1-2. Etke Kũrjin ro rainin ej aikuj wõr aer itoklimo kõn bokin Livitikõs?

RIJJILÕK Paul ear kakeememeje likao eo m̦õttan Timote bwe “aolep Jeje ko rej kakũrm̦ool in Anij, im ewõr tokjãer.” (2 Tim. 3:16) Ekoba bokin Livitikõs. Ewi wãween am̦ watõk bok in ilo Baibõl̦ eo? Jet rej watõk bwe ej juon bok me ej kwal̦o̦k kõn laajrakin kien ko me rejjab jerbal ñan kõj ilo raan kein, bõtab eoktak l̦õmn̦ak eo an Kũrjin ro rem̦ool kõn men in.

² Kar je bokin Livitikõs enañin 3,500 iiõ ko remootl̦o̦k, bõtab Jeova ear kõjparoke bok in “ñan katakin kõj.” (Rom. 15:4) Kõnke Livitikõs ej kwal̦o̦k kõn wãween an Jeova l̦õmn̦ak, ej aikuj wõr ad itoklimo ñan etale. Ilo m̦ool, elõñ men ko jemaroñ katak jãn bok in. Jen etale emãn iaaer.

3. Etke kar kõm̦m̦an menin katok ko ilo Raanin Kõllaajrak eo kajjojo iiõ?

³ Men eo kein kajuon jej katak: Bwe Jeova en bõk kein katok ko ad, ej aikuj buñbũruon ippãd. Kajjojo iiõ ilo Raanin Kõllaajrak eo, armej ro ilo aelõñin Israel rar koba ippãn doon im bũrij eo el̦ap ear katok kõn menninmour ko. Kein katok kein rar jipañ kakeememeje ri-Israel ro bwe rar aikuj karreoik er jãn jerawiwi ko aer! Bõtab m̦okta jãn an bũrij eo el̦ap bõktok bõtõktõkin jabdewõt menninmour ko kar katok kaki ñan ilowaan Jikin Kwõjarjar Otem Kwõjarjar eo ilo raan eo, ear aikuj in bar kõm̦m̦ane juon men. Ear juon men me el̦apl̦o̦k an aorõk jãn an aelõñ eo bõk jeorl̦o̦k bõd kõn jerawiwi ko aer.

4. Ãinwõt an kwal̦o̦k ilo bokin Livitikõs 16:12, 13, ta eo bũrij eo el̦ap ear kõm̦m̦ane ilo iien eo kein kajuon in kar del̦o̦ñl̦o̦k ñan ilowaan Jikin Kwõjarjar Otem Kwõjarjar eo ilo Raanin Kõllaajrak eo? (Lale pija eo ilo kilin bok in.)

⁴ Riit Livitikõs 16:12, 13, UBS. Pijaikl̦o̦k m̦õk ta ko rar wal̦o̦k ilo Raanin Kõllaajrak eo: Bũrij eo el̦ap ej del̦o̦ñl̦o̦k ilowaan im̦õn kõppãd eo. Eñin ej iien eo kein kajuon iaan iien ko jilu ej aikuj del̦o̦ñl̦o̦k ñan ilowaan Jikin Kwõjarjar Otem Kwõjarjar eo ilo  raan eo. Ilo juon pã ej jibwe juon nien kakaijurjur me eobrak kobban kõn ijur ko, im ilo pã eo juon ej jibwe juon nien kijeek ebbõl me ej kõm̦m̦an jãn kool̦ im ewõr mãlle ko rebwil ilowaan. Ej bõjrak jidik im̦aan katiiñ eo me ej pineje jikin del̦o̦ñ eo ñan Jikin Kwõjarjar Otem Kwõjarjar eo. Ilo an lukkuun kwal̦o̦k kautiej, ej del̦o̦ñl̦o̦k im jutak im̦aan tõptõp in bujen eo. Ilo kõkkar, ej jutak im̦aan Jeova Anij! Kiiõ bũrij eo ej kakõm̦anm̦ane an lutõke menin kakaijurjur eo eokkwõjarjar ioon mãlle ko rebwil, innem ruum̦ eo ej kiiõ obrak kõn bwiin mãlu eñaj. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Tokãlik, enaaj bar del̦o̦ñl̦o̦k ñan ilowaan Jikin Kwõjarjar Otem Kwõjarjar eo ippãn bõtõktõkin menninmour ko kar katok kaki. Kwõj ke kile bwe ear tile menin kakaijurjur eo m̦okta jãn an lel̦o̦k bõtõktõk eo me ej menin katok kõn jerawiwi ko?

