1-2. Jiisusip ilerrata eq­qaani in­ngilip ar­nat qanoq oqarfigai, Jiisusil­lu nam­mineq qanoq peq­quai?

UKIUMI 33-mi nisanip 16-ian­ni qaaler­nerani ar­nar­paaluit Guutimik mianerin­nit­tut aliasungaar­tut ilerriar­put. Ul­lut marluk sioq­qul­lugit Naalak­kap Jiisusip Kristusip timaa tas­sani ilineqarsimavoq. Timaanut tar­nutis­sanik tipigis­sunik uulianil­lu nas­sarlutik ilerranut apuuk­kamik tupigutsap­put takuleramik­ku iliveq imaqan­ngitsoq! In­ngilip ar­nat oqarfigai Jiisusi toqusunit makis­simasoq, oqarlunilu: “Galilæamut siuleriumaar­parsi, tas­sani takujumaar­parsi.” – Matt 28:1-7; Luk 23:56; 24:10.

² Ar­nat iliveq qimam­mas­suk Jiisusip naapip­pai imalu peq­qul­lugit: ‘Qatan­ngutik­ka oqarfigiar­torsigit Galilæamukaq­qul­lugit; tas­sani takujumaar­paan­nga.’ (Matt 28:10) Jiisusi makititaanermi kingor­na siul­ler­paajutil­lugu naapin­nis­samik pilersaaruteqarami ajoqersuk­kaminut pingaarutilerujus­suarmik ajoqersuutis­saqarsimas­saaq!

3-4. Qanoq ilil­luta nalun­ngilar­put Mat­thæusi 28:19, 20-milu peq­qus­sut apustilinuin­naq suliak­kiis­sutigineqan­ngitsoq? (Saq­qaani as­siliaq takuuk).

³ Matthæusi 28:16-20 atuakkit. Naapin­nermi tamatumani Jiisusip ajoqersuk­kani oqalut­tuup­pai sulias­samik pingaaruteqarluin­nar­tumik naam­mas­siniagas­saqar­tut – ul­lumik­kut suliat­ta as­serluin­naanik. Jiisusi ima peq­qusivoq: “Taamaat­tumik aal­larlusi inuiaqatigiit tamaasa [inuit inuian­nit tamaneersut, NW] uan­nut ajoqersugan­ngor­tis­sigit ... ajoqersorlugil­lu ilis­sin­nut peq­qus­sutik­ka tamaasa maleruaq­qul­lugit.”

⁴ Jiisusip kis­saatigaa ajoqersuk­kani tamarmik oqaluus­sis­sasut. Apustilit aalajaatsut aq­qanil­lit kisiisa taamatut piumaf­figin­ngilai.  Qanoq taman­na nalun­ngilar­put? Jiisusip qaq­qami Galilæamiit­tumi ajoqersugan­ngor­titsior­toq­qusinerani apustilit kisimik najuup­pat? Eq­qaamajuk in­ngili ar­nanut ima oqarmat: “Tas­sani [Galilæami] takujumaar­parsi.” Tas­sa pisumi tamatumani ar­nat aalajaatsut aam­ma najuus­simas­sap­put. Taman­naan­naan­ngilarli. Apustili Paulusi al­lap­poq “qatan­ngutit 500-t qaangerlugit amerlas­suseqar­tut ataatsik­kut” Jiisusi takugaat. (1 Kor 15:6) Sumi?

5. Korinthimiunut al­lak­kat siul­liit 15:6 qanoq paasisaqarfigaar­put?

⁵ Tun­ngavis­saqarluarluta isum­mersin­naavugut Galilæami ataatsimoor­neq Mat­thæusi kapitali 28-mi al­laatigineqar­toq Paulusip Korinthimiunut al­lak­kamini siul­ler­ni eq­qar­toraa. Sooq? Siul­ler­tut, Jiisusip ajoqersugaasa amerlanersaat Galilæameersuup­put. Taamaat­tumik inup­pas­suit katersuutis­sap­pata qaq­qaq Galilæamiit­toq Jerusalemimi angerlarsimaf­fim­mut aalajangersimasumut naleq­qiul­lugu tul­luar­nerus­saaq. Aap­paat­tut, Jiisusip makititaasimasup apustilini aq­qanil­lit angerlarsimaf­fim­mi Jerusalemimiit­tumi siusin­nerusuk­kut naapisimaareersimavai. Jiisusip apustilini kisiisa ajoqersugan­ngor­titsior­toq­qusuugunigit Jerusalemimi taamatut oqarfigereersimasin­naagaluar­pai, taamaap­pal­lu ajoqersuk­kat, ar­nat al­lal­lu Galilæamukar­nis­saat pisariaqas­san­ngik­kaluar­poq. – Luk 24:33, 36.

