1. Yehowa a sadi dung ai mayam law law gaw gara zawn re ai masa ni hte hkrum nga ai kun?

MUNGKAN ting hta, Yehowa a mayam law law gaw myit tsang ai lam ni (sh) yawn hkyen ai lam ni hte hkrum nga ma ai. Na a nawku hpung hta dai zawn hkrum nga ai ni hpe sadi hkrup ai kun? Hkristan nkau gaw grai machyi sawng nga ai (sh) tsawra ai marai langai si mat ai rai na re. Nkau mi gaw tinang a nta masha (sh) grai hkau ai manang gaw Yehowa hpe n nawku mat sai majaw grai yawn hkyen nga ai. Kaga ni gaw shingra tara tsin-yam a majaw, yakhkak hkrum nga ai. Dai zawn hkrum nga ai hpunau nauna ni gaw shalan shabran lam ra nga ai. Shanhte hpe gara hku karum ya lu na kun?

2. Kasa Pawlu gaw kalang lang hpa majaw shalan shabran lam ra ai kun?

² Kasa Pawlu gaw asak shoihpa nga ai masa langai hpang langai hkrum wa ai. (2 Ko 11:23-28) “Hkum shan hta ju ai aju” ngu tsun ai hta, hkamja lam manghkang mung lawm na re. (2 Ko 12:7) Shi a magam gun manang “Dema gaw ndai mungkan ga hpe tsaw ra ai a majaw” shi hpe kau da mat ai shaloi myit htum wa ai. (2 Tm 4:10) Pawlu gaw, kaga ni hpe karum shingtau chye nna, marai rawng ai namman chya hkam ai Hkristan langai raitim, kalang lang myit daw wa ai.​—Rom 9:1, 2.

3. Pawlu gaw shalan shabran lam hte madi shadaw lam hpe kadai ni kaw nna lu la wa ai kun?

³ Pawlu gaw shi ra nga ai shalan shabran lam hte madi shadaw lam lu wa ai. Gara hku nna kun? Yehowa gaw chyoi pra ai wenyi hte shi hpe n-gun jaw ai. (2 Ko 4:7; Hpl 4:13) Yehowa gaw hpunau nauna ni hku nna mung shi hpe shalan shabran ya ai. Pawlu gaw shi a magam gun manang nkau hpe “shalan shabran ya ai ni” hku nna tsun da ai. (Kol 4:11, NW) Dai ni kaw  nna nkau mi gaw Aristarku, Tuhkiku hte Marku ni re. Shanhte gaw Pawlu hpe n-gun jaw nna, hkam sharang lu na matu karum ya ai. Dai zawn shalan shabran ya lu hkra gara atsam ningja ni gaw dai Hkristan marai 3 hpe karum ya wa ai kun? Anhte shada da n-gun jaw nna, shalan shabran ya na matu shanhte a kasi ningli hpe gara hku hkan sa lu na kun?

4. Aristarku gaw Pawlu a matu sadi dung ai manang re ai hpe gara hku sakse madun wa ai kun?

⁴ Htesaloni hpung kaw nna Makedoni masha Aristarku gaw, Pawlu a matu sadi dung ai Hkristan manang re ai hpe sakse madun ai. Ehpesu nawku hpung de 3 lang hku nna Pawlu sasana hkrun lam hkawm ai shaloi, Aristarku a lam hpe shawng nnan anhte lu hti ai. Pawlu hte arau hkawm sa nga ai shaloi, shi gaw masha hpawng a rim hkrum wa ai. (Kas 19:29) Shi lawt mat tim, shimlum lam n tam wa ai sha, Pawlu hte arau sadi dung let nga wa ai. Shata loi mi na ai hpang, Grik mungdan hta ninghkap ai ni gaw Pawlu a asak hpe matut nna shoihpa jaw nga tim pyi, Pawlu hte matut nna nga wa ai. (Kas 20:2-4) A.D. 58 daram hta, bawng masha langai hku nna Roma de Pawlu sa kau hkrum ai shaloi, Aristarku gaw shi hte arau hkrun lam galu hkawm wa ai. Sanghpaw hten ai shaloi mung shan arau tawt lai wa ai. (Kas 27:1, 2, 41) Roma kaw nga ai shaloi, Pawlu hte arau htawng hkrat wa ai rai na re. (Kol 4:10) Pawlu gaw dai zawn sadi dung ai manang kaw nna n-gun jaw lam hte shalan shabran lam lu wa na gaw teng sha re.

