1. Fentren che, ¿chem rakiduam niekey ti küdaw mu?

PU CHE tami trokiñ mapu mew mülelu, ¿chem rakiduam niekey ti küdaw mu? Fentren trokiñ mapu mew, pu che fantepu mew doy küdawürpukey. Kiñeke che fente ñi küdawken pepi ürkütukelay ka elantükünukelayngün ñi müleal tañi pu che engün ka tañi doy kimürpuafiel ta Chaw Ngünechen (Ecl. 2:⁠23). Welu kakelu che ayükelafi ti küdaw, fey ngam fill dungu feypikey ñi küdawnoal (Prov. 26:⁠13, 14).

2, 3. Jewba ka Jesus, ¿chumngechi trokikefingu ti küdaw?

² Fentren che rume küdawkey, kakelu che newe küdawkelay. Welu inaduamaiñ Jewba ka Jesus ñi chumngechi trokifiel ti küdaw. Kimnieiñ Jewba ñi rume ayükefiel ti küdaw. Jesus küme kimfalkünuy ñi chumken tañi Chaw, feypilu kiñe rupa: “Iñche ñi Chaw rumel küdawkülekey, fey iñche ka feley ñi küdawael” (Juan 5:⁠17). Rakiduamnge fente ñi küdawün Jewba, dewmalu fentren kümeke püllü ka itrofillem ñi dewmael fütra wenu mu ka nag Mapu mew. Kiñe wentru famngechi ülkantuy Biblia mew: “¡Awem Jewba, rume fentreley tami dewmael! Kimün mu kom dewmafimi. Tati Mapu apoley tami dewman mu” (Sal. 104:⁠24).

³ Jesus inayentufi tañi Chaw. Dewmangelu ti kallfü wenu, kidu kellufi tañi Chaw kiñe küme küdawfe reke (Prov. 8:⁠27-31). Mülepalu Mapu mew, Jesus rume küme küdawi. Kidu feypi: “Iñche tañi iyael reke feley tañi femael ñi Chaw ñi werküetewchi dungu”. Kom tañi femün mew, Jesus pengeli ñi werküetew Chaw Dios (Juan 4:⁠34; 5:⁠36; 14:⁠10).

4. Jewba ka Jesus, ¿chem kimeltukeeiñmu tati ürkütun mew?

⁴ Ñi fente küme küdawün Jewba ka Jesus, ¿kimeltupeeiñmu may ñi duamfalngenon ürkütual? Femlay llemay. Jewba turpu ürkükelay, feymu duamlay ñi ürkütual. Welu Biblia feypi: “Ngünechen dewmalu itrokom ñi küdaw, fey cansatuy” (Eb 4:⁠4).  Chaw Jewba fentekünulu tañi dewmael, fey elantükünuy ñi ayüwmayaetew ñi dewmael. Ka femngechi Jesus mülepalu Mapu mew küme küdawi, welu elantükünuy ñi ürkütual ka iyal tañi pu weni engün (Mat. 14:⁠13; Luka 7:⁠34).

5. Fentren duam nielu iñchiñ, ¿chem dungu küdawngeafuy taiñ femal?

⁵ Tati Biblia ngülamtukefi Chaw Ngünechen tañi pu che ñi chofüngenoal, welu may tañi küme küdawfe ngeal ka ñi ayüwmayaetew ti küdaw (Prov. 15:⁠19). Iñchiñ küdawkepelaiñ eluafiel taiñ pu che chem tañi duamnieel engün. Ka taiñ cristiano ngen mu amuldungukeiñ Chaw Ngünechen ñi kümeke dungu. Femliyiñ rume tüfachi küdaw, duamnieiñ taiñ küme ürkütual. Feymu küdawngeafuy taiñ elantükünual taiñ küdawal, taiñ amuldungual ka taiñ ürkütual. ¿Chumngechi kimafuiñ tunte taiñ küdawal ka tunte taiñ ürkütual?