6. Ajoqersugan­ngor­titsior­tor­nerup suli ul­lumik­kut atuun­nera Mat­thæusi 28:20-mi qanoq ersersin­neqar­pa, peq­qus­sutil­lu tamatuma naalan­neqar­neranut sumik takus­sutis­saqar­pa?

⁶ Aam­ma al­lamik pingaarutilim­mik maluginiagas­saqar­poq. Jiisusip ajoqersugan­ngor­titsior­toq­qusil­luni peq­qus­sutini kristumiunut taamani inuusunuin­naq peq­qus­sutigin­ngilaa. Taman­na qanoq nalun­ngilar­put? Jiisusip ajoqersuk­kaminut peq­qus­sutini ima naggaser­paa: “Ul­lut tamaasa najor­pas­si silar­suup nag­gatis­saanut al­laat.” (Matt 28:20) Jiisusip oqaatigisaatut ul­lumik­kut ajoqersugan­ngor­titsior­tor­nis­saarsuaqar­poq. Eq­qarsaatigeriaruk! Ukiut tamaasa inuit 300.000-ngajaat Jehovap Nalunaajaasuisut kuisit­tar­put Jiisusimul­lu Kristusimut ajoqersugan­ngorlutik!

7. Maan­na suut sam­mis­savavut, aam­ma sooq?

⁷ Atuaq­qis­saaqatigineqar­tar­tut amerlasuut anersaak­kut siumukar­tar­put kuisit­tarlutil­lu. Taamaat­torli ilaasa ajoqersugan­ngor­nis­sar­tik tunuarsimaarfigisar­paat. Atuaq­qis­saar­ner­tik nuan­narisar­paat, kuisin­nis­samul­li al­loriar­neq ajor­put. Il­lit Biibilimik atuaq­qis­saaqateqar­taruit qularutigin­ngilar­put taan­na ilik­kak­kaminik maleruaanis­saanut Kristusimul­lu ajoqersugan­ngor­nis­saanut ikiorusuk­kit. Al­laaserisami matumani sam­mis­savar­put atuaq­qis­saaqater­put qanoq kajumis­suseqalersis­sin­naagip­put anersaak­kul­lu siumukar­nis­saanik qanoq ikiorsin­naagip­put. Sooq tamatuma sam­mineqar­nis­saa pisariaqar­pa? Atuaq­qis­saaqatigiin­ner­put ingerlatiin­nas­sanerlugu imaluun­niit unitsis­sanerlugu ilaan­nik­kut aalajanger­tariaqar­tarat­ta.

8. Sooq Jehovap asanis­saanut ikiuiniar­neq ilaan­nik­kut ajor­nakusoorsin­naava?

⁸ Jehovap kis­saatigaa inuit asan­nin­ner­tik kajumis­sis­sutigalugu kif­far­torfigis­sagaan­ni. Taamaat­tumik atuaq­qis­saaqativut paasitin­niarsaris­savavut Jehovap taak­ku inut­tut ataasiak­kaatut asangaarlugil­lu soqutigigai. Paasitin­niarsaris­savavut Jehova tas­saasoq “iliarsuit ataataat uil­lar­neril­lu ser­nis­sor­taat”. (Tuss 68:6) Atuaq­qis­saaqativit Guutip qanoq asatigigaani paasileruniuk kil­litsis­sutigis­sagunar­paa Guutilu asanerujar­tulerlugu. Atuaq­qis­saaqatigineqar­tar­tut ilaasa nam­min­neq ataatamin­nit asan­nin­nermik ersersitsivigineqar­tarsimanatil­lu pak­kun­neqar­tarsiman­ngik­kunik Jehova Ataatatut asan­nit­tutut takorlooruminaatsis­sin­naavaat. (2 Tim 3:1, 3) Atuaq­qis­saaqateqaraangavit Jehovap pis­susii nuan­nersut erseq­qis­sar­niar­tak­kit.  Atuaq­qis­saaqatit paasitiguk naas­saan­ngitsumik inuuneqaler­nis­saa Guutip kis­saatigigaa, tamatumalu anguniar­nis­saanut ikiorusuk­kaani. Aam­ma al­latut qanoq iliorsin­naavugut?

