Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

EKICWEKA KY’OKWEGA 47

Amasomo Agaturukwega Kuruga omu Kitabu eky’Ebyabalevi

Amasomo Agaturukwega Kuruga omu Kitabu eky’Ebyabalevi

“Ebihandikirwe byona ebiterekerezebwa omwoyo gwa Ruhanga nibigasa.”​—2 TIM. 3:16.

EKIZINA 98 Ebyahandiikirwe​—Bikaterekerezebwa Ruhanga

EBITURAYEGA *

1-2. Habwaki Abakristaayo omu kasumi kanu basemeriire kugonza ekitabu eky’Ebyabalevi?

OMUKWENDA Paulo akahandiikira munywani we omuto Timoseo yamugambira ngu ‘Ebyahandiikirwe byona bikaterekerezebwa omwoyo gwa Ruhanga [kandi] nibigasa.’ (2 Tim. 3:16) Ekitabu ky’Ebyabalevi nakyo kiri kimu ha Byahandiikirwe binu. Iwe ekitabu kinu n’okitekerezaaho ki? Abantu abamu batekereza ngu ekitabu kinu kiijwiremu ebiragiro ebitakyaine mugaso kasumi kanu baitu kandi Abakristaayo tibakirora omu mulingo ogu.

2 Ekitabu eky’Ebyabalevi kikahandikwa emyaka nka 3,500 enyuma, kandi Yahwe akakirinda “obwokwegesa itwe.” (Bar. 15:4) Ekitabu kinu kitukonyera kumanya entekereza ya Yahwe n’enyehurra ye ha nsonga ezimu. Nahabweki tusemeriire kugonza kwega ebirumu. Amananu gali, ekitabu kinu ekyaterekereziibwe omwoyo ogurukwera kirumu amasomo maingi agasobora kutugasira. Leka tubazeeho amasomo ana.

OMULINGO TUSOBORA KUSEMEZA RUHANGA

3. Habwaki abantu bahayoga ebihongwa ha Kiro eky’Okulihiirra ekyabahoga buli mwaka?

3 Isomo ely’okubanza: Kurora Ruhanga yaikiriza ebihongwa byaitu tusemeriire kuba nitukora ebintu eby’agonza. Ha Kiro eky’Okulihirra ekyabahoga buli mwaka, ihanga lya Isaleri lyona lyayesorozaaga hamu kandi nyakatagara omukuru yahongaga ebisoro. Ebihongwa binu byaijukyaga Abaisaleri nk’oku baali nibetaaga kwihwaho ekibi! Baitu ha kiro eki, nyakatagara omukuru obuyabaga atakatwaire esagama y’ebihongwa Aharukukira Okwera, haroho ekintu ekiyabanzaga kukora, kandi ekintu kinu kyali kikuru muno n’okukira ebibi b’ihanga lyona kuganyirwa.

(Rora akacweka 4) *

4. Nk’oku kiri omu Ebyabalevi 16:12, 13 ha Hiro eky’Okulihirra, nyakatagara omukuru y’akoraga ki obuyatahaga Aharukukira Okwera ha murundi ogw’okubanza? (Rora ekisisani ekya ha kyesweko.)

4 Soma Ebyabalevi 16:12, 13. Teremu akasisani oroho ha Kiro eky’Okulihirra: Nyakatagara ataaha omu heema ey’okutangatanganiramu. Gunu nugwo murundi gw’okubanza omu mirundi esatu ey’asemeriire kugenda Aharukukira Okwera. Omu mukono gumu akwasire ekibindi ekiijwire emigaju kandi omukono ogundi akwasire ekiswa ky’ezaabu ekiijwiremu amakara ag’omurro. Abanza ayemerramu kake obw’ahika ha rutimbi oruswekeriire omulyango ogurukutaaha Ahakukira Okwera. Omulingo ogw’ekitiinisa ekingi, ataaha Aharukukira Okwera kandi ayemerra omu maiso g’esanduuko ey’ekiragaano. Omulingo ogwakokurorraho, nyakatagara onu asisana nk’anyakwemeriire omu maiso ga Yahwe Ruhanga. Hati n’okwegenderaza okwingi aseesa emigaju ey’erukwera ha makara g’omurro, kandi ekisika kyona kitandika kuboya kurungi. * Hanyuma yayongeraga ataaha Aharukukira Okwera n’esagama ey’ebisoro ebibahongere. Oyetegeriize nk’oku n’abanza kwokya emigaju atakahaireyo esagama ey’okuganyirwa ebibi.

