1. Mókà bug ní e gã́bug nen íé kilma ló tóm ẽ́?

GÃ́BUG nen ea di kiẽ́e eo tõo ólò ẹ̀b tóm naa vàẹ? Mm̀ gã́bug dó, gbò nen gé tú agẹbá nè gã́bug tṍó siimá tóm èlmà bé ea beè olòó dì naa. Gbò e bà sí tóm èlmà ló ólò bọ̀ọ̀gẹ̀ di mm̀ kíìli-kíìli naa ní e bà náa gé íe tṍó gè bõomá séi, ge diima ló pá ba tọ, àbèè ge noomá nú ea kil ló Bàrì. (Ẹ̀klì. 2:23) Dõòna kà tã̀àgã̀ dú gè kọọ̀, náa ólò leemá sìgà nen gè sí tóm vaá bà ólò gbóó gbĩ́ nu e bàé gbá ból bé ea é náa vaá bà náa síè tóm.—Pró. 26:13, 14.

2-3. Jìhóvà nè Jíízọ̀s zógè mókà gbò lé nu dòòmà bá ea kil ló gè sí tóm ẽ́?

² À ólò leemá gã́bug nen ea di bàlà booí gè sí tóm èlmà ló àbèè ge sí pọ́ì ńkem̀ tóm, sõò bugi togó boo bé e Jìhóvà nè Jíízọ̀s ẹb tóm naa. È nyímà kọọ̀ tóm ólò leemá Jìhóvà. Jíízọ̀s beè naa kọọ̀ níí á dọ bàlà kẽ tṍó ea kọ́ọ̀: “Nà Tẹ̀ dì e a gé sí tóm lee, vaá nda gé síná gé tóm.” (Jọ́ọ̀n 5:17) Bugi togó boo dénè tóm e Bàrì beè sí tṍó ea beè dèm gbò nyómá tóm nè gbò gyã́à káála nè zivèkà bàlà booí. È mon nàgé gã́bug lé-lé nu e Bàrì beè dèm ea di boo kunukẽ̀í. Neǹ ọ́lì sọ́l beè di lèlà tṍó ea kọ́ọ̀: “Ẹ̀b bé eo tóm palàge bọọ naa, e Jìhóvà! Ò túù nyìmànù dèmmà dénè ọ̀và. Gbò nú e ólò beè dèm di ḿ-má boo kunukẽ̀í.”—Ps. 104:24.

³ Jíízọ̀s beè nó a Tẹ̀. Sã́áná Bàrìí beè di tõ̀ò tṍó e Bàrì géè “dèm gbò nú ea di káála.” A beè di ló Jìhóvà “belí nvín tóm ea palà tóm.” (Pró. 8:27-31) Gã́bug tṍó aa ló tṍó e Jíízọ̀s ni íná boo kunukẽ̀í, ẹlẹ beè sigági lé-lé tóm. Jíízọ̀s beè kọọ̀, tóm e Jìhóvà beè neèe kọ á siè belí gyã́á, vaá kọ̀láá kà nú ea beè naa gbẹá boo kunukẽ̀í zógè kọọ̀ Bàrì ní ea beè lẹ̀ẹ̀làẹ ẹ́.—Jọ́ọ̀n 4:34; 5:36; 14:10.

4. Éé ní eé láá nó lọl ló Jìhóvà nè Jíízọ̀s ea kuu bõ̀séi é?

 ⁴ É kọọ̀ gbò nu dòòmà bá e Jìhóvà nè Jíízọ̀s zógè kilma ló gè sí tóm tõó dọ̀ kọọ̀ náa dú bíi kọọ̀ beéle é bṍséi? Níì vó nì. Lóó Jìhóvà náa ólò ọọ, naa ní ea é íe bíi ló gè bṍséi. Sõò Kpá Káí kọ́ọ̀ tṍó e Jìhóvà ni dem káála nè kunukẽ̀ lọ̀l, “a beè bṍséi vaá ié dĩ̀ìnè ló nèà a bá.” (Ẹ́xọ. 31:17) Kọ̀láá bé ea dì naa, níá tõó dọ̀ kọọ̀ Jìhóvà beè sẹ̀ẹ̀à ló a tóm vaá ié dĩ̀ìnè ló lọl ló gbò nú e ẹlẹ beè dèm. Náa kal ló béè kọọ̀ Jíízọ̀s beè tú agẹbá siimá tóm tṍó e ẹlẹ beè di boo kunukẽ̀í, a beè mòn kọ à íèè tṍó bõ̀séi vaá zọ̀ pá a kóò deá gyã́á.—Máát. 14:13; Lúùk 7:34.