6. Marku 6:⁠30-34 ñi pin, ¿küme trokiniepefuy may Jesus ti küdaw ka ti ürkütun?

⁶ Duamfali taiñ küme trokiafiel ti küdaw ka ti ürkütun. Chaw Ngünechen adkünufi tati longko ülmen Salomon ñi wirintukual tüfachi dungu: “Müley kiñe medin antü ñi femngeal itrokom dungu”. Müley kiñe antü ñi anümkayal, ñi dewmayal fill dungu, ñi ngümayal, ñi ayeal ka ñi purual (Ecl. 3:⁠1-8). Kimfali ñi rume duamfalngen küdawal ka ürkütual taiñ mongen mew. Jesus küme trokikefuy ti küdaw ka ti ürkütun. Kiñe rupa dew amuldungulu engün, pu apostol pepi ürkütulayngün, “pepi ilayngün rume”. Feymu Jesus feypieyew: “Küpamün. Amuiñ iñchiñ kidu taiñ pichi cansatuael wichu püntütripalechi lelfün mew” (papeltunge Marku 6:⁠30-34). Kiñeke mu, Jesus ka tañi pu inanieetew pepi ürkütukelafuy tunte tañi ayüniekefel engün, welu Jesus kimniefuy ñi duamnieel engün ñi küme ürkütual.

7. ¿Chumngelu kümeafuy taiñ inaduamal chem ñi feypilen tati Ley sabado antü mew?

⁷ Kiñeke mu duamfali ürkütual kam pichin fentekünual taiñ femken. Fütra kuyfi mu pu israelche ka duamniefuy ñi ürkütual engün, ¿chumngelu (chemu) kimnieiñ? Tati Ley dungu Jewba ñi elufiel ta Moyse feypi pu israelche ñi ürkütual sabado antü mew. Famülke mu, iñchiñ inakelafiyiñ feychi Ley dungu, welu rume kümeafuy taiñ inaduamal chem ñi feypilen tati Ley ti sabado antü mew. Femngechi kake kiñeke iñchiñ ngüneduamuwafuiñ chumngechi trokikefiyiñ ti küdaw ka ti ürkütun.

8. Éxodo 31:⁠12-15 ñi feypin, ¿chumngelu elngey ti sabado antü?

⁸ Tati Biblia feypi ñi rupan kayu antü,⁠⁠ * fey Chaw Dios fentekünuy ñi dewmael kom ñi mülen Mapu mew (Gén. 2:⁠2). Chaw Jewba rume ayükefi ti küdaw, feymu amuley ñi küdawken (Juan 5:⁠17). Jewba küdawi fentreñma mu kayu antü reke felelu, fey ürkütuy ti regle antü. Ka femngechi feypingey pu israelche ñi ürkütual ti regle antü, femngechi ñi doyümal ñi poyeafiel ta Chaw Jewba. Chaw Ngünechen eli tati sabado antü, femngechi pengelkefuy fente ñi weniyewün pu israelche engün ka ñi lifrenentufiel Egipto mapu mew. Biblia feypi: “Jewba ka feypifi ta Moyse: ‘Dungufinge pu israelche ka feypifinge: “Rüf müley tamün inayal tañi ley dungu sabado antü ngealu, tüfa am pengelkelu tañi eldungukünuel eymün mew, femngechi tamün rumel kimtukunieal iñche, Jewba, dulliwiyiñ. Müley tamün inayal tañi ley dungu sabado antü ngealu, tüfa am rume yamfal dungu ngey eymün tamün adkiñ mu. Iney rume  yamnienofile ti ley dungu sabado antü ngealu, müley ñi langümngeal. Kiñe che küdawrumele sabado antü, langümngeay. Femngechi ñi mülewenoal tati trokiñche mew. Kayu antü küdawafuymün, welu puwle tati regle antü müley tamün ürkütual, tüfa am ta sabado antü. Feychi antü yamfalngey Jewba tañi adkiñ mu. Iney rume küdawle sabado antü mu, müley ñi langümngeal”’” (Éxodo 31:⁠12-15). Iney no rume, pu pichikeche, pu küdawelkefilu ta kakelu che ka pu ñom kulliñ no rume, elungelafuy ñi küdawal sabado antü (Éx. 20:⁠10).

9. Jesus ñi antü mew, ¿chem rakiduam niekefuyngün pu longkolechi religioso?

⁹ Rume kümefuy ñi elungeel ti sabado antü pu israelche. Welu Jesus ñi antü mew, fentren pu longkolechi religioso doy amultukukefuyngün tüfachi ley. Feypikefuyngün ñi kümenon entual kiñeke fün kachilla ñi iñmual, kafey ñi tremolafiel kiñe kutran (Mar. 2:⁠23-27; 3:⁠2-5). Welu ñi feypin pu longkolechi religioso pengelkelafuy ñi chumngechi rakiduamken ta Chaw Ngünechen, Jesus küme kimfalkünufi tüfa tañi pu allkütukeetew.

