Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

ESTUDIO 2

Miʼ mejlel lac ‹ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal› yambʌlob

Miʼ mejlel lac ‹ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal› yambʌlob

«Chaʼtiquil uxtiquil woliʼ coltañoñob ti eʼtel chaʼan i yumʌntel Dios. Cabʌl tsiʼ ñuqʼuesʌbeyoñob c pusicʼal» (COL. 4:11).

CʼAY 90 Laʼ lac ñuqʼuesʌben lac bʌ lac pusicʼal

MUʼ BɅ CAJ I QʼUEJLEL *

1. ¿Chuqui ti tsʌts tac bʌ wocol miʼ ñusañob jiñi xucʼul bʌ i wiñicob Jehová?

TIʼ pejtelel pañimil, cabʌl i wiñicob Jehová miʼ ñusañob tsʌts tac bʌ wocol. Tajol jiñʌch muʼ bʌ laj qʼuel ti laj congregación. An añoʼ bʌ i chaʼan tsʌts bʌ cʼamʌjel o an majqui tsaʼ chʌmi i chaʼañob. An muʼ bʌ i ñusañob i cʼuxel cheʼ bʌ juntiquil tiʼ familia o i yamigo miʼ cʌy jiñi i sujmlel. Yicʼot an yambʌlob muʼ bʌ i ñusañob i wocolel icʼ jaʼal o yan tac bʌ. Tiʼ pejtelelob yom miʼ ñuqʼuesʌbentelob i pusicʼal. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel laj coltañob?

2. ¿Chucoch añʌch baqui ora tsaʼ cʼʌjñibʌyi chaʼan miʼ ñuqʼuesʌbentel i pusicʼal jiñi Pablo?

2 Mach junyajlic jach colel i chʌmel (sajtel) jiñi Pablo (2 Co. 11:23-28). Tsiʼ cuchu jumpʼejl wocol lajal bʌ ‹bajcheʼ chʼix ochem bʌ tiʼ bʌcʼtal›, tajol iliyi jumpʼejlʌch cʼamʌjel (2 Co. 12:7, Jini wen bʌ tʼan). Cheʼ jaʼel, tsiʼ taja i chʼijiyemlel cheʼ baqui ora jiñi Demas, juntiquil i piʼʌl ti eʼtel (troñel), tsiʼ cʌyʌ «chaʼan tsiʼ mula pañimil» (2 Ti. 4:10). Anquese jiñi Pablo jiñʌch juntiquil yajcʌbil bʌ am bʌ i chʼejlel yicʼot muʼ bʌ i yʌcʼ i bʌ tiʼ tojlel yañoʼ bʌ, añʌch baqui ora tsiʼ taja i cʼunlel jaʼel (Ro. 9:1, 2).

3. ¿Bajcheʼ tsiʼ mele Jehová chaʼan miʼ ñuqʼuesʌben i pusicʼal Pablo?

3 Pablo tsaʼʌch ñuqʼuesʌbenti i pusicʼal. ¿Bajcheʼ? Jehová tsiʼ cʼʌñʌ jiñi chʼujul bʌ i yespíritu chaʼan miʼ yʌqʼuen i pʼʌtʌlel (2 Co. 4:7). Pero tsiʼ cʼʌñʌ jaʼel jiñi hermanojob. Jiñi Pablo tsiʼ yʌlʌ chaʼan an hermanojob tsaʼ bʌ i ‹ñuqʼuesʌbeyob i pusicʼal› (Col. 4:11). Yaʼ bʌ ochem jiñi Aristarco, Tíquico yicʼot Marcos, tsaʼ bʌ i ñuqʼuesʌbeyob i pusicʼal yicʼot tsaʼ bʌ i coltayob i lʌtʼ i wocol tac. ¿Chuqui tiʼ melbal tsiʼ pʌsʌyob ili uxtiquil xñoptʼañob chaʼan miʼ wen ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal yambʌlob? ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac lajibeñob i melbal (jiñi muʼ bʌ i chaʼleñob) cheʼ an majqui la com lac ñuqʼuesʌben i pusicʼal?

