1-2. Juu ya ki leenu Bakristu bapalile kupoza maano mu kitabu kya Balawi?

 MUTUMUA Paulo wamulangulusiizie muinakue, mulumendo Timoteo, nangue “kila Lileembo litunguluilue na mupasi wakue Leeza kabili lili lyabomba.” (2 Tim. 3:16, NWT) I vili ni kitabu kya Balawi. Weewe uli wakimona siani keekio kitabu kya Bibilia? Bantu baange kunti bakimona nga kitabu kilimosie mizilo iingi yapitilue kale na nsita, inzi Bakristu ba kisinka bakimuene kitabu keeki mu nzila ibeeleele.

² Kitabu kya Balawi kyaleembelue tepasyapitile miaka 3 500 eevi, kakiine Yehova wakisuungile ‘pakuti kiye kyatufunda.’ (Bar. 15:4) Paantu kilangiliile buino vili kutontonkania kwakue Yehova, tupalile kuya twali ni nkulu ikata ya kukitoosia. Kakiine, muli masomo engi atupalile kusambilila mu keeki kitabu kitunguluilue na mupasi. Tumonenke masomo ana (4) afumine moomo.

3. Juu ya ki ngeleelo yaali yafumiiwa mu Busiku bwa Kweleelua Mazaambi bwa kila muaka?

³ Lisomo lya kuanza: Tupalile kuitabiluanke na Yehova mane etabile ni ngeleelo yeetu. Kila muaka, mu Busiku bwa Kweleelua Mazaambi, ntundu ya Baisraeli yaali yakolonghana pamo, ni ngeleelo ya nama yaali yafumiiwa. Ezio ngeleelo yaali yabalangulusia Baisraeli nangue baali bakabiile kuswesiiwa mazaambi abo! Inzi ntaanzi koani mukulu aleete ngeleelo Patakatiifu Saana bobo busiku, waali wapalile kukitanke muilo unge wa mana saana kukila kweleelua mazaambi a ntundu.

4. Nga vilandile Balawi 16:12, 13, koani mukulu waali wakita ki mu muku wakue wa kuanza wa kuingila Patakatiifu Saana Busiku bwa Kweleelua Mazaambi? (Mona foto ili ku jalada.)

 ⁴ Soma Balawi 16:12, 13. Mona kintu kyakitikile mu Busiku bwa Kweleelua Mazaambi: Koani mukulu waingila mu liema lya kupupilamo. Waingila lya kuanza patakatiifu saana. Ozu i muku wa kuanza pa miku itatu yapalile kuingila Patatiifu Saana mu bobo busiku. Ku kuboko kumo, atuemeko kiombo mwali buvumba buli ni bunu bukata, ni ku kuboko kunge, atuemeko kiombo kya oro kili kyalemiziwamo mulilo kyalimo makala aleemene. Waimananke kaniini ntaanzi ya rido ivimbiliile pa muliango wa kuingila Patakatiifu Saana. Waingila Patakatiifu Saana, walangiliile mukinzi ukata, ni kwimana ntaanzi ya kisanduku kya bulayo. Mu mana ya mufuano, emeene kakiine ntaanzi yakue Yehova Leeza! Kisia, koani wapongola buvumba butakatiifu wapozeleko maano, mu kiombo kilimo makala aleemene, ni kiumba kyaizulamo bunu bwaweeme saana. * Kisia paapo, waingila kabili Patakatiifu Saana watueme milopa ya bupe bwa lizaambi. Mana nangue koani apalile kuzizianke buvumba ntaanzi tanatuale mulopa wa bupe bwa lizaambi.

5. Kunti twasambilila ki ku namuna yaali yabombiiziwamo buvumba mu Busiku bwa Kweleelua Mazaambi?

⁵ Kunti twasambilila ki ku namuna yaali yabombiiziwamo buvumba mu Busiku bwa Kweleelua Mazaambi? Bibilia ili yalanda nangue mapepo etabiilue a muntu ali wamupupa Yehova mu kisinka ali nga buvumba. (Malum. 141:2; Nfy. 5:8) Languluka nangue koani mukulu waali watuala buvumba ntaanzi yakue Yehova walangiliile mukinzi ukata. Enka evio ni fwefue, musita utwakeba kumupalamina Yehova mu lipepo, tupalile kukita evio na mukinzi ukata. Tuli twasantila saana paantu Kabumba wa kyalo kyoonse atupeele nsaambu ya kumupalamina ni kukita bukibuza bwa peepi naakue, nga evelia baba ni muana. (Yak. 4:8) Ali watwitabila nga babibuza bakue! (Malum. 25:14) Tuli twasantila saana leeli lisyuko kabili tetuviinda kutona kukita kantu kakumulenga afiitue.