9-10. Biibilimik atuaq­qis­saaqateqar­nermi Biibililersaarutit suut atus­savavut, aam­ma sooq atuak­kat taak­ku atus­savavut?

⁹ Atuak­kat Biibilimi sor­piaat ajoqer­suutigineqar­pat? aamma “Guutip asan­nin­neraniit­tuin­naritsi” atukkit. Atuak­kat taak­ku atuaq­qis­saaqatit­ta uum­mataan­nik kil­liinis­samut iluaqutis­satut im­mik­kut al­lataap­put. As­sersuutigalugu atuak­kami Biibilimi sorpiaat ajoqersuutigineqarpat?-mi kapitali 1-imi apeq­qutit uku akineqar­put: Guuti misigit­taatsuua naak­kit­taatsuul­lunilu? Naaper­tuil­luan­ngitsuliorfigineqar­nivut Guutip qanoq isigai? Jehovamut qanil­lisoqarsin­naava? Taavami atuagaq “Guutip asan­nin­neraniit­tuin­naritsi”? Atuagaq taan­na iluaqutigalugu atuaq­qis­saaqatigineqar­tar­tup paasilis­savaa Biibilimi najoq­qutas­sianik maleruaanermigut qanoq inuunerin­nerulersin­naal­lunilu Jehovamut qanoq qanin­nerulersin­naal­luni. Atuak­kat taak­ku atorlugit al­lat atuaqatigisarsimagaluaruk­kil­luun­niit  atuaq­qis­saaqateqaleraangavit tamatigut piareersarluar­tarit, atuaq­qis­saaqativil­lu pisariaqar­titai eq­qarsaatigiuar­tak­kit.

¹⁰ Imaas­sin­naavorli atuaq­qis­saaqatigisar­tak­kat­ta sam­misaq aalajangersimasoq Biibililersaarum­mi ilin­niar­titsinermi ator­tan­ngisatsin­niit­toq soqutigigaa. Im­maqa Biibililersaarum­mik tamatumin­nga nam­mineerluni atuar­nis­saanut kajumis­saaruk­ku Biibililersaarut atuaq­qis­saarutis­satut in­nersuus­sutigineqar­toq atorlugu atuaqatigiin­nersi ingerlatiin­narsin­naavat.

11. Qaquguk­kut atuaq­qis­saaqatigiin­neq qinunermik aal­lar­ner­neqarlunilu naggaser­neqar­talis­sava, qanorlu taman­na nas­suiaatis­saqar­tis­saviuk?

¹¹ Atuaq­qis­saaler­ner­mi qinuner­mik aal­lar­niigit. Aalajangersimasumik atuaq­qis­saar­taler­nermi sapin­ngisamik piaar­tumik qinunermik aal­lar­niineq naam­mas­sinermilu naggasiineq pitsaaner­paajus­saaq. Atuaq­qis­saaqatigisar­put paasitit­tariaqar­par­put aatsaat Guutip anersaavanit ikior­neqarluta Guutip oqaasii paasisin­naagivut. Biibilimik atuaqatigin­nit­tar­tut ilaasa qinuneq pil­lugu nas­suiaaniaraangamik Jaaku 1:5 atuar­tar­paat imaat­toq: “Ilisimas­sutsimigul­li inorsar­tumik ilaqarus­si taas­suma qin­nutigis­savaa ilisimas­suseq Guutimit.” Taava aperisar­put: “Ilisimas­suseqalerumal­luta susariaqar­pugut?” Qular­nan­ngitsumik Guutimut qinusariaqar­ner­put atuaq­qis­saaqatigineqar­tup isumaqataaf­figis­savaa.

12. Tus­siaat 139:2-4 al­las­simasut atorlugit atuaq­qis­saaqatit qin­nutiminik pitsan­ngorsaanis­saanik qanoq ikiorsin­naaviuk?