10. Matew 12:⁠9-12 ñi pin, ¿chumngechi trokikefuy Jesus ti sabado antü?

¹⁰ Jesus ka tañi pu inanieetew judio tuwün-ngelu inakefuyngün tati Ley ñi elungeel ta Moyse, feymu ürkütukefuyngün sabado antü.⁠⁠ * Welu Jesus feypi ka femi fillke dungu pengelkelu ñi kümen femal kümeke dungu feychi antü mew. Kidu feypi: “Feley ta che ñi femael kümeke dungu ti ürkütun antü mew” (papeltunge  Matew 12:⁠9-12). Jesus weda trokilafi kelluafiel ka kümelkayafiel kakelu che sabado antü mew. Jesus pengeli tañi femün mew ñi kimfiel chumngelu Jewba werküy ñi ürkütual sabado antü tati pu israelche. Tüfachi pu che küdawkelafuy fill sabado antü, feymu doy eluwkülefuy ñi poyeafiel ta Chaw Ngünechen. Jesus tañi pu che doy fülkonkefuy Jewba mew feychi antü. ¿Chumngelu feypiafuiñ tüfa? Biblia feypi: “Jesus mülepuy ta Nasaret, tañi trempüramelchi waria mew. Fey ti ürkütun antü mew konpuy tati sinagoga mew femngechi wimtulerkelu am, feymew witray tañi chillkatuafiel tati Wirin Chillka” (Luka 4:⁠15-19).

11. ¿Iney am kimeltufi ta Jesus ñi küme küdawfe ngeal?

¹¹ Jose fotümyefi ta Jesus Mapu mew, kidu kimeltufi ñi carpintero ngeal. Ka femngechi kimeltufi ñi chumngentukefiel Jewba tati küdaw (Mat. 13:⁠55, 56). Jesus ngüneduampelafi Jose ñi rume fütra küdawfe ngen fill antü, femngechi ñi eluafiel tañi pu che ñi duamnieel tañi mongeleal engün. Feymu peno Jesus feypifi tañi pu inanieetew: “Fey ti küdawkelu müley ñi elungeael ta kullitun” (Luka 10:⁠7). Jesus kimtukuniefuy tati pu che ñi fütra küdawkefel engün.

12. ¿Chem texto pengelkey ñi chumngentukefiel Pablo tati küdaw?

¹² Ka femngechi ti apostol Pablo fente küme küdawkefuy. Kidu doyümfi ñi nütramkayafiel ta kakelu pu che Jesus tañi femken ka tañi kimeltukefel. Ka femngechi küdawürpuy tañi nieal plata tañi mongeluwam. Pu cristiano Tesalonika waria mew mülelu kimtukuniefuyngün Pablo ñi küdawfe ngen antü ka pun, femngechi tañi re iyawnoal kake ruka mu (2 Tes. 3:⁠8; Hecho 20:⁠34, 35). Pablo feypi “küdawpuiñ antü ka pun”, fey küpa feypipelay ñi dewmakefel tolto ruka Korinto waria mew. Üye mu umañkefuy Akila engu Prisila ñi ruka mew, fey trür dewmakefuyngün tolto ruka. Welu Pablo ka ürkütukefuy, feymu fill sabado antü kimeltukefuy pu judio, kidu engün ka küdawkelafuyngün feychi antü (Hecho 13:⁠14-16, 42-44; 16:⁠13; 18:⁠1-4).

13. ¿Chumngelu inayentufali Pablo ñi femün?

¹³ Inayentufali ñi femün ta Pablo. Kidu küdawkefuy tañi mongeluwam, welu eluwkefuy ñi amuldungumekeal “Ngünechen tañi montuluwün werken dungu” (Rom. 15:⁠16; 2 Kor. 11:⁠23). Pablo yafültukufi kakelu peñi ka lamngen ñi ka femngechi femal engün. Fey Pablo feypi: “Prisila ka Akila, iñche tañi kompañ kiñentrür küdawkelu taiñ poyeafiel ta Cristo Jesus” (Rom. 12:⁠11; 16:⁠3). Kafey Pablo ngülamtufi pu korinto che “kake antü doy küme küdawküleaymün” Ngünechen ñi dungu mu (1 Kor. 15:⁠58; 2 Kor. 9:⁠8). Kafey Jewba tañi adkünuel mu, Pablo wirintukuy: “Tati pinolu ñi küdawael ka ikenolpe” (2 Tes. 3:⁠10).