6. Koani mukulu waali wazizianke buvumba ntaanzi ya kufumia ngeleelo. Keekio kyatusambilizia ki fwefue?

⁶ Kine walanguluka buino, koani mukulu waali wazizianke buvumba ntaanzi ya kukita ngeleelo. Mu ezio nzila, waali wasiniinkizia nangue ali kwitabilua na Leeza musita wa kufumia ngeleelo. Kunti twasambilila ki kufuma ku keekio kyakitile? Luaali pa kyalo, Yesu waali wapalile kukita kintu kimo eevi kya mana​—kyaali kya mana saana kukila kuleetela bantu bupusuko​—ntaanzi ya kufumia bukose bwakue bwaluke ngeleelo. Keekio kintu ni kiki? Waali wapalile kumunakila kakiine Yehova mu buikazi bwakue bonse pa kyalo eevi Yehova etabile ngeleelo yakue. Mu ezio nzila, Yesu walangiliile nangue kukita bintu nga mutoneene Yehova i nzila iweeme ya buikazi. Yesu waali wapalile kulandilako​—ao kulangilila buino nsaambu​—buteeko bukata bwakue Baba wakue, ao nzila ya kuteeka.

7. Juu ya ki buikazi bonse bwakue Yesu pa kyalo bwamusaansamusiizie Baba wakue?

⁷ Mu buikazi bwakue bonse paanu pa kyalo, Yesu wamukindikile kakiine Yehova. Anzia kine wasaangile meezio ni maavia kabili wamanine nangue wakaba kufua lufu lwa bulaanda kabili lwa kukisia, waapinguile kulangilila nangue nzila yakue Yehova ya kuteeka iweeme saana. (Baf. 2:8) Musita lwasaakeene ni aali ikolele, Yesu wapepele ni ‘kulila saana ni kukolosia mensozi.’ (Baeb. 5:7) Mapepo akue afumine ku mutima, aalangiliile nangue Yesu waali wa kisinka kuli Yehova kabili aamukwasiizie kusiala wapinguile kutwalilila kumukindika. Ku menso  akue Yehova, mapepo akue Yesu aali nga bunu bwanunkila buino bwa buvumba. Buikazi bonse bwakue Yesu bwamusaansamusiizie sana Baba wakue kabili bwalandiile buteeko bukata Bwakue Baba wakue.

8. Kunti twamupala siani Yesu mu buikazi bwakue?

⁸ Kunti twamupala Yesu kine twakita maka etu onse kumukindika Yehova ni kuya twali ba kisinka kuli weene. Musita utwasaanga meezio tupalile kupepa kwa mute eevi Yehova atukwasie paantu tutonene kumusaansamusia. Kine twakita evio, twalangilila nangue tupozele kuboko ku nzila ya kuteeka yakue Yehova. Kansi, twainika nangue Yehova taviinda kwitabila mapepo etu kine tuli mukukita bintu byasiizi kutona. Inzi, kine twakita bintu byatonene, tuli kuba ni kisininkizio nangue mapepo eetu a kufuma ku mutima ali kwaluka nga buvumba buli ni bunu buweeme kuli Yehova. Kabili, tuli kuya twali ni kisininkizio nangue bukisinka bwetu ni mukinzi ukata bili byamusaansamusia Baba weetu wa ku muulu.​—Tus Maf. 27:11.

9. Sababu ya ki Baisraeli baali bafumia ngeleelo ya mutende?

⁹ Lisomo lya bubili: Sante yetu kuli Yehova i ili yalengia tumubombele. Eevi tunvuisie buino, tulondoluelenke palua ngeleelo ya mutende, kintu kiinge kya mana mu lupupo lwa kisinka lwa Baisraeli ba kale. * Mu kitabu kya Balawi twasambilila nangue Mwisraeli kampanda waali wafumia ngeleelo ya mutende “eevi kulangilila sante.” (Bal. 7:11-13, 16-18) Waali wafumia ngeleelo te paantu waali waloombelue kukita evio inzi waali waitonenasie muine. Kansi, ezio  yaali ngeleelo ya kwitonena yaali yakita muntu paantu waali wamutonene Leeza wakue, Yehova. Muntu waali wafumia ngeleelo, lupua lwakue, ni koani baali baalia mboka ya nama ya ngeleelo. Inzi seemu fulani ya nama yaali yafumiiwasie palwakue Yehova bunke. Eba, ni seemu ki ezio?

