklen aj tokx tnejel maj toj qʼij aju, ex in kubʼ weʼ twitz kajon kʼubʼel ley, ex kʼokex juntl kabʼe maj toj qʼij aju. Ok jlu te jun techel ik tzeʼn waʼlku tnejel pal twitz Jehová. Toj ambʼil aju, in kubʼtoq tqʼoʼn incienso moqa storak tibʼaj ttxa qʼaʼl, ex in nojtoq kwart tuʼn tbʼanel tkʼokʼjal. * Yajxitl, kʼokex toj Kwart Mas Xjanxix tukʼil chikʼ te najsbʼil il. Bʼaʼn tuʼn tok qqʼoʼn qwitz tiʼj jlu: tnejel in kubʼ tpatin incienso naʼmxtoq t-xi tqʼoʼn tchkʼel txkup te chojbʼil il.

5. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in nel qiʼn tiʼjju tej tajbʼen incienso toj Qʼij te Najsbʼil Il?

5 ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in nel qiʼn tiʼjju tej tajbʼen incienso toj Qʼij te Najsbʼil Il? In nok tmojbʼaʼn Xjan Uʼj kynaʼj Dios tmajen Jehová ik tzeʼn incienso (Sal. 141:2; Apoc. 5:8). Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa ok tqʼoʼn tnejel pal toklen ambʼil tej t-xi tiʼn incienso twitz Jehová. Chʼixme axju in bʼant quʼn aj qnaʼn Dios te Jehová, in nok qqʼoʼn toklen. In xi qqʼoʼn chjonte te tuʼnju in tzaj tqʼoʼn ambʼil qe tuʼn qok laqʼeʼ ttxlaj ex in nok jlu ik tzeʼn aj tyolin jun tal kʼwaʼl tukʼil tman (Sant. 4:8). Ex in qox tkʼamoʼn ik tzeʼn tamiw (Sal. 25:14). Jun tbʼanelxix oklenj jlu toj qwitz, tuʼntzunju nya qaj tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn jun nya bʼaʼn twitz Jehová.

6. Tej tkubʼ tpatin tnejel pal incienso naʼmxtoq t-xi tqʼoʼn chojbʼil, ¿tiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn jlu qe tiʼj Jesús?

6 Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa kubʼ tpatin tnejel pal incienso naʼmxtoq t-xi tqʼoʼn chojbʼil. Onin jlu tiʼj tuʼn tel tnikʼ tiʼj qa kxel tkʼamoʼn Jehová tajbʼebʼil. ¿Tiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn jlu qe? Tej tten Jesús tzalu twitz Txʼotxʼ, bʼant jun tiʼ nim toklen tuʼn naʼmxtoq t-xi tqʼoʼn tchwinqlal te chojbʼil, ex mastoq nim toklen jlu twitzju tuʼn kyklet xjal. Ok tilil tuʼn Jesús tuʼn kukx tajbʼen te Jehová toj tkyaqil tanqʼibʼil tuʼntzun t-xi tkʼamoʼn chojbʼil kxel tqʼoʼn. Iktzun tten kubʼ tyekʼin qa nim toklen tuʼn qanqʼin ik tzeʼn taj Jehová. Kubʼ tyekʼin Jesús qa tzʼaqlixix Tkawbʼil Jehová ex qa toj tumel in kawin.

7. ¿Tiquʼn tbʼanel ela toj twitz Jehová tkyaqilju bʼant tuʼn Jesús tej tanqʼin tzalu twitz Txʼotxʼ?

7 E japun qe tkawbʼil Jehová tuʼn Jesús tej tanqʼin tzalu twitz Txʼotxʼ. Kukx kolin Jesús tiʼj toklen Jehová tuʼn tkawin tej tok weʼ twitz nya bʼaʼn, axpe ikx tej tok weʼ twitz kyimen (Filip. 2:8). Tej tok weʼ Jesús twitz nya bʼaʼn, naʼn Dios ex «jaw tqʼajqʼajel twiʼ kyuw, ex jaw oqʼ» (Heb. 5:7). Kubʼ tyekʼin Jesús kyuʼn tnaʼj Dios qa kukx tajtoq tuʼn tajbʼen te Jehová ex onin jlu tiʼj tuʼn kukx tnimen te. E ok naʼj Dios lu te Jehová ik tzeʼn tbʼanel tkʼokʼjal incienso. Tbʼanel ela toj twitz Jehová tkyaqilju bʼant tuʼn Jesús tej tanqʼin tzalu twitz Txʼotxʼ, ex jaw tnimsaʼn toklen tuʼn tkawin.

