1. Minju’u mivé abui bebo bisaé be Yéhôva da tôbane mie?

SI SE meku’u menyin, bebo bisaé be Yéhôva ba tôbane minju’u mia tya’a be nlem. Ye wo yeme bobejañe béziñe ya akônda dôé be tele mbia bité? Bekristen béziñe ba jibi ngul akon, ba bevo’o ki ba yône bôte bap be nga wu. Bevo’o ki ba wô’ô mintaé nlem amu ébu’a ya nda bôte jap nge ke mvôé jab éziñ é nga lume Yéhôva mvus. Wônaa ba bevo’o be nga tôban ébubua éziñ ane mimfô’ôsane mi si vôme be too, a jam ete da tya’a be nlem. Bobejañe bete bese ba yiane mvolane minlem. Aval avé bi ne fimi be mili’i mis?

2. Amu jé Paul a mbe a yiane mvolane nleme biyoñ biziñ?

² Nlômane Paul ô nga tôban abui minju’u fifiti. (2 Bec. 11:23-28) A mbe fe a yiane jibi “éyo . . .  minsôn été,” éko éziñe ngum ôkon. (2 Bec. 12:7) A nga wô’ô fe nlem mintaé éyoñ Démas, ébe mbo ésaé wé, a nga li’i nye ‘amu a nga nye’e nta’ane mame ya émo ji.’ (2 Tim. 4:10) Akusa bo Paul a mbe ñwo’an a ñyôyo’o Kristen, a nye’e fe a volô’ô bôte bevok, e nga kui biyoñe biziñe na a bili ate’e nlem.​—Bero. 9:1, 2.

3. Beza be nga ve Paul ngule nyul a volô nye nlem?

³ Paul a nga bi mvolane nlem ô mbe ô sili’i nye. Aval avé? Yéhôva a nga belane mbamba nsisime wé na a ve nye ngule nyul. (2 Bec. 4:7; Beph. 4:13) A nga belane fe Bekristene bevo’o na be volô nye nlem. Paul a nga kobô ajô Bekristene bete a jô’ô na be ne “mvolane nlem” asu dé. (Beco. 4:11) A nga tote bôte béziñ ane Aristarque, Tychique, a Marc. Bôte bete be nga ve nye ngule nyul a  volô nye na a jibi minju’u mié. Mefulu mevé me nga volô bôte bete na be volô Paul nlem abim ete? Aval avé éve’ela jab é ne volô bia nté bia fe bia jeñe na bi volane minlem?

4. Jé ja liti na Aristarque a mbe avale mvôé da yeme ba’ale élat?

⁴ Aristarque, Kristene ya Macédoine e Thessalonique, a nga liti na a ne mbamba mvôé asu Paul. E taté lañ ajô dé Bible ve éyoñ Paul a nga ke Éphèse dulu lale dé ane nlôman. Nté a mbe a kele’ a liti Paul, nkunda bôt ô nga bi nye. (Mam. 19:29) Éyoñ be suuya nye, a nji tup, ve a nga ke ôsu a tabe a Paul. Mvus abui bengon, Aristarque a mbe a ngenan a Paul e Grèce, akusa bo a mbe a yeme’e na besiñe baba ya wôé ba kômbô wôé mvôé jé. (Mam. 20:2-4) Zia mbu 58 É.J, éyoñe be nga lôme Paul mimbô’ô Rome, Aristarque a nga ke liti nye, ane ba nye be nga fam awu, amu sitima be mbe be bete a nga nyoñe mañ. (Mam. 27:1, 2, 41) Éko éziñ ébiene na, éyoñe be nga kui Rome, ba Paul be nga tabe mimbô’ô ôbe nté. (Beco. 4:10) Teke bisô na Paul a nga bi ngule nyul éyoñ a nga yen abim avé mvôé jé ja yeme ba’ale élat.

5. Kalate Minkana 17:17 a liti na jé benya bemvôé ba bo?

⁵ Ane Aristarque, bia liti na bi ne bemvôé ba yeme ba’ale élat éyoñ bia su’u bobejañ éyoñe ya mvaé a éyoñe ya “njuk.” (Lañe’e Minkana 17:17.) To’o éyoñe nju’u wop ô lôteya, bobejañ a besita be ne ke ôsu a yi mvolane nlem. Bebiaé be Frances * bese bebaane be nga wu cancer, ésaa a wo’o ane den, nyia ki a wo’o mvuse ngon élal; Frances a jô na: “Ma buni na mintaé mia tabe bia nlem ayab éyoñ bia te tôban avale nju’ éziñ. Ma nyane bemvôé ba vuane ki na me ngenane me yii mvolan, to’o abui éyoñ é lôteya nté ane me nga dimili bebiaé bam.”

