Skip to content

Skip to table of contents

CHIIYO 47

Zyiiyo Nzitujana Mubbuku lyaLevitiko

Zyiiyo Nzitujana Mubbuku lyaLevitiko

Magwalo oonse akasololelwa a Leza alimwi alagwasya.”​—2 TIM. 3:16.

LWIIMBO 98 Magwalo Akasololelwa a Leza

ZITAYIIGWE *

1-2. Nkamboonzi maKristu nibeelede kubala bbuku lyaLevitiko?

MWAAPOSTOLO Pawulu wakabuzya mweenzinyina uuchikula Timotewo kuti, “Magwalo oonse akasololelwa a Leza alimwi alagwasya.” (2 Tim. 3:16) Magwalo aaya aswaanizya bbuku lyaLevitiko. Ulibona biyeni bbuku eeli? Bamwi balibona kalili bbuku lilaamilawu iitachibeleki pe kuli ndiswe pesi maKristu bakasimpe bali aamaboneno asiyene.

2 Bbuku lyaLevitiko lyakalembwa muminyaka iili 3 500 yayinda alubo Jehova wakapa kuti libambwe kusikila sunu kuchitila kuti ‘lituyiisye.’ (Rom. 15:4) Tweelede kulibala bbuku eeli nkaambo lilatugwasya kumvwisisisya mizeezo yaJehova. Alubo kuli zyiiyo zyiingi nzitujana mubbuku eeli lili muBbayibbele. Atulange-lange zyiiyo zine nzitujana mubbuku eeli.

MBUTUKONZYA KUTAMBULIKA KULI JEHOVA

3. Nkamboonzi maIsrayeli nibakali kupa zipayizyo muBuzuba Bwakumania Milandu?

3 Chiiyo chakusaanguna: Kuti zipayizyo zyesu zitambulike kuli Jehova tweelede kutambulika kulinguwe. Munyaka amunyaka Mubuzuba Bwakumania Milandu, maIsrayeli bakali kubungana aamwi kuti batuule zipayizyo zyabanyama. Zipayizyo eezi zyakali kuyeezya maIsrayeli kuti bakali kuyandikana kusalazigwa kuchibi nchibakalaacho. Pesi mupayizi mupati katanapa chipayizyo chakulekelelwa zibi kuBusena Busalalisya, wakeelede kusaanguna akuchita chimwi chintu. Chintu eecho chakali kuyandikana loko kwiinda kulekelelwa zibi.

(Langa fuka 4) *

4. Kweendelana alugwalo lwa Levitiko 16:12, 13, mupayizi mupati wakali kuchitaanzi naakali kunjila Mubusena Busalalisya kakusaanguna? (Langa chifanikisyo chili achivumbyo.)

4 Bala Levitiko 16:12, 13. Atulange-lange zyakali kuchitika muBuzuba Bwakumania Milandu aawo mupayizi mupati naakali kunjila mutente lyakukombela. Wakali kunjila Mubusena Busalalisya tutatu mubuzuba oobo. Naakali kunjila kakusaanguna wakali kubweza chakubikkila chilaatununkilizyo tukkwana mumajaanza aabili alubo kukuboko kumwi wakali kubweza chakubikkila chakali aamakala. Wakali kwiimikila aamulembo wakali kujala Busena Busalalisya. Mpawo wakali kunjila aaBusena Busalalisya munzila yabulemu akwiimikila kunembo lyabbokesi lyachizuminano. Munzila yachikozyano, wakali kwiimikila kunembo lyaJehova Leza. Kuzwa waawo, mupayizi wakali kubikka tununkilizyo tusalala aajulu aamakala mpawo mukaanda kwakali kuzula bweema bununkilila. * Nikwayinda kayindi, mupayizi wakali kunjila lubo Mubusena Busalalisya kabwezede ganzi lyabanyama. Mwabona na kuti mupayizi wakali kusaanguna kutenta tununkilizyo katanapa chipayizyo chakulekelelwa zibi Mubusena Busalalisya?