5. Ga Shagawp 17:17 hku nga yang sadi dung ai manang gara hku byin lu ai kun?

⁵ Aristarku zawn anhte mung, hpunau nauna ni hpe masa kaja ai shaloi hta sha n-ga, “ru yak hkrum ai nhtoi” hta mung arau nga ai hku nna sadi dung ai manang tai lu ai. (Ga Shagawp 17:17 hpe hti u.) Mayak mahkak hpe tawt lai ngut tim pyi, hpunau nauna ni gaw shalan shabran lam matut ra nga chye ai. Shata 3 laman, mawng ana a majaw kanu yan kawa n nga mat ai Hpransit * ndai hku tsun ai: “Ndai zawn mayak mahkak gaw ngai hpe aten na na hkra machyi shangun ai. Nu yan wa n nga mat ai grai na sai raitim, ya du hkra ngai  hkamsha ai hpe myit dum ya nga ai sadi dung ai manang ni hpe ngai grai chyeju dum ai.”

6. Sadi dung ai gaw hpa galaw na matu shadut ya lu ai kun?

⁶ Sadi dung ai manang ni gaw hpunau nauna ni hpe madi shadaw na matu sak jaw ai lam ni galaw ma ai. Ga shadawn, Hpunau Pita gaw grai sawng ai ana ahkya byin nga ai hpe chye dat ai. Madu jan Ketarin ndai hku tsun ai: “Nawku hpung na yan la langai gaw Pita hpe tsi tsi ai shara de woi sa ya ai. Ndai zawn machyi makaw hkrum nga ai aten ni hta, an hpe hkrai n kabai da na matu shan dawdan da ai. An ra kadawn nga ai gara aten hta raitim arau nga ya ai.” Anhte a mayak mahkak ni hpe hkam sharang lu na matu, karum ya lu ai manang ajet ni nga ai gaw shalan shabran lam lu ai.

7-8. Kolose 4:7-9 hku nga yang Tuhkiku gaw kamhpa mai ai hpe gara hku sakse madun wa ai kun?

⁷ Asi mung, Roma mare kaw nna Hkristan Tuhkiku gaw Pawlu a matu kamhpa mai nna, sadi dung ai manang langai byin wa ai. (Kas 20:4) A.D. 55 daram hta, Pawlu gaw Yuda Hkristan ni hpe karum ya lu hkra, hkye mawoi alu lahkawn na matu hpawng de ya wa ai. Dai ahkyak ai lit hpe karum ya na matu Tuhkiku hpe shi lata wa ai. (2 Ko 8:18-20) Pawlu gaw Roma mare hta shawng nnan bawng dung hkrum ai shaloi, Tuhkiku gaw shi a shiga sa ya ai wa hku nna galaw wa ai. Shi gaw Pawlu a n-gun jaw ai laika ni hte shiga ni hpe Asi mung na nawku hpung ni de sa ya wa ai.​—Kol 4:7-9.

⁸ Tuhkiku gaw Pawlu a kamhpa mai ai manang matut byin wa ai. (Tit 3:12) Dai aten na Hkristan yawng gaw, Tuhkiku zawn kamhpa mai ai ni n re. A.D. 65 daram hta, lahkawng lang ngu na bawng dung hkrum ai laman, Asi mung na Hkristan la law law gaw shi hpe n kanawn wa ai lam Pawlu ka wa ai. Shanhte gaw ninghkap ai ni hpe hkrit ai majaw rai na re. (2 Tm 1:15) Raitim, Pawlu gaw Tuhkiku hpe kamhpa nna, kaga lit ni mung jaw wa ai. (2 Tm 4:12) Tuhkiku zawn manang kaja nga ai hpe Pawlu manu shadan wa na re.

9. Tuhkiku hpe gara hku kasi la mai na kun?

⁹ Kamhpa mai ai manang byin na matu Tuhkiku hpe kasi la mai ai. Ga shadawn, hpunau nauna ni ra kadawn ai hpe karum ya na matu ga sadi jaw ai sha n-ga, tatut re ai lam ni  hte karum ya mai ai. (Mat 5:37; Luk 16:10) Ra kadawn nga ai ni gaw anhte hpe kamhpa mai ai lam chye ai shaloi, shalan shabran lam lu la ai. Hpa majaw re ai hpe nauna langai ndai hku tsun ai: “Karum ya na ngu ga sadi jaw da ai hte maren, hkrak galaw ya ai manang hpe nang lu da yang, myit simsa lam hkamsha lu ai majaw re.”

10. Ga Shagawp 18:24 hta tsun da ai hte maren yakhkak hkrum nga ai (sh) myit daw myit hten nga ai ni gaw kadai kaw nna shalan shabran lam lu la mai ai kun?

¹⁰ Yakhkak hkrum nga ai (sh) myit daw myit hten nga ai ni gaw kamhpa mai ai manang langai hpe hpaw tsun dan ai shaloi, shalan shabran lam lu la ma ai. (Ga Shagawp 18:24 hpe hti u.) Shapraw hkrum ai kasha a majaw, myit daw myit hten nga ai shaloi, Bije