5. Éé ní ea ólò tàvala ló gã́bug gbò gyóòlo Bàrì e?

⁵ Kpá Káí síè kpóó ló pá gbò níí Bàrì kọ bàá dé kpéè ló gè sí tóm. À bọ́ló kọọ̀ pá a gyóòlo á tú agẹbá siimá tóm tãá vó e bà dú kpọ̀lọ̀. (Pró. 15:19) Àé láá dú gè kọọ̀ ò ólò sí tóm bèkéè nèèmà gyã́á pá o tọ. Vaá à kuu bá dénè gbò nyòòne nvéè Kráìst ge kọ́ kpẹ̀a ea kil ló Boǹ Méné Bàrì. Sõò, à bọ́ló kọ ó ié nágé tṍó gè bṍséi. É kọọ̀ à ólò tàvàlà ní ló sìgà tṍó gè mòn kọọ̀ ò íèè gã́bug tṍó nyòòmà ge siimá o pííla, ge kọọmá kpẹ̀a, nè ge bõomá séi? Èé náà và láá nyimá gã́bug tṍó ea bọ́ló kọ é bõomá séi nè ge siimá tóm ẽ́?

6. Mósĩ́ deè ní e kpá Máàk 6:30-34 zógè kọọ̀ Jíízọ̀s beè ẹ̀b ge sí tóm nè ge bṍséi boo bá ea bọ́ló é?

⁶ À palàge bọ́ló kọ é ẹ̀b ge sí tóm boo bá ea bọ́lọ́. Méné Sólomòn beè emí kọọ̀: “À íe tṍó ea dì nè . . . kọ̀láá kà tóm.” À kol béè ge fó nu, ge tìb tọ, ge tò, ge màngã̀, ge zòb zob, nè dõòna kà gbò nuù ge naa. (Ẹ̀klì. 3:1-8) Bàà kà gá ea palàge dì bíi ló dùm dú gè sí tóm nè ge bṍséi. Jíízọ̀s beè ẹ̀b ge sí tóm nè ge bṍséi boo bá ea bọ́ló. Ene dee tṍó e pá a gbò tóm ni kọ́ kpẹ̀a dù. Bà náa beè ié “tọ́ọ̀ kà tṍó e bà démá nu.” Jíízọ̀s beè kọ́ nèva kọọ̀: “Naanii é aa kĩí kil kĩ e a é dú áá bẹ̀ì, naa ní e o é láá boi séi kà ńkem.” (Bugi Máàk 6:30-34.) Náa kal ló béè kọọ̀ ẹlẹ nè pá a gbò nyòòne nvée náa beè láá olòó bọọgẹ̀ ié tṍó e bàé bṍómá séi, Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ à dú bíi kọ dénè ọ̀và á bõè séi.

7. Éé ní e gè nó nu ea kil ló log Deè Bõ̀séi é nveè bá nèi kọ é naa ẽ́?

⁷ Sìgà tṍó è ólò ié bíi ló gè bṍséi àbèè ge nyaaná bá ló nu e ólò naá buù dee. Èé láá mòn níá lọl ló nòònù e Bàrì beè noo nè pá a gbò deè kéléá. Níà nòònù ge sẹlẹ Deè Bõ̀séi buù sè. Beele é gé kèbá Log Mózìs; sõò èé láá ié dọ̀ bélè lọl ló gè bugi togó boo nú ea kọ́ nyòòmà Deè Bõ̀séi. Nu e nóò é láá nvèè bá nèi kọ é bugi togó boo be è ólò ẹ̀b ge sí tóm nè ge bṍséi boo bá ea lelà.

8. Dẹ̀ẹ̀a boo kpá Ẹ́xọdọ̀s 31:12-15, Deè Bõ̀séi beè dú deè éé?

⁸ Moǹ Bel Bàrì kọ́ọ̀ tṍó e Bàrì ni dem nú boo ní ea égè ọ̀ọ̀lẹ̀ “dee” lọ̀l, a beè gbóó sẹ̀ẹ̀à ló ge dèm nú boo kunukẽ̀í. (Jén. 2:2) Sõò à ólò leemá Jìhóvà ge sí tóm, vaá mm̀ dõòna kà gbò sĩ́deè, à “dì e a gé sí tóm lee.” (Jọ́ọ̀n 5:17) Jìhóvà beè tú ọ̀ọ̀lẹ̀ “dee” siimá tóm vaá bṍséi boo ní ea égè àlàbà “dee” vaá à kọ nágé nè pá Ízràẹ̀l kọ bàá olòó bṍséi kọ̀láá kà ní ea égè àlàbà dee. Bàrì beè kọọ̀ Deè Bõ̀séi beè dú kpíi ea diè zẹ̀ẹ̀ ẹlẹ nè pá Ízràẹ̀l. A beè dú deè “ge bõomá séi . . . , ea dú nu ea di káí kilma ló Jìhóvà.” (Bugi Ẹ́xọdọ̀s 31:12-15.) Bà náa beè sọ̀ bá tọ́ọ̀ nen kọ á sí tóm, kọbèè gbò  pá nvín, gbò gyóòlo, àbèè gbò nom. (Ẹ́xọ. 20:10) A beè naa kọọ̀ pá Ízràẹ̀l á ié gã́bug tṍó nyòòmà gbò nu ea kil ló gè fã̀ Bàrì.