10. Ngeleelo ya mutende ilondolwelue mu Balawi 3:6, 12, 14-16 ipaleene siani ni miilo yakitile Yesu palwakue Yehova?

¹⁰ Lisomo lya butatu: Tuli twamupeela Yehova bintu byetu bya mana paantu tumutonene. Yehova waali wamona mafuta a nama nga seemu ya mana saana. Kabili walandile nangue seemu fulani ya nama, kubiika pamo ni nfiyo (figo), byaali bintu bya mutengo wa pa muulu ku menso akue. (Soma Balawi 3:6, 12, 14-16.) Kansi, Yehova waali wasaansamuka saana kine Mwisraeli wamupeela kwa kwitonena ezio seemu ya nama ni mafuta. Mwisraeli waali wafumia ngeleelo ezio, waali walangilila nangue atonene saana kumupeela Leeza bintu biweeme saana. Enka evio, ni Yesu wamupeele Yehova bintu byakue bya mana, mu kwitonena kupitila kubombia buviinde bwakue bonse eevi kumubombela paantu waali wamutonene. (Yoan. 14:31) Yesu waali wamuene kukita kutona kwakue Leeza kuya kyali kintu kya nsaansa; kabili waali watonene saana mizilo yakue Leeza. (Malum. 40:8) Yehova wasaansamukile saana kumumona Yesu wamubombela mu kwitonena!

11. Miilo yeetu ipaleene siani ni ngeleelo ya mutende, kabili kunti yatukoselezia siani?

¹¹ Miilo yeetu kuli Yehova ipaleene ni ngeleelo ya mutende paantu ili yalangilila vituli twaiunvua palwakue weene. Tuli twamupeela Yehova bintu byetu bya mana saana paantu tumutonene kwa mutima weetu onse. Kakiine, Yehova ali waunvua nsaansa itaka kumona mamilioni a bantu bali bamupupa mu kwitonena bamubombela kwa ntono ikata weene mu nzila yatonene! Kunti twakoseleziiwa kine twalanguluka nangue Yehova teezi kumonasie ni kutoosia beelia bituli twakita, inzi ali wamona ni kintu kyakitukinkizia kukita evio. Kwa mufuano, kine ukotele, kabili te ukili na buviinde bwa kubomba saana nga viutonene, mana nangue Yehova amanine buino pafikiile maka obe. Paange kunti waiimona nangue teuviinda kukita biingi palwakue Yehova, inzi weene amuene ntono yobe ikata yakikukinkizia kukita beelia bili mu buviinde bobe. Ali kutona saana kwitabila bintu bya mana biuli kumupeela.

12. Yehova ali wamona siani ngeleelo ya mutende, kabili keekio kili kyatukinkizia siani?

¹² Kunti twasambilila ki kupitila ngeleelo ya mutende? Musita mulilo luwaali wazizia seemu ya mana ya nama, byunsi byaali byafwinka byaya mu muulu, ni Yehova waali waunvua buino. Kansi, mana nangue Yehova ali waunvua buino kine wamubombela na buviinde bobe bonse mu kwitonena. (Bakol. 3:23) Tontonkania vyali wakwitoneena. Anzia kine uli wamubombela Yehova kikata ao kaniini te kantu. Keelia kiuli wamukitila Yehova ni kya mana saana ku menso akue, wakaba kuya wakilangulukile loonse.​—Mat. 6:20; Baeb. 6:10.

13. Nga vilandile Balawi 9:23, 24, Yehova walangiliile siani nangue waitabiile bukoani?

¹³ Lisomo lya buna: Yehova ali mukupaala seemu ya kuteania kwakue ili pa kyalo. Tontonkania palua bintu byakitikile mu muaka wa 1512 Yesu Tanavyalue (Y.T.), musita liema lya kupupilamo lulyaimikilue mwinsina Lupili lwa Sinai. (Kuf. 40:17) Musa waimaniine miilo ya kumubiika Aruni ni baana bakue pa bukoani. Ntundu ya Israeli yakolongheene eevi kumwenenena bakoani vibali kukita ngeleelo yaabo ya kuanza ya nama. (Bal. 9:1-5) Yehova walangiliile siani nangue waitabiile bukoani bobo bwa leenu? Musita Aruni ni Musa lubaali mukupaala Baisraeli, Yehova watumine mulilo kufuma ku muulu eevi uzizie ngeleelo yaali ku mazabau.​—Soma Balawi 9:23, 24.

