1. Jósʼin bekon chjota je xá.

JÓSʼIN bekon chjota je xá ya jñani tsaan. Nʼio nkjín naxinandá jñani nʼio síxá je chjota, kʼoa saʼnda tsín timaʼanile nga síkjáya, nga ya batiokao familiale kʼoa nga básjai xi tʼatsʼe Niná (Ecl. 2:23). Tonga kʼoati tjín chjota xi tsín tsjoake nga síxá kʼoa totjín totjen xi binyangini yaole nga tsín mele sixá (Prov. 26:13, 14).

2, 3. Jmé choa̱ xi batíoná je Jeobá kao Jesús.

² Nga kʼoasʼín je chjota alikui ndatjín. Tonga jósʼin síkjaʼaitsjen Jeobá kao Jesús xi tʼatsʼe xá. Alikui jao tjínná nga nʼio tsjoake Jeobá nga síxá. Je Jesús i kitso: “Je Nʼaina síxá saʼnda ndʼaibi, kʼoa an sixá” (Juan 5:17). Si̱kjaʼaitsjenla jotjín ánkje kisinda kao jmeni xi tjín ngʼajmi kao i̱ Sonʼnde. Jngo xi kiski je salmo i kitso: “Jmé kʼoasikji nkjín mani tsojmi xi kinindai, ji Jeobá. Ñaki kao kjoachjine kinindani ngayeje. Je sonʼnde ñaki kijnakitse jmeni xi kinindai” (Sal. 104:24).

³ Je Jesús nʼio nda kiskenngile je Nʼaile. Yaa tsakʼejnakao nga kisinda ngʼajmi kʼoa kʼoasʼin tsakasenkao joni “jngo choʼnda xi nʼio nda síxá” (Prov. 8:27-31). Kʼoa kʼianga tsakʼejna i̱ Sonʼnde je Jesús kʼoati nʼio kisixá. Je xá xi kisʼin kʼoasʼin tsabekon joni tsojmi xi ma chine kʼoa kao kui tsakakóni nga Niná kisikasén (Juan 4:34; 5:36; 14:10).

4. Jmé xi bakóyaná je Jeobá kao Jesús tʼatsʼe nga nikjáyaa.

⁴ A kui choa̱ bʼéjnaná je Jeobá kao Jesús nga tsín koa̱n si̱kjáyaa. Mai. Je Jeobá alikuikʼia bijtale kʼoa tsín machjénle nga sikjáya joni tsa ñá. Tonga je Biblia kʼoatso nga “tsín tikisixáni kʼoa kisikjáyaa” kʼianga jekisinda je ngʼajmi kao Sonʼnde (Éx. 31:17). Jebi kui xi tsonile nga tsín jme xi tikisindani kʼoa nga kisikʼaya nichxin nga kisikjaʼaitsjenjin  jmeni xi kisinda. Kʼoa je Jesús, ninga nʼio kisixá nga tsakʼejna i̱ Sonʼnde, kʼoati tsakʼasjeʼa nichxin nga kisikjáya kʼoa nga tsakjenkao je miyole (Mat. 14:13; Luc. 7:34).

5. Jméni xi nʼio ñʼai male je chjota.

⁵ Je Biblia kʼoatso nga ñá xi choʼndale Niná maa tjínnele nga chjotanixá katamaa (Prov. 15:19). Kuinga nixáñá nga familianá bijnyiʼá, kʼoa nga chjotale Cristo maa kui xá kjinená nga Énle Niná ʼmiyasoán. Kuinga kʼoati machjénniná nga nda si̱kjáyaa. A tsín masonniná je nichxin nga nixá, nga ʼmiyasoán kʼoa nga nikjáyaa. Jósʼin jchañá jokji tjínnele si̱xá kʼoa jokji tjínnele si̱kjáyaa.

