Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 49

Teleŋndo Cho le Wallo Nduyɛ Teleŋndo Cho le Pɛŋgioo

Teleŋndo Cho le Wallo Nduyɛ Teleŋndo Cho le Pɛŋgioo

“Ŋ kɔnuŋ naa doŋ doŋnda mi ŋ kɔ pɛŋgi nyɛ pɔmbɔ.”​—MAKI 6:​31.

CHONDII 143 Hiou Lachi a Paale Chɛhowaleŋ Chumndo

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Yiyaŋ yɛɛ wanaa bɔɔbɔɔ nɔ yɛ hau a wallo okɔɔ?

VƐƐ wanaa bɔɔbɔɔ che yɛ wallo naa ŋ cho wa? O lɛŋii bɔɔbɔɔ niŋ, waŋnda cho hau wallo o kala kala nduyɛ le teleŋ vilɛi mbo hiau maa paandu. Wanaa hiau haa ba a wallo tosaa wa nɔ teleŋ kposoŋ le pɛŋgi le, kɛlɛŋgaa niŋ te ma sɔla teleŋndo le waa latulu a yuŋgu ndaa ɔɔ le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ. (Ikili. 2:​23) O baa pilɔɔ choo, waŋnda apum yeema vɛlɛ hau wali tosa kposoŋ te. Ma nuuviaa pɛŋ nɛila nda kɛɛ wallo tosaa laŋ.—Pulɔ. 26:​13, 14.

2-3. Taamasi yɛɛ Chɛhowa nda Chiisu kɛsi yɛ a wallo okɔɔ?

2 Kɛ o cho mɛɛ waŋnda o chieeŋndo niŋ a che hau wallo yɛ le Chɛhowa nda Chiisu che ndu le. Naa kpou sina maa o cho wana isiɛlɛi le Chɛhowa cho le. Mi Chiisu chɔm hei kpendekele mɛɛ o dimi aa: “Le teleŋ o teleŋ Finya nuu cho wallo. Ya bɛɛ mɛɛ mi tosa wallo.” (Chɔŋ 5:​17) Yiyaŋndɔ a mɛɛ kpɛ Chɛhowa tosa wallo yɛ le toosiaa maalikɛiya waalaŋ o waalaŋ niŋ a nyɛm cho o halaa niŋ kpou woŋ. Nduyɛ te ŋ mɛɛndaŋ pɛ chieeŋ kɛndɛ kɛndɛ naŋ cho hoo leniŋ ndo, miŋ che vɛlɛ nyɛm Mɛlɛka toosiaa woŋ ŋ hɔbɛi. Keŋ pɛŋ nyindu wana ŋchondoo ni le dimioo aa: “Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ, walta ŋ tosa laŋ la cho bɔɔ. A kɔl kalu numndo ŋ lo o koŋ ni, ma toosiaa nyɔɔŋ muŋ kpou. Ma lo o koŋ ma pei chieeŋndo cha a nyaa yoomaa.”—Sam 104:​24.

3 Mi Chiisu tual taamasi Finya ndɔ wo kɔɔli. Mbo mala Mɛlɛka a teleŋ o wa “toosiaa halaa” wo. Nduyɛ, o wa Chɛhowa “ikɛi mɛɛ wana chaa taŋgullo wo o wa nuaa waŋndo ikɛi o taŋgullo mbo mɛɛndaŋ wana koŋ yɛ.” (Pulɔ. 8:​27-31) Mi Chiisu tosa vɛlɛ wallo tau teleŋ o wa o chieeŋndo choo wo. Mbo chua pɛŋ wali Chɛhowa ke ndu wo maa nyɛdiaa ndɔ, nduyɛ wali o tosa o chieeŋndo choo wo chɔm kpendekele ni maa Mɛlɛka vem ndu ni.—Chɔŋ 4:​34; 5:​36; 14:​10.