9. Mókà pọ́lọ́ bug ní e sìgà gbò nen beè ié kilma ló Deè Bõ̀séi mm̀ deè Jíízọ̀sa ẹ?

⁹ Deè Bõ̀séi beè dú lé nèà pá gbò níí Bàrì; sõò mm̀ deè Jíízọ̀sa, gã́bug gbò tùle bõ̀ònaló fã̀ beè tenmàgì agẹbá log ea kil ló gè sẹlẹ Deè Bõ̀séií. Ba beè kọọ̀ nen ea kãanà nu ea é dé Deè Bõ̀séi àbèè ge bó nen e kpá lóe zọ sí pọ́lọ́. (Máàk 2:23-27; 3:2-5) Sõò níá níì bé e Bàrì beè ẹ̀b naaé nì, vaá Jíízọ̀s beè palàge naa kọọ̀ gbò e bà géè pãanée tṍ ló á dã́tẽ́ ló.

10. Éé ní eé láá nó lọl mm̀ kpá Máátìù 12:9-12 ea kil ló bé e Jíízọ̀s ẹb Deè Bõ̀séiá naa ẽ́?

¹⁰ Jíízọ̀s nè gbò e bà ólò nyoonée nvéè e bà dú Júù géè sẹlẹ Deè Bõ̀séiá boo béè kọọ̀ bà géè gbàntṍ ló Log Mózìs. * Sõò tení dú ló a láb nè nòòmà nù, Jíízọ̀s beè zogè kọọ̀ ge naa nú ea dú lé nè ge nvèè bá nè dõòna gbò Deè Bõ̀séi náa dú pọ́lọ́. A beè aa deè kọọ̀: “À lelà kọ é nvèè bá nè nen dee bò séi.” (Bugi Máátìù 12:9-12.) Náa beè ẹ̀b kọọ̀ à dú pọ́lọ́ kọọ̀ nen nveè bá nè dõòna nen deè bõ̀séi. Gbò nu e Jíízọ̀s beè naa zógè kọọ̀ a beè dã́tẽ́ ló kà lèlà bug ea náa vaá Bàrì à kọ́ nè pá a gbò kọ bàá bṍséi. Boo béè kọọ̀ pá gbò níí Bàrì beè ié tṍó gè bõomá séi aa ló tóm buù dee, beè naa kọ bàá láá ká bùlà gbẹẹ́ boo gè fã̀ Bàrì. Jíízọ̀s beè mèà gbẹá ke dẹ̀í be e ba beè ié dọ̀ bélè lọl ló gè tú Deè Bõ̀séiá fã̀àmã̀ Bàrì.  È nyímà naa vó boo béè nú e bugì ea kil ló Jíízọ̀s tṍó ea beè di a bon Názàrẹ̀ta kọọ̀: “[Jíízọ̀s] gboó sí tọ Bàrì dee bò séi dì belí e a ólò naa, vaá elá ela kọ bé à bugìè Kpá Káí.”—Lúùk 4:15-19.

11. Mée ní ea beè zogè lé nu dòòmà bá Jíízọ̀s ea kil ló gè sí tómé?

¹¹ Jósẹ̀f beè noòmà Jíízọ̀s bé ea é ká nu naa bií nágé ló bé e Bàrì ẹb gè sí tóm naa. (Máát. 13:55, 56) Vaá Jíízọ̀s beè láá mòn bé e Jósẹ̀f ólò tú agẹbá siimá tóm naá buù dee kọbé à láá nè gyã́á zivèkà pá a tọ. À gbóó dú lé kọọ̀ tṍó e tṍó téní, Jíízọ̀s bee kọ́ nè gbò e bà ólò nyoonée nvéè kọọ̀: “Nen e a sí tóm bọ́ ló kọ bà á kpẽ́ kòm nèe.” (Lúùk 10:7) Ẽei, Jíízọ̀s beè nyimá sĩ́deè ge sí tóm agẹlẹ bá.