YOM XUCʼULONLA BAJCHEʼ ARISTARCO

Miʼ mejlel lac sujtel ti xucʼul bʌ amigojonla cheʼ bajcheʼ Aristarco mi yaʼʌch añonla la quicʼot jiñi hermanojob cheʼ bʌ añob i wocol tac. (Qʼuele jiñi párrafo 4 yicʼot 5). *

4. ¿Bajcheʼ tsiʼ pʌsʌ Aristarco chaʼan juntiquilʌch xucʼul bʌ i yamigo Pablo?

4 Aristarco tsaʼ ajñi bajcheʼ juntiquil xucʼul bʌ i yamigo Pablo. Chʼoyol ti Tesalónica, jumpʼejl tejclum am bʌ ti Macedonia. Miʼ ñaxan taj ti tʼan jiñi Biblia cheʼ bʌ yaʼan yicʼot Pablo yaʼ ti Éfeso, cheʼ bʌ i yuxyajlelix i majlel Pablo bajcheʼ misionero. Yaʼi, junmojt wiñicob xʼixicob (quixtañujob) tsiʼ chucuyob jiñi Aristarco (Hch. 19:29). Cheʼ bʌ tsaʼix i coloyob, maʼañic tsiʼ ñaʼta i cʌy jiñi apóstol Pablo, tsiʼ pʌsʌ i xucʼtʌlel tiʼ tojlel. Cheʼ bʌ ñumeñix chaʼpʼejl uxpʼejl uw, yaʼ ti Grecia, jiñi muʼ bʌ i contrajiñob i sujmlel tsiʼ ñopo i tsʌnsañob jiñi Pablo, pero Aristarco tsaʼ chʌn ajñi yicʼot (Hch. 20:2-4). Cheʼ bʌ ti jabil 58, cheʼ woli (choncol) i pʌyob majlel Pablo chaʼan miʼ cʌjchel yaʼ ti Roma, Aristarco tsiʼ piʼle majlel i colelix i chʌmelob cheʼ tsaʼ jejmi jiñi barco (Hch. 27:1, 2, 41). Cheʼ yaʼix añob ti Roma, tajol tsaʼ jumucʼ cʌjchi yicʼot jiñi Pablo (Col. 4:10). Miʼ mejlel lac ñaʼtan chaʼan jiñi Pablo tsiʼ ñuqʼuesʌbe i pusicʼal cheʼ an i chaʼan ili xucʼul bʌ i yamigo.

5. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Proverbios 17:17, ¿bajcheʼ mi lac mejlel ti sujtel tiʼ sujm bʌ amigo?

5 Miʼ mejlel la cajñel ti xucʼul bʌ amigo bajcheʼ Aristarco miʼ mucʼʌch lac tem ajñel yicʼot la quermañujob cheʼ maʼañobic i wocol yicʼot cheʼ baʼ ora miʼ yubiñob wocol (pejcan Proverbios 17:17). Miʼ mejlel lac ñaʼtan chaʼan jiñi hermanojob i cʼʌjñibalʌch i chaʼañob chaʼan mi lac bej coltañob cheʼ tsaʼix i ñusayob wocol. Jumpʼejl ejemplo, tsaʼ jach ñumi uxpʼejl uw cheʼ bʌ Francisca * tsaʼ chʌmi i tat i ñaʼ tiʼ caj jiñi cáncer. Miʼ yʌl: «Mi cʌl chaʼan bej cʼuxixto mi la cubin cheʼ an chuqui tac tsaʼ ujti ti lac tojlel. Mij qʼuel ti ñuc cheʼ an wem bʌ camigojob bej yujiloʼ bʌ chaʼan muʼto c bej ubin c chʼijiyemlel anquese añix ora chʌmeñob jiñi c tat c ñaʼ».

6. ¿Chuqui miʼ ñijcañonla lac mel jiñi lac xucʼtʌlel?