5. Kubelesegwa kwatununkilizyo Mubuzuba Bwakumania Milandu kutuyiisyaanzi?

5 Kubelesegwa kwatununkilizyo Mubuzuba Bwakumania Milandu kutuyiisyaanzi? Bbayibbele litondeezya kuti nkombyo zyabakombi baJehova basyomeka zili mbuuli tununkilizyo. (Int. 141:2; Ciy. 5:8) Alubo twabona kuti mupayizi wakali kutola tununkilizyo kunembo lyaJehova munzila yabulemu. Mbukubede andiswe tweelede kukomba munzila yabulemu kuli Jehova. Alubo tweelede kulumba Jehova nkaambo ulatuzumizya kuswena aafwiifwi anguwe nikuba kuti Mulengi wazintu zyoonse. Tulakonzya kuswena kulinguwe mbuuli mwana kuli wisi. (Jak. 4:8) Alubo uyanda kuti tube beenzinyina. (Int. 25:14) Tulachilumba chilongezyo eechi zyakuti tatuyandi kuchita zintu nzyatayandi.

6. Kusaanguna kutenta tununkilizyo kwakali kuchitwa amupayizi katanapa zipayizyo kutuyiisyaanzi atala aJesu?

6 Twabona kuti mupayizi mupati wakali kusaanguna kutenta tununkilizyo katanapa zipayizyo. Eezi zyakali kupa kuti abe aachoonzyo chakuti ulatambulika kuli Jehova katanapa zipayizyo zyakwe. Eezi zituyiisyaanzi atala aJesu? Naakali aanyika, kuli chintu chiyandikana loko nchaakachita katanapa buumi bwakwe kabuli chipayizyo. Chintu eecho chakali kuyandikana kwiinda kunununa bantu. Niinzi nchaakachita? Wakatondeezya kuti ulamuswiilila Jehova kwabuumi bwakwe boonse naakali aanyika. Eezi zyakapa kuti Jehova achitambule chipayizyo chakwe. Kwiinda mukuswiilila Jehova, Jesu wakatondeezya kuti kutobela milawu yaJehova kupa kuti tutambulike kuli nguwe. Alubo wakatondeezya kuti Wisi uleelela kuba Mweendelezi wanyika yoonse akuti bweendelezi bwakwe bulikabotu.

7. Nkamboonzi Jesu naakabotezya Wisi kwabuumi bwakwe boonse aanyika?

7 Naakali aanyika, Jesu wakaswiilila milawu yaJehova iiluleme munzila iimaninide. Jesu wakazumanana kuswiilila milawu yaLeza nikuba kuti wakalizi kuti wakali kuyoopenzegwa akujayigwa munzila yalunya. (Flp. 2:8) Naakali mubuyumu-yumu, Jesu wakali kukomba “cakulila kapati akuzwa misozi.” (Heb. 5:7) Nkombyo zyakwe zizwa aansi aamoyo zyakatondeezya kuti wakali kusyoma Jehova akuti wakali kuyanda kukkala kasyomeka kuli nguwe. Nkombyo zyaJesu zyakali mbuuli bweema bwatununkilizyo bununkilila kuli Jehova. Jesu wakabotezya Wisi kwabuumi bwakwe boonse alubo wakasumpula bweendelezi bwaWisi.

8. Nga tulachitobelezya biyeni chikozyano chaJesu?

8 Tulakonzya kutobelezya chikozyano chaJesu kwiinda mukusyomeka akuswiilila milawu yaJehova aamoyo woonse kwabuumi bwesu boonse. Kuti twaswaanana abuyumu-yumu tweelede kukomba kuli Jehova kuchitila kuti atugwasye kuchita zintu zimubotezya. Kuti twachita oobo, tunootondeezya kuti tusumpula bweendelezi bwakwe. Alubo tulizi kuti Jehova tanoozitambuli pe nkombyo zyesu kuti katuchita zintu nzyatayandi. Kutobelezya milawu yaJehova kupa kuti tube aachoonzyo chakuti nkombyo zyesu zili mbuuli bweema bwatununkilizyo bununkilila kuli nguwe. Jehova ulabotelwa kuti twamuswiilila amoyo woonse akuti twazumanana kusyomeka kuli nguwe.​—Tus. 27:11.