4. Taamasi yɛɛ Chɛhowa nda Chiisu kɛsul lɛ naa a pɛŋgioo okɔɔ?

4 Baa taamasi Chɛhowa nda Chiisu kɛsi hoo a wallo tosaa o kala kala okɔɔ wo chɔm ni maa wana nɔ lɛ ma pɛŋgi kposoŋ te? Sako. Chɛhowa cho maa wanachiee le. Lelaŋ, fɛŋ bɛɛ o saŋga a wallo le. I cho tonya maa mi Baabuiyo dimi maa mɛɛ Chɛhowa chii choo choo a chieeŋndo toosiaa, mbo “pɛŋgi.” (Ɛsɔ. 31:​17) O kpeekpei niŋ, pɛŋgioo o pɛŋgi nyɔɔŋ toosiaa ni kɛ o cho pɛŋgi le mayoomu sɔla le o pɛŋgi le. Mbo naŋ kɔl tau mɛɛ o chii nyɛm o toosiaa woŋ mɛɛndaŋ. Teleŋ Chiisu bɛɛ wa o lɛŋndeŋ choo wo, mbo nuuviaa teleŋndo le pɛŋgioo a le nyɛdiaa dioo nda chaaŋaa nduaa mi che bɛɛ ndoo kaala wallo tau.—Maa. 14:​13; Luku 7:​34.

5. Simul yɛɛ wanaa Mɛlɛkaa a bɔɔbɔɔ nɔ yɛ hau?

5 Baabuiyo dɛɛniaa wanaa Mɛlɛkaa le ma wa wanaa wali. Wanaa Mɛlɛkaa nɔ ma tosa wallo o kala kala nduyɛ, a nɔ ma wa wanaa isiɛlɛi kposoŋ te. (Pulɔ. 15:​19) Naapum a nɔ wali ŋ tosa le o diaa sɔlaa le yuŋgu numndo wo. Nduyɛ, kalaŋ tol kɔɔliaa Chiisuaa kpou i cho ni le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Kɛ a koŋ kpou, a nɔ vɛlɛ ma nuuviaa teleŋndo le pɛŋgioo nyɛkɛndɛi. Baa ma che ndi pa lepum ikala le teleŋndo sɔlaa le wali numpilaa tosaa, wali pollo a le pɛŋgioo? Yɛɛ mala yɛ naa miŋ sɔla teleŋndo le wallo a pɛŋgioo?

MƐƐ NAŊ NƆ MIŊ CHE WALLO A PƐŊGIOO YƐ

6. Vɛɛ Maki 6:​30-34 mala yɛ naa le sinaa maa mɛɛ Chiisu ndoo che wallo yɛ koni ndoo che pɛŋgioo ni?

6 O kpeekpei niŋ, ŋ nɔ miŋ kɛsi wallo o fondaŋ ndɔɔ. Mi Mɛlɛka dimul Masaa Sɔlɔmɔŋ le poonyiaa aa: “Teleŋndo cho le nyɛ o nyɛ fee.” Mbo dimi maa teleŋndo cho le tɔlɔɔ, taŋgullo, chaŋndo, mamɔɔ, yolaŋ a sɔɔŋ cheleŋ. (Ikili. 3:​1-8, NW) Hei chɔm kpendekele maa wallo a pɛŋgioo cho o sɔɔŋ sɔvɛŋ naŋ nɔ miŋ tosa o yoomoo niŋndoŋ tɛɛŋ. Mɛɛ Chiisu ndoo che wallo yɛ koni ndoo che pɛŋgioo ni. Teleŋ pilɛ, buɛiyaa nduaa sɔla “fondaŋ le nyɛ diaa dioo le” mɛɛ o vem nda yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Mɛɛ nda miiŋgu ndu o ibuŋ, mbo dimul nda aa: “Ŋ kɔnuŋ naa doŋ doŋnda mi ŋ kɔ pɛŋgi nyɛ pɔmbɔ.” (Nuawɔ Maki 6:​30-34.) Mi che bɛɛ Chiisu a buɛiyaa nduaa ndaa sɔla lepum pɛŋgi ndaa yeema wo le, kɛ ndoo sina maa a nɔ ma nuuviaa teleŋndo le pɛŋgioo.