6. Mvôé ja yeme ba’ale élat é ne ntindane ya bo jé?

 ⁶ Benya bemvôé ba nyume bebiene mam asu na be su’u Bekristene ba tôbane minjuk. Be nga bi Mojañ Akame étua ôkon, dokita a nga jô nye na ôkon ôte wo ye ji’a wôé nye. Minga wé Rachel a jô na: “Mojañ éziñe ya akônda dangan ba ngal mbe be nga kee bia nda biañ môse be nga bi nnôme wom ôkon ôte. Ane be nga tyi’i na ba ye ke suu bia étam, a na ba ye tabe valé éyoñ ése bia ye yi mvolan.” Nga nleme wo bômbô bia si éyoñ bia yeme na bi bili avale bemvôé da su’u bia éyoñe ya meve’ele?

7-8. Jé ja liti kalate Becolossien 4:7-9 na Tychique a mbe avale mvôé be ne tabe de ndi?

⁷ Tychique, Kristen éziñe ya tisone ya Asie é mbe éjôé Rome si, a mbe mbamba mvôé asu Paul. (Mam. 20:4) Bebé mbu 55 É.J, Paul a nga ta’a mam asu na be tôkane moné asu Bekristene ya Judée be mbe be yii mvolan; Tychique a nga su’u nta’ane mam ôte abui. (2 Bec. 8:18-20) Mvuse ya valé, éyoñe be nga fete Paul mimbô’ô Rome éyoñ ôsu, Tychique nnye a mbe nkalane mefoé wé. A nga lañe bekalate be Paul mekônda ya Asie, a kalane fe bobejañe mefoé Paul a mbe a lôme’e be na a ve be ngule nyul.​—Beco. 4:7-9.

⁸ Tychique a nga jaé tabe mvôé Paul a mbe a too je ndi. (Tite 3:12) Sa ke Bekristene bese ya éyoñ éte mbe be mbe étabe ndi ane Tychique. Bebé mbu 65 É.J, éyoñe be biya nye a fete nye mimbô’ô éyoñe baa, Paul a nga jô na abui Bekristene ya Asie e nga tyetebe nye, éko éziñ amu be mbe be mate’e besiñe bap. (2 Tim. 1:15) Ve Paul a mbe a too Tychique ndi, ane a nga ve nye mbe’e ôfe. (2 Tim. 4:12) Teke bisô na Paul a mbe a nye’e mvôé jé éte angôndô.

9. Aval avé bi ne vu Tychique?

⁹ Bia vu Tychique éyoñ bia fe bi ne avale bemvôé be ne tabe de ndi. Bi nji yiane bo avale bôte da yeme bo ve bengaka’a,  bia yiane fe bo mam méziñe me ne volô bobejañ a besita be bili minjuk. (Mt. 5:37; Luc 16:10) Nge bobejañe ba yeme na be ne tabe bia ndi, jam ete e ne volô be minlem éyoñe ba tôbane meve’ele. Sita éziñ a kate bia amu jé. A jô na: “Nlem ô bôô wo si ne mieññ amu wo beta ki fe bôé nlô na wo sili womien nge nyo mvôé a ye bo aval a te jô.”

10. Kalate Minkana 18:24 a liti na za a ne volô nleme môt a tôbane meve’ele?

¹⁰ Bôte ba tôbane meve’ele be wô’ô fe bi mvolane nlem éyoñe ba laan a mvôé éziñ be too je ndi. (Lañe’e Minkana 18:24.) Éyoñ ntôle mone Bilo’o ô nga tebe feñ, jam ete e nga ndeñele nye angôndô, a jô na: “Me mbe me kômbô’ô kate môte me ne tabe nye ndi avale ma wô’ôtan.” Abomo nye a nga tebe été éfe, a nga jañele mbe’e éziñ akônda amu a nga bo ékop. A jô na: “E mbe e sili’i na me laan a bôte be ne ane asoé, asu na me kôme kate be jam e nga kui ma teke ko woñe na bé yaa a ma.” Abomo a nga su’ulane laan a bemvendé, ane be nga volô nye na a dañe nju’ ôte. Nlem ô mbe fe ô bôô nye si amu a mbe a yeme’e na bemvendé ba ye ke kate môte mfe mam ba be nye be nga laan.