12. Mókà gbò dọ̀ Kpá Káí ní ea zógè nú e Kpá Káí kọ́ ea kil ló gè sí tómé?

¹² Níà bé ea beè dì naa ló neǹ tóm Pọ́ọ̀l ẹ. Kà lèlà a tóm beè dú gè kọ́ lé kpẹ̀a ea kil ló Jíízọ̀s nè nú ea beè noòmà nè dõòna gbò. Sõò, Pọ́ọ̀l beè si nágé tóm kọbé à láá ié kpègè ea é náámá a bíi. Pá vígà e ba beè di Tẹ̀sàlonaikà beè mòn bé ea beè “sí agẹ tóm vaá kpọá té ló, vaá tú bílá dee nè ẹ́ẹ́ èlà simá pííla” kọbé náa dúè “nyèè to” nè tọ́ọ̀ nen naa. (2 Tẹ̀s. 3:8; Tóm 20:34, 35) Tṍó e Pọ́ọ̀l beè emí nu ea kil ló a tóm, be à sẹlẹ à géè ló bel kilma ló a tóm gè tú báà kàn àbèè kpá nom tìbmà tọ. Boo tṍó ea beè di Kọ́rìnt, a beè tõó tọ ló Akílà nè Presélà vaá “zọ̀va síá tóm, boo bée kọ ọ̀và nè ẹ̀ẹ̀ ólò sí tẽ̀ènè íb tóm gè tú báà kàn à bè kpá nom tìbmà tọ.” Tṍó e Pọ́ọ̀l kọ́ọ̀ à túè “bílá dee nè ẹ́ẹ́ èlà simá pííla” náa tõó dọ̀ kọọ̀ à géè sí tóm vaá naa bṍséi. A beè olòó sẹ̀ẹ̀à ló a tóm gè tú báà kàn àbèè kpá nom tìbmà tọ Deè Bõ̀séi. A beè tú deeá naamá nèà dee ea íe gè kọọmá kpẹ̀a nè gbò e bà dú Júù, e bà náa géè si nágé tóm Deè Bõ̀séiá.—Tóm 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Éé ní eé láá nó lọl ló nu dòòmà bá Pọ́ọ̀l ẹ?

¹³ Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè zogè kà lé nu dòòmà bá. A beè ié pííla ea géè sì; sõò a beè mòn kọọ̀ à ólòó dõ̀ònàè di tõ̀ò ló gè “vee Lé Kpẹa e a aa bá Bàrì.” (Róm̀ 15:16; 2 Kọ́r. 11:23) A beè siè kpóó ló dõòna gbò kọ bàá naa nagé vó. Kọbèè vó, Akílà nè Presélà géè gbá zọ̀ Pọ́ọ̀l “sí tóm nè Kráìst Jíìzọ̀s.” (Róm̀ 12:11; 16:3) Pọ́ọ̀l beè siè kpóó ló pá vígà e bà dú Kọ́rìnt kọ bàá ‘kilsĩ́ gè sí tóm nè Dõò.’ (1 Kọ́r. 15:58; 2 Kọ́r. 9:8) Jìhóvà beè naa kọọ̀ neǹ tóm Pọ́ọ̀l á emí kọọ̀: “Nen e bè náa gbĩ́ gè sí tóm, á gá dé gyã́á.”—2 Tẹ̀s. 3:10.

14. Éé ní e gbò moǹ bel Jíízọ̀s ea di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 14:12 tõó dọ̀ ẹ?

¹⁴ Kà lé tóm e beele é láá sí deè nieí dú gè vee lé kpẹ̀a vaá naa kọọ̀ gbò nen á nyoone nvéè Kráìst. Kàsĩ́, Jíízọ̀s beè kọọ̀ pá a gbò nyòòne nvée é sí tóm ea el ní e ẹlẹ beè sì! (Bugi Jọ́ọ̀n 14:12.) Náa géè kọọ̀ èé sí tóm dũ̀ùnè belí bé e ẹlẹ beè sí naaá. Tãa vó, gè kọọ̀ pá a gbò nyòòne nvéè é kọ́ kpẹ̀a vaá noòmà nu bã gã́bug bon, imá ló gã́bug nen, nè mm̀ gã́bug tṍó èlmà bé e ẹlẹ beè sí naa.