14. Juu ya ki kwitabilua na Yehova kwa bukoani bwa ba Aruni ni kwa mana kuli fwefue leenu?

 ¹⁴ Olia mulilo wafumine ku muulu walangiliile kiki? Yehova watumine olia mulilo eevi kusininkizia nangue wabetabiile ni kubakwasia, ba Aruni ni baana bakue baasaakwilue, baaluke bakoani. Baisraeli lubaamwene nangue Yehova abakwasiizie bakoani, baali ni nsaambu ya kubakwasia saana. Eba, keekio kili ni mana kuli fwefue? Een! Bukoani bwa mu Israeli bwaalisie kilelo kya bukoani bukata bwakaba kuiza. Yesu i Koani Mukulu saana, kabili kuli bakoani ni makolo 144 000, bakabombela pamo ni Yesu ku muulu.​—Baeb. 4:14; 8:3-5; 10:1.

15-16. Yehova alangiliile siani nangue amwitabiile “muzia wa kisinka ni wa maano”?

¹⁵ Mu 1919, Yesu wasaakwile libumba liniini lya balupua babikilue mafuta eevi baaluke “muzia wa kisinka ni wa maano.” Ozu muzia i atunguluile miilo ya kusimikila kabili i ali wabapeela basambi bakue Kristu “byakulia pa musita upalile.” (Mat. 24:45) Eba, tumwene kakiine Leeza vyamwitabiile ozu muzia wa kisinka ni wa maano?

¹⁶ Sataana pamo ni bantu bamukwasiizie bali mukwezia kwanzia miilo yakue muzia wa kisinka. Kabenge muzia ozo takwasiiziwe na Yehova nga teezi kuviinda kukita eezi miilo. Kwali vita ibili (2) ya kyalo kyonse kabili kwali ni buavia bukata bwa kupata nfalanga mu kyalo kyonse. Kabili, babombi bakue Leeza bakitiilue bila nsaambu ni kusaanzua. Kakiine, anzia kine muzia wa kisinka ni wa maano wasaangile bobo buezio, watwaliliilesie kubapeela kyakulia kya kimupasi basambi bakue Kristu pa kyalo. Tontonkania palua byakulia bya kimupasi bituli twapata leenu, kwa bule, mu ndimi ikilile pa 900! Keekio kilangiliile kakiine nangue Leeza ali mukumukwasia muzia. Miilo ya kusimikila ni kintu kiinge kilangiliile kabili nangue Yehova  ali mukupaala. Kakiine, mpunda iweeme ili mukusimikilua kisinka “mu kyalo kyonse.” (Mat. 24:14) Kulanda kisinka, leenu, Yehova ali mukutungulula ni kupaala kuteania kwakue watonene.

17. Kunti twalangilila siani nangue tupozele kuboko ku kuteania kuli mukubombiiwa na Yehova?

¹⁷ Kili buino kwiipuzia eevi, ‘Eba, neene ndi nalangilila kutasia paantu ndi mu kuteania kwakue Yehova kwa pa kyalo?’ Mu nsita yakue Musa, Yehova watumine mulilo kufuma ku muulu eevi kulangilila nangue wabetabiile baalia baasaakuile. Ni leenu, Yehova atupeele busininkizio bulangiliile paswetele nangue ali mukubombia kuteania kwakue. Kakiine tupalile kutasia saana. (1 Bat. 5:18, 19) Kunti twakwasia siani kuteania kuli mukubombiiwa na Yehova? Kunti twakita evio kupitila kubombia mafunde a Bibilia kufuma mu bitabu byetu, kulonghaana, kulonghaana kwa muputule ni ku kulonghaana kwa kalaale. Kukila pakaako, kunti twalangilila nangue tukwasiizie kine twakita maka etu onse kubomba miilo ya kusimikila ni kusambilizia.​—1 Bakor. 15:58.

18. Weewe pa lobe, wapingula kukita ki?

¹⁸ Kansi, kutendeka loonu, tupingule kubombia bintu bitwasambilila kufuma mu kitabu kya Balawi. Kakiine tutonene Yehova etabile ngeleelo yeetu. Tumubombele Yehova paantu twakeba kumutasia. Tutwaliliile kumupeela Yehova bintu bikilile kuwaama paantu tumutonene kwa mutima weetu onse. Kabili, tukite maka etu onse eevi tukwasie kuteania kwakue Yehova kwali mukubombia leenu. Kine twakita evio, tuli kumulangilila Yehova nangue tuli mukusekelela lisyuko lyetu lya kumubombela twali Bakasininkizia Bakue!