1. Jutic pa Yehova ma dupa gibenwang’iri ku kit peko ma nenedi m’ubenyayu can i igi?

I NG’OM ngung’, jutic pa Yehova gibenwang’iri ku peko ma tung’ tung’ m’ubenyayu can i igi. Nyo ineno lembe maeno i cokiri peri de? Jukristu moko gibecur acura ku remo ma pek kunoke wedi migi ma gimaru akeca utho. Jumoko lundo gitie ku can lee i cwinygi pilembe wedi migi moko kunoke jurimbgi ma ceng’ini uweko lemandha. Jumange ke peko ma wok rek re m’unyayu can i kumgi. Umego ku nyimego maeno zoo gitie ku yeny mi jukojuk. Dong’ wacopo konyogi nenedi?

2. Pirang’o saa moko jakwenda Paulo ubino ku yeny mi jukojuk?

² Jakwenda Paulo unwang’ere ku peko m’ulwobere wi wadi wi wadi i kwo pare. (2 Kor. 11:23-28) Egam eciro bende ‘ukudho mi ring’kum,’ ma copere ubino twoyo moko m’ubed usende. (2 Kor. 12:7) M’umedo maeno, cwinye ugam utur kinde ma Dema m’ubino umego ma gibed gitimo kude uweke, pilembe ‘[Dema] umaru ng’om maeni ma kawono.’ (2 Tim. 4:10) Paulo ubino Jakristu ma juwiro ku tipo ma won amora, man ebino ayika nikonyo jumange, ento saa moko en de cwinye ugam utur.​—Rum. 9:1, 2.

3. Ng’a m’ujuko cwiny Paulo?

³ Jakwenda Paulo unwang’u jukojuk man tielocwiny m’ebino ku yenyne. Nenedi? Yehova utio ku tipo pare maleng’ pi nimio tego i kume. (2 Kor. 4:7; Flp. 4:13) Yehova utio bende ku Jukristu mange pi nijuko cwinye. Paulo uwacu nia Jukristu wadi moko ‘gibedo ire ni juk.’ (Kol. 4:11) Ekwanu Jukristune moko ku nying’gi; ku lapor, ekwanu Aristarko, Tukiko, man Marko. Gin eno gitielo cwiny Paulo man gikonye niciro peko pare. Dong’ kite ma kani m’ukonyo Jukristu adek maeno nijuko cwiny jumange lee? Wacopo lubo lapor migi nenedi kinde ma wabetimo  kero nijukara man nitielo cwinywa i kindwa?

4. Aristarko utimo lembang’o m’unyutho nia ebino jarimo mandha ni Paulo?

⁴ Aristarko m’ubino Jakristu mi Tesaloniki ma tie adhura mi Makedoni ubino jarimo mandha ni Paulo. Wang’ mi kwong’o ma Biblia uweco pir Aristarko utie saa ma Paulo ucidh uliewo adhura mir Efeso i wotho pare mir adek mi misioner. I woth maeno m’Aristarko gicidho i ie giku Paulo, udul dhanu moko m’unyayu yakini i adhurane uwok umake. (Tic. 19:29) Saa ma jugonye, eweko ngo jakwenda Paulo pilembe nia kwo pare ni i ariti, ento emedere asu niwotho kude. Dwi moko i ng’eye kinde m’Aristarko gini Giriki, asu ebino karacelo ku Paulo kadok judegi gimito gineg Paulo. (Tic. 20:2-4) I kum oro 58 R.M. kinde ma juoro Paulo i kol i Roma, Aristarko ucidho karacelo kude i woth ma bor maeno, man giwok gioi i nam karacelo. (Tic. 27:1, 2, 41) Saa ma gitundo i Roma, copere ebedo karacelo ku Paulo i kol pi nindo moko. (Kol. 4:10) M’umbe jiji, jarimo mandha maeno ujuko cwiny Paulo man utielo cwinye lee dit!

5. Nimakere ku Lembrieko 17:17, wacopo bedo jurimo mandha nenedi?

⁵ Calu Aristarko, wacopo bedo jurimo mandha ni umego ku nyimego mwa, nwang’u wabebedo i ng’etgi i saa ma ber man bende i saa mi “can.” (Som Lembrieko 17:17.) Umego ku nyimego mwa gicopo bedo ku yeny mi jukojuk kadok nindo daru kadhu lee niai ma ginwang’iri ku peko. Nyamego Frances, * ma kanser unego min ku won zoo i kind dwi adek kende uwacu kumae: “Anwang’u nia peko ma wanwang’ara ko copo royo can i iwa pi nindo ma lee. Abedwoko foyofoc lee ni jurimba ma ging’eyo nia fodi asu can ni cwinya kadok nindo udaru kadhu lee niai ma junyodo para githo.”