TUBELEKELA JEHOVA AKAAMBO KAKUTI TULAMUYANDA AKUTI TULAMULUMBA

(Langa fuka 9) *

9. Nkamboonzi maIsrayeli nibakali kupa zipayizyo zyalumvwanano?

9 Chiiyo chachibili: Tubelekela Jehova akaambo kakuti tulamulumba. Kuti tumvwisisisye eezi, atulange-lange chipayizyo chalumvwanano chakali kupegwa amaIsrayeli. Chipayizyo eechi chakali kuyandikana mubukombi bwabo. * Bbuku lyaLevitiko litupandulwida kuti maIsrayeli akali kupa chipayizyo chalumvwanano “kutegwa atondezye kulumba.” (Lev. 7:11-13, 16-18) MuIsrayeli wakali kupa chipayizyo eechi chakuliyandila alubo wakali kuchipa kuti atondeezye luyando akulumba kuli Jehova Leza. Muntu wakali kupa chipayizyo eecho wakali kulya nyama abamumpuli yakwe kuswaanizya amupayizi. Pesi kuli zimwi zipanzi zyanyama zyakali kupegwa Jehova. Nziili zipanzi eezyo?

(Langa fuka 10) *

10. Kweendelana ambuchakali kupegwa chipayizyo chalumvwanano chaambwa muli Levitiko 3:6, 12, 14-16, niinzi chakapa kuti Jesu aswiilile Wisi?

10 Chiiyo chachitatu: Tubelekela Jehova amoyo woonse akaambo kakuti tulamuyanda. Mafuta aabanyama aakali kuyandikana loko kuli Jehova. Alubo wakaamba kuti zimwi zipanzi zyanyama zyakali kuyandikana kuli nguwe ziswaanizya nsa. (Bala Levitiko 3:6, 12, 14-16.) Jehova wakali kubotelwa kuti maIsrayeli bamupa chakuliyandila zipanzi eezyo ziyandikana amafuta. Alubo maIsrayeli bakali kutondeezya kuti balaachiyandisyo chakupa Jehova kazizwa aansi aamoyo kwiinda mukumupa zipanzi eezyo. Munzila iikozyenie, Jesu wakabelekela Jehova chakuliyandila akaambo kakuti wakali kumuyanda. (Joh. 14:31) Jesu wakali kubotelwa kuchita kuyanda kwaLeza alubo wakali kuuyanda loko mulawu waLeza. (Int. 40:8) Jehova wakabotelwa loko naakabona Jesu kali kumubelekela chakuliyandila.

Tubelekela Jehova amoyo woonse nkaambo tulamuyanda (Langa fuka 11-12) *

11. Mulimu wesu ukozyenie biyeni azipayizyo zyalumvwanano, alubo nkamboonzi kuziba eezi nikutuumbulizya?

11 Mbuuli chipayizyo chalumvwanano, andiswe mulimu ngutuchitila Jehova utondeezya mbutumuyanda. Kuyanda Jehova kupa kuti tumubelekele amanguzu eesu oonse. Mubonaanga Jehova ulimvwa biyeni chiindi nabona mamiliyoni abakombi bakwe kabali kumubelekela amoyo woonse akaambo kakuti balamuyanda? Kulatuumbulizya kuziba kuti Jehova ulabotelwa anzituchita alubo ulabona chipa kuti tuzichite. Muchikozyano, kuti kutachikonzyi kuchita zyiingi akaambo kakuchembaala, baachoonzyo chakuti Jehova ulazibona nzuchita. Nikuba kuti uchita ziche, baachoonzyo chakuti Jehova ulachibona chiyandisyo chakumubelekela nchulaacho. Kulamubotezya kubona kumubelekela nkuchita amoyo woonse.

12. Kutambula zipayizyo zyalumvwanano nkwaakali kuchita Jehova kutuyiisyaanzi?

12 Chipayizyo chalumvwanano chituyiisyaanzi? Jehova wakali kubotelwa chiindi mulilo nwaakali kutenta zipanzi ziyandikana zyanyama abusi nibwakali kuunta. Andiswe tweelede kuba aachoonzyo chakuti Jehova ulabotelwa akaambo kakumubelekela amoyo woonse nkutuchita. (Kol. 3:23) Yeeyela mbabotelwa Jehova. Ulazibona nzituchita alubo takazilubi pe kakutakwe ndaba kuti nzyiingi naakuti nziche.​—Mt. 6:20; Heb. 6:10.