5. Ta eo jemaroñ katak jãn aer kar kõjerbal kaijurjur eo ilo Raanin Kõllaajrak eo?

⁵ Ta eo jemaroñ katak jãn aer kar kõjerbale menin kakaijurjur ilo Raanin Kõllaajrak eo? Baibõl̦ eo ej kwal̦o̦k bwe jar ko rem̦m̦an me an ri-karejar ro an Jeova retiljek rej ãinwõt kaijurjur. (Sam 141:2; Rev. 5:8) Keememej bwe bũrij eo el̦ap ear lukkuun kwal̦o̦k kautiej ilo an kar bõkl̦o̦k kaijurjur eo ñan im̦aan Jeova. Ilo ejja wãween in wõt, ñe jej jar ñan Jeova, jej kõm̦m̦ane men in ilo ad lukkuun kwal̦o̦k kautiej. Elukkuun l̦ap ad bwilõñ kõn e. Elukkuun l̦ap ad kam̦m̦oolol bwe eo me ej ri-Kõm̦anm̦an in men otemjej ilañ im ilal̦ ej kõtl̦o̦k bwe jen kõnono ippãn im bwe jen epaake e, ãinwõt juon ajri ñan eo jemãn. (Jem. 4:8) Ej bõk kõj bwe jen ro m̦õttan! (Sam 25:14) Joñan an l̦ap ad kam̦m̦oolol kõn jeraam̦m̦an in jejjab kõn̦aan kabũrom̦õj e.

6. Ta eo jemaroñ katak jãn an bũrij eo el̦ap tile menin kaijurjur eo m̦okta jãn an katok kõn menin katok ko?

⁶ Keememej bwe bũrij eo el̦ap ear aikuj tile menin kakaijurjur eo m̦okta jãn an maroñ katok kõn menin katok ko. Ilo wãween in, ear kõjparok bwe Anij en kab buñbũruon ippãn ke ear lel̦o̦k menin katok ko. Ta eo jemaroñ katak jãn men in? Ke Jesus ear pãd ioon lal̦ in, ear aikuj kõm̦m̦ane juon men eaorõk, juon men me el̦apl̦o̦k an aorõk jãn an lo̦mo̦o̦ren armej otemjej, m̦okta jãn an katok kõn mour eo an. Ta eo? Ear aikuj tiljek ilo an pokake Jeova ilo aolepen mour eo an ijin ioon lal̦ bwe Jeova en maroñ bõk menin katok eo an. Ilo an kar kõm̦m̦ane men in, Jesus ear kam̦ool bwe ad mour ekkar ñan men ko Jeova ej ba ej wãween eo ejim̦we. Jesus ear kam̦ool bwe Jemãn ej tõllo̦kũn ak bwe ekkar im jim̦we, irooj bõtata eo An, ak wãween an tõl.

7. Etke ilo aolepen mour an Jesus ioon lal̦ in, Jemãn ear buñbũruon kake?

⁷ Ke Jesus ear pãd ijin ioon lal̦, ear lukkuun pokake wõt kien ko an Jeova. Meñe ear iioon menin kapo ko im wãween ko reppen im ear jel̦ã bwe enaaj mej ilo juon wãween ekaeñtaanan, ak ear peek ippãn make bwe enaaj kam̦ool bwe wãween an Jemãn tõl ej wãween eo em̦m̦antata. (Pil. 2:8) Ke ear iioon mãlejjoñ ko, Jesus ear jar “ilo juon ainikien el̦ap im kõn dãnnin kõmjaal̦al̦.” (Hib. 5:7) An kar lutõkl̦o̦k bũruon ilo jar ear kaalikkar bwe ear tiljek, im men in ear bar kõkajoorl̦o̦k kõn̦aan eo an ñan pokake wõt Jeova. Ippãn Jeova, jar ko an Jesus rar ãinwõt bwiin mãlu in kaijurjur ko. Ilo aolepen mour eo an Jesus ioon lal̦ in ear lukkuun kabuñbũruon Jemãn im kam̦ool bwe ej tõllo̦kũn ñan An irooj im tõl.

8. Ewi wãween ad maroñ anõke Jesus ke ear pãd ijin ioon lal̦?

⁸ Jemaroñ anõke Jesus ilo ad kate kõj joñan wõt ad maroñ ñan pokake im tiljek ñan Jeova  im kien ko an ilo mour ko ad. Ñe jej iioon mãlejjoñ ko, jej lukkuun jar bwe Jeova en jipañ kõj kõnke jekõn̦aan kabuñbũruon. Ilo ad ãindein, jej kwal̦o̦k ad rejetake wãween tõl eo an Jeova. Jej kile bwe eban buñbũruon Jeova kõn jar ko ad el̦aññe jej kõm̦m̦ani m̦anit ko ediki. Ijoke, el̦aññe jej mour ekkar ñan kien ko an Jeova, jemaroñ lõke bwe jar ko ad me rej itok jãn bũruod renaaj ãinwõt menin kaijurjur ko rebwiin mãlu ñane. Im jemaroñ lõke bwe ad pokake im tiljek ej kabuñbũruon Jemãdwõj ilañ.​—JK. 27:11.