5. Kukozesa emigaju ha Kiro eky’Okulihirra nikitwegesa ki?

5 Kukozesa emigaju ha Kiro eky’Okulihirra nikitwegesa ki? Baibuli n’eyoleka ngu esaara z’abaheereza ba Yahwe abesigwa nizisisana n’emigaju. (Zab. 141:2; Kus. 5:8) Oijuke ngu omu mulingo ogw’ekitiinisa ekingi nyakatagara omukuru yaleetaga emigaju omu maiso ga Yahwe. Omulingo nugwo gumu, naitwe obutuba nitusaba hali Yahwe tusemeriire kukikora omulingo ogurukwoleka ngu nitumutamu ekitiinisa ky’amaani. Nitusiima muno habw’omugisa Omuhangi wa byona ogw’atuhaire ogw’okumusaba kandi n’okwirra haihi nawe nk’oku omwana airra haihi na ise. (Yak. 4:8) Atwikiriize kuba banywani be! (Zab. 25:14) Habwokuba tutwara omugisa gunu kuba mukuru muno halitwe, twetantarra kimu kukora ekintu kyona ekisobora kumubiihiza.

6. Nyakatagara omukuru kubanza kwokya emigaju atakahaireyo ebihongwa nikitwegesa ki hali Yesu?

6 Twijuke ngu nyakatagara omukuru atakahaireyo ebihongwa yabanzaga kwokya emigaju. Yabazanga kwokya emigaju nukwo asobole kusemeza Yahwe. Eki nikitwegesa ki? Yesu obwakaba akyali omu nsi, kandi obwakaba atakahaireyo obwomeezi bwe nk’ekihongwa, akabanza kukora ekintu ekyali kikuru muno kukira n’okucungura abantu. Akakora ki? Yesu akorobera Yahwe omu buli kimu kyona nukwo Yahwe asobole kwikiriza ekihongwa kye. Omu mulingo ogu Yesu akakyolekera kimu ngu kukora Yahwe eby’agonza nikyo ekintu ekirukukirayo oburungi ekitusemeriire kukora. Yesu akagumiza kimu ngu obulemi bwa Yahwe nubwo buhikire kandi ngu omulingo Ise alemamu nugwo gurukukirrayo kimu kuba murungi.

7. Habwaki Yesu ebiyakozere omu bwomeezi bwe bwona obwakaba ali omu nsi byasemiize Ise?

7 Yesu obwakaba ali omu nsi, akorobera endengo za Yahwe zoona ez’okuhikirra kikumi ha kikumi. N’obwaraaba yatungire ebyohyo bingi, yatunga ebizibu bingi kandi akaba akimanyire ngu n’agenda kwitwa omu mulingo ogurukusaliza muno, akaikara acweriiremu kimu kukyoleka ngu omulingo Ise alemamu nugwo gurukukirrayo kimu oburungi. (Baf. 2:8) Obuyatungaga ebizibu yasabaga Yahwe, namwesengereza muno ahika “nokurra muno amaizi.” (Baheb. 5:7) Esaara eziyasabaga kuruga ha mutima zikooleka ngu akaba ali mwesigwa hali Yahwe kandi zamuleteraga kweyongera kugonza kwikara namworobera. Hali Yahwe, esaara za Yesu zasisanaga nk’emigaju erukuboya kurungi muno. Byona Yesu ebiyakozere omu bwomeezi bwe bikasemeza Ise kandi byakigumya ngu Yahwe nuwe ahikire kulema.

8. Nitusobora tuta kuhondera ekyokurorraho kya Yesu?

8 Nitusobora kuhondera ekyokurorraho kya Yesu kuraba omu kukora kyona ekiturukusobora kwikara nitworobera Yahwe kandi tuli besigwa haliwe. Obututunga okulengwa twesengereza Yahwe atukonyere kwikara nitukora ebintu ebirukumusemeza. Obutukora ebintu nka binu, twoleka ngu nitusagika obulemi bwa Yahwe. Tukimanyire ngu Yahwe tarukwija kuhurra esaara zaitu obuturaaba nitukora ebintu eby’arukunoba. Baitu obuturaaba nitukora ebintu eby’arukugonza, tukigumye ngu esaara zaitu ezikuruga ha mutima niziija kusisana nk’emigaju erukuboya kurungi hali Yahwe. Kandi tukigumye ngu obwesigwa bwaitu hamu n’obuhulizi bisemeza muno Isiitwe ow’omu iguru.​—Nfu. 27:11.