6 Jiñi xucʼul bʌ amigojob miʼ wen chaʼleñob wersa i coltan i yermañujob. Laʼ laj qʼuel ili yambʌ ejemplo. Juntiquil hermano i cʼabaʼ Peter tsaʼ tajbenti jumpʼejl cʼamʌjel mach bʌ añix i tsʼʌcal muʼ bʌ caj i wen ticʼlan. Jiñi i yijñam i cʼabaʼ Kathryn, miʼ yʌl: «Jumpʼejl xñujpuñel ti lon j congregación tsiʼ pʌyʌyon lojon majlel yaʼ ti doctor baqui tsaʼ subentiyon lon chuqui an i chaʼan jiñi c ñoxiʼal. Ti jiñi jach bʌ ora, tsiʼ yʌlʌyob chaʼan maʼañic mi caj i cʌyoñob lojon cheʼ mi caj lon c ñusan ili tsʌts bʌ wocol. I tiʼ pejtelel ora yaʼʌch añob chaʼan miʼ coltañon lojon cheʼ i cʼʌjñibal lon c chaʼan». Tiʼ sujm, miʼ pʼʌtʼesañonla cheʼ an juntiquil la camigo muʼ bʌ i coltañonla tiʼ yorajlel wocol.

YOM I SUJM BɅ AMIGOJONLA BAJCHEʼ TÍQUICO

Miʼ mejlel lac sujtel tiʼ sujm bʌ amigojonla bajcheʼ Tíquico cheʼ bʌ jiñi hermanojob woliʼ ñusañob wocol tac. (Qʼuele jiñi párrafo 7 cʼʌlʌl ti 9). *

7, 8. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Colosenses 4:7-9, ¿bajcheʼ tsiʼ pʌsʌ Tíquico chaʼan juntiquilʌch i sujm bʌ amigo?

7 Tíquico, juntiquil xñoptʼan chʼoyol bʌ ti Asia, tsaʼ ajñi bajcheʼ juntiquil i sujm bʌ i yamigo Pablo (Hch. 20:4). Cheʼ bʌ ti jabil 55, jiñi apóstol Pablo tsiʼ chajpa chaʼan miʼ tempʌyel taqʼuin chaʼan miʼ coltʌntel jiñi xñoptʼañob ti Judea, i tajol tsiʼ cʼajtibe Tíquico chaʼan miʼ yʌcʼ i coltaya tiʼ melol ili ñuc bʌ eʼtel (2 Co. 8:18-20). Ti wiʼil, cheʼ bʌ cojaxto tsaʼ cʌjchi Pablo yaʼ ti Roma, jiñi Tíquico jiñʌch tsaʼ bʌ i colta. Tsiʼ chʼʌmʌ majlel jiñi carta tac muʼ bʌ i yʌl tʼan tac i chaʼan Pablo baqui miʼ ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal jiñi congregación tac ti Asia (Col. 4:7-9).

8 Tíquico chʌn xucʼul tsaʼ ajñi bajcheʼ i yamigo Pablo (Tit. 3:12). Ti jimbʌ ora, mach tiʼ pejtelic xñoptʼañob i sujm bʌ amigojob bajcheʼ Tíquico. Jumpʼejl ejemplo, cheʼ i chaʼyajlelix tsaʼ cʌjchi Pablo yaʼ ti Roma, cheʼ bʌ ti jabil 65, tiʼ tsʼijbu chaʼan yonlel xñoptʼañob chumuloʼ bʌ ti Asia maʼañic miʼ ñochtañob, tajol chaʼan miʼ bʌcʼñañob jiñi i contrajob (2 Ti. 1:15). Pero miʼ qʼuel jiñi Tíquico bajcheʼ i sujm bʌ i yamigo, jin chaʼan tsiʼ yʌqʼue yambʌ eʼtel (2 Ti. 4:12). Tsiquil chaʼan Pablo tsiʼ qʼuele ti ñuc chaʼan an juntiquil wem bʌ i yamigo.

9. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac lajin Tíquico?

9 ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac sujtel tiʼ sujm bʌ amigo bajcheʼ Tíquico? Junchajp jiñʌch cheʼ mi lac tsʼʌctesan jiñi tsaʼ bʌ la cʌlʌ chaʼan mi caj lac mel (Mt. 5:37; Lc. 16:10). Miʼ ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal jiñi yomoʼ bʌ coltʌntel cheʼ yujilob chaʼan mucʼʌch caj laj coltañob. Juntiquil hermana miʼ yʌl baqui bʌ i sujmlel: «Maʼañic maʼ cʼojoʼtan mi jiñi quixtañu mi caj i tsʼʌctesan tiʼ yorajlel tsaʼ bʌ i yʌlʌ».

10. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Proverbios 18:24, ¿majqui miʼ mejlel i ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal jiñi muʼ bʌ i ñusañob jumpʼejl wocol o an chuqui miʼ yʌqʼueñob i chʼijiyemlel?

10 Jiñi muʼ bʌ i ñusañob jumpʼejl wocol o an chuqui miʼ yʌqʼueñob i chʼijiyemlel, miʼ ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal cheʼ bʌ miʼ subeñob juntiquil i sujm bʌ i yamigo bajcheʼ miʼ yubiñob i bʌ (pejcan Proverbios 18:24). Cheʼʌch tsaʼ ujti tiʼ tojlel juntiquil hermano i cʼabaʼ Bijay. Cheʼ baqui ora jiñi i yalobil tsaʼ chaʼlenti ti expulsar, tsiʼ yʌlʌ: «Com jach tsaʼ cubi juntiquil i sujm bʌ camigo mejl bʌ c suben chuqui an tic pusicʼal». Yambʌ hermano i cʼabaʼ Carlos, tsiʼ mele mach bʌ weñic i tsiʼ sʌtʌ jumpʼejl eʼtel muʼ bʌ i wen qʼuel ti ñuc. Miʼ yʌl: «I cʼʌjñibal c chaʼan tsaʼ cubi, juntiquil camigo mejl bʌ i chaʼlen tʼan yicʼoton maʼañic bʌ miʼ yʌʼleñon chaʼan tsaʼ bʌ c mele». Jiñi ancianojob jiñʌch tsaʼ bʌ i coltayob i cuch jiñi i wocol. Cheʼ jaʼel, tsiʼ yʌqʼue i ñʌchʼtʌlel cheʼ yujil chaʼan maʼañic mi caj i subob chuqui tsiʼ mele yicʼot maʼañic mi caj i yʌlob chuqui tac miʼ subeñob.

11. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac sujtel ti wem bʌ amigo?

11 Chaʼan mi lac sujtel tiʼ sujm bʌ amigojonla yomʌch la cujil pijt. Jiñi Zhanna tsaʼ cʌjyi tiʼ ñoxiʼal. ¿Chuqui tsiʼ colta ti ili chʼijiyem bʌ wocol? Jiñʌch cheʼ tiʼ sube jiñi wem bʌ i yamigojob bajcheʼ miʼ yubin i bʌ. Miʼ yʌl: «Anquese jin jach tsaʼ c chʌcʌ alʌ, jiñi camigojob tsaʼʌch i bej ñʌchʼtayoñob». Mi caj lac sujtel ti wem bʌ amigojonla mi mucʼʌch lac ñʌchʼtan yambʌlob.

LAʼ LAJ CɅCʼ LAJ COLTAYA BAJCHEʼ MARCOS

Pejtelel tsaʼ bʌ i mele jiñi Marcos tsiʼ colta jiñi Pablo chaʼan miʼ cuch jiñi wocol tac. Cheʼ jaʼel, miʼ mejlel laj coltan jiñi hermanojob cheʼ an chuqui miʼ yujtel tiʼ tojlelob. (Qʼuele jiñi párrafo 12 cʼʌlʌl ti 14). *

12. ¿Majqui jiñi Marcos, i bajcheʼ tsiʼ pʌsʌ chaʼan miʼ coltan yambʌlob?