¹² Atuaq­qis­saaqatit qanoq qinusar­nis­saanik ilin­niar­tiguk. Qularun­naarsiguk qaman­nga pisumik qin­nutai Jehovap tusarumas­sagai. Nas­suiaaguk nam­mineerluta qinunitsin­ni Jehovamut am­marluar­nerusin­naasugut – misigis­sutsit al­lanut oqaatigisin­naan­ngisavut oqaatigalugit. Tas­sami Jehovap eq­qarsaativut tamaasa nalun­ngereer­tar­pai. (Tussiaat 139:2-4 atuakkit). Aam­ma atuaq­qis­saaqater­put kuk­kusunik eq­qarsaateqar­tar­nerminik al­lan­nguinis­samut ileq­qupalaaminil­lu qaangiiniar­nis­samut tun­ngatil­lugu Guutimut ikioq­qul­luni qinusar­nis­saanut kajumis­saarsin­naavar­put. As­sersuutigalugu takorlooruk pif­fis­sami sivisulaar­tumi atuaq­qis­saaqatigineqar­tarsimasup Guutimik nalusut nal­liut­torsiutigisar­tagaat aalajangersimasoq suli nuan­narigaa. Nalun­ngik­kaluar­paa taman­na kuk­kusuusoq, nal­liut­torsior­nermul­li tun­ngasut ilaat suli nuan­narisar­pai. Qanor­piaq misiginerminik Jehovamut oqalut­tuar­nis­saanut Jehoval­lu iluarisai kisiisa nuan­narilerumal­lugit ikioq­qunis­saanut kajumis­saaruk. – Tuss 97:10.

13. (a) Sooq atuaq­qis­saaqativut sapin­ngisamik piaar­tumik ataatsimeeqataasaler­nis­saan­nut kajumis­saas­savavut? (b) Atuaq­qis­saaqater­put ilagiitsin­ni tikil­luaq­qusaasutut qanoq misiginerulersis­sin­naavar­put?

¹³ Atuaq­qis­saaqatit sapin­ngisamik piaar­tumik ataatsimeeqataasaler­nis­saanut kajumis­saaruk. Atuaq­qis­saaqativit ataatsimiin­ner­ni tusaasani isigisanilu kil­litsis­sutigisin­naavai siumukar­nis­saminul­lu iluaqutigalugit. Filmi Naalagaaf­filer­saar­fim­mi susoqar­tar­pa? takutiguk ilagalutil­lu ataatsimiigiar­nis­saanut kajumis­saarlugu. Ajor­nan­ngip­pat aq­qusaarumasin­naavat. Atuaq­qis­saaqateqaleraangavit as­sigiin­ngitsunik ilagisaqar­taruit pitsaas­saaq. Taamaalil­luni atuaq­qis­saaqatit ilagiin­niit­tunik as­sigiin­ngitsunik ilisarisimasaqar­neruleruni ataatsimiin­ner­ni tikil­luaq­qusaasutut misiginerus­saaq.

14. Atuaq­qis­saar­tar­tup anersaak­kut siumukar­nis­saminut suna kajumis­sis­sutigisin­naavaa?

¹⁴ Atuaq­qis­saaqatit­ta anersaak­kut siumukar­nis­saanut ikior­nis­saa anguniagaraar­put. (Ef 4:13) Biibilimik atuaq­qis­saaqatigineqarumal­luni akuersisup atuaq­qis­saar­nini nam­mineq qanoq iluaqutigisin­naanerlugu pingaar­til­lugu soqutigisimas­sagunar­paa. Jehovamil­li asan­nin­nini al­liar­tor­til­lugu al­lanik, aam­ma ilagiin­niit­tunik, qanoq ikiuisin­naanerluni eq­qarsaatigisalis­savaa.  (Matt 22:37-39) Naalagaaf­fik pil­lugu oqaluus­sineq qanoq aningaasatigut tapersersor­neqarsin­naanersoq pif­fis­sami naleq­qut­tumi eq­qaanis­saanut tunuarsimaaqinak.

15. Biibilimik atuaq­qis­saaqater­put ajor­nar­torsiuler­nermi qanoq iliorsin­naaneranik qanoq ilin­niar­tis­sin­naavar­put?