6. Tojo tso Marcos 6:30-34, jósʼin tsabekon Jesús je xá kao nga nikjáyaa.

⁶ Nʼio tjínle kjoandosin nga chósonnilee jokjitse si̱xá. Je rey Salomón kʼoakitso nga “tsen tjínle nichxin tojme xáni” kʼoa kui kisikʼaxki̱ jolani nga bʼentjé, nga bʼendaa, nga chjiʼndá, nga bijnoá kʼoa nga chá (Ecl. 3:1-8). Machjénná nga si̱xá kʼoa nga si̱kjáyaa. Je Jesús kuenta kisʼin nga jao koya jebi. Ñandia kʼianga nʼio kitsoyason je chjotatjenngile kʼoa saʼnda tsín koanʼale nga tsakjen. Je Jesús i kitsole: “Nroáo nga jon jña ʼndetʼaxintʼa. Ya tikjáyao jngo tjo” (tʼexkiai Marcos 6:30-34). * Je Jesús kao chjotatjenngile sakʼoaa tsín koanʼale nga kisikjáya, tonga koanjinle nga machjénle nga sikjáya.

7. Jósʼin basenkaoná nga chotʼayajiaan je kjoatéxoma xi tsakʼaile chjota israelita.

⁷ Sakʼoaa machjénná nga si̱kjáyaa kʼoa tsa kjaʼaí xá sʼiaan. Je kjoatéxoma xi kitsjoale Jeobá je Moisés kʼoatso nga tjínnele sikjáya je chjota israelita nga xoto. Ningalani tsín tikui kjoatéxoma jebi mangíntjenngiñá, tonga nga kui chotʼayajiaan bakóyaná josʼin tjínnele jchatokoán je xáná kao nga nikjáyaa.

8. Tojo tso Éxodo 31:12-15, jméni xi tjínnele kisʼin je chjota israelita nichxin nga xoto.

⁸ Je Biblia kʼoatso nga je Jeobá kisikjáyaa kʼianga jekisinda ngayeje xi tjín i̱ Sonʼnde, nga jejaʼato xi jaon nichxin (Gén. 2:2). Je Jeobá nʼio tsjoake nga síxá, kʼoa tojo kʼoatísʼín saʼnda ndʼaibi (Juan 5:17). Je kjoatéxoma xi tsʼe nga xoto mangóson kao jmeni xi tso je libro xi tsʼe Génesis, nga tjínnele jaon nichxin koa̱nxá kʼoa nga ni̱kjáya xi mañatoni nichxin. Je Niná kʼoakitso nga jngo choa̱ tsakʼéjna xi kao naxinandá Israel kʼianga xoto. “Nga bʼajnda nichxin nga xoto nichxin nikjáyaa” kʼoa “tsje sʼin tíjna xi kao Jeobá” (tʼexkiai Éxodo 31:12-15). * Ngatsʼi chjota israelita alikui kitjoʼndele nga kisixá nga kui nichxin, nijejinla xtiʼndí, kʼoa nijejin xi choʼnda, kʼoa kʼoati tsín koan kisixá je  cho̱ntjele (Éx. 20:10). Nga kʼoakisʼin, kui ngisa kitsjoale kjoandosin je xále Niná.

9. Kʼianga nichxinle Jesús, jósʼin kisikjaʼaitsjen je chjotatítjonle religión xi tʼatsʼe nga xoto.

⁹ Je nichxin nga xoto nʼio nda tsakinyakao je choʼndale Niná. Tonga kʼianga nichxinle Jesús, je chjotatítjonle religión jaʼatone jmeni xi kitso josʼin tjínnele jchatokon nichxin nga xoto. Kʼoakitso nga tsín koan kiti je natínle trigo kʼoa nga tsín koan kinindaya xi tjíomʼe (Mar. 2:23-27; 3:2-5). Je kjoafaʼaitsjen jebi alikui mangóson josʼin síkjaʼaitsjen Jeobá, kʼoa je Jesús kʼoakitsole je chjota xi kinrʼoele nga tsín kixi tíjna jebi.

