Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 49

«Ronojel kʼo uqʼijol» re chak xuqujeʼ re uxlanem

«Ronojel kʼo uqʼijol» re chak xuqujeʼ re uxlanem

«Tisaj [...] pa jun kʼolbʼal katzʼinowik, chixuxlan jubʼiqʼ» (MAR. 6:31).

BʼIXONEM 143 Chojkʼaskʼatoq xuqujeʼ chojchakunoq

RI KQETAʼMAJ NA *

1. ¿Jas kkichomaj e kʼi winaq chrij ri chak?

¿JAS kkichomaj ri e winaq chrij ri chak? Pa kʼi tinamit, ri e winaq sibʼalaj kechakunik. Rumal laʼ, e kʼi kʼo ta kitiempo rech keʼuxlanik, kekʼojiʼ kukʼ ri kifamilia xuqujeʼ kkiya ri kajwataj chke ri kifamilia pa ri kikojonik (Ecl. 2:23). Are kʼu, e kʼo winaq che kkaj taj kechakunik, xaq kkitzukuj ri kkibʼij rech kechakun taj (Prov. 26:13, 14).

2, 3. ¿Jas kʼutbʼal kkiya ri Jehová xuqujeʼ ri Jesús chqe?

2 Ri e chomanik riʼ e utz taj. Are kʼu ¿jas kuchomaj ri Jehová xuqujeʼ ri Jesús chrij ri chak? Qastzij riʼ che Jehová utz krilo kchakunik. Jesús xuya ubʼixik wariʼ: «Ri nuTat kʼa kchakun kimik, xuqujeʼ kʼu ri in kinchakunik» (Juan 5:17). Chojchoman chkij ri e kʼiʼalaj ángeles che xubʼano xuqujeʼ ri kajulew, junam rukʼ ri e jastaq xubʼan pa ri jeʼlalaj uwach Ulew che oj kʼo wi kimik. Rumal laʼ ri salmista xubʼij: «¡E joropaʼ ri jastaq ri e bʼanom la Ajawaxel! Konojel xebʼan la rukʼ noʼj; ¡ri uwach Ulew nojinaq che ronojel ri kʼiyisam la!» (Sal. 104:24).

3 Jesús xresaj uwach ri uTat. Xutoʼ ri Dios «are taq xujeqebʼa ri nikiʼajsaq» o kaj, xuqujeʼ «sibʼalaj jik pa uxkut» (Prov. 8:27-31). Are chiʼ xkʼojiʼ cho ri uwach Ulew, xubʼan jun nimalaj chak. Chuwach areʼ junam rukʼ jun waʼim, xuqujeʼ xukʼut rukʼ ronojel ri xubʼano che taqom lo rumal ri Dios (Juan 4:34; 5:36; 14:10).

4. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xkibʼan Jehová xuqujeʼ Jesús che rilik ri uxlanem?

4 ¿La kukʼut ri xkibʼan ri Jehová xuqujeʼ ri Jesús che rajawaxik taj kojuxlanik? Jeʼ ta kukʼutu. Jehová kkos taj, junam ta qukʼ oj che kojkosik. Are kʼu ri Biblia kubʼij che, are chiʼ xbʼantaj ri kaj xuqujeʼ ri uwach Ulew «xutanabʼa ubʼanik chak, xutaqej kʼu uxlanem» (Éx. 31:17). Ri e tzij riʼ kukʼutu che xuya kan ubʼanik ri uchak tekʼuriʼ xutas utiempo che rilik ri xubʼano. Are kʼu ri Jesús, paneʼ sibʼalaj xchakunik chiʼ xpe cho ri uwach Ulew, xutas utiempo che xuxlanik xuqujeʼ xkʼojiʼ kukʼ ri e rachiʼl (Mat. 14:13; Luc. 7:34).

5. ¿Jas kʼax kkiriq e kʼi winaq che ukojik ri kitiempo?