7. Yɛɛ naŋ cho yɛ sina te ŋ pɛɛku pɛ a sawa wa a Paale Pɛŋgiaale Isɔluɛiya okɔɔ wo?

7 Lepum, o bɛnda bɔɔ miŋ nuuviaa teleŋndo le pɛŋgioo ɔɔ miŋ siŋga nyɛ naŋ tosa o paaleŋ niŋndo. Nyɛ mala naa le hei biyɔɔ bila wo cho kɛɛsiaa sɔvɛ Mɛlɛka ndoo tosa sindɛ le Isɔluɛiya wo ni. Mbo kɛɛsiaa le ma nɔ Paale Pɛŋgiaaleŋ o lɔɔ tɛɛŋ. Ŋ cho lɛ hau o Sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuse laŋ bɛŋgu le, kɛ ŋ nɔla miŋ sɔla tɔnɔɔ tau te ŋ yaasiaa pɛ nyɛ la dimi a Paale Pɛŋgiaaleŋ okɔɔ wo. Nyɛ naŋ pɛɛku o sawalaŋ ndaŋ niŋndo nɔla mbo mala naa le sinaa te ŋ nɔ pɛ yiyaŋ kɛndɔɔ a wallo vɛlɛ a pɛŋgioo okɔɔ.

CHUUWA NDAA NƆ PAALEŊ LE PƐŊGIOO A LE MƐLƐKA PIƐIYO

8. A mɛɛ Ɛsɔdɔɔ 31:​12-15 dimi yɛ, le yɛɛ Paale Pɛŋgiaaleŋ lee wa yɛ?

8 Diom Mɛlɛkaa dimi maa mɛɛ Mɛlɛka toosiaa nyɔɔŋ le “palɛi” i ŋɔmpum, mbo pɛŋgi nyɔɔŋ toosiaa o chieeŋndo choo. (Chɛ. 2:​2) Chɛhowa kaala bɔɔ wallo nduyɛ o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ, o cho wɔ hiouwɔɔ lachi a “wallo” tosaa. (Chɔŋ 5:​17) Paale Pɛŋgiaale Chɛhowa ndoo ke Isɔluɛiya leŋ le wa sɔŋgɔ nyɛ pilɛ a paale ndupila pɛŋgi leŋ a mɛɛ i dimiŋ o Chɛnɛsee niŋ yɛ. Mi Mɛlɛka dimi maa Paale Pɛŋgiaaleŋ le wa taamasioo ndu nda Isɔluɛiya tɛɛŋ ni. Paale “diandaa le Chɛhowaleŋ” paale pɛŋgiaaleŋ ndeŋ le wa ni. (Nuawɔ Ɛsɔdɔɔ 31:​12-15, NW.) Wana o wana ndoo nɔ mbo tosa wallo o paaleŋ ndeŋ choo le. Chuaambɔ ni, chiaa ni, hali visiaa ndaa soliŋ kpeku le wallo tosaa wa bɛɛ ndaa nɔ ma tosa nyɛ o nyɛ le. (Ɛsɔ. 20:​10) Mi paaleŋ ndeŋ lee ke Isɔluɛiya teleŋndo tau le yiyaŋndo o sɔɔŋ Mɛlɛkaŋ choo.