JEHOVA ULIKULONGEZYA MBUNGA YAKWE

13. Kweendelana alugwalo lwa Levitiko 9:23, 24, Jehova wakatondeezya biyeni kuti wakabatambula bapayizi bapya?

13 Chiiyo chachine: Jehova ulikulongezya mbunga yakwe ilaanyika. Atulange-lange zyakachitika mu1512 B.C.E., chiindi tente lyakukombela nilyakabikkwa aafwiifwi aChilundu chaSinayi. (Kul. 40:17) Mozesi wakachita pobwe lyakunanika Aroni abana bakwe kuti babe bapayizi. MaIsrayeli aakabungana kuti azoobone bapayizi kabali kutenta zipayizyo zyabo kakusaanguna. (Lev. 9:1-5) Jehova wakatondeezya biyeni kuti wakali kubatambula bapayizi aaba bapya? Chiindi Aroni aMozesi nibakali kwaambuula aabantu Jehova wakapa kuti kuseluke mulilo mpawo wakatenta zipayizyo zyakali aachipayililo.​—Bala Levitiko 9:23, 24.

14. Kutambula bapayizi bapya nkwaakachita Jehova kwiimininaanzi?

14 Mulilo wakatenta zipayizyo nikwakananikwa bapayizi bapya wakali kutondeezyaanzi? Eezi zyakali kutondeezya kuti Jehova wakali kuzuminana akusalwa kwaAroni abana bakwe kuti babe bapayizi. MaIsrayeli nibakabona kuti Jehova wakali kubatambula bapayizi aaba, zyakapa kuti babelekelaamwi ambabo. Eezi zyakali kwiimininaanzi? Bapayizi bamaIsrayeli bakali chimvule chamupayizi mupati wakali kuza. Jesu nguwe Mupayizi Mupati alubo kuli bapayizinyina bali 144 000 batazooyendelezye anguwe kujulu.​—Heb. 4:14; 8:3-5; 10:1.

Jehova ulikuzulwida mbunga yakwe akwiilongezya. Andiswe tubelekelaamwi anjiyo amoyo woonse (Langa fuka 15-17) *

15-16. Niinzi chitondeezya kuti Jehova ulikulongezya “muzike uusyomeka alimwi uucenjede”?

15 Mu1919, Jesu wakasala kabunga kabakwesu bananikidwe aamuuya uusalala kuti babe “muzike uusyomeka alimwi uucenjede.” Muzike ooyu ulikuzulwida batobeli baKristu mumulimu wakukambawuka akubapa “cakulya cabo aciindi ceelede.” (Mt. 24:45) Tulookuzibona na kuti Leza ulikulongezya muzike uusyomekede alubo uuchenjede?

16 Saatani abatobeli bakwe balikubeleka changuzu kuti bakazye muzike uusyomekede. Nisimpe kuti muzike ooyu taakali kunoozwidilila kaansinga tagwasigwi aLeza. Muzike uusyomekede alubo uuchenjede wakazumanana kupa batobeli baKristu chakulya chibagwasya mubukombi nikuba chiindi nikwakali nkondo mpati zibili, nibakali kupenzegwa anikwakali penzi lyamali. Yeeya mbuchili chiingi chakulya eechi mazubaano. Mabbuku eesu alajanika mumilaka yiinda ku900. Eezi zitondeezya aantanganana kuti Jehova ulikulongezya muzike uusyomekede alubo uuchenjede. Chimwi chintu chitondeezya kuti Jehova ulikulongezya muzike ooyu nkukambawukwa kwamakani mabotu. Mazubaano makani mabotu alikukambawukwa “munyika yoonse.” (Mt. 24:14) Zilaantanganana kuti Jehova ulikuzulwida akulongezya mbunga yakwe mazubaano.