15. Mókà gbò bíb ní ea bọ́ló kọ é bĩiná bẹẹ bá ẹ́, vaá ló éé?

¹⁵ Be à gá náa vaá ò di ló tóm, bĩiná o bá kọọ̀: ‘É kọọ̀ gbò nen nyímám̄ ló gbẹá nà kè tóm kọ m̀ ólò palàge sí tóm? É kọ m̀ ólò sí nà tóm lọl boo tṍó nè kubmà dẽè kiẽ́e nà kpóó sim tùlà?’ Be o ààla dú ẽei, beè vó, nen ea beè tú ni ló tóm é láá dẹlẹ́ ni nyíé boo. Vaá gbò e bà di kiẽ́e eo ólò sí tóm é dí kpènà ló gè dã́ lé kpẹ̀aí. Kilma ló tóm gè kọ́ kpẹ̀a nè ge noòmà nu, bĩiná o bá kọọ̀:  ‘É kọọ̀ gbò nen nyímám̄ ló kọọ̀ m̀ ólò palàge sí tóm agẹlẹ bá gbẹá boo tóm kọ̀ kpẹ̀a? É kọọ̀ m̀ ólò palàge kpoogá gé dee ló nyòòmà túá deè ge iná ló nen? É kọ m̀ ólò vàlẹ̀ gé bá òòa kẽ sí ló gbò e bà íe lèèma? Nè ge kọọ̀ m̀ ólò dõ̀ònà gé dìtõ̀ò ló dénè gá ea di ló sìtóm kọ̀ kpẹ̀aí?’ Be o ààla dú ẽei, nyíé ni é ẹ́ẹ́ boo o sìtóm kọ̀ kpẹ̀aí.

16. Mókà kele ní ea di zẹ̀ẹ̀ bé e Jíízọ̀s bií ló gbò e bà ólò nyoonée nvée ẹbmà ge bṍséi é, nè bé e gbò nen e bà di deè nieí ẹb naa ẽ́?

¹⁶ Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ à bọ́lọ́ kọ ẹlẹ nè pá a gbò nyòòne nvée á bṍséi. Kọ̀láá bé ea dì naa, bàé láá tú gã́bug nen ea beè di tṍóá nè deè nieí doolé ló neǹ méné ea beè di mm̀ lóg Jíízọ̀sa. Gbálàa beè kọ́ nè a bá kọọ̀: “Gboó fẹẹlẹ ló dé nu, ò ṍ vaá ò zaàvà!” (Lúùk 12:19; 2 Tím. 3:4) A beè dòòmà kọọ̀ kà lé nu ge naa tṍó eo di dùm dú gè bṍséi vaá dé kpéè. Ge dú kele, Jíízọ̀s nè pá a gbò nyòòne nvée náa beè tú ba dùm dẹlẹ́ boo gè naa baála lee ló.

17. Mósĩ́ deè ní e ólò tú tṍó e íè lọl ló bẹẹ pííla siimá tóm ẽ́?

¹⁷ Deè nieí, è ólò pììga boo ge nó Jíízọ̀s tení dú ló gè tú tṍó e íè lọl ló tóm naamá lé nu belí ge kọọmá kpẹ̀a nè ge siimá nònù níì áá gè bõomá séi nì. À palàge bọọí ló gè naa kọ gbò nen á nyoone nvéè Kráìst nè ge sí nònù. Vóá, è ólò naa kọ̀láá kà nu e bẹẹ kpóó sim tùlà ge olòó sí gbò tóm ea di káíí. (Híb. 10:24, 25) Kọbèè tṍó e gé sí kyẽè, à ólò dú bẹẹ lóó nu gè sí nònù gbẹá kọ̀láá kiẽ́e e dì, nè ge gbĩ́ sĩ́deè eé láá kọọmá kpẹ̀a nè kọ̀láá nen e zọọ̀ nyòònà.—2 Tím. 4:2.

18. Éé ní e bẹẹ Méné, ea dú Jíízọ̀s Kráìst, gbĩ́ kọ é naa ẽ́?

¹⁸ Nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ bẹẹ Méné, ea dú Jíízọ̀s Kráìst, náa ẹbmà dẽe nu e bẹẹ kpóó naa sim tùlà lọ̀líí bá vaá à ólò nvèè bá nèi kọ é tú lé bá ẹ̀bmà ge sí tóm nè ge bṍséi! (Híb. 4:15) À gbĩ́ kọọ̀ é ié bõ̀séi e íè bíi ló. À gbĩ́ nágé kọọ̀ é sí tóm kọbé è láá ié kpègè eé náámá nu ea dìí bíi ló nè ge sí kà lé tóm gè naa kọọ̀ gbò nen á nyoone nvéè Kráìst. Kèbá togó bel ea bẽene níí, èé ló sọ́l boo gá e Jíízọ̀s bila mm̀ ge naa kọ é di pọ́ì aa kèbá kà pọ́lọ́ íb gyóòlo.