10. Tojo tso Mateo 12:9-12, jósʼin tsabekon Jesús nichxin nga xoto.

¹⁰ Je Jesús kao chjotatjenngile kisikjáyaa nga xoto nga̱ kisitjoson jmeni xi tso je Kjoatéxomale Moisés. * Jmeni xi kisʼin kʼoa jmeni xi kitso je Jesús kui tsakakó nga tsín chʼaotjín nga binyakoaa xi kjaʼaí nichxin nga xoto. I kitso: “Tjoʼndení nga nda nʼia nichxin nikjáya” (tʼexkiai Mateo 12:9-12). * Alikui kʼoakitso nga kjoatéxoma xi tsʼe nga xoto jaʼatone nga kui xá xi ndatjín kisʼin. Koanjinle nga nʼio  tjínle kjoandosin nga kisikjáya je chjota israelita nga xoto. Nga kisikjáya ngisaa kui kitsjoale kjoandosin je xá xi tsʼe Niná. Je xijchále Jesús Niná tsabexkón nga xoto kʼoa kao kui ʼyañá jebi jmeni xi kisʼin je Jesús ya Nazaret. Je Biblia itso: “Josʼin nga tjín kostumbrele je nichxin nikjáya, jaʼasʼen ya ndʼia sinagoga. Tsakasenndo nga tsakʼéxkia” (Luc. 4:15-19).

11. ʼYáni xi nda choa̱ tsakʼéjnale Jesús nga nʼio kisixá.

¹¹ Kʼianga kitsoyale José je Jesús xá chjineyá, kʼoajinti kitsoyale josʼin bekon Niná je xá (Mat. 13:55, 56). Kʼoa je Jesús nyaon nyaonjin tsabe jokji nʼio kisixá je José nga tsakajngiʼa je familiale. Kuinga i̱ kitsonile je chjotatjenngile nga koanskanni: “Je xi síxá bakinle chjíle” (Luc. 10:7). Je Jesús koanjinle jomaná kʼianga nʼio nixá.

12. Jméni xi tso je Biblia xi tʼatsʼe xá.

¹² Je pastro Pablo kʼoati tsabe joma kʼianga nʼio nixá. Je xá xi kisʼin kuinga nʼio kitsoyason xi tʼatsʼe Jesús. Tonga kʼoati kisixá nga tsakajngiʼa yaole. Je chjota xi Tesalónica tsʼe tsabee nga nʼio kisixá je Pablo “nga nichxin nga nitje̱n” kʼoa nga je tsakʼéngikjoama̱ nga tsakajngiʼa yaole (2 Tes. 3:8; Hech. 20:34, 35). Kʼianga kʼoakitso én jebi tsakui nichxin kui kinchja̱ni jmeni xi kisʼin ya naxinandá Corinto. Yaa niʼyale Áquila kao Priscila tsakʼejnani, kʼoa yaa kisixákao nga ndʼianajño sínda. Kʼianga kʼoakitso Pablo nga “nichxin nga nitje̱n” kisixá alikui xi kitsonile tsa to kisixá ʼndeʼnde. Tobʼelañá, nga xoto Énle Niná kitsoyale je chjota judío (Hech. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4).

13. Jmé xi bakóyaná je choa̱le Pablo.

¹³ Nʼio nda choa̱ bʼéjnaná jmeni xi kisʼin je pastro Pablo. Ningalani kisixá nga tsakajngiʼa yaole kʼoati ntsjaintsjai kitsoyason je Énle Niná (Rom. 15:16; 2 Cor. 11:23). Kʼoakitsole je xi ngikʼa nga kʼoati katasʼín. Kʼoa je Áquila kao Priscila ñatjen kisixá nga kitsoyason xi tʼatsʼe Jesús (Rom. 12:11; 16:3). Je Pablo itso kjoafaʼaitsjen xi kitsjoale je chjotale Cristo xi Corinto tsʼe: “Ngisa tse tixásalao Nainá ngantsjai” (1 Cor. 15:58; 2 Cor. 9:8). Kʼoa jé Niná xi kʼoasʼin koanmele nga i̱ tso xi kiski: “Tsa jngo xi kaile síxá, kʼoati tsín koa̱kjen” (2 Tes. 3:10).