TUHEEREZA YAHWE HABWOKUBA NITUSIIMA EBYATUKOLIIRE KANDI NITUMUGONZA

(Rora akacweka 9) *

9. Habwaki Abaisaleri bahayoga ebihongwa eby’obusinge?

9 Isomo elyakabiri: Tuheereza Yahwe habwokuba nitusiima ebintu byona eby’atukoliire. Kwetegereza kurungi isoma linu, leka tubazeeho ebihongwa eby’obusinge Abaisaleri ebibahayoga. * Omu kitabu eky’Ebyabalevi, Omwisaleri yahayoga ekihongwa eky’obusinge “habwokusiima.” (Lev. 7:11-13, 16-18) Yahayoga ekihongwa kinu ayegondiize hatali habw’ekiragiro. Okugonza nukwo kwaleteraga omuntu kuhayo ekihongwa kinu hali Yahwe. Omuntu ayabaga ahaireyo ekihongwa kinu, eka ye, hamu n’abanyakatagara nubo balyaga enyama ey’ekihongwa ekyabaga kihairweyo. Baitu ebicweka ebimu eby’ekisoro ekyabaga kihairweyo byabaga bya Yahwe wenka. Bicweka ki?

(Rora akacweka 10) *

10. Ebihongwa eby’obusinge ebirukubazibwaho omu Ebyabalevi 3:6, 12, 14-16 nibisisana bita n’omulingo Yesu yaheerizeemu Yahwe?

10 Isomo elyakasatu: Okugonza kutuleetera, kuha Yahwe ekirukukirayo oburungi. Ebisajwa nikyo kintu Yahwe ekiyaroraga nk’ekirukukirayo oburungi ha kisoro kyona. Kandi akagamba ngu ebicweka ebimu, otwaliremu ensigo, byali by’omuhendo. (Soma Ebyabalevi 3:6, 12, 14-16.) Nahabweki Yahwe yasemererwaga Omwisaleri obuyahayoga ebicweka binu hamu n’ebisajwa ayegondiize. Omwisaleri ayahayoga ebintu binu yayolekaga ngu nagonza kuhayo ekirukukirayo oburungi. Omu mulingo nugwo gumu, Yesu akahayo ekirukirayo oburungi obuyaheerize Yahwe n’amaani ge goona habwokuba akaba n’amugonza. (Yoh. 14:31) Yesu yagonzaga muno kukora Ruhanga ebyagonza, kandi yagonza muno ebiragiro bya Ruhanga. (Zab. 40:8) Yahwe aine kuba y’asemeriirwe muno kurora Yesu n’amuheereza ayegondiize.

Tuha Yahwe ekirukukirayo oburungi habwokuba nitumugonza (Rora akacweka 11-12) *

11. Obuheereza bwaitu nibusisana buta n’ebihongwa eby’obusinge, kandi habwaki kinu nikituhuumuza?

11 Kusisanaho n’ebihongwa eby’obusinge, obuheereza bwaitu hali Yahwe nubwo bwoleka okugonza kwaitu haliwe. Tuheereza Yahwe ekirukukirayo oburungi, habwokuba nitumugonza kuruga ha mutima. Yahwe aine kuba asemererwa muno obwarora obukaikuru n’obukaikura bw’abantu be nibamuheereza habw’okumugonza n’okugonza emiringo ye. Kituhuumuza kukimanya ngu Yahwe tagarukira ha kurora n’okusiima ebikworwa byaitu, baitu arora n’ekigendererwa kyaitu. Ekyokurorraho, obworaaba okuzire omu myaka kandi otakyasobora kuheereza nk’oku wakugondeze, kigumye ngu Yahwe nayetegereza kurungi enyikara yaawe. Nosobora kwehurra ngu Yahwe n’omuha kataito, baitu uwe arora okugonza kwawe okukuletera kukora eky’orukusobora. Kimusemeza muno obw’omuha ekirukukirayo oburungi.

12. Yahwe yaroraga ata ebihongwa eby’obusinge, kandi habwaki kinu nikitugarramu amaani?

12 Ebihongwa eby’obusinge nibitwegesa ki? Ebicweka by’ekisoro ebirukukirayo oburungi obubyabaga nibihya harugamuga omwika nigutemba haiguru kandi kinu kyasemezaaga Yahwe. Nahabweki naiwe nosobora kukigumya ngu, Yahwe asemererwa obw’omuheereza oyegondiize kandi nk’oku orukusobora. (Bak. 3:23) Kinu kiine kuba kisemeza muno Yahwe. Byona ebitukora omu kuheereza Yahwe, bibe bingi rundi bike, abirora nk’eby’obuguuda eby’omuhendo ebyalikara naija habw’ebiro n’ebiro.​—Mat. 6:20; Baheb. 6:10.