5 Ri Biblia kubʼij chqe ri oj upatanelabʼ ri Dios che kojux ajchakibʼ, are ta oj saqʼoribʼ (Prov. 15:19). Weneʼ kojchakunik rech kqaya ri kajwataj che ri qafamilia. Xuqujeʼ qonojel ri oj cristianos yaʼom ri eqelen chqe che kqaya ubʼixik ri utzalaj taq tzij. Are kʼu, rajawaxik kojuxlanik. ¿La kʼax kqabʼan che ujachik ri tiempo che kqaya che ri chak, che utzijoxik ri utzij ri Dios xuqujeʼ che ri uxlanem? ¿Jas kqabʼan che retaʼmaxik jampaʼ tiempo kqakoj che ri chak xuqujeʼ che ri uxlanem?

RI UTZ KQABʼAN CHE UKOJIK RI TIEMPO

6. ¿Jas kubʼan Marcos 6:30-34 che ukʼutik che Jesús kʼo utz uchomanik chrij ri chak xuqujeʼ ri uxlanem?

6 Rajawaxik kkʼojiʼ jun utz qachomanik chrij ri chak. Ri qʼatal tzij Salomón xutzʼibʼaj ri uchomanik ri Dios «ronojel kʼo uqʼijol; kʼo jun joqʼotaj che ronojel ri kkʼulmatajik», xuqujeʼ xubʼij che kʼo tiempo re tikonijik, re uyakik ja, re oqʼej, re tzeʼnik xuqujeʼ re xojowem (Ecl. 3:1-8). Qastzij wi che ri chak xuqujeʼ ri uxlanem are e kebʼ jastaq che qas kajwataj pa ri kʼaslemal. Jesús xkʼojiʼ jun utz uchomanik chrij ri e kebʼ jastaq riʼ. Jumul, are chiʼ ri apóstoles xetzalij lo che utzijoxik ri utzij ri Dios, sibʼalaj latzʼ kiwach che «mawi kʼu ne kuya kewaʼik». Ri Jesús xubʼij chke: «Tisaj ix pa itukel wi pa jun kʼolbʼal katzʼinowik, chixuxlan jubʼiqʼ» (chasikʼij uwach Marcos 6:30-34). Jesús xuqujeʼ ri utijoxelabʼ amaqʼel ta keʼuxlanik junam che kkaj. Are kʼu retaʼm che konojel e areʼ kajwataj uxlanem chke.

7. ¿Jas kojutoʼ wi retaʼmaxik ri taqanik chrij ri sábado?

7 Jujun taq mul, kajwataj jubʼiqʼ uxlanem o ubʼanik chi jun jastaq. Jewaʼ kukʼut jun taqanik xuya ri Jehová chke ri israelitas pa ri Taqanik xuya che ri Moisés: rajawaxik keʼuxlan pa ronojel taq sábados. Rajawaxik ta chik che oj kqanimaj ri taqanik xyaʼ che ri Moisés, are kʼu kʼi kqetaʼmaj chrij ri xyaʼ ubʼixik chrij ri sábado. Ri kqetaʼmaj kojutoʼ rech kojchoman chrij ri kqabʼan che rilik ri chak xuqujeʼ ri uxlanem.

RI SÁBADO ARE JUN QʼIJ RE UXLANEM XUQUJEʼ UYAʼIK UQʼIJ RI DIOS

8. Junam rukʼ ri kubʼij Éxodo 31:12-15, ¿jas rajawaxik kkibʼan ri israelitas pa ri qʼij sábado?

8 Ri Biblia kubʼij che are chiʼ xqʼax ri waqibʼ «qʼij» Jehová xuya kan ubʼanik ri jastaq cho ri uwach Ulew (Gén. 2:2). Are kʼu, ri Jehová utz krilo kchakunik, rumal laʼ tajin kubʼan chi nikʼaj jastaq (Juan 5:17). Ri taqanik xyaʼ che ri Moisés chrij ri sábado kjunamataj rukʼ ri kyaʼ ubʼixik pa ri wuj re Génesis, kraj kubʼij, kechakun waqibʼ qʼij are kʼu ri uwuq qʼij keʼuxlanik. Ri qʼij sábado che xbʼix chke ri israelitas are jun etal chkixoʼl rukʼ ri Dios. Are jun «qʼij re uxlanem» xuqujeʼ «uyaʼik uqʼij ri Ajawaxel» (chasikʼij uwach Éxodo 31:12-15). Konojel ri e winaq, ri akʼalabʼ, ri ajchakibʼ xuqujeʼ ri awajibʼ utz taj kechakun pa ri qʼij riʼ (Éx. 20:10). Rech ri israelitas kkiya más kitiempo che ri jastaq che kʼo ubʼanik rukʼ ri kikojonik.