9. Yiyaŋ wɔɔŋ kuɛɛ waŋnda apum ndaa nɔ yɛ a Paale Pɛŋgiaaleŋ okɔɔ o palɛi Chiisu ve niŋ?

9 Paale Pɛŋgiaaleŋ le wa bɔɔ kɛɛsiaa kɛndɛ le wanaa Mɛlɛkaa. Kɛ o palɛi Chiisu ve niŋ, mi simlachiaa lepiɛiyaa bɔɔbɔɔ tosa sawala bɛnda kposoŋ a paaleŋ ndeŋ okɔɔ le laŋ. Ma dimi maa o Paale Pɛŋgiaaleŋ choo, wana ndoo nɔ di kposoŋ ma kendi tɔlɔɔ le dioo ɔɔ ma siŋgi wana naa le. (Maki 2:​23-27; 3:​2-5) Yiyaŋ ndaa nɔ koŋ ndo ndoo chɛlaŋ kposoŋ a hɛnaŋ Mɛlɛkaa le nduyɛ, mi Chiisu chɔm hei kpendekele o wanaa wa ndu nilaŋ yaŋɔɔ wa lo.

Mi yuŋgu Chiisu wo ndoo soliŋ Paale Pɛŋgiaaleŋ kpeku le sɔɔŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ tosaa (Tofa pɛl 10) *

10. Yɛɛ nyɛ dimiŋ o Maatiu 12:​9-12 niŋndo pɛɛku yɛ naa a mɛɛ Chiisu ndoo che Paale Pɛŋgiaaleŋ yɛ okɔɔ?

10 Mi Chiisu a Chuwaa ndaa tol ndu kɔɔli wa ndaa pɛŋgi o Paale Pɛŋgiaaleŋ choo. A wa hei tosaa kanifuule, o Sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuse le Isɔluɛiya laŋ * bɛŋgu nda wa wɔ ni. Kɛ mi sɔɔŋ Chiisu tosa woŋ vɛlɛ a nyɛ o dimi wo chɔm kpendekele maa o cho suɛi wɔɔŋ le sɔɔŋ mala acheleŋnda woŋ tosaa o Paale Pɛŋgiaaleŋ choo le. Mbo dimi kpendekele aa: “Sawa naa maChuuwo o kuuna naa le tonya tosa o [paaleŋ deŋ] choo le.” (Nuawɔ Maatiu 12:​9-12.) Chiisu ndoo chi ndi suɛi wɔɔŋ le sɔɔŋ kɛndɔŋ tosaa le acheleŋnda o Paale Pɛŋgiaaleŋ choo le. Mi sɔɔŋ Chiisu wa tosaa woŋ chɔm kpendekele maa ndoo sina le sabu Mɛlɛka dimul waŋnda le pɛŋgioo o paaleŋ ndeŋ choo wo. Wanaa Mɛlɛkaa ndaa nɔ ma pɛŋgi a walta ndaa tosa lepaa o lepaa laŋ, le halikpeŋ ma sɔla fondaa le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ. Ŋ dimi maa o yuŋgu ndoo soliŋ Paale Pɛŋgiaaleŋ kpeku le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ wo niŋ Chiisu sul ni. Nyɛ Chiisu tosa teleŋ o kuɛ o ndu lo Naasaluɛi chiee wo mala naa ni le hei sinaa pɛŋgu. Baabuiyo dimi aa: “Mbo kua o chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo niŋ o paale pɛŋgiaale Chuuwa choo maa paandu. Mbo sim waŋnda lachi le tofaa o yauwo niŋ.”—Luku 4:​15-19.

VƐƐ Ŋ NƆ YƐ MA CHE WALLO?

11. Nɛɛnɛ kɛsullɛ vɛlɛ Chiisu taamasi kɛndɔɔ a wallo okɔɔ?

11 Choosɛ manda Chiisu ni haaa mbo sul. Le hei, mbo mala dɔɔ ndu le yiyaŋ Mɛlɛkaa nɔɔ a wallo okɔɔ teleŋ o wa ndu wali le kaapindɛiyo pɛɛkoo wo. (Maa. 13:​55, 56) Mi Chiisu ndoo che dɔɔ Choosɛ wallo tosaa kalaŋ lepaa o lepaa le yuŋgu ndɔɔ nyɛm nda hauba woŋ kioo. Mi Chiisu dimul pɛŋ buɛiyaa nduaa aa: “Wana wallo nɔ mbo sɔla paawa ndɔɔ.” (Luku 10:​7) A tonya, mi Chiisu bɛɛ tosa wallo kalaŋ.

