1. Xana vhanu vanyingi va wu vonisa kuyini ntizro?

XANA ntalu wa vhanu va wu vonisa kuyini ntizro lomu u tsrhamaka kone? A matikweni manyingi, vhanu va ya va khomeka ngopfu hi ku tizra ku tlula a nkameni lowu hundzriki. Vhanu lava khomekiki ngopfu hi ku tizra a va na wone nambi nkama wa ku wisa, wa ku tsrhama ni mindangu yavu, kumbe wa ku da swakuda swa moya. (Ekl 2:23) Hi tlhelo dzrin’wana, vhanu vambeni a va swi zrandzri ku tizra nikutsrongo, nakone va djuletela swa ku tiyimelela ha swone akuva va nga tizri ntxhumu.​—Pr 26:13, 14.

2-3. Xana Yehovha na Yesu va beke swikombiso swini a mhakeni ya ku tizra?

² Vanyingi a misaveni leyi hi hanyaka ka yone va tizra ku tlula mpimu, kasi van’wana va loloha. Kambe vona ndlela leyi Yehovha na Yesu va vonaka ntizro ha yone. A hi ganaganeki leswaku Yehovha awa swi zrandzra ku tizra. Yesu a khanyise mhaka leyo loko a te: ‘Tatana wanga awa tizra ku tlhasa swoswi, na mine ndzra tizra.’ (Yh 5:17) Pimisa hi ndlela leyi Xikwembu Nkulukumba a tihitiki ha yone loko a vumba tintsrumi ta ntsrandzra-vahlayi ni xibakabaka lexi taliki hi tinyeleti ni swin’wana. Handle ka leswo, hi vona mintxhumu yinyingi ya ku xonga leyi Xikwembu Nkulukumba a yi yentxiki la misaveni. A hlaye ha kone muyimbeleli loko a ku: ‘Yehovha, a mintizro yaku a hi ku tala ka yone! U mi yentxi hinkwayu hi vutlhazri; a misava mi tali swivumbiwa swaku.’​—Ps 104:24.

³ Yesu a tekelele Tatana wakwe. N’wana wa Yehovha, lweyi a a li wutlhazri ha byakwe, a ve kone nkama lowu Xikwembu Nkulukumba ‘a longisaka matilo’. A a li na Yehovha swanga ntlhazri ya ku tizra. (Pr 8:27-31) Ntsrhaku, loko Yesu a li la misaveni, a yentxe ntizro wa ku xonga swinene. Ntizro lowo ka yene a wu fana ni swakuda, nakone mintizro leyi a yi yentxiki yi kombise leswaku a a zrumiwe hi Xikwembu Nkulukumba.​—Yh 4:34; 5:36; 14:10.

4. Xana hi nga dondzra yini ka Yehovha na Yesu mayelanu ni ku wisa?

 ⁴ Xana swikombiso leswi Yehovha na Yesu va hi bekeliki swone a mhakeni ya ku tihita loko hi tizra swi hlaya leswaku a swi djuleki kuva hi wisa? Nikutsrongo. Yehovha a nga kazrali ni siku ni dzrin’we, xileswo a nga vileli ku wisa loko a heta ku yentxa xantxhumu. Hi swone leswaku Bibele dzra hlaya leswaku loko Yehovha a hete ku hamba tilo ni misava, a game “a yima, . . . a wisa”. (Eks 31:17) Nambitanu, leswo swi tikomba na swi djula ku hlaya leswaku Yehovha a yimile, a nyonxa hi leswi a swi hambiki. Handle ka leswo, na yene Yesu a tizre hi nkhinkhi loko a li la misaveni, kambe a a tinyika nkama wa ku wisa ni wa ku da ni vanghanu vakwe.​—Mt 14:13; Lk 7:34.

5. Hi xini xizralanganya lexi vanyingi va nga naxu?

⁵ Bibele dzri kutxa vhanu va Xikwembu Nkulukumba leswaku va zrandzra ku tizra. Malandzra yakwe ma fanela ku va vatizri lava tihitaka, va nga vi malolo. (Pr 15:19) Kumbexana u ni ntizro wa mavoko lowu ku pfunaka ku wundla ndangu. Nakone hinkwavu vadondzrisiwa va Kriste va ni ntsrhwalu wa mfanelo wa ku hlengela ku zrezreni ka madzrungula lamanene. Nambitanu, swa djuleka kuva u wisa hi mpimu wa kone. Xana swi txhuka swi ku hlula ku dzringanisela nkama wa ku yentxa ntizro wa mavoko, wa ku yentxa ntizro wa nsimu ni wa ku wisa? Xana hi nga wu tivisa kuyini mpimu lowu hi fanelaka ku tizra ha wone ni lowu hi fanelaka ku wisa ha wone?