8. ¿Tzeʼn jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj Jesús?

8 Jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj Jesús aj tok tilil quʼn tuʼn qnimen kyiʼj tley Jehová ex tuʼn kukx qajbʼen te. Aj qok weʼ twitz nya bʼaʼn, in xi qqanin te Jehová tuʼn tonin qiʼj tuʼnju qaj tuʼn ttzalaj tanmi quʼn. Aj tbʼant tkyaqil jlu quʼn, in kubʼ qyekʼin qa qaj tuʼn qonin tiʼj alkye tten in kawin. Ojtzqiʼn quʼn qa mlay txi tkʼamoʼn qnaʼj Dios qa ma kubʼ qbʼinchaʼn jun nya bʼaʼn twitz. Pero qa ma qo anqʼin ik tzeʼn taj, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa kxel tkʼamoʼn qe qnaʼj Dios ik tzeʼn tbʼanel tkʼokʼjal incienso. Ax ikx, qa kukx ma qo ajbʼen te Jehová ex qa kukx ma qo nimen te, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa kxel tkʼamoʼn qajbʼebʼil (Prov. 27:11).

IN QO AJBʼEN TE JEHOVÁ TUʼNJU KʼUJLAʼN QUʼN EX IN XI QQʼOʼN CHJONTE TE

(Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 9). *

9. ¿Tiquʼn xi kyqʼoʼn aj Israel qe chojbʼil te qʼobʼil chjonte?

9 Tkabʼin xnaqʼtzbʼil: in qo ajbʼen te Jehová tuʼnju in xi qqʼoʼn chjonte te. Qo xnaqʼtzan tiʼj juntl tiʼ nim toklen bʼant kyuʼn aj Israel tej kykʼulin te Jehová: aqeju chojbʼil tuʼn tten mujbʼabʼil moqa tuʼn t-xi kyqʼoʼn chjonte. * In nel qnikʼ tiʼj toj uʼj te Levítico qa jakutoq txi kyqʼoʼn aj Israel «jun chojbʼil te aqʼbʼil chjonte» (Lev. 7:11-13, 16-18). Mintiʼ xi kyqʼoʼn chojbʼil lu tuʼnju iltoq tiʼj tuʼn tbʼant kyuʼn, sino tuʼnju kyajtoq tuʼn tbʼant kyuʼn. Tuʼntzunju, tuʼn tkyaqil kyanmi xi kyqʼoʼn oyaj lu tuʼnju kʼujlaʼntoq Jehová kyuʼn. Jakutoq waʼn xjal tiʼj chojbʼil in xi tqʼoʼn, ax ikx qe toj tja ex qe pal. Noqtzun tuʼnj, ateʼ junjuntl plaj oʼkx xi qʼet te Jehová. ¿Alkyeqe jlu?

(Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 10). *

10. Tej kyxi qʼoʼn chojbʼil te aqʼbʼil chjonte aju in yolin Levítico 3:6, 14 a 16 tiʼj, ¿tiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn jlu qe tiʼj tmod Jesús kubʼ tyekʼin tuʼn tbʼant tajbʼil Jehová tuʼn?

10 Toxin xnaqʼtzbʼil: in xi qqʼoʼn aju mas tbʼanel te Jehová tuʼnju kʼujlaʼn quʼn. Nimtoq toklen seb toj twitz Jehová. Ax ikx tqʼama qa nimtoq toklen junjuntl plaj tiʼj t-xmilal txkup, ik tzeʼn qe t-riñon (kjawil uʼjit Levítico 3:6, 14-16). Nimxix jaw tzalaj Jehová tej tkubʼ t-ximen jun aj Israel tuʼn t-xi tqʼoʼn seb te ex junjun plaj nim toklen tiʼj t-xmilal txkup te jun oyaj. Tej tbʼant jlu tuʼn, in kubʼtoq tyekʼin qa tajtoq tuʼn t-xi tqʼoʼn aju mas tbʼanel te Jehová. Chʼixme axju bʼant tuʼn Jesús, xi tqʼoʼn aju mas tbʼanel te Jehová tej tajbʼen te tuʼn tkyaqil tanmi (Juan 14:31). Jun tbʼanel oklenj ela toj twitz Jesús tej tajbʼen te Jehová tuʼnju kʼujlaʼntoq qe tley tuʼn (Sal. 40:8). Nimlo jaw tzalaj Jehová tej tok tkeʼyin qa in najbʼen Tkʼwaʼl te tuʼn tkyaqil tanmi.