12 Marcos jiñʌch juntiquil judío xñoptʼan bʌ ti Jerusalén. I primo jiñʌch Bernabé, juntiquil misionero wen cʌmbil bʌ (Col. 4:10). Jiñi i familia Marcos wen an i taqʼuin, pero jiñi i chubʌʼan tac mach jiñic ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal tiʼ tojlel. Tiʼ pejtelel i cuxtʌlel tsiʼ pʌsʌ chaʼan miʼ coltan yambʌlob yicʼot tijicña chaʼan chuqui miʼ mel tiʼ tojlelob. Jumpʼejl ejemplo, mach junyajlic jach tsiʼ piʼle majlel jiñi apóstol Pablo yicʼot Pedro cheʼ bʌ woli (yʌquel) i melob i yeʼtel. Marcos miʼ chʼʌm tiʼ wenta i mʌn jiñi bʌlñʌcʼʌl, miʼ sʌclan baqui miʼ cʌytʌlob o yan tac bʌ (Hch. 13:2-5; 1 P. 5:13). Pablo tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñʌch juntiquil woli bʌ i ‹coltan ti eʼtel chaʼan i yumʌntel Dios› i muʼ bʌ i ‹ñuqʼuesʌben i pusicʼal› (Col. 4:10, 11).

13. ¿Bajcheʼ miʼ pʌs 2 Timoteo 4:11 chaʼan Pablo tsiʼ qʼuele ti ñuc jiñi eʼtel tac tsaʼ bʌ i mele Marcos?

13 Marcos yicʼot Pablo tsaʼ ajñiyob bajcheʼ wem bʌ i yamigojob i bʌ. ¿Chucoch cheʼ mi la cʌl? Cheʼ bʌ Pablo cojix tsaʼ ochi ti cárcel yaʼ ti Roma, cheʼ ti jabil 65, tiʼ tsʼijbu jiñi i chaʼpʼejlel carta i chaʼan Timoteo. Ti jiñi carta, tsiʼ cʼajtibe Timoteo chaʼan miʼ majlel ti Roma i miʼ pʌy majlel jiñi Marcos (2 Ti. 4:11). Miʼ mejlel lac ñaʼtan chaʼan Pablo tsaʼʌch i wen chʼʌmʌ ti ñuc jiñi eʼtel tac tsaʼ bʌ i mele Marcos. Jin chaʼan, tsiʼ cʼajtibe chaʼan miʼ yajñel yicʼot cheʼ bʌ tajol yujilix chaʼan mi caj i tsʌnsʌntel. Marcos cabʌl bajcheʼ tsiʼ colta, tajol tsiʼ chʼʌmbe majlel i bʌl i ñʌcʼ o muʼ bʌ i cʼʌn ti tsʼijb. Cheʼ tsaʼ wen coltʌnti yicʼot tsaʼ ñuqʼuesʌbenti i pusicʼal Pablo, tsaʼʌch i wen colta chaʼan miʼ lʌtʼ cheʼ lʌcʼʌlix mi caj i tsʌnsʌntel.

14, 15. ¿Bajcheʼ miʼ cʌntesañonla Mateo 7:12 chaʼan yom mi laj coltan yambʌlob?

14 (Pejcan Mateo 7:12). Cheʼ baqui ora mi lac ñusan wocol tac, mi laj qʼuel ti ñuc jiñi coltaya muʼ bʌ la cʌqʼuentel. Ryan, tsaʼ bʌ chʌmi i tat, miʼ yʌl: «Wocol maʼ wubin chaʼan maʼ mel chuqui tac ñʌmʌl bʌ a mel cheʼ woli a ñusan jumpʼejl wocol. Ñuc i cʼʌjñibal a chaʼan jiñi coltaya muʼ bʌ i yʌqʼueñet yañoʼ bʌ, anquese tsʼitaʼ jach yilal».

15 Mi mucʼʌch lac wen qʼuel chuqui woliʼ ñusan yambʌlob, mi caj lac ñaʼtan bajcheʼ mi caj laj coltañob. Laʼ lac chaʼ qʼuel tiʼ tojlel Peter yicʼot Kathryn, tsaʼ bʌ lac tajayob ti tʼan ti párrafo 6. Jiñi hermana ñujpuñem bʌ tsiʼ ñaʼta chaʼan miʼ pʌyob majlel ti doctor. Come mach mejlobix i ñijcan carro, jiñi hermana tsiʼ mele jumpʼejl programa chaʼan jiñi hermanojob ti congregación yomoʼ bʌ i coltañob miʼ pʌyob majlel yaʼ ti doctor. ¿Chuqui tsaʼ ujti? Kathryn miʼ yʌl: «Tsaʼ lon cubi chaʼan lajal bajcheʼ tsiʼ locʼsʌbeyoñob lojon jumpʼejl al bʌ lon j cuch». Mach yomic miʼ ñajʌyel lac chaʼan chaʼan jiñi tsʼitaʼ coltaya muʼ bʌ la cʌqʼuen yambʌlob miʼ mejlel i wen ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal.