6. Xana Marka 6:30-34 yi kombisa hi ndlela yini leswaku Yesu a a dzringanisela a mhakeni ya ku tizra ni ku wisa?

⁶ Ku dzringanisela i swa lisima loko hi tizra. Hosi Salomoni a huhuteliwe ku tsrala a ku: ‘A ntxhumu mun’wana ni mun’wana wu ni nguva ya wone.’ A khanele hi nkama wa ku simeka, wa ku yaka, wa ku dzrila, wa ku hleka, wa ku kina ni wa mintizro yin’wana. (Ekl 3:1-8) Swi le livaleni leswaku ku tizra ni ku wisa i mintxhumu yibidzri ya lisima a wuton’wini. Yesu a a dzringanisela a mhakeni ya ku tizra ni ku wisa. Siku dzrin’wana, vapostola va buye hi le ntizrweni wa ku zrezra. A ‘va nga kumi na nkama wa ku da’. Yesu a te: ‘Tanani, n’wine, swenu, a mbangwini wa mananga, n’wa ta wisa kutsrongo.’ (Dondzra Marka 6:30-34.) Nambi leswi vadondzrisiwa vakwe a va nga swi koti ku wisa nkama hinkwawu hi laha a va swi navela ha kone, Yesu a a swi tiva leswaku hinkwavu a va ku vilela ku wisa.

7. Hi ta pfuneka ha yini loko hi kambisisa nawu wa Savata?

⁷ Minkama yin’wana, ku wisa kumbe ku txintxa leswi hi tolovelaka ku swi yentxa siku ni siku swa djuleka hakunene. Leswo hi nga swi vona a lulamiselweni ledzri Xikwembu Nkulukumba a dzri yentxeliki tiko dzrakwe dzra le minkameni ya khale​—i nga Savata dzra vhiki ni vhiki. Nambi leswi hi ngeke hansi ka Nawu wa Moxe, hi nga pfuneka loko hi kambisisa leswi a wu swi hlaya mayelanu ni Savata. Leswi hi swi dondzraka swi nga hi pfuna ku tikamba akuva hi ta tiva leswaku hi wu vonisa kuyini ntizro ni ku wisa.

8. Hi ku ya hi Eksoda 31:12-15, a siku dzra Savata a dzri tizrela yini?

⁸ A Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba dzri li ntsrhaku ka 6 wa ‘masiku’ ya ku tumbuluxa, Xikwembu Nkulukumba a yime ku tumbuluxa mintxhumu a misaveni. (Gn 2:2) Kambe, Yehovha a zrandzra ku tizra, mfuzri hi tindlela tin’wanyana ‘awa tizra ku tlhasa swoswi’. (Yh 5:17) A lulamiselo dzra Savata dzra vhiki ni vhiki dzri landzra yentxela dzra ku fana ni dzra siku dzra Yehovha dzra ku wisa ledzri tsraliwiki a bukwini dzra Genesis. Xikwembu Nkulukumba a hlaye leswaku a Savata i xikombiso a makazri Kwakwe ni tiko dzra Israyele. A a li siku ‘dzra ku wisa, dzri hlawulekeliwi Yehovha’. (Dondzra Eksoda  31:12-15.) A ku tsimbisiwa ka ku tizra a sikwini ledzri a swi patsra hinkwavu vhanu ku ya tlhasa ni ka vatsrongwana, swikazrawa, nambi swifuyo. (Eks 20:10) Leswo a swi yentxela kuva vhanu va va ni nkama lowu yengetelekiki wa ku zrangisa mintxhumu ya moya.

9. Hi wani mavonela ya ku hoxeka mayelanu ni Savata lawa a ma li kone a masikwini ya Yesu?

⁹ Savata a dzri ta va pfuna vhanu va Xikwembu Nkulukumba. Nambitanu, vazrangeli vanyingi va wukhongoti a masikwini ya Yesu a va ni mavonela ya ku tlulisa mpimu mayelanu ni nawu wa Savata. A va ku i ku tlula nawu loko hi siku dzra Savata u khaya tinhlekenyana a masin’wini kumbe ku daha mhunu lweyi a vabyaka. (Mr 2:23-27; 3:2-5) Mavonela lawo a ma nga longoloki ni mapimisela ya Xikwembu Nkulukumba, nakone Yesu a swi khanyisile leswo ka lava a va mu yingiseta.