In nonin qkʼujlabʼil tuʼn t-xi qqʼoʼn aju mas tbʼanel te Jehová. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 11 ex 12). *

11. a) ¿Tiquʼn chʼixme ik tten qajbʼebʼil te Jehová ik tzeʼn qe chojbʼil te aqʼbʼil chjonte? b) ¿Tzeʼn jaku chewix qkʼuʼj tuʼn jlu?

11 Ik tten qajbʼebʼil te Jehová ik tzeʼn qe chojbʼil xi kyqʼoʼn aj Israel te aqʼbʼil chjonte, tuʼnju in xi qyekʼin te tuʼn tkyaqil qanmi jniʼ kʼujlaʼn quʼn. In xi qqʼoʼn aju mas tbʼanel te tuʼnju kʼujlaʼnxix quʼn. In tzalaj Jehová aj tok tkeʼyin qa in che ajbʼen nim millón xjal te tuʼn tkyaqil kyanmi ex in chex kynimen qe tkawbʼil. In chewix qanmi aj tel qnikʼ tiʼj qa nya oʼkx in nok tkeʼyin Jehová ex in nok tqʼoʼn toklen tkyaqilju in bʼant quʼn, sino tiquʼn in bʼant quʼn. Jun techel, qa ma qo tijen ex mlay txi qqʼoʼn nim te Jehová, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa mintiʼ in nok tkeʼyin aju mlay bʼant quʼn. In kubʼlo qximen qa mlay txi qqʼoʼn nim te Jehová, pero in nel tnikʼ tiʼj qa tuʼn kʼujlabʼil in kubʼ qbʼinchaʼn tkyaqilju jaku bʼant quʼn. In tzalaj aj t-xi qqʼoʼn aju mas tbʼanel te.

12. ¿Tiʼ kubʼ tnaʼn Jehová kyiʼj chojbʼil xi qʼoʼn te te aqʼbʼil chjonte, ex tiʼ jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj?

12 ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn kyiʼj chojbʼil te aqʼbʼil chjonte? Tzalaj Jehová tej tjapun tkʼokʼjal tbʼanel tchibʼjal txkup twitz, akux in tzʼeʼy tuʼn qʼaqʼ. Tuʼn jlu qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa in tzalaj Jehová tiʼj qajbʼebʼil in xi qqʼoʼn te tuʼn tkyaqil qanmi (Col. 3:23). Noqpe qo ximen tiʼj tzalajbʼil in kubʼ tnaʼn. Qa in bʼant nim quʼn toj qajbʼebʼil te Jehová moqa nya nim, pero qa tuʼn tkyaqil qanmi in xi qqʼoʼn, in nok tqʼoʼn toklen ex mlay tzʼel naj tiʼj tkʼuʼj (Mat. 6:20; Heb. 6:10).

IN TZAJ TKʼIWLAʼN JEHOVÁ TTNAM

13. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Levítico 9:23 ex 24, ¿tzeʼn kubʼ tyekʼin Jehová qa tbʼanel ela toj twitz tej tjaw skʼoʼn Aarón te pal ex qe tkʼwaʼl?

13 Tkyajin xnaqʼtzbʼil: in tzaj tkʼiwlaʼn Jehová ttnam. Qo xnaqʼtzan tiʼjju bʼaj toj abʼqʼi 1512 tjaqʼxi ambʼil qʼiʼn quʼn jaʼlo tej tjaw bʼinchaʼn ja xbʼalun t-xeʼ witz Sinaí (Éx. 40:17). A Moisés kubʼ nej twitz chmabʼil tej tjaw skʼoʼn Aarón te pal ex qe tkʼwaʼl. Ok kychmon kyibʼ aj Israel tuʼntzun tok kykeʼyin aj tkubʼ kypatin tnejel maj qe txkup te chojbʼil (Lev. 9:1-5). ¿Tzeʼn kubʼ tyekʼin Jehová qa tbʼanel ela toj twitz tej kyjaw skʼoʼn qe akʼaj pal? Kubʼ tyekʼin tej t-xi tqanin Moisés ex Aarón kʼiwlabʼil kyibʼaj aj Israel tuʼnju tzaj tqʼoʼn qʼaqʼ toj kyaʼj tuʼntzun tbʼaj tzʼeʼy tkyaqil chojbʼil jax qʼoʼn tibʼaj altar (kjawil uʼjit Levítico 9:23, 24).