6. Ka watie jurimo mandha wabitimo ang’o?

⁶ Jurimo mandha gitio ku saa man kero migi pi nikonyo umego ku nyimego migi. Wakenen lapor moko: dokter uyero ni  umego ma nyinge Peter nia etie ku twoyo ma bidoko rac magwei i ng’ei nindo ma nok man twoyone copo nege. Kathryn ma min ot pare ukoro kumae: “Umego moko mi cokiri mwa giku min ot pare gilwoko tokwa i odiyath ka ma jucidh jupimo i ie twoyo pa Peter. Niai cing’ nica, ging’io nia kud giwekwa i saa mi peko maeno, man gibedo ayika nikonyowa saa ceke ma wabino ku yeny migi.” Andhandha, wanwang’u jukojuk ka watie ku jurimo mandha, kum gikonyowa niciro peko mwa.

7-8. Nimakere ku Jukolosai 4:7-9, Tukiko utimo ang’o m’unyutho nia etie ng’atu ma jugeno?

⁷ Jakristu moko ma nyinge Tukiko mi theng Asia m’ubino i the bimobim mi Roma, utimo lembe m’uketho Paulo ugene. (Tic. 20:4) I kum oro 55 R.M., jakwenda Paulo upangu nia cokiri ma tung’ tung’ ujok ajok pi nikonyo Jukristu mi Yahudi, man copere nia eweko ticne i kor Tukiko. (2 Kor. 8:18-20) I ng’eye, kinde ma jutwio Paulo i Roma wang’ ma kwong’a, Tukiko re m’ubino jaraor pare. Ebed etero barua pa Paulo ni cokiri ma tung’ tung’ mir Asia, man ebed ekoro igi lembe ma Paulo uyero pi nitielo cwinygi.​—Kol. 4:7-9.

⁸ Tukiko ubino jarimb Paulo m’egeno lee mandha. (Tit. 3:12) Tung’ ku Tukiko, i saa maeca Jukristu moko gibino ngo dhanu ma jugeno. Ku lapor, i kum oro 65 R.M., saa ma jutwio Paulo wang’ mir arionde, ekiewo nia Jukristu ma dupa mir Asia giweke, copere pilembe gibino lworo judegi mi lemandha. (2 Tim. 1:15) Ento calu ma Tukiko ubino tung’ kugi, Paulo ugene, man emio ire tic mange. (2 Tim. 4:12) M’umbe jiji, Paulo ubino kud anyong’a lee nibedo ku jarimo maeno m’egeno, niwacu Tukiko.

9. Wacopo lubo lapor pa Tukiko nenedi?

⁹ Wacopo lubo lapor pa Tukiko nwang’u wabeii nibedo jurimo ma jugeno. Ku lapor, ka wang’olo ni umego kunoke ni nyamego moko nia wabikonye, kwayu ngo wajik keno kende; ento kwayu watim lembe moko pi nikonye. (Mat. 5:37; Lk. 16:10) Ka dhanu ma gitie ku yeny mi  kony ging’eyo nia andha wabikonyogi, ginwang’u jukojuk ma lee. Nyamego moko ukoro thelembe m’uketho etie kumeno. Eyero kumae: “Ka ng’atu m’ung’olo nia ebikonyi utie dhanu ma jugeno, isendiri ngo nipenjiri ka nyo andha ebikonyi calu m’eng’olo, man i saa m’eng’olo.”

10. Calu ma Lembrieko 18:24 uwacu, ju ma gibenyego ku peko man ma cwinygi tur gicopo nwang’u jukojuk i bang’ ng’a?

¹⁰ Wang’ ma pol, ng’atu m’ubekadhu kud i peko kunoke ma cwinye tur nwang’u jukojuk kan ekoro peko pare ni jarimbe m’egeno. (Som Lembrieko 18:24.) Umego Bijay ma cwinye ugam utur lee kinde ma jukoyo wode kud i cokiri uyero kumae: “Abino ku yeny mi koro paru para ni ng’atu m’aromo geno.” Umego Carlos m’ubayu rwom m’ebino ko i cokiri i ng’ei m’etimo kosa moko, ukoro kumae: “Abino ku yeny mi dhanu ma copo winja kilili m’umbe nipoko lembe i wia.” Carlos ugam ucidho i bang’ judong cokiri, man gikonye niciro peko pare. Bende, enwang’u jukojuk pilembe eng’eyo nia judong cokiri gibikoro ngo lembe pare ni jumange.