12. Bolii Baabui kuɛɛ chɔm yɛ nyɛ Baabuiyo dimi a wallo okɔɔ wo?

12 Nyɛ pilɛ koŋ kpe Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo bɛɛ tosa ni. Wali ndɔɔ kpeekpei wa le waŋnda yooŋgu Chiisoo dimullo vɛlɛ a nda pɛɛkoo a ndu okɔɔ ni. Kɛ a koŋ kpou, mi Pɔɔl ndoo tosa vɛlɛ wallo le ndupila tooloo. Mbo dimul pɛŋ Tɛsaloniaŋnda aa: “Paaleŋ a nyumndaŋ ŋ wa fafalaa, mi ŋ wa wallo o kala kala. Kani fuule, naa ŋ hɛnaŋ nya kinɛi mi wana pilɛ luɛi bɔnɔ le naa le.” (2 Tɛsa. 3:​8; Walta. 20:​34, 35) Naapum a tɛndiila ndoo toosiaa laŋ okɔɔ Pɔɔl wa suɛi ni. Teleŋ o wa Kɔliŋndo, o Akuila nda Pilisila waa loŋ chiɛiniŋ o wa o yiya ni. “Akuila nda laa ndɔ bɛɛ, wali koŋ koni nda aa tosa ni. Le hei, mi Pɔɔl kua le waa nda ndaa le ma tosa wallo naa pilɛ.” Dimi Pɔɔl dimi maa mi ndoo tosa wallo ‘paaleŋ a nyumndaŋndo’ chɔm naa maa ndoo pɛŋgi le le. Mi ndoo mal tɛndiilaŋ toosiaa mɛɛ o Paale Pɛŋgiaaleŋ choo wa naa yɛ. O paale leŋ choo ndoo sɔla fondaa ni le Chuuwa yooŋgu kɛndɔɔ dimullo kanifuule, nda bɛɛ ndaa tosa wali o paale leŋ choo le.—Walta. 13:​14-16, 42-44; 16:​13; 18:​1-4.

13. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o taamasi Pɔɔllo niŋ?

13 Pɔɔl kɛsi bɔɔ taamasi kɛndɔɔ. Mi che bɛɛ mi ndoo tosa wallo le ndupila tooloo, kɛ a koŋ kpou mi ndoo chua teleŋndo le “waŋnda yooŋgu kɛndɛ Mɛlɛkaa dimullo.” (Luomaŋ. 15:​16; 2 Kɔliŋ. 11:​23) Mbo sila vɛlɛ acheleŋnda le mi ndaa tosa maa ndu. Nduyɛ, o ‘wa wallo a Akuila nda Pilisila waa le Chiisu Kiliti.’ (Luomaŋ. 12:​11; 16:​3) Mi Pɔɔl sila Kɔliŋtiaŋnda maa a “hiou lachi lɔɔ lɔɔ a wallo tosaa o kala kala, le Masanɔɔ Mɛlɛka.” (1 Kɔliŋ. 15:​58; 2 Kɔliŋ. 9:​8) Mi Chɛhowa dimul pɛŋ Pɔɔl le poonyiaa aa: “Wana o wana kɛɛ le wallo pɛ, la ke ndu nyɛ diaa le.”—2 Tɛsa. 3:​10.