14. ¿Tiquʼn nim toklen te qe tej tkubʼ tyekʼin Jehová qa tbʼanel ela toj twitz tej tjaw skʼoʼn Aarón ex qe tkʼwaʼl te pal?

14 Tuʼn techel lu, kubʼ tyekʼin Jehová qa tbʼanel ela toj twitz tej tjaw skʼoʼn Aarón ex qe tkʼwaʼl te pal. Tej tok kykeʼyin aj Israel qa onin Jehová kyiʼj qeju akʼaj pal, ax ikx kye el kynikʼ tiʼj qa iltoq tiʼj tuʼn kyonin kyiʼj. Nim toklen jlu te qe toj ambʼil jaʼlo, tuʼnju e ok pal lu te techel juntl pal mas nimxix toklen. A Jesucristo Tnejel Pal ex che tel 144,000 skʼoʼn maj tukʼil tuʼn kyok te pal ex te aj kawil (Heb. 4:14; 8:3-5; 10:1).

In nonin Jehová tiʼj ttnam ex in tzaj tkʼiwlaʼn. Ax ikx qe in qo onin tiʼj ttnam tuʼn tkyaqil qkʼuʼj. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 15 a 17). *

15, 16. ¿Tiʼ yekʼbʼil at tiʼj qa in nonin Jehová tiʼj «majen in bʼant taqʼun [...] ex at tnabʼl»?

15 Toj 1919 jaw tskʼoʼn Jesús jun tal kʼloj okslal skʼoʼn maj tuʼntzun kyok te «majen in bʼant taqʼun [...] ex at tnabʼl». In kubʼ nej majen lu twitz pakbʼabʼil ex in tzaj tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye t-xnaqʼtzbʼen Jesús «ok tpon or» (Mat. 24:45). ¿In nelpe qnikʼ tiʼj qa in nonin Jehová tiʼj «majen in bʼant taqʼun [...] ex at tnabʼl»?

16 O tzʼok tilil tuʼn Satanás ex tkyaqilju tokx tjaqʼ tkawbʼil tuʼn miʼn tbʼant aqʼuntl tuʼn «majen in bʼant taqʼun [...] ex at tnabʼl». Ax ikx o che ok kabʼe nimaq qʼoj twitz tkyaqil Txʼotxʼ ex kwest kanet kypwaq kykyaqil xjal, axpe ikx o tzʼok bʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj tmajen Jehová ex o che el ikʼun. Maske o bʼaj tkyaqil jlu, kukx o tzaj tqʼoʼn «majen in bʼant taqʼun» xnaqʼtzbʼil kye t-xnaqʼtzbʼen Jesús tzalu twitz Txʼotxʼ. Noqpe qo ximen tiʼj tkyaqil uʼj o tzʼetz toj mas te 900 yol ex nya chjoʼn twiʼ. Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj qa in nonin Jehová tiʼj kʼloj xjal lu. Ax ikx in nok pakbʼabʼil te jun tbʼanel yekʼbʼil tiʼj tkʼiwlabʼil Jehová. In xi pakbʼet tbʼanel tqanil «tuj tkyaqil twitz txʼotxʼ» (Mat. 24:14). Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa in nonin Jehová tiʼj ttnam tukʼil kʼujlabʼil ex kukx in tzaj tkʼiwlaʼn.

17. ¿Tzeʼn in kubʼ qyekʼin qa in qo onin tiʼj ttnam Jehová?

17 Qxjelinku jlu: «¿In chin tzalaje tuʼnju atine toj ttnam Jehová?». Qʼanchaʼl qe yekʼbʼil o tzaj tqʼoʼn Jehová qa in nonin tiʼj ttnam ik tzeʼn qʼaqʼ kutz toj kyaʼj toj tqʼijlalil Moisés ex Aarón. At nim tiquʼn tuʼn t-xi qqʼoʼn chjonte te Jehová (1 Tes. 5:18). ¿Tzeʼn in kubʼ qyekʼin qa in qo onin tiʼj ttnam Jehová? Kbʼel qyekʼin aj kyxi qbʼiʼn qe consej in tzaj qʼoʼn qe kyoj quʼj, kyoj chmabʼil ex kyoj nimaq chmabʼil, ex qa ma tzʼok tilil quʼn tuʼn qpakbʼan ex tuʼn kyok xjal te t-xnaqʼtzbʼen Jesús (1 Cor. 15:58).