10. Hi nga dondzra yini ka Mattheo 12:9-12 hi leswi Yesu a a dzri vonisa xiswone Savata?

¹⁰ Yesu ni valandzreli vakwe va va-Yuda a va bekisa Savata hikusa a va li hansi ka Nawu wa Moxe. * Kambe Yesu a swi kombisile hi mazritu ni hi mintizro leswaku nawu wa Savata a wu li wunene wu va wu pfumelela swiyentxo swinene swa ku pfuna vambeni. Hi ku khanya a hlaye leswi: ‘Swi pfumeleliwa ku yentxa leswinene hi Savata.’ (Dondzra Mattheo 12:9-12.) Yesu a a nga swi voni na ku li ku tlula nawu wa Savata loko ku yentxiwa mintizro leyinene ya ku pfuna vambeni. Swiyentxo swa Yesu swi khanyisile leswaku a wu li wini nkongometo wa Savata. Leswi vhanu va Xikwembu Nkulukumba a va wisa ka mintizro yavu ya siku dzrin’wana ni dzrin’wana, a va ni  nkama wa ku zrangisa mintizro ya moya. Yesu a wundliwe ka muti lowu a wu tizrisa Savata akuva dzri wu buyisela mabindzru ya moya. Swoswo hi swi tiva hi leswi hi swi dondzraka mayelanu na Yesu loko a li kwavu a doropeni dzra le Nazareta: ‘[Yesu] a nhingena sinagogeni hi siku dzra savata hi matolovelela yakwe, kutani a yimela ku hlaya.’​—Lk 4:15-19.

11. Hi xini xikombiso lexinene lexi Yesu a xi nyikeliki mayelanu ni ntizro?

¹¹ Handle ka ku ganaganeka Yosefa a nga dondzrisanga Yesu ntizro wa wuvatli ntsena, kambe a mu dondzrise ni leswi Xikwembu Nkulukumba a wu vonisaka xiswone ntizro. (Mt 13:55, 56) Yesu a ta va a mu vonile Yosefa na a tizra hi ku tihita siku ni siku kuva a ta kota ku wundla ndangu wakwe lowu a wu yandzrile. Swa nyonxisa ku xiya leswaku hi ku famba ka nkama Yesu a te ka vadondzrisiwa vakwe: ‘A mutizri a fanekeli hi hakelo dzrakwe.’ (Lk 10:7) Ina, Yesu a a swi tolovelile ku tizra hi ku tihita.

12. Xana hi wani matsralwa lama kombisaka vonela dzra Bibele mayelanu ni ku tizra hi ku tihita?

¹² Hi ku fanana, na yene mupostola Pawulo a a swi tiva leswaku ku tizra hi ku tihita a swi hlaya yini. Ka yene, a ntizro wa ku sungula a a li ku nyikela wumboni hi vito dzra Yesu ni leswi a swi dondzrisiki. Nambitanu, Pawulo a a hamba ntizro wa mavoko akuva a kuma swa ku tihanyisa ha swone. A va-Thesalonika a va swi tiva leswaku Pawulo a a ‘tizra hi nyuku ni ku tikazrata’, ‘wusiku ni nhlikanhi’, akuva a nga ‘bindzri’ mhunu. (2Te 3:8; Min 20:34, 35) Loko Pawulo a hlaye leswo, swi nga yentxeka a a khanela hi ntizro wakwe wa ku hamba matende. Na a ha li Korinte, a tsrhame na Akila na Prisila a tizra navu, ‘hikuva ntizro wavu afa ku ku hamba ka matende’. Kuva Pawulo a tizre ‘wusiku ni nhlikanhi’ a swi nga hlayi swone leswaku a a nga pfani a wisa. A ve ni nkama wa ku wisa a ntizrweni wakwe, ku fana ni hi siku dzra Savata. Siku ledzro dzri mu pfulele mikhandlu ya ku nyikela wumboni ka va-Yuda lava na vone a va nga tizri hi Savata.​—Min 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Xana hi nga dondzra yini ka xikombiso xa Pawulo?

¹³ Mupostola Pawulo a beke xikombiso lexinene. A a fanela ku yentxa ntizro wa ku tihanyisa. Kambe, a a tiyiseka leswaku nkama ni nkama a tizra ‘ntizro wa ku xwenga wa evhangeli dzra Xikwembu Nkulukumba’. (Ro 15:16; 2Ko 11:23) A kutxe vambeni akuva va yentxa hi ku fana. Hi kola ka leswo, Akila na Prisila a va li ‘vatizreli-kulobye ku Yesu Kriste’. (Ro 12:11; 16:3) Pawulo a kutxe va-Korinte leswaku va va ‘lava tekisaka hi masiku a ku tizrela Hosi’. (1Ko 15:58; 2Ko 9:8) Nakone Yehovha a huhutele mupostola Pawulo ku tsrala leswi: ‘A mhunu loko a nga zrandzri ku tizra, a nga di.’​—2Te 3:10.