14. Jósʼin tsoyanile jmeni xi kitso je Jesús tojosʼin faʼaitʼa Juan 14:12.

¹⁴ Je xá xi ngisa tjínle kjoandosin xi kjima ndʼaibi nga nichxin fetʼa tiyoaa kuinga tíʼmiyason kʼoa nga chjotatjenngile Cristo tinikoaa je chjota. Je Jesús tongini kʼoakitso nga ngisa tse xá xi sʼin je chjotatjenngile tikʼoajinni je (tʼexkiai Juan 14:12). * Ali tsakuijin xi kitsonile nga kʼoati kjoaxkón koatio je chjotatjenngile, kui kinchja̱ni nga ngisa nkjín naxinandá kuitsoyason, nga ngisa nkjín chjota kuitsoyale kʼoa nga ngisa tse nichxin kuitsoyason.

15. Jméni xi machjén nga chjónangilee yaoná, kʼoa ánni.

¹⁵ Tsa nai tjínná jñani nixá, chjónangilee yaoná jebi: “A kʼoasʼin ʼyana nga nda sixá. A sitjosonña je xá xi sʼenena kʼoa a tsín tobʼenele yaona”. Kʼiatsa kʼoanʼia, tosi tondajin tsjoáxáná je nainá, kʼoa je chjota xi ñatjen nixá kjuinrʼoéjin  nga chja̱kaoñá je Énle Niná. Xi ijngosani, jónʼia kʼianga ʼmiyasoán kʼoa nga chjotatjenngile Cristo nikoaa je chjota. Koaan chjónangilee yaoná jebi: “A kʼoasʼin ʼyana nga bʼenele yaona nga xinyasoan. A tongini sikjaʼaitsjenjian jmeni xi kjoakaoña je chjota. A tiʼa fisixatʼaña je chjota xi mandosinle je Énle Niná, kʼoa a tsjoanganʼioña jotjín koya josʼin ma ʼmiyasoán”. Kʼiatsa kʼoatinʼia, tsjoajin sʼe̱ tokoán kʼianga tinixálee Niná.

16. Jósʼin tsabekon Jesús kao pastrole tʼatsʼe nga nikjáyaa, kʼoa jósʼin síkjaʼaitsjen chjota.

¹⁶ Je Jesús kao pastrole koanjinle nga machjén sakʼoale nga sikjáya. Nga kui nichxin, nkjín chjota xi kʼoati kui kjoafaʼaitsjen kisʼele joni je chjotanyiná xi kisikʼaxki̱ je Jesús kʼianga jngo choa̱ tsakʼéjna. Chjota jebi i kitsole yaole: “Tikjáyai, tichi, tʼui, kjoáyatsjoai takuin” (Luc. 12:19; 2 Tim. 3:4). Je xi ngisa koanndosinle chjota jebi kuinga sikjáya kʼoa nga kʼoetsaojin. Tonga je Jesús kao pastrole alikui kui nʼio kitsjoale kjoandosin nga tsakʼétsaojin.

17. Jósʼin nichjén je nichxinná nga maʼaná.

¹⁷ Jé Jesús chjenngilee kʼianga kʼoasʼin nichjén je nichxinná nga ʼmiyasoán kʼoa nga mangían kjoajtínná. Nʼio chjí ʼyatokoán je xá jebi, bʼenelee yaoná nga kʼoanʼia jokji tjen kʼoamaná (Heb. 10:24, 25). Mangínñá je kjoajtín kʼoa fasjailee josʼin chjakaoñá Énle Niná je chjota ninga kʼia nga vacación tjínná (2 Tim. 4:2).

18. Jméni xi mele je Jesús nga sʼiaan.

¹⁸ Nʼio bʼailee kjoanda je Jesús nga Rey sʼin tíjnaná, nga machoyale kʼoa nga basenkaoná josʼin tjínnele jchatokoán je xáná kao nga nikjáyaa (Heb. 4:15). Kui xi mele nga nda si̱kjáyaa kʼoa nga si̱xá nga kuijnyíʼaa yaoná kʼoa nga kʼoénelee yaoná nga kuinyakoaa nga chjotale Cristo koa̱n je chjota. Ya kjoaʼmiya xi ijngo kui jchaa jméni xi tísʼín je Jesús nga ndái tísíkatíoná nga jochoʼnda sʼin tiyoaa.