14. Yɛɛ Chiisu ndoo yiyaŋ yɛ a nyɛ o dimi o Chɔŋ 14:​12 niŋndo okɔɔ?

14 Wali hiou wa o sɔvɛ o palɛi mɛɛlɛi hei niŋndo cho wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ a waŋnda siiŋguu wo buɛiyaa Chiisuaa ni. Mi Chiisu dimi pɛŋ maa buɛiyaa nduaa cho walta bɛndulaŋ tosa mbo hiou la ndu tosa laŋ. (Nuawɔ Chɔŋ 14:​12.) Chiisu ndoo yiyaŋ naa maa buɛiyaa nduaa cho kaamaala bɛndulaŋ tosa mɛɛ ndu tosa yɛ le. Kɛ nyɛ ndoo yiyaŋndo wa ni maa tol kɔɔliaa nduaa cho yooŋgu kɛndɔɔ hoo dimi le teleŋ vilɛi a o fondaŋnda bɔɔbɔɔ, nduyɛ ma pɛɛku waŋnda tau mbo hiou mɛɛ ndu tosa yɛ.

15. Nyunala kuɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nyunaŋ, nduyɛ le yɛɛ?

15 Te wali nda paawa numndo ŋ tosa ni, nyunaŋndɔ aa: ‘Waŋnda sina ya pa o fondaŋ ni wallo maa wana tosa wallo kalaŋndo ya cho ni? Baa I tosa pa wali nda ke ya wo nyɛkɛndɛi nduyɛ mi chii ndu a teleŋndo?’ Te a chɛl pɛ nyunalaŋ ndaŋ, mɛɛ wana chua num le wallo wo cho tiindaŋndo dɔwɔɔ o num niŋ. Hei tosa vɛlɛ mi wanaa nya tosa wallo wa nɔ yeemɛi tau le num nilaŋ yaŋɔɔ o yooŋgu kɛndɛ leMasaa. Te o hiŋ vɛlɛ pɛ a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo vɛlɛ a waŋnda Baabuiyo pɛɛkoo okɔɔ, nyunaŋndɔ aa: ‘Waŋnda sina ya pa maa wana dimi yooŋgu kɛndɔɔ kalaŋndo ya cho o wali pollo niŋ ni? Baa mi bɛɛndiaŋ pa nyɛkɛndɛi le kɔla taselaŋ? Baa mi keleŋa pa miiŋgu o wanaa chɔm yeemɛiya lo? Baa I cho pa o yɔŋgaŋ o nɛila yɛ yɛla cho le wali pollo tosaa laŋ niŋ?’ Te a chɛl pɛ nyunalaŋ ndaŋ, mɛɛ a cho nyaaloo sɔla o wali numndo niŋ.

VƐƐ Ŋ NƆ YƐ MA CHE PƐŊGIOO?

16. Vɛɛ Chiisu nda buɛiyaa nduaa ndaa che yɛ pɛŋgioo, nduyɛ vɛɛ hei cho yɛ teŋgeŋ a yiyaŋ wanaa bɔɔbɔɔ nɔ hau a pɛŋgioo okɔɔ wo?

16 Chiisu ndoo sina maa teleŋndaŋ lapum, ndoo bɛnda mi ndu a buɛiyaa nduaa ndaa pɛŋgi nyɛpɔmbɔ. Kɛ, wanaa bɔɔbɔɔ o teleŋ koŋ niŋ a o teleŋ naa niŋ cho ko maa laŋunɔ sulaa Chiisu soo a ndu okɔɔ o bundɛi nduɛi niŋndo. Mi laŋunɔ koŋ dimul ndupila aa: “Buulaŋ le nyɛ o nyɛ le. Dio ma kol, ma wa a kɔl kɛndɛ.” (Luku 12:​19; 2 Timo. 3:​4) Nyɛ ndoo kɛsi kɔllo choo suee wo wa pɛŋgioo a yelelaŋndo ni. Kɛ Chiisu a buɛiyaa nduaa ndaa kɛsi kɔlta ndalaŋ o yelelaŋndo choo mbo hiau nyɛ o nyɛ cheleŋ o yoomula ndalaŋ niŋ te.