¹⁵ Ajor­nar­tor­sior­ner­mi qanoq ilior­toqar­sin­naaneranik Biibilimik atuaq­qis­saaqatit ilin­niar­tiguk. Takorlooruk atuaq­qis­saaqativit, oqaluus­sisar­tup kuisiman­ngitsup, ilagiin­niit­tut ilaan­nit ajual­latsin­neqarsimanerminik oqalut­tuuk­kaatit. Arlaan­naanul­luun­niit il­lersuinak Biibilimi al­las­simasut naaper­torlugit qanoq ilior­nis­saanik oqalut­tuuguk. Qatan­ngut isumak­keerfigisin­naavaa, puigorsin­naan­ngik­kuniul­li ‘qatan­ngutimi uter­tin­nis­saa’ siuner­taralugu inus­siar­nersumik asan­nit­tumil­lu saaf­figisin­naavaa. (Mat­thæusi 18:15 naleq­qiuguk). Atuaq­qis­saaqatit oqaasis­saminik piareersar­nis­saanut ikioruk. Ajor­nar­torsiutip qanoq aaq­qin­neqarsin­naaneranik paasisaqar­nis­saanut ujarliutit JW Library^® ap­p-eq, Jehovap Nalunaajaasuisa ujar­liutaat aam­ma jw.org^® qanoq atorsin­naanerai takutiguk. Suli kuisin­nani aaq­qiagiin­ngis­sutinik aaq­qiisar­nis­sani ilik­kareersimaguniuk kuisereer­nerup kingor­na ilagiin­niit­tunut at­taveqarluar­neruler­nis­saa ilimanar­nerus­saaq.

16. Atuaq­qis­saaqateqar­nermi al­lanik ilaqar­taruit sooq iluaqutaas­sava?

¹⁶ Ilagiin­niit­tut al­lat – aam­ma ilagiin­nik nak­kutil­liisoq tikeraaraangat – atuaq­qis­saaqateqar­ner­mi ilagisak­kit. Sooq? Pis­sutaasut eq­qaaneqareersut saniatigut oqaluus­sisar­tut al­lat il­lit nalor­nis­sutigisan­nik atuaq­qis­saaqatin­nut ikiuus­sin­naasar­nias­sam­mata. Atuaq­qis­saaqatit pujor­tar­tarun­naarusuk­kaluarluni suli saper­nar­titsisoq as­sersuutigeriar­tigu. Nalunaajaasoq al­la arlaleriarluni misiliisareerluni pujor­tar­tarun­naarsimasoq atuaq­qis­saar­nis­sin­nut ilaatiguk. Im­maqa nalunaajaasoqatit atoriaan­naasunik atuaq­qis­saaqativit iluaqutigisin­naasaanik siun­nersuisin­naavoq. Misilit­tagaqar­nerusumik ilaqarlutit atuaq­qis­saaqatigiin­nermik aqutsinis­sat saper­nar­tik­kuk­ku ilagisat aqutsisooq­qusin­naavat. Pis­sutsit qanorluun­niit ik­kaluar­pata atuaq­qis­saaqateqaleraangavit al­lanik ilaqar­taruit taak­kua misilit­tagaat atuaq­qis­saaqativit ilin­niarfigil­luarsin­naavai. Eq­qaamajuk atuaq­qis­saaqatit­ta anersaak­kut siumukar­nis­saa anguniagarigip­put.

17-18. Atuaq­qis­saaqatigiin­neq unitsin­niarlugu aalajanger­tin­nak suut eq­qarsaatigeq­qaas­savigit?

¹⁷ Atuaq­qis­saaqatit inuunerminik al­lan­nguisiman­ngip­pat im­minut aperisin­naavutit: ‘Atuaq­qis­saaqatigiin­ner­put unitsis­savara?’ Aalajangiin­ngin­nin­ni atuaq­qis­saaqativit pisin­naasai eq­qarsaatigisin­naavatit. Inuit ilaat al­lanut naleq­qiul­lutik arriin­nerusumik siuariar­tor­tar­put. Im­minut aperigit: ‘Atuaq­qis­saaqatima siumukariar­tor­nera pigin­naasaanut naaper­tuup­pa?’ Ilik­kak­kani ‘malerualersimavai’? (Matt 28:20) Imaas­sin­naavoq atuaq­qis­saaqatigineqar­toq arriik­kaluamik siuariar­tor­toq, al­lan­nguisariaqar­porli.