11. Aval avé bi ne bo mvôé bôte be ne tabe je ndi?

¹¹ Bia yiane bi fulu ôjibi nge bia yi na bi bo avale mvôé bôte be ne tabe de ndi. Éyoñe nnôme Sérafina a nga bene nye, bemvôé bé be nga volô nye nlem angôndô. A jô na: “Be nga vô’ôlô ma a ôjibi ôse. To’o me mbe me ba’alan abui mam me mbe me maneya jô, be nji kate ke ôsu a vô’ôlô ma.” Nge wo fe wo nyoñ éyoñe ya vô’ôlô, wo ye bo mbamba mvôé asu môt a tele minju’ été.

12. Za a mbe Marc, a aval avé a nga liti na a nye’e a saane bôte bevok?

¹² Marc a mbe Kristene ya ayoñe Bejuif e Jérusalem. Cousin wé Barnabas a mbe nlôman abui bôt e mbe e yeme’e. (Beco. 4:10) Akusa bo nda bôte jé é mbe é yiane bi abui akum, Mark a nji telé akum ôsu ényiñe jé môs éziñ. A mbe a viane nye’e a saane bôt angôndô. Éve’an é ne na a nga jaé saane Paul ba Barnabas nté be mbe be yeme’ a bisaé ya nsisim. Éko éziñe nnye a mbe a kele’ kuse be jôme ya di, a volô fase be ajô bijô’ôba, a ke be minlômane mife. (Mam. 13:2-5; 1 P. 5:13) Éyoñ Paul a nga lañe “beébe bebo bisaé [bé] mfa’a ya [Éjôé] Zambe,” a nga tote Marc, a jô jô fe na a nga su’u nye nya abuii.​—Beco. 4:10, 11.

13. Jé ja liti kalate 2 Timothée 4:11 na Paul a nga nye’e bisaé Marc a nga bo asu dé?

¹³ Paul ba Marc be nga su’ulane bo beta bemvôé. Éve’an é ne na, éyoñ a nga kandane be mimbô’ô Rome, bebé mbu 65 É.J., Paul a nga tili Timothée kalate. A nga bañete nye Rome, a jô fe nye na a za’a Marc. (2 Tim. 4:11) Amu jé? Amu Paul a mbe a ngenane te vuan bisaé bise Marc a nga bo asu dé, ajô te a nga yi na a tabe valé éyoñ éte. Marc a nga bo mam méziñ asu na a volô Paul, éko éziñ a mbe a va’a nye jôme ya di, mimvulekan bekalate a minkôs a mbe a bela’ane mie éyoñ a mbe a tili’i. Mvolan ôte ô nga yiane bo na Paul a jibi bone melu me mbe me li’iya ôsusua na ba wôé nye.

14-15. Ñye’elan ôvé bi ne nyoñe kalate Matthieu 7:12 a lat a avale bi ne volô bôt?

¹⁴ Lañe’e Matthieu 7:12. Éyoñe bi tele minju’ été, nga bi wô’ô nye’e bôte ba bibane na be volô bia? Ésaa Oyono a nga  wu étua accident; Oyono a jô na: “Éyoñ ô tele aval été éte, wo kate bo bo ve zezé mame ya môs ôse. Ajô te, mone jam ase môt a ne bo asu na a volô wo a ne nya édima mise môé.”

¹⁵ Nge bia tu’a fas a ke bia fombô, bi ne yeme jame ya bo asu na bi volô bôt. Nne sita éziñ a nga bo nalé. A nga tyi’i na a ye volô Mojañ Akame bia te jôô nye yôbe ba minga wé Rachel na be bo te bu’i môse ba yiane ke yene dokita. Mbôle Mojañ Akame ba ngale be nji be ngule ya beta dutu metua, sita ate a nga bo ngume nta’ane mam asu na bobejañe béziñe ya akônda be bo be kele’ be’e be a suu be éyoñ ése ba yiane ke nda mbiañ. Ye nta’ane mam ôte ô nga volô fo’o? Akame ba ngal ba jô na: “A mbe ve ane be nga vaa bia adite nkoé bitul.” Te biasé mone jam ase ô ne bo asu môt a tôbane njuk, amu jame wô wo yene tyôtyoé é ne bo di da sili na a bi mvolane nlem.