9. Pa taq uqʼij ri Jesús, ¿jasche utz ta ri kichomanik ri e winaq chrij ri sábado?

9 Sibʼalaj utz ri qʼij sábado chke ri upatanelabʼ ri Dios. Are kʼu, pa ri uqʼij ri Jesús kʼi kʼamal taq bʼe re ri e kojonem xkiya taqanik chke ri e winaq che sibʼalaj kʼax unimaxik. Kkibʼij che utz taj kkichʼupij ujolom ri triko o kkunax jun yawabʼ pa ri qʼij sábado (Mar. 2:23-27; 3:2-5). Ri e chomanik riʼ kukʼut ta ri uchomanik ri Jehová, ri Jesús qas xukʼut wariʼ chkiwach ri ketatabʼenik.

Ri ufamilia ri Jesús kkikoj ri qʼij sábado che unimarisaxik ri kikojonik. (Chawilaʼ ri párrafo 10). *

10. ¿Jas kukʼut ri wuj re Mateo 12:9-12 chrij ri kubʼan ri Jesús che rilik ri sábado?

10 Jesús xuqujeʼ ri e tereneʼl rech keʼuxlan pa ri qʼij sábado rumal che kkinimaj ri taqanik che xyaʼ che Moisés. * Ri Jesús xukʼutu xuqujeʼ xubʼij che are utz kkʼojiʼ jun utz chomanik xuqujeʼ kuya kbʼan utz taq jastaq chke ri e nikʼaj chik pa ri qʼij riʼ. Qas xubʼij: «Kuya kbʼan utzil pa ri qʼij re uxlanem» (chasikʼij uwach Mateo 12:9-12). Xubʼij che ubʼanik utz taq jastaq chke ri e nikʼaj chik pa ri qʼij sábado kukʼut taj che xa ta knimax ri taqanik. Rukʼ ri xubʼano xukʼut ri rumal che rajawaxik taj kechakun pa ri qʼij riʼ. Rumal che ri israelitas kkitanabʼa ubʼanik ri kichak rech keʼuxlanik, kekunik kkiya ri kitiempo che ri jastaq re ri kikojonik. Ri ufamilia ri Jesús kkikoj ri qʼij sábado rech kkiya uqʼij ri Dios, qetaʼm wariʼ rumal ri xubʼan ri Jesús are chiʼ kʼo pa Nazaret. Ri Biblia kubʼij: «Xok bʼik pa ri ja ri kkitijoj wi kibʼ ri aj judeyibʼ che ri pixabʼ, jas ri unaqʼatisabʼal» (Luc. 4:15-19).

¿JAS KQABʼAN CHE RILIK RI CHAK?

11. ¿Jachin xkʼutuw chuwach ri Jesús che kajwataj chuqʼabʼ che ri chak?

11 Qastzij riʼ che, are chiʼ José xukʼut chuwach ri Jesús ri carpintería, xubʼij che ri kuchomaj ri Dios chrij ri chak (Mat. 13:55, 56). Qastzij riʼ che Jesús xril ri José are chiʼ sibʼalaj xchakunik rech xuya ri kajwataj che ri ufamilia. Rumal laʼ Jesús xubʼij chke ri utijoxelabʼ: «Taqal che ri ajchak ri tojbʼal rech» (Luc. 10:7). Wariʼ kukʼutu che areʼ retaʼm che kajwataj chuqʼabʼ che ri chak.

12. ¿Jas textos kukʼut ri Biblia che kajwataj chuqʼabʼ che ri chak?