14. Xana Yesu a a tlhamuxela yini loko a hlaye mazritu lama nga ka Yohan 14:12?

¹⁴ A masikwini lawa ya wugamu a ntizro wa lisima ngopfu i ku txhumayela ni ku yentxa vadondzrisiwa. Nakunene, Yesu a profete leswaku malandzra yakwe a ma ta yentxa mintizro leyikulu ku tlula yakwe! (Dondzra Yohan 14:12.) A a nga djuli ku hlaya swone leswaku hi nga kota ku yentxa mahlolana ku fana na yene. Ku hambana ni leswo, valandzreli vakwe a va ta txhumayela ni ku dondzrisa ka nsimu leyi yanamiki ngopfu, ka vhanu lavanyingi, ni hi nkama wa ku leha swinene ku tlula leswi yene a swi yentxiki.

15. Xana hi fanela ku tivutisa yini, nakone ha yini?

¹⁵ Loko u ni ntizro wa ku tihanyisa, tivutise leswi: ‘Xana lani ni tizraka kone ni tiviwa na ni li mutizri wa nkhinkhi? Xana na wu heta ntizro wanga hi nkama wa kone nakone ni yentxa hinkwaswu ni nga swi kotaka akuva wu huma ha hombe?’ Loko u hlamula u ku ina, lanu-ke swi nga yentxeka lweyi u mu tizrelaka a ku vona swanga mhunu wa ku dumbeka. Nakone u ta yentxa leswaku a dzrungula dzra Mfumu dzri vaninga ka lava va xiyaka ntizro waku. Mayelanu ni ntizro wa ku txhumayela ni ku dondzrisa,  tivutise leswi: ‘Xana ni tiviwa na ni li mutizri wa nkhinkhi a nsin’wini? Ni tilungisela ha hombe leswaku ni sungula mabulu a nsin’wini? Xana ni tekela ku yentxa timpinda ka vhanu lava kombisaka ku nyonxela? Ni tolovela ku tizra ka swiyenge swa ku siyana-siyana swa ntizro wa nsimu?’ Loko u hlamula u ku ina, u ta va ni ku nyonxa a ntizrweni waku.

16. Mavonela ya Yesu ni vapostola hi ku wisa, xana ma hambana kwini ni ya vhanu vanyingi namunhla?

¹⁶ Yesu a a swi tiva leswaku yene ni vapostola a va vilela ku pfana va wisa. Nambitanu, vhanu vanyingi khale ku fana ni vhanu va masiku lawa, va fana ni mhunu wa xipfundzri lweyi Yesu a hambiki xifaniso ha yene. Mhunu lweyi a tibyele leswi: ‘Wisa, u da, u nwa, u titsrhavela.’ (Lk 12:19; 2Tm 3:4) A a beke mbilu yakwe ka ku wisa ni ku tinyonxisa. Ku hambana ni leswo, Yesu ni vapostola a va yentxanga leswaku ku tinyonxisa ku va ntxhumu wa lisima ngopfu a wuton’wini byavu.

17. Xana hi wu tizrisa hi ndlela yini nkama wezru wa ku wisa a mintizrweni yezru?

¹⁷ Namunhla, hi dzringisa ku yetisa Yesu hi kuva maferiya yezru hi nga ma tizriseli ntsena ku wisa, kambe ni ku yentxa leswinene hi ku zrezrela vhanu vambeni, hi tlhela hi va kone a mintlhanganwini ya wukriste. Phela, ku yentxa vadondzrisiwa ni ku ya a mintlhanganwini hi swi vona swi ni lisima ngopfu lakakuva hi yentxa hinkwaswu leswi hi swi kotaka akuva nkama hinkwawu hi kumeka ka mintizro leyi ya ku hlawuleka. (Hb 10:24, 25) Nambi loko hi li ka maferiya, a hi wisi ka mintizro ya le moyeni ya nkama hinkwawu ya ku fana ni ku ya a mintlhanganwini kwini na kwini lomu hi nga vaka kone, nakone hi londzrovota mikhandlu ya ku bula hi dzrungula dzra Bibele ni vhanu lava hi kumanaka na vone.​—2Tm 4:2.

18. Xana i mpswini leswi Hosi yezru, Kriste Yesu, a djulaka kuva hi swi yentxa?

¹⁸ Hi khensa ngopfu swinene hi leswi Hosi yezru, Kriste Yesu, a nga yimelikiki kuva hi yentxa leswi hi nga swi kotikiki ni leswi a hi pfunaka ku va ni mavonela lama dzringaniseliwiki mayelanu ni ntizro ni ku wisa! (Hb 4:15) A djula leswaku hi wisa hi la swi dzringanaka ha kone. Nakambe a djula leswaku hi tizra hi nkhinkhi leswaku hi tihanyisa ni kuva hi hlengela a ntizrweni lowa ku nyonxisa wa ku yentxa vadondzrisiwa. Ka nhloko-mhaka leyi landzrelaka, hi ta bula hi leswi Yesu a swi yentxiki akuva a hi ntsrhunxa ka muxaka wa kukazri wa wukazrawa bya ku bindzra.