14. Jesus, ¿chem küpa kimeltuy Juan 14:⁠12 mu?

¹⁴ Amuldungual ka kimeltuafiel ta che ñi discipulo ngerpual, fey tati doy falin küdaw taiñ femürpuafel famülke mu. Jesus feypikünuy tañi pu inanieetew ñi femal doy fütrake dungu kidu mew (papeltunge Juan 14:⁠12). Jesus feypilay ñi femal engün afmatun dungu kidu reke, doy may feypi tañi pu inanieetew ñi amuldungual doy fentren che, ñi amual doy fütra kamapu mu ka ñi doy alüñmayal tañi amuldungun.

15. 1) ¿Chem dungu müley taiñ ramtuwal? 2) ¿Chem pimi? ¿Chumngelu duamfali tami femngechi ramtuwal?

¹⁵ Eymi nielmi kiñe küdaw, ramtuwafuymi: “Chew tañi küdawken, ¿küme küdawfe trokikeenew tati pu che? ¿Dewmakepen may tañi küdaw puwchi antü mu? ¿Eluwkepen may ñi doy küme adümafiel tañi küdaw?”. “May” pile tami wiñoldungun, tati ngen küdaw doy maneluwküleafuy eymi mu. Kafey tami  pu chaf küdawfe doy eluwküleafuy ñi allkütual Ngünechen tañi küme dungu. Kafey tami ngüneduamuwal tami amuldungun ka kimeltuchen, ramtuwafuymi: “¿Kimniengeken tañi yafüluwken amuldungun mew? ¿Küme pepikawkepen may ñi nütramkayafiel pu che? ¿Pürüm wiñopemetukefiñ pu che ayünielu ñi doy kimal? ¿Koneltukepen may fillke küdaw ñi amuldungucheal?”. Ka femngechi “may” pile tami wiñoldungun, ayüwülnieaeymu tami amuldungun küdaw.

16. 1) Jesus ka tañi pu inanieetew, ¿chumngentukefuyngün tati ürkütun? 2) Famülke mu, ¿chem rakiduamkey fentren che tati ürkütun mew?

¹⁶ Jesus kimniefuy kidu ka tañi pu apostol duamniefuy ñi ürkütuñmual. Femngefule rume, kidu engün eluwkelafuyngün ñi küme rupaleal müten. Welu famülke mu, fentren che rakiduamkey feychi ülmen wentru reke Jesus ñi nütramel. Feychi wentru kidutu feypiwkefuy: “Cansatunge, inge, putunge ka ayüwkülenge” (Luka 12:⁠19; 2 Tim. 3:⁠4). Kidu doyümniekefuy ñi ürkütual ka ñi küme rupaleal müten. Feychi antü mu fentren che ka femngechi rakiduamkefuy.

17. Küdawmekenoliyiñ, ¿chem femkeiñ?

¹⁷ Taiñ mülen antü mu, iñchiñ eluwkeiñ taiñ inayentuafiel Jesus ñi femel. Feymu küdawmekenoliyiñ, eluwkeiñ taiñ ürkütunoal müten, welu may amuldungukeiñ ka amukeiñ trawün mew. Rume falintukeiñ taiñ amual trawün mew ka kelluafiel pu che ñi discipulo ngerpual. Feymu kom taiñ newen mu femkeiñ tüfachi epu dungu taiñ küdawelafiel ta Jewba (Eb. 10:⁠24, 25). Amun mu iñchiñ ka mapu taiñ ürkütual, ka amukeiñ trawün mu ka eluwkeiñ taiñ amuldungulelafiel pu che chew rume taiñ mülen (2 Tim. 4:⁠2).

18. Jesukristo, ¿chem ayüniey taiñ femal?

¹⁸ Taiñ longko ülmen Jesukristo feypikelaiñmu taiñ femal taiñ pepi femkenoel. Kafey pengelkeeiñmu taiñ chumngentuafiel tati küdaw ka tati ürkütun, ¡rume mañumküleiñ llemay! (Eb. 4:⁠15). Jesus ayüniey taiñ ürkütual tunte taiñ duamnieel. Welu ka ayüniey taiñ küdawfe ngeal femngechi taiñ mongeluwam. Ka ayüniey taiñ koneltual kiñe ayüfalchi küdaw mu, fey ta kelluafiel pu che ñi discipulo ngerpual. Küpalechi chillkatun mu ngüneduamaiñ ñi chumün Jesus taiñ lifrekünuaetew ti culpan mu.