9. Etke kar kõm̦m̦an menin katok ko kõn aenõm̦m̦an?

⁹ Men eo kein karuo me jemaroñ katak: Jej karejar ñan Jeova kõnke el̦ap ad kam̦m̦oolole. Ñan kal̦apl̦o̦k ad jel̦ã kõn men in, jen etale menin katok ko kõn aenõm̦m̦an, juon iaan wãween ko ebar aorõk ilo an kar ri-Israel ro kabuñ. Jenaaj katak kõn men in ilo ad katak kõn an ri-Israel ro lel̦o̦k kar menin katok ko kõn aenõm̦m̦an. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Ilo bokin Livitikõs, jej katak bwe juon ri-Israel emaroñ lel̦o̦k juon menin katok kõn aenõm̦m̦an ãinwõt juon “menin kam̦m̦oolol.” (Liv. 7:11-13, 16-18) Ear lel̦o̦k menin katok in, ejjab kõnke ear juon menin aikuj, ak kõnke ear juon men ear kõn̦aan kõm̦m̦ane. Menin katok in ear juon men me juon ear lel̦o̦k jãn emake kõn wõt an yokwe Anij eo an, Jeova. Armej eo me ear lel̦o̦k menin katok in, e kab baam̦le eo an, im bũrij ro, rar aolep m̦õñã kanniõkin menninmour eo kar katok kake. Bõtab jet iaan m̦õttan ko ilo ãnbwinnin menninmour eo kar lil̦o̦k ñan Jeova wõt. Tu ia lo ãnbwin eo?

10. Ta eo menin katok ko kõn aenõm̦m̦an ilo Livitikõs 3:6, 12, 14-16 ej katakin kõj kõn unin an kar Jesus kõm̦anm̦an ankilaan Anij?

 ¹⁰ Men eo kein kajilu me jemaroñ katak: Kõn ad yokwe Jeova, jej lel̦o̦k men ko rem̦m̦antata ñane. Jeova ear watõk bwe kũriij eo ej men eo em̦m̦antata ilo ãnbwinnin menninmour eo. Im ear kwal̦o̦k bwe m̦õttan ko rel̦l̦ap ilowaan ãnbwinnier, ekoba dekãin jibke ko, rar bar lukkuun aorõk. (Riit Livitikõs 3:6, 12, 14-16.) Kõn men in ear l̦apl̦o̦k an Jeova m̦õn̦õn̦õ ke juon ri-Israel ear m̦õn̦õn̦õ in aje m̦õttan ko rel̦l̦ap im kũriij ko ñane. Ri-Israel eo ear kõm̦m̦ane men in ear kwal̦o̦k an lukkuun kõn̦aan aje men eo em̦m̦antata ñan Anij. Ilo ejja wãween in l̦o̦k wõt, Jesus ear m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k men eo em̦m̦antata ñan Jeova ikijjeen an karejar ñan E kõn aolepen bũruon kõn an yokwe E. (Jon 14:31) Ippãn Jesus, an kõm̦anm̦an ankilaan Anij ear juon men me ear kalañlõñ e; ear lukkuun yokwe kien eo an Anij. (Sam 40:8) Ejjel̦o̦k pere men in ear kõm̦m̦an an Jeova lukkuun m̦õn̦õn̦õ kõn an lo an Jesus m̦õn̦õn̦õ in karejar ñane!

11. Ilo ad karejar ñan Jeova, ewi wãween an men in ãinl̦o̦kwõt kar kein katok ko kõn aenõm̦m̦an, im ewi wãween ad maroñ bõk kaenõm̦m̦an jãn men in?