16. ¿Chuqui ñuc bʌ mi laj cʌn tiʼ tojlel Marcos?

16 Laʼ lac chaʼ taj ti tʼan jiñi ejemplo i chaʼan Marcos. Miʼ mejlel lac ñaʼtan chaʼan cabʌlʌch i yeʼtel. Jehová tsiʼ wen aqʼue tiʼ wenta ñuc tac bʌ eʼtel, bajcheʼ i tsʼijbuntel jumpʼejl Evangelio. Anquese cheʼʌchi, tsaʼʌch yʌqʼue i yorajlel i ñuqʼuesʌben i pusicʼal jiñi apóstol Pablo. Cheʼ jaʼel, jiñi Pablo mucʼʌch i cʼajtiben i coltaya. Ángela, tsaʼ bʌ tsʌnsʌbenti juntiquil i familia, tsiʼ qʼuele ti ñuc jiñi tsaʼ bʌ i ñuqʼuesʌbeyob i pusicʼal, muʼ bʌ i mulañob coltaya bajcheʼ Marcos. Miʼ yʌl: «Cheʼ bʌ jiñi hermanojob yomʌch i coltañetob tiʼ sujm, mach wocolic maʼ wubin chaʼan maʼ cʼajtibeñob i coltaya. Mucʼʌch caj i coltañetob i mach xicʼbilic mi caj i melob». Jin chaʼan, laʼ laj cʼajtiben lac bʌ: «¿Muʼ ba i ñaʼtan yañoʼ bʌ chaʼan tiʼ pejtelel ora comʌch c ñuqʼuesʌben i pusicʼal jiñi hermanojob?».

LAʼ LAC CHAʼLEN WERSA LAC ÑUQʼUESɅBEN I PUSICʼAL YAMBɅLOB

17. Cheʼ bʌ mi lac ñaʼtan chuqui miʼ yʌl 2 Corintios 1:3, 4, ¿chuqui miʼ ñijcañonla lac mel?

17 Mach wersa yom mi lac majlel ti ñajt chaʼan mi lac taj hermanojob yom bʌ miʼ ñuqʼuesʌbentelob i pusicʼal. Tajol miʼ mejlel lac ñuqʼuesʌben i pusicʼal yambʌlob cheʼ bajcheʼ an i meleyob ti lac tojlel. Catalina, juntiquil hermana tsaʼ bʌ chʌmi i chuchuʼ (coʼ), miʼ yʌl: «Jehová miʼ mejlel i cʼʌñonla chaʼan mi lac ñuqʼuesʌben i pusicʼal yambʌlob mi la comʌch» (pejcan 2 Corintios 1:3, 4). Francisca, tsaʼ bʌ tajle ti tʼan ti párrafo 5, miʼ yʌl: «I sujmʌch chuqui miʼ yʌl 2 Corintios 1:4. Miʼ mejlel lac ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal yambʌlob cheʼ bajcheʼ yambʌlob miʼ ñuqʼuesʌbeñonla lac pusicʼal».

18. a) ¿Chucoch an muʼ bʌ i chaʼleñob bʌqʼuen chaʼan miʼ ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal yambʌlob? b) ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal yambʌlob? Acʼʌ jumpʼejl ejemplo.