11. Wacopo bedo jurimo ma jugeno nenedi?

¹¹ Kara wabed jurimo ma jugeno, wacikara ninyutho cirocir. Kinde ma won ot pa nyamego Zhanna uweke, enwang’u jukojuk ma lee saa m’ekoro lembe mir adundene ni jurimbe ma ceng’ini. Ewacu kumae: “Giwinja ku cirocir kadok awotho dwogo iwi lembe acel wang’ dupa de.” In de kan ibed iwinjo jumange ku cirocir, icopo bedo jarimo mandha.

12. Marko ubino ng’a, man enyutho nenedi nia etie ayika nikonyo jumange?

¹² Marko ubino Jakristu ma Jayahudi m’udongo i Yerusalem. Umarumire ma Barnaba de ubino misioner m’ung’eyere lee. (Kol. 4:10) Copere juruot pagi Marko ubino ku giki mi kum dupa, re Marko uketho ngo piny maeno i kabedo ma kwong’a. I kwo pare zoo, ebino ayika nikonyo jumange, man ebed ekonyogi kud anyong’a. Ku lapor, i saa ma tung’ tung’, ebedo karacelo ku jakwenda Paulo man Petro; copere ebed eng’iewo igi cam, ebed esayu ot, man etimo lembe mange de dupa. Eno uketho Paulo giku Petro giketho wigi i kum tic migi. (Tic. 13:2-5; 1 Pet. 5:13) Paulo uyero nia Marko ubino ‘jatic wadi mi Ker pa Mungu,’ man ejuko cwinye lee.​—Kol. 4:10, 11.

13. 2 Timoteo 4:11 unyutho nenedi nia Paulo ufoyo ku tic ma Marko utimo?

¹³ Marko udoko jarimb Paulo ma ceng’ini. Ku lapor, kinde ma jutwio Paulo wang’ ma tokcen i Roma i kum oro 65 R.M., ekiewo barua pare mir arionde ni Timoteo. I baruane, ekwayu nia Timoteo ubin i Roma, man eyero ire nia kud ewek Marko. (2 Tim. 4:11) M’umbe jiji, tic ma tek ma Marko ular utimo i wang’e ufoyo i jakwenda Paulo lee, uketho ekwayu nia Marko de ubin i bang’e i saa maeno ma rac. Marko uwok ukonyo jakwenda Paulo i ayi ma tung’ tung’; copere ebed eyenyo ire cam man jamtic m’eromo kiewo piny i wie. Ubenen nia kony man tielocwiny ma Paulo unwang’u i bang’ Marko ukonye niciro peko m’ekadhu kud i ie i wang’ nek pare.

14-15. Nimakere ku Matayo 7:12 ukwayu watim ang’o pi nijuko cwiny jumange?

¹⁴ Som Matayo 7:12. Saa ma wabenwang’ara i lembe ma tek, wanwang’u mutoro ma lee ka waneno kite m’umego ku nyimego gibekonyo kowa i ayi ma tung’ tung’! Umego Ryan ma won utho rek i aksida uwacu kumae: “Kinde ma ng’atini  ubekadhu kud i peko, lembe dupa ma nwang’u ebed etimo yot yot de copo jai ire. Ento enwang’u tielocwiny lee ka ng’atu moko ukonye, kadok ku lembe m’unen ve hakine mbe.”

¹⁵ Ka watie dhanu ma waneno lembe man waparu kilili pi peko m’umego ku nyimego gibekadhu kud i ie, wabinwang’u nia wacopo konyogi kokoro ku lembe moko. Ku lapor, nyamego moko maku yub pi nikonyo Peter giku Kathryn ma wadaru weco pigi, kara gilub yath migi ceke. Calu ma ringo ku mutukari ubino tek ni Peter giku Kathryn zoo, nyamegone upangu program kara dhanu moko mi cokiri ma giwodhiri ubed utergi. Nyo yub maeno ukonyogi de? Kathryn uwacu kumae: “Wanwang’u ve nia juting’o ter moko ma pek kud iwi gokwa.” Ng’ei nia lembe ma thindho thindho m’ibetimo pi nikonyo jumange copo juko cwinygi lee dit.