¹¹ Ad karejar ñan Jeova ej ãinl̦o̦kwõt kar kein katok ko kõn aenõm̦m̦an kõnke eñin ej wãween eo jej kwal̦o̦k eñjake eo ad kõn e. Jej lel̦o̦k men ko rem̦m̦antata ñan Jeova, im jej kõm̦m̦ane men in kõnke jej yokwe e kõn aolepen bũruod. Ejjel̦o̦k pere men in ej kõm̦m̦an bwe Jeova en m̦õn̦õn̦õ ilo an loe bwe elõñ milien ri-karejar ro an rej m̦õn̦õn̦õ in kõm̦m̦an jabdewõt men ilo aer karejar ñane kõnke rej lukkuun yokwe e im ial̦ ko an! Jeova ejjab loi im kaorõk wõt men ko jej kõm̦m̦ani ak ej bar lo im kaorõk un eo unin ad kõm̦m̦ani men kein. Im men in el̦ap an kaenõm̦m̦ane kõj. Ñan waanjoñak, ñe kwe juon eo erũtto im kwõjjab maroñ kõm̦m̦ane joñan eo kokõn̦aan kõm̦m̦ane ãinwõt kar m̦okta, eokwe kwõmaroñ lõke bwe Jeova emel̦el̦e kõn joñan maroñ ko am̦. Kwõmaroñ l̦õmn̦ak bwe kiiõ ejabwe men eo kwõmaroñ lel̦o̦k ñan Jeova, bõtab Jeova ej loe yokwe eo am̦ el̦ap me ej kõm̦akũt eok ñan kõm̦m̦ane men eo kwõmaroñe. Ebuñbũruon kõn am̦ lel̦o̦k men ko rem̦m̦antata kwõmaroñi.

12. Ta kar l̦õmn̦ak eo an Jeova kõn menin katok ko kõn aenõm̦m̦an, im ewi wãween an men in kaenõm̦m̦ane kõj?

¹² Ta eo jemaroñ katak jãn menin katok ko kõn aenõm̦m̦an? Ke kijeek eo ej tũli m̦õttan ko rem̦m̦antata jãn ãnbwinnin menninmour eo, baat eo ear wanlõñl̦o̦k im ear buñbũruon Jeova. Ealikkar, kwõmaroñ lõke bwe ebuñbũruon Jeova kõn am̦ m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k aolepen am̦ ilo am̦ karejar ñane. (Kol. 3:23) Pijaiki an ettõñdikdik waj ñan kwe kõn an buñbũruon ippam̦. Ej watõki men ko kwõj kõm̦m̦ani ilo jerbal eo an, meñe redik ak rel̦l̦ap, rej ãinwõt m̦weiuk ko raorõk im enaaj keememeji im kaorõki ñan indeeo.​—Matu 6:20; Hib. 6:10.

13. Ekkar ñan Livitikõs 9:23, 24, ewi wãween an kar Jeova kwal̦o̦k an buñbũruon kõn bũrij ro?

¹³ Men eo kein keemãn me jemaroñ katak: Jeova ej kõjeraam̦m̦ane doulul eo an ijin ioon lal̦. L̦õmn̦ak m̦õk kõn ta eo ear wal̦o̦k ilo iio eo 1512 m̦okta jãn Christ ke kar kajutake im̦õn kõppãd eo itulal̦in Tol̦ Sainai. (Ex. 40:17) Moses ear kõm̦m̦ane kwõjkwõj eo ñan kõm̦m̦an bwe Aron im l̦õm̦aro nejin ren erom bũrij. Armej ro ilo aelõñin Israel rar koba ippãn doon ñan lale an bũrij ro aje kein katok eo aer jinointata. (Liv. 9:1-5) Ewi wãween an Jeova kar kwal̦o̦k an buñbũruon kõn bũrij ro me ej kab m̦õj jitõñ er? Ilo iien eo me Aron im Moses rej kõjeraam̦m̦ane armej ro, Jeova ear kõm̦m̦an bwe juon kijeek en tile aolepen kein katok eo ioon lokatok eo.​—Riit Livitikõs 9:23, 24.

14. Etke an Jeova buñbũruon ippãn Aron im ro nejin ilo aer kar bõk jerbalin bũrij juon men me el̦ap tokjãn ñan kõj ilo raan kein?

 ¹⁴ Ke kijeek eo ear wanlal̦tak jãn lañ, ta eo men in ear kaalikkare? Ear kaalikkar bwe Jeova ear lukkuun rejetake Aron im ro nejin ilo aer jerbalin bũrij. Ke ri-Israel ro rar lo bwe ealikkar an Jeova rejetake bũrij ro, ealikkar rar aikuj bar lukkuun rejetake er. Ewõr ke tokjãn men in ñan kõj? Aet! Bũrij ro ilo Israel rar annañel̦o̦k juon kumi in bũrij me el̦apl̦o̦k aer aorõk. Christ, Bũrij eo El̦ap, ewõr ippãn juon kumi in kiiñ im bũrij ro me oraer ej 144,000 im renaaj jerbal iturin ilo lañ.​—Hib. 4:14; 8:3-5; 10:1.