YAHWE NASAGIKA EKITEBE KYE

13. Kusigikirra ha Ebyabalevi 9:23, 24, Yahwe akoleka ata ngu nasagika banyakatagara abahyaka?

13 Isomo elyakana: Yahwe naha omugisa ekicweka eky’omu nsi eky’ekitebe kye. Tekerezaaho ekyabaireho omu 1512 B.C.E. eheema ey’okutangatanganiramu obuyakozerwe hansi y’Orusozi rwa Sinai. (Kurug. 40:17) Musa nuwe y’ayebembiire omukoro ogw’okufoora Aroni n’abatabani be banyakatagara. Ihanga lya Isaleri lyona likesorooza hamu kurora banyakatagara nibahonga ebisoro habw’omurundi ogw’okubanza. (Lev. 9:1-5) Yahwe akakyoleka ata ngu aikirize okukomwa kwa banyakatagara banu abahyaka? Aroni na Musa obu baali nibaha abantu omugisa, Yahwe akasindika omurro kuruga omu iguru gwayokya ebihongwa byona ebikaba bisigaire ha kyoto.​—Soma Ebyabalevi 9:23, 24.

14. Yahwe kusagika entekaniza ya Aroni n’abatabani be kuheereza nk’abanyakatagara nikitukwataho kita?

14 Omurro kuruga omu iguru gukooleka ki? Yahwe akaba nayoleka nk’oku akaba nasagika Aroni hamu n’abatabani be abaakaba akomere kufooka banyakatagara. Abaisaleri obubakirozere nk’oku Yahwe nasagika banyakatagara banu, bakakyetegereza nk’oku nabo baine kubasagika. Kinu naitwe nikitukwataho? Ego. Entekaniza ey’okuba n’abanyakatagara ekaba n’ekikirra entekaniza endi erukukira obukuru. Kristo nuwe Nyakatagara Omukuru arukukirayo, kandi aine banyakatagara bandi 144,000 kandi abakama abarukwija kulema hamu nawe omu iguru.​—Baheb. 4:14; 8:3-5; 10:1.

Yahwe ahaire omugisa ekitebe kye kandi nakyebembera. Naitwe nitukisagika n’omutima gwaitu gwona (Rora akacweka 15-17) *

15-16. Yahwe ayolekere ata ngu nasagika omwiru omwesigwa?

15 Omu 1919, Yesu akakoma guruupu ntaito ey’aboruganda abaseserweho amagita kuheereza nk’omwiru omwesigwa kandi ow’amagezi. Omwiru onu nuwe ayebembera omu mulimo ogw’okutebeza n’okuha abahondezi ba Kristo “ebyokulya byabu omu kasumi [akahikire].” (Mat. 24:45) Norora obwakaiso oburukwoleka ngu Ruhanga nasagika omwiru omwesigwa kandi ow’amagezi?

16 Sitaani nabasagiki be balengereho muno kulemesa omulimo ogw’omwiru omwesigwa. Mali kakuba Yahwe abaire atarukukonyera omwiru omwesigwa, yakubaire atakusobora nakake kukora omulimo gunu. Habaireho obulemu obw’ensi yoona emirundi ebiri, kuhiganizibwa obukiire n’obwizire, hamu n’ebizibu omu byentaahya omu nsi yoona. Baitu omwiru omwesigwa agumizeemu n’aheereza abahondezi ba Kristo eby’okulya by’omwoyo omu nsi yoona. Tekerezaaho eby’okulya eby’omwoyo ebitutunga omu bwingi, ebyabusa kandi omu ndimi ezirukuhingura omu 900. Hataroho okugurukyagurukya Ruhanga n’asagika omwiru omwesigwa. Omulimo ogw’okutebeza bwakaiso bundi oburukwoleka nk’oku Yahwe namusagika. Amananu gali ngu kasumi kanu amakuru amarungi nigatebezebwa ‘omu nsi zoona.’ (Mat. 24:14) Niturorra kimu nk’oku Yahwe nayebembera ekitebe kye kandi na kiha omugisa.