18. ¿Tiʼ qaj tuʼn tbʼant quʼn?

18 Nim toklen tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju ma tzʼel qnikʼ tiʼj toj uʼj te Levítico. Tzʼok tilil quʼn tuʼn ttzalaj Jehová qiʼj tuʼntzun t-xi tkʼamoʼn qajbʼebʼil. Qo ajbʼen te tuʼnju in xi qqʼoʼn chjonte te. Ex tuʼnju kʼujlaʼn quʼn tuʼn tkyaqil qanmi, kukx qqʼonx aju mas tbʼanel te. Ax ikx, qo onin tuʼn tkyaqil qkʼuʼj tiʼj aqʼuntl in bʼant tuʼn ttnam. Qa ma bʼant tkyaqil jlu quʼn, kbʼel qyekʼin te Jehová qa in qo tzalaj tuʼn qajbʼen te ex qa nim toklen te qe tuʼnju tmajen qoʼ.

BʼITZ 96 Jun qʼinumabʼil aju Tyol Dios

^ taqik' 5 Atz tkuʼx qeju ley xi tqʼoʼn Jehová kye aj Israel toj uʼj te Levítico. Mintiʼ in che ok obligarin tmajen Jehová toj ambʼil jaʼlo tuʼn kyjapun ley lu kyuʼn, pero jaku tzʼel kyiʼn tbʼanel xnaqʼtzbʼil tiʼj. Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ kyiʼj junjun xnaqʼtzbʼil nim kyoklen toj uʼj te Levítico.

^ taqik' 4 Toj ojtxe tnam Israel, aju incienso kubʼ patin toj ja xbʼalun ok qʼoʼn te xjan ex oʼkx ajbʼen tuʼn kykʼulin te Jehová (Éx. 30:34-38). Mintiʼ in kanet tqanil quʼn tiʼj jlu qa ajbʼen incienso kyuʼn okslal te tnejel syent abʼqʼi tuʼn kykʼulin te Jehová.

^ taqik' 9 Kkanetel mas tqanil tuʼna kyiʼj chojbʼil tuʼn tten mujbʼabʼil moqa te qʼobʼil chjonte toj uʼj Perspicacia para comprender las Escrituras, volumen 2, t-xaq 523.

^ taqik' 54 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Toj Qʼij te Najsbʼil Il, in nokx tnejel pal kye aj Israel toj Kwart Mas Xjanxix tukʼil incien­so ex qʼiʼn ttxa qʼaʼl tuʼn tuʼntzun tnoj kwart tuʼn tbʼanel tkʼokʼjal. Yajxitl, in nokx tkabʼin maj ex qʼiʼn chikʼ tuʼn te jun oyaj tuʼn tnajset kyil xjal.

^ taqik' 56 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: In xi tiʼn jun aj Israel jun ẍneʼl twitz pal tuʼntzun t-xi kyqʼoʼn toj tja chjonte te Jehová.

^ taqik' 58 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Tej tten Jesús tzalu twitz Txʼotxʼ, kubʼ tyekʼin nim tkʼujlabʼil tiʼj Jehová tej kyjapun tmandamyent tuʼn ex tej tonin kyiʼj t-xnaqʼtzbʼen tuʼn tbʼant axju kyuʼn.

^ taqik' 60 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: In tzʼibʼin jun ermana ma tijen tiʼj carta tuʼn tpakbʼan, iktzun tten in xi tqʼoʼn aju mas tbʼanel te Jehová.

^ taqik' 62 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Toj febrero te 2019 etz tyekʼin ermano Gerrit Lösch, aju in najbʼen toj Kʼloj Xjal Qʼil Twitz Aqʼuntl Traducción del Nuevo Mundo, aju o bʼaj bʼinchaʼn chʼintl toj yol alemán. In che tzalaj erman te Alemania tuʼn tajbʼen akʼaj Tyol Dios lu kyuʼn toj pakbʼabʼil, ik tzeʼn qe kabʼe ermana lu.