16. Jé Marc a ye’ele bia a lat a mfi ya volô bôte minlem?

¹⁶ Ñyé’é Marc, Kristene ya ntete mimbu ôsu, a mbe a yiane bi abui ésaé. A mbe a bili abui mame ya bo asu Yéhôva, a mbe fe a yiane tili kalate a be’e éyôlé jé. Ve to’o nalé, Marc a nga yen éyoñe ya volô Paul nlem, a jam ete é nga bo na Paul a bo teke ko woñe ya sili nye mvolan. Éyoñ Mirabel a nga dimili émvame minga jé, a nga ve bôte be nga kôme liti nkômbane ya su’u nye nya abui akiba. A jô na: “E ne tyi’ibi na ô kate benyo bemvôé nju’u wôé éyoñe wo yene na ba kômbô volô wo. E mbe e kôme’e yené na be bili éva’a ya su’u ma.” Ô ne ñhe sili womiene na: ‘Ye me ne fo’o avale môte da jeñe mezene mese ya volô bobejañe minlem éyoñe be tele minju’ été?’

17. Aval avé kalate 2 Becorinthien 1:3, 4 a tindi bia na bi volô bôte minlem?

¹⁷ E ne tyi’ibi na bi yemelane bobejañ a besita ba yiane mvolane nlem. Asu na ô ve be ngule nyul, ô ne belane mam môte mfe a nga jô wo éyoñe wo fe ô nga tele  minju’ été. Sita Messina fe a nga jañele émvame jé, a jô na: “Yéhôva a belane bia na bi volô bôte bevo’o minlem éyoñe bia ve nye fane ya bo de.” (Lañe’e 2 Becorinthien 1:3, 4.) Frances bia te mane jôô nye yôp a jô na: “Mejô ya kalate 2 Becorinthien 1:4 me ne abôm a ne koé. Éyoñ bia kômbô volô môt a tele minjuk, bi ne bo nye mam môte mfe a nga bo asu dangan mfa’a ya volô bia nlem.”

18. (a) Amu jé bôte béziñ ba ko woñe ya volô bôte bevo’o minlem? (b) Aval avé bi ne yeme volô bôte bevo’o minlem? Nyoñe’ éve’an.

¹⁸ To’o wo ko woñ, wo yiane jeñe mezene ya volô bôte minlem. Éko éziñ wo ko woñ amu ô nji yeme jôm ô ne jô nge bo asu môt a yi mvolane nlem. Mojañ Akamba a ne mvendé, a simesan avale bobejañe béziñ be nga sutane volô nye éyoñ ésaa a nga wu a jô’ô na: “E nji be tyi’ibi asu dabe na be laan a ma. Ôyem ô mbe ô dite’e be. Ve me nga nye’e ôsimesane be nga bi na ba zu ma volô nlem a su’u ma.” Éyoñe mfô’ôsane si ô nga bobane vôme mojañ Tajon a nga too, a nga jô na: “Nya ajôô, me maneya vuane mejô bobejañe be nga jô ma môs ôte, ve me vo’o vuane nju’ ôse be nga wu asu na be yemelane nge me ne mvo’é.” Bia liti na bi ne benya bevolô minlem éyoñ bia nyoñe ngab a bôte ba tôbane minjuk.

19. Amu jé wo tyi’i na wo zu bo “mvolane nlem” asu bôte bevok?

¹⁹ Amu asu’ulane ya mbia émo nyi é ne ve ke da subu, mam ma ye tu’a ndaman a ényiñe ja ye tu’a bo ayaé. (2 Tim. 3:13) Abé é ne bia metyi da ye fe bo na bi tebe bité bia ye sili na môt a volô bia nlem. Nge Paul a nga kui na a jibi meve’ele mé teke feñelan, a ne fe amu bobenyañe be nga volô nye nlem. Ngo’o nge wo fe ô ne avale mvôé da ba’ale élat ane Aristarque! Ô tame ke bo étabe ndi den ane Tychique! Ngo’o nge ô bili nkômbane ya saane bôte bevo’o ane Marc! Nge ô bo nalé, wônaa, wo ye bo ngule ya volô bobenyoñe na be tebe ne bip!​—1 Bet. 3:2, 3.