17. Nitusobora tuta kwoleka ngu nitusagika ekitebe Yahwe ekyarukukozesa kasumi kanu?

17 Tusemeriire kwekaguza, ‘Ningurora nk’omugisa gw’amaani kuba kicweka ky’ekitebe kya Yahwe eky’omu nsi?’ Omu kasumi ka Musa na Aroni, Yahwe akasindika omurro kuruga omu iguru kwoleka ngu akaba n’asagika abaakaba akomere. Nahati atuhaire obwakaiso oburukumara oburukwoleka ngu n’asagika ekitebe kye. Mali twine bingi eby’okumusimira. (1 Bas. 5:18, 19) Nitusobora tuta kusagika ekitebe Yahwe ekyarukukozesa kasumi kanu? Tusemeriire kuhondera obuhabuzi kuruga omu Baibuli obututunga omu nsorrokano eza buli wiiki, enkooto kandi n’omu bitabu eby’omwiru omwesigwa. Ekintu ekindi, twoleka obusagiki bwaitu obutwekamba omu mulimo ogw’okutebeza hamu n’okwegesa.​—1 Kol. 15:58.

18. Ocwiremu kukora ki?

18 Leka tucweremu kimu kuta omu nkora amasomo agatwegere kuruga omu kitabu eky’Ebyabalevi. Nitugonza Yahwe aikirize ebihongwa byaitu. Nahabweki leka tukole kyona ekirukusoboka kuha Yahwe ekirukukirayo oburungi kwoleka okusiima kuruga ha mutima habwa byona eby’atukoliire. Kandi leka tusagike n’omutima gwaitu gwona ekitebe eky’arukukozesa. Obuturakora ebintu binu nitwija kwoleka Yahwe ngu nitusiima omugisa ogw’atuhaire ogw’okuheereza nk’Abakaiso be.

EKIZINA 96 Ekitabu kya Ruhanga​—Ky’Omuhendo Mwingi

^ kac. 5 Ekitabu eky’Ebyabalevi kirumu ebiragiro Yahwe y’ahaire Isaleri eya kara. Nobukiraaba ngu nk’Abakristaayo titukyayorobera ebiragiro ebi, nahati nibisobora kutugasira. Omu kicweka kinu nitwija kubazaaho amasomo agaturukwega kuruga omu kitabu eky’Ebyabalevi.

^ kac. 4 Emigaju ei bayokyaga ha heema ey’okutangatanganiramu yatwarwaga kuba kintu ekirukwera, kandi omu Isaleri eya kara yakozesebwaga omu kuramya Yahwe honka. (Kurug. 30:34-38) Busaho bwakaiso bwona oburukwoleka ngu Abakristaayo omu kyasa eky’okubanza bayokyaga emigaju omu kuramya kwabo.

^ kac. 9 Kumanya ebirukukiraho ha bihongwa eby’obusinge, soma Insight on the Scriptures, Omuzingo 2, rup. 526.

^ kac. 54 KUSOBORRA EBISISANI: Ha Kiro eky’Okulihirra, nyakatagara omukuru yataahaga Aharukukira Okwera, akwasire emigaju hamu n’amakara g’omurro nukwo aijuze ekisiika n’okuboya okurungi. Hanyuma, yayongeraga ataaha Aharukukira Okwera, n’esagama ey’ebisoro ebibabaga bahongere kusobora kuganyirwa ebibi.

^ kac. 56 KUSOBORRA EBISISANI: Omwisaleri ahayo entaama hali nyakatagara kwoleka Yahwe okusiima okw’eka ye.

^ kac. 58 KUSOBORRA EBISISANI: Yesu Kristo obwakaba natebeza omu nsi, akooleka ngu n’agonza Yahwe obuyayorobiire ebiragiro bye kandi yakonyera abahondezi be nabo kubyorobera.

^ kac. 60 KUSOBORRA EBISISANI: Munyaanya itwe anyakukuzire omu myaka n’obwaraaba ali muceke, naha Yahwe ekirukukirayo oburungi kuraba omu kutebeza n’akozesa ebbaruha.

^ kac. 62 KUSOBORRA EBISISANI: Omu Febwali 2019, Ow’oruganda Gerrit Lösch ow’ali ha Katebe Akalemi akaturukya Baibuli eya New World Translation empyaka omu rulimi Orujamani, ekintu ekyasemize muno ab’oruganda. Omu kasumi kanu, abatebezi omu ihanga lya Germany, n’omuhimbo bakozesa Baibuli enu empyaka omu kutebeza, nk’abanyaanya itwe banu.