15-16. Ewi wãween an Jeova kar kwal̦o̦k an buñbũruon ippãn “ri-karejar eo etiljek im mãlõtlõt”?

¹⁵ Ilo 1919 eo, Jesus ear jitõñ juon kumi edik in em̦m̦aan ro me em̦õj kapit er bwe ren “ri-karejar eo etiljek im mãlõtlõt.” Ro ilo kumi in rej loloodjake jerbalin kwal̦o̦k naan eo im rej lel̦o̦k ñan ri-kal̦oor ro an Christ “kijeer ilo iien eo ejejjet.” (Matu 24:45) Jej ke loe an alikkar bwe ebuñbũruon Jeova kõn ri-karejar eo etiljek im mãlõtlõt?

¹⁶ Setan im ro rej rejetake rej kajjioñ kabõjrake jerbal ko an ri-karejar eo etiljek im mãlõtlõt. El̦aññe Jeova ear jab jipañe kumi in, enaaj kar pen aer lo tõprak ilo jerbal in. Meñe ear wal̦o̦k pata ko ruo rel̦l̦ap ilo lal̦ in, rar kaeñtaan armej ro an Jeova, lal̦ in ear iioon apañ kõn jããn, im armej ro an Jeova rar jelm̦aiki wãween ko rejjab jim̦we, bõtab ri-karejar eo etiljek im mãlõtlõt ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im lel̦o̦k m̦õñã ko ilo kõkkar ñan ri-kal̦oor ro an Christ ijin ioon lal̦. Baj l̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an lõñ m̦õñã ko ilo kõkkar rainin, ejjel̦o̦k on̦ãer, im ewõr ilo elõñl̦o̦k jãn 900 kajin ko! Men kein rej kam̦ool im kaalikkar bwe Jeova ej jutak ilikid. L̦õmn̦ak kõn bar juon kein kam̦ool bwe Jeova ej kõjeraam̦m̦ane kõj: ej jerbalin kwal̦o̦k naan. Ennaan  eo em̦m̦an ej ajeeded ilo “ipel̦aakin lal̦ in” ikijjeen jerbalin kwal̦o̦k naan eo. (Matu 24:14) Ejjel̦o̦k pere, Jeova ej m̦õn̦õn̦õ in kõjeraam̦m̦an im tõle doulul in an rainin.

17. Ewi wãween jemaroñ kwal̦o̦k ad rejetake doulul in me Jeova ej kõjerbale?

¹⁷ Jemaroñ kajjitõk ippãd make, ‘Ij ke kam̦m̦oolol bwe ij m̦õttan doulul eo an Jeova ijin ioon lal̦?’ Ãinwõt kar kijeek eo me ear wanlal̦tak jãn lañ ilo raan ko an Moses im Aron, em̦õj an Jeova bar letok kein kam̦ool ko me rej kõm̦m̦an bwe jen lõke im tõmake. Elõñ men ko jemaroñ kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol kaki. (1 Tes. 5:18, 19) Ewi wãween jemaroñ kwal̦o̦k ad rejetake doulul in Jeova ej kõjerbale? Ej ilo ad l̦oore naanin tõl ko jej bũki me rej pedped ioon Baibõl̦ eo ilo bok ko ad, kweilo̦k ko ad, im kweilo̦k el̦ap ko. Ejjab men in wõt, jemaroñ bar kwal̦o̦k ad rejetake doulul in ikijjeen ad bõk kun̦aad joñan wõt ad maroñ ilo jerbalin kwal̦o̦k naan im katakin eo.​—1 Kor. 15:58.

18. Ta eo kokõn̦aan peek ippam̦ make ñan kõm̦m̦ane?

¹⁸ Jen peek ippãd make ñan jerbali men ko jaar katak jãn bokin Livitikõs. Jekõn̦aan kabuñbũruon Jeova bwe en m̦õn̦õn̦õ in bũki kein katok ko ad. Jen karejar ñan Jeova kõnke jej kam̦m̦oolol e. Jen wõnm̦aanl̦o̦k wõt im lel̦o̦k men ko rem̦m̦antata ñan Jeova kõnke jej yokwe e kõn aolepen bũruod. Im jen rejetake doulul in me ej kõjeraam̦m̦ane rainin, kõn aolepen bũruod. Ilo ad kõm̦m̦ani men kein, jemaroñ kwal̦o̦k ñan Jeova bwe jej kaorõke jeraam̦m̦an in epãd ippãd ñan karejar ñane ãinwõt juon iaan Ri-Kõnnaan ro an!