¹⁸ Taavami atuaq­qis­saaqatigineqar­toq pif­fis­sami sivisulaar­tumi atuaq­qis­saareeraluarluni  atuar­tar­nis­sin­nik pingaar­titsinerminik ersersitsin­ngip­pat? Takorlooruk atuagaq Biibilimi sor­piaat ajoqer­suutigineqar­pat? naareersimagaluarlugu im­maqalu Guutip asan­nin­neraniit­tuin­naritsi aal­lar­tereerarluarlugu atuaq­qis­saaqatit suli ataatsimiigiarsiman­ngitsoq, al­laal­lu eq­qaaniaanermut najuus­siman­ngitsoq! Aam­ma atuaq­qis­saar­nis­saraluarsi pingaarutilin­nik pis­suteqan­ngik­kaluarluni taamaatikulasar­paa. Taamaat­toqar­til­lugu atuaq­qis­saaqativit un­neq­qaril­lutit am­masumil­lu oqaloqatiginis­saa pitsaas­saaq. *

19. Atuaq­qis­saaqatit atuaqatigiin­nis­sin­nik pingaar­titser­pasin­ngip­pat qanoq oqaluutis­saviuk, suul­lu eq­qumaf­figis­savigit?

¹⁹ Ima apereq­qaarsin­naavat: ‘Jehovamik Nalunaajaasun­ngor­niar­nermi suna saper­nar­tin­ner­paaviuk?’ Im­maqa atuaq­qis­saaqatit ima akiumas­saaq: ‘Atuaq­qis­saar­tar­nera nuan­nareqaara, Jehovamil­li Nalunaajaasun­ngun­ngisaan­nas­saanga!’ Pif­fis­sami sivisulaar­tumi atuaq­qis­saaqatigisimagaluarlugu taamatut isigin­nit­taaseqar­pat atuaq­qis­saaqatigiin­nis­si ingerlatiin­nar­nis­saanut pis­sutis­saqar­pa? Aap­paatigul­li im­maqa atuaqativit siul­ler­paamik oqalut­tuup­patit sooq tunuarsimaar­nerluni. As­sersuutigalugu im­maqa il­lumiit il­lumut oqaluus­sinis­sani takorlooruminaatsip­paa. Maan­na qanoq misiginera ilisimalerak­ku qanoq ikiorsin­naanerlugu nalun­ngin­neruler­pat.

20. Atuaq­qis­saaqatigiin­neq ingerlatiin­nas­sanerlugu unitsiin­nas­sanerluguluun­niit aalajanger­niar­nitsin­ni Apustilit Suliaat 13:48 qanoq iluaqutigis­savar­put?

²⁰ Ajoraluar­tumik atuaq­qis­saaqatigisar­tak­kat­ta ilaasa Israelik­kut Ezekielip nalaaneersut as­sigaat. Taak­ku pil­lugit Jehovap Ezekieli ima oqarfigaa: “Erinarsul­laq­qis­sutut nipigis­sutut asan­nin­nilersaarutaan­nar­nik erinarsor­tutut isumaqarfigaatsit, oqaatsisil­lu tusaagaluarlugit naalan­ngilaatsit.” (Ez 33:32) Atuaq­qis­saaqatigiin­nerup unitsin­nis­saanik nalunaaruteqar­nis­sar­put saper­nar­tis­sin­naavar­put. ‘Pif­fis­sarli sivikil­leqaaq.’ (1 Kor 7:29) Atuaq­qis­saaqativut siuariar­tun­ngitsut atuaq­qis­saaqatigisarun­naarlugit “eq­qor­tumik isigin­nit­taaseqar­ner­tik pis­sutigalugu naas­saan­ngitsumik inuulersin­naasut” ujar­tariaqar­pavut. – Apustilit Suliaat 13:48, NW atuaruk. *

21. 2020-mi ukiumut al­las­simaf­fik sunaava, qanorlu iluaqutigis­savar­put?

²¹ 2020-mi ukiumut al­las­simaf­fik ajoqersugan­ngor­titsior­tor­nitsin­ni pik­korin­neruler­nis­satsin­nut iluaqutigis­savar­put. Jiisusip Galilæami qaq­qami oqaluutsimini oqaasii ukiumut al­las­simaf­fim­mut tun­ngaviup­put: Aal­lar­lusi ajoqer­sugan­ngor­titsigitsi, kuisimasun­ngor­til­lugit. – Matt 28:19.