Te ŋ kɛsi pɛ wallo a pɛŋgioo o fondaŋ ndɔɔ, ŋ cho teleŋndo sɔla le wali ke naa kɔl nyuloo wo tosaa (Tofa pɛl 17) *

17. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ soliŋ teleŋ naa pɛŋgiaa o tiŋ kpeku?

17 Ŋ tual hau taamasi Chiisoo kɔɔli te ŋ soliŋ pɛ teleŋ naa pɛŋgiaa o tiŋ kpeku le acheleŋnda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo a kɔlaŋ o bɔŋaŋnda leKilisiɔŋndaŋ. O cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le miŋ siiŋguu waŋnda buɛiyaa Chiisuaa a le kɔlaŋ o bɔŋaŋnda leKilisiɔŋndaŋ. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le miŋ wa sɔɔŋ muŋ tosaa le Chɛhowa. (Hibu. 10:​24, 25) O yɔŋ bɛɛ miŋ kuɛ kelaa inɛ, ŋ nɔ miŋ hiou lachi a kɔlaŋ o bɔŋaŋndaŋ nduyɛ, miŋ nuuviaa nɛilaŋ le acheleŋnda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo.—2 Timo. 4:​2.

18. Yɛɛ Masa naa Chiisu Kiliti yeema yɛ naa miŋ tosa?

18 Ŋ cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ kanifuule Masa naa Chiisu Kiliti sina o naŋ tiuba le tosaa wo. Nduyɛ o mala naa niŋ le sinaa mɛɛ naŋ nɔ miŋ che wallo a pɛŋgioo yɛ! (Hibu. 4:​15) O yeema naa miŋ wa pɛŋgioo. O yeema naa vɛlɛ miŋ tosa wallo kalaŋ le miŋ sɔla nyɛm naŋ hauba woŋ nduyɛ miŋ yɔŋguŋ o wali hiou wa o sɔvɛ kpou wo niŋ. Ndu cho ni, waŋnda siiŋgoo buɛiyaa nduaa. O buŋgɛi cho lachi ve niŋ, ŋ cho yaasiaa nyɛ Chiisu tosa le naa solioo o chɛleŋ niŋndo.

CHONDII 38 O Cho Num Kpaayaa Ke

^ pɛl. 5 Baabuiyo chɔm naa mɛɛ naŋ nɔ miŋ che wallo a pɛŋgioo yɛ. Buŋgɛi hei cho Paale Pɛŋgiaale Chuuwa ndaa nɔ o lɔɔ o lɔɔ bɛngu leŋ soliŋ kpeku maa taamasi, le naa malaa miŋ yiyaŋ a mɛɛ naŋ nɔ miŋ che wallo a pɛŋgioo yɛ okɔɔ.

^ pɛl. 10 Buɛiyaa Chiisuaa ndaa ke bɔɔ sawa wa a Paale Pɛŋgiaaleŋ okɔɔ wo bɛɛleŋ. Le hei, a siou lɛ dialuŋ Chiisu woŋ bɛɛndiaa mɛɛ ndaa yeema yɛ le ma kumbu kanifuule, Paale Pɛŋgiaaleŋ le wa niŋ kpɛɛluŋ.​—Luku 23:​54-56.

^ pɛl. 55 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Choosɛ cho kɔlaŋ a yuŋgu ndɔɔ o chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo niŋ o Paale Pɛŋgiaaleŋ choo.

^ pɛl. 57 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Puaapilɛnɔɔ cho wallo le yuŋgu ndɔɔ kioo nyɛm nda hauba woŋ. Puaapilɛnɔɔ hoo cho teleŋ ndɔ pɛŋgiaa soliŋndo kpeku mbo wa sɔɔŋ Mɛlɛkaŋ tosaa a yuŋgu ndɔɔ naa nda kuɛ kelaa wa.