17. Nga tulatondeezya biyeni kuti tubelekelaamwi ambunga yaJehova iili aanyika?

17 Toonse tweelede kulibuzya kuti, ‘Ndichibona kachili chilongezyo na kuba aakati kambunga yaJehova iili aanyika?’ Muchiindi chaMozesi, Jehova wakatondeezya kuti wakali kutambula Aroni abana bakwe kuti babe bapayizi kwiinda mukutuma mulilo kuzwa kujulu. Nikuba mazubaano kuli zintu zyiingi zitondeezya kuti ulikulongezya mbunga yakwe. Nisimpe, tweelede kulumba Jehova akaambo kakuba aakati kambunga yakwe. (1 Tes. 5:18, 19) Nga tulatondeezya biyeni kuti tubelekelaamwi ambunga yaJehova iili aanyika? Kwiinda mukutobelezya malayilile ngitujana mumabbuku eesu, kumiswaangano yambungano, yabbazu ayabbooma. Kuyungizya waawo, tulakonzya kuchita oobo kwiinda mukubeleka changuzu mumulimu wakukambawuka awakuyiisya bantu.—1 Kor. 15:58.

18. Ukanzide kuchitaanzi?

18 Toonse atube amakanze akubelesya zyiiyo nzitwajana mubbuku lyaLevitiko. Atubeleke changuzu kuti tutambulike kuli Jehova kuchitila kuti zipayizyo nzitumupa zitambulike. Atubelekele Jehova akaambo kakuti tuyanda kumulumba. Alubo atuzumanane kubelekela Jehova amanguzu eesu woonse akaambo kakuti tulamuyanda amoyo woonse. Atubelekelaamwi ambunga yaJehova njali kulongezya mazubaano. Kuti twachita oobu tunootondeezya kuti tulalumba akaambo kakuba achilongezyo chakuba Bakamboni baJehova.

LWIIMBO 96 Bbuku lya Leza Ndubono

^ par 5 Bbuku lyaLevitiko lili amilawu Jehova njaakapa maIsrayeli kuti bayitobele. Mbutuli maKristu, tatuli aansi aamilawu eeyo pesi kuli zyiiyo nzitujana. Muchiiyo eechi tulalanga-langa zyiiyo ziyandikana nzitujana mubbuku lyaLevitiko.

^ par 4 Muchiindi chamaIsrayeli, tununkilizyo twakali kutentwa mutente lyakukombela twakali kusalalisya alubo twakali kubelesegwa mukukomba Jehova luzutu. (Kul. 30:34-38) Taakwe bumboni butondeezya kuti maKristu bakusaanguna bakali kutenta tununkilizyo nibakali kukomba.

^ par 9 Kuti ujane zyiingi atala azipayizyo zyalumvwanano langa Insight on the Scriptures, Voliyumu 2, p. 526.

^ par 54 BUPANDULUZI BWACHIFANIKISYO: Mubuzuba Bwakumania Milandu mupayizi mupati wakali kunjila Mubusena Busalalisya kabwezede chakubikkila makala atununkilizyo kuti kaanda kazule bweema bununkilila. Mukuya kwachiindi wakali kunjila lubo Mubusena Busalalisya kabwezede ganzi lyabanyama.

^ par 56 BUPANDULUZI BWACHIFANIKISYO: Mwaalumi muIsrayeli ampuli yakwe balikupa mupayizi mbelele yachipayizyo chalumvwanano kuti batondeezye kulumba kuli Jehova.

^ par 58 BUPANDULUZI BWACHIFANIKISYO: Chiindi Jesu naakali aanyika, wakatondeezya kuti wakali kumuyanda aamoyo woonse Wisi kwiinda mukuswiilila milawu yakwe akuyiisya batobeli bakwe kuti baswiilile milawu yaLeza.

^ par 60 BUPANDULUZI BWACHIFANIKISYO: Muchizi wakomena ulikubelekela Jehova amoyo woonse kwiinda mukukambawuka kabelesya magwalo.

^ par 62 BUPANDULUZI BWACHIFANIKISYO: MuFebruary 2019, Mukwesu Gerrit Lösch wamuKabunga Keendelezya wakagwisya Bbayibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya lyakabambululwa lyachiGerman. Mazubaano basikupupulula bakkala kuGermany balikubotelwa kubelesya Bbayibbele eeli mumulimu wakukambawuka mbuuli bachizi aaba babili.