18 Yomʌch mi lac sʌclan bajcheʼ miʼ mejlel lac ñuqʼuesʌben i pusicʼal yambʌlob anquese an lac bʌqʼuen. Jumpʼejl ejemplo, tajol mi lac bʌcʼñan cheʼ maʼañic mi lac ñaʼtan chuqui mi caj la cʌl o lac mel tiʼ tojlel jiñi woli bʌ i ñusan wocol. Juntiquil anciano i cʼabaʼ Paul miʼ cʼajtesan chuqui tsiʼ meleyob jiñi hermanojob cheʼ bʌ tsaʼ chʌmi i tat. Miʼ yʌl: «Tsaʼ j qʼuele chaʼan wocol tsiʼ yubiyob chaʼan miʼ pejcañoñob. Mach yujilobic chuqui miʼ mejlel i subeñoñob. Pero mic bej cʌqʼueñob wocolix i yʌlʌ chaʼan i coltayajob». Juntiquil hermano i cʼabaʼ Tajon, cheʼ bʌ tsaʼ ñumi jumpʼejl tsʌts bʌ yujquel lum, tsiʼ yʌlʌ: «Tiʼ sujm, mach wen cʼajalix c chaʼan chuqui tsiʼ yʌlʌ jiñi mensaje tac tsaʼ bʌ i chocbeyoñob tilel cheʼ ñumeñix jiñi yujquel lum. Cʼajalʌch bʌ c chaʼan jiñʌch chaʼan jiñi tsaʼ bʌ i chocbeyoñob tilel jiñi mensaje, tsiʼ cʼojoʼtayob bajcheʼ añon». Tiʼ sujm, mi lac ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal yambʌlob cheʼ mi lac pʌs chaʼan mucʼʌch la chʼʌmob ti ñuc.

19. ¿Chucoch la comʌch lac ñuqʼuesʌben i pusicʼal yambʌlob?

19 Cheʼ bʌ woliʼ bej lʌcʼtiyel i jilibal ili pañimil, ñumen wocol chuqui tac mi caj i yujtel yicʼot ñumen tsʌts mi caj lac ñusan (2 Ti. 3:13). Cheʼ jaʼel, xmulilonla i mi caj lac bej taj lac sajtemal. Jin chaʼan, mi caj i bej cʼʌjñibʌyel lac chaʼan cheʼ mi lac ñuqʼuesʌbentel lac pusicʼal. Jiñi apóstol Pablo tsaʼʌch i lʌtʼʌ yicʼot i xucʼtʌlel cʼʌlʌl tsaʼ chʌmi come jiñi hermanojob tsiʼ ñuqʼuesʌbeyob i pusicʼal. Jin chaʼan, yomʌch xucʼulonla bajcheʼ Aristarco, i sujm bʌ amigojonla bajcheʼ Tíquico i mi laj coltan yambʌlob bajcheʼ Marcos. Mi mucʼʌch lac mel, mi caj laj coltan la quermañujob chaʼan chʌn xucʼul miʼ yajñelob ti Jehová (1 Ts. 3:2, 3).

^ parr. 5 Jiñi apóstol Pablo tsiʼ ñusa cabʌl wocol tiʼ cuxtʌlel. Pero an hermanojob tsaʼ bʌ i ñuqʼuesʌbeyob i pusicʼal cheʼ bʌ tsiʼ ñusa jiñi wocol tac. Ti ili estudio, mi caj laj qʼuel uxchajp melbalʌl tsaʼ bʌ i pʌsʌyob jiñi hermanojob chaʼan miʼ mejlel i ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal yambʌlob. Mi caj laj qʼuel jaʼel bajcheʼ miʼ mejlel lac lajibeñob i melbal.

^ parr. 5 Ti ili estudio, an cʼabaʼʌl tac qʼuextʌyem bʌ

CʼAY 111 Muʼ bʌ i yʌqʼueñonla lac tijicñʌyel

^ parr. 56 MUʼ BɅ I PɅS JIÑI FOTO: Aristarco yicʼot Pablo tsiʼ tem ñusayob wocol cheʼ tsaʼ jejmi jiñi barco.

^ parr. 58 MUʼ BɅ I PɅS JIÑI FOTO: Pablo tiʼ sube jiñi Tíquico chaʼan miʼ chʼʌm majlel carta tac yaʼ ti congregación tac.

^ parr. 60 MUʼ BɅ I PɅS JIÑI FOTO: Marcos cabʌl bajcheʼ tsiʼ colta jiñi Pablo.