16. Lapor pa Marko ubemio iwa ponji ma kani ma pire tek?

¹⁶ M’umbe jiji, Marko ubed utimo tic dupa. Etimo tic ma dongo ni Yehova; ticne acel ubino nikiewo Injili m’ulwong’ere ku nyinge. Re asu Marko ubed unwang’u saa pi nijuko cwiny Paulo, eno uketho Paulo ukwayu kony i bang’e yot yot. Nyamego moko ma nyinge Angela ubino ku mutoro lee nineno nia dhanu dupa gibino ayika nijuko cwinye saa ma junego wat pare moko. Ekoro kumae: “Ka jurimbi gibemito gikonyi, gibino i beng’i yot yot. Ineno ndhu nia gitie kud ava mi konyi.” Dong’ kepenjiri kumae: ‘Nyo jung’eya nia abed abedo ayika nitimo lembe moko pi nijuko cwiny Jukristu wada?’

17. Ka wanyamu i wec ma nwang’ere i 2 Jukorinto 1:3, 4, eno copo cwaluwa nenedi nijuko cwiny jumange?

¹⁷ Etie yot dit ninwang’u umego kunoke nyimego ma gitie ku yeny mi jukojuk. Pi nijuko cwinygi, waromo tio kadok ku paru ma beco ma jumange ugam ujuko ko cwinywa. Nyamego ma nyinge Nino ma wang’umire ugam utho uwacu kumae: “Yehova copo tio kudwa pi nijuko cwiny jumange ka waweko etii kudwa.”  (Som 2 Jukorinto 1:3, 4.) Nyamego Frances ma wadaru weco pire uwacu kumae: “Wec ma nwang’ere i 2 Jukorinto 1:4 utie lemandha. Ka ng’atini ujuko cwinywa, ku lapor nyo eoro iwa mesaj kunoke etimo lembe moko mange, wan de i ng’eye, wacopo juko cwiny jumange ku wec ma rom eca, kunoke wacopo timo kit lembe ma rom ni jumange.”

18. (a) Pirang’o jumoko gicopo lworo nijuko cwiny jumange? (b) Wacopo juko cwiny jumange cuu nenedi? Kemii lapor moko.

¹⁸ Wacikara ni ii nijuko cwiny jumange kadok watie ku lworo de. Ku lapor, lworo copo negowa pilembe wang’eyo ngo nia wabiyero ang’o kunoke wabitimo ang’o pi nijuko cwiny ng’atu moko m’unwang’ere ku peko. Jadit cokiri moko ma nyinge Paul ubepoi pi lembe ma dhanu moko ugam utimo pi nijuko cwinye i ng’ei ma won utho. Ekoro kumae: “Acopo yero nia ebino yot ungo igi nibino weco i bang’a. Gikoso lembe ma giyer ira. Ento gin m’ufoyo ia utie kero ma gitimo pi nijuko cwinya man pi nikonya.” Umego mange ma nyinge Tajon de uwinjere kumeno kinde ma digidi ma tek unyotho piny i bang’gi. Eyero kumae: “I andha, abepoi ungo i kum mesaj ceke ma dhanu uoro ira i ng’ei ma digidi ukadhu, re abepoi nia gibino sayu ning’eyo ka nyo atie ma ber.” Eyo, wacopo juko cwiny jumange cuu ka wabetimo igi lembe moko m’unyutho nia wabedieng’ pigi.

19. Pirang’o ukwayu wamedara nijuko cwiny jumange lee?

¹⁹ Calu ma wadhingo ajiki mi ng’om maeni, lembe bimedere ninyothere nisagu, man kwo bidoko tek magwei. (2 Tim. 3:13) Bende, wabimedara nibedo ku yeny mi jukojuk pilembe waleng’ ungo, man kosa bevuth iwa. I kind lembe m’ukonyo Paulo niciro peko pare nitundo i ajiki mi kwo pare, acel utie jukojuk m’enwang’u i bang’ Jukristu wadi. Dong’ wan ceke watim kero nibedo jurimo mandha calu Aristarko, dhanu ma jugeno calu Tukiko, man wabed ayika nikonyo jumange calu Marko. Tek watimo kumeno, wabikonyo umego ku nyimego mwa kara gimediri nibedo ku yioyic ma tek.​—1 Tes. 3:2, 3.