12 Ri apóstol Pablo xuqujeʼ retaʼm che kajwataj chuqʼabʼ che ri chak. Xukoj más ri utiempo che utzijoxik ri xukʼut kan ri Jesús. Are kʼu xuqujeʼ xchakunik rech kʼo kutijo. Ri tesalonicenses ketaʼm che xchakun «chi chaqʼabʼ chi pa qʼij» rech xux ta jun eqaʼn che nijun (2 Tes. 3:8; Hech. 20:34, 35). Rukʼ ri e tzij riʼ, weneʼ are kchʼaw chrij ri xubʼan pa Corinto. Xkanaj kan kukʼ Áquila xuqujeʼ Priscila rech «junam xechakunik», rumal che are «e bʼanal taq likʼom» ja. Are chiʼ kubʼij che xchakun «chi chaqʼabʼ chi pa qʼij» kraj ta kubʼij che xutanabʼa ta ri uchak. Jun kʼutbʼal, pa taq ri qʼij sábados, xutzijoj ri utzij ri Dios chke ri judíos che keʼuxlan pa ri qʼij riʼ (Hech. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4).

13. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri ukʼutbʼal ri Pablo?

13 Ri apóstol Pablo xuya jun utz kʼutbʼal. Paneʼ xchakunik, xuya ta kan «utzijoxik ri utzalaj taq utzij ri Dios» (Rom. 15:16; 2 Cor. 11:23). Xubʼij chke ri e nikʼaj chik che kkibʼan ke ri kubʼan areʼ. Rukʼ wariʼ, Áquila xuqujeʼ Priscila are xeʼux e «pataninel re ri Cristo Jesús» (Rom. 12:11; 16:3). Pablo xubʼij chke ri cristianos re corintios che are keʼok il «che ri uchak ri Ajawaxel» (1 Cor. 15:58; 2 Cor. 9:8). Xuqujeʼ xutzʼibʼaj: «We kʼo jun man kraj taj kchakunik, mawaʼ bʼaʼ» (2 Tes. 3:10).

14. ¿Jas xraj xubʼij ri Jesús rukʼ ri e tzij che kubʼij pa Juan 14:12?

14 Ri chak más nim ubʼanik pa ri kʼisbʼal taq qʼij riʼ are utzijoxik utzij ri Dios xuqujeʼ ubʼanik tijoxelabʼ. Jesús xubʼij che ri utijoxelabʼ kkibʼan na nimaʼq taq chak chuwach areʼ (chasikʼij uwach Juan 14:12). Kraj ta kubʼij che kkibʼan milagros, junam che xubʼan areʼ, xaneʼ kkitzijoj na ri utzij ri Dios xuqujeʼ kkiya na tijonik pa kʼi taq tinamit, chke e kʼi winaq xuqujeʼ kkibʼan na pa más tiempo chuwach areʼ.

15. ¿Jas preguntas utz kqabʼano xuqujeʼ jasche?

15 We kʼo jun qachak, chojchoman chrij wariʼ: «¿La kkibʼij ri e nikʼaj chik che in utzalaj ajchak? ¿La chanim kinjach ri nuchak xuqujeʼ la utz kinbʼan che?». We kqachomaj che jeʼ, weneʼ ri qajefe kukubʼsaj más ukʼuʼx chqij xuqujeʼ ri e qachiʼl pa ri chak más kkaj kkitatabʼej ri utzalaj taq tzij che kqatzijoj chke. Are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios xuqujeʼ keqatoʼ ri winaq rech keʼux tijoxelabʼ, chojchoman chrij wariʼ: «¿La etaʼmatal nuwach che sibʼalaj kinkoj nuchuqʼabʼ che utzijoxik utzij ri Dios? ¿La qas kintijoj wibʼ che ubʼanik ri nabʼe solinik? ¿La chanim keʼinsolij ri e winaq che kkaj kketaʼmaj más chrij ri Dios? Xuqujeʼ ¿la kintobʼan che ri jalajoj kbʼan che utzijoxik ri utzij ri Dios?». We kqabʼij che jeʼ tajin kqabʼano, weneʼ utz kqil utzijoxik utzij ri Dios.

¿JAS KQABʼAN CHE RILIK RI UXLANEM?

16. ¿Jasche xaq ta junam ri uchomanik ri Jesús xuqujeʼ ri rapóstoles rukʼ ri kichomanik e kʼi winaq kimik?

16 Jesús retaʼm che areʼ xuqujeʼ ri rapóstoles jujun taq mul kajwataj uxlanem chke. Are kʼu pa ri utiempo ri Jesús, junam rukʼ kimik, e kʼi winaq junam ri kichomanik rukʼ ri qʼinom achi che xubʼij ri Jesús. Wajun achi riʼ xubʼij chbʼil ribʼ: «Chatuxlanoq, chatwoʼq, chatukʼiʼanoq, chatkikotoq» (Luc. 12:19; 2 Tim. 3:4). Ri más nim ubʼanik chuwach wajun achi riʼ are ri uxlanem xuqujeʼ ri e urayinik. Are kʼu, Jesús xuqujeʼ ri rapóstoles are ta xechoman chrij ri kirayibʼal.

Chiʼ kkʼojiʼ jun utz qachomanik chrij ri chak xuqujeʼ chrij ri uxlanem kubʼano che kqabʼan jastaq che kuya kikotemal chqe. (Chawilaʼ ri párrafo 17). *

17. ¿Jas kqabʼan che ukojik ri tiempo chiʼ kojuxlanik?

17 Kqabʼan qe ri xubʼan ri Jesús are chiʼ kqakoj qatiempo xaq xiw ta che ri uxlanem, xaneʼ kqakoj che utzijoxik ri utzij ri Dios xuqujeʼ kojbʼe pa ri e riqbʼal ibʼ. Qastzij wi, sibʼalaj nim kqil wi ri e kebʼ jastaq riʼ rumal laʼ kqakoj qachuqʼabʼ che amaqʼel kqabʼano (Heb. 10:24, 25). Kojbʼe pa ri e riqbʼal ibʼ xuqujeʼ kqakoj qachuqʼabʼ che utzijoxik ri utzalaj taq tzij chke ri e winaq paneʼ oj kʼo pa vacaciones, apachiʼ taneʼ ri oj kʼo wi (2 Tim. 4:2).

18. ¿Jas kraj ri Qʼatal tzij, Jesucristo, che kqabʼano?

18 Sibʼalaj kqamaltyoxij che ri Qʼatal tzij, Jesucristo, che kʼo jun utz uchomanik xuqujeʼ che kojutoʼ rech kux utz ri qachomanik chrij ri chak xuqujeʼ ri uxlanem (Heb. 4:15). Kraj che qas kojuxlanik. Xuqujeʼ kraj che qas kojchakunik rech kqariq ri kajwataj chqe xuqujeʼ che kqakoj qachuqʼabʼ che ubʼanik ri utzalaj chak yaʼom chqe rech keqatoʼ ri e winaq rech keʼux tijoxelabʼ. Pa ri jun chi kʼutunem, kqil ri ubʼanom ri Jesús rech kojresaj pa uqʼabʼ ri makaj.

BʼIXONEM 38 Jehová katuchajij na

^ párr. 5 Ri Biblia kukʼut chqawach che rajawaxik utz kqabʼan che rilik ri chak xuqujeʼ ri uxlanem. Wajun kʼutunem riʼ kojutoʼ che rilik ri ubʼanom ri qachomanik chrij ri e kebʼ jastaq riʼ che kʼo ubʼanik pa ri qakʼaslemal. Rumal laʼ, chqanikʼoj ri taqanik che xyaʼ chke ri israelitas rech nim kkil ri sábado, ri qʼij re uxlanem pa ri semana.

^ párr. 10 Ri utijoxelabʼ ri Jesús nim kkil ri taqanik chrij ri sábado rumal laʼ kʼa pa ri jun chi qʼij xkikʼis usukʼumaxik ri kʼokʼalaj taq qʼayes xuqujeʼ aceites che kkoj che ri ubʼaqil ri Jesús (Luc. 23:55, 56).

^ párr. 55 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: José kukʼam bʼi ri ufamilia pa ri sinagoga pa ri qʼij sábado.

^ párr. 57 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Jun tat che kchakunik rech kuya ri kajwataj che ri ufamilia kukoj ri utiempo re uxlanem rech kunimarisaj ri ukojonik, xuqujeʼ kubʼan wariʼ are chiʼ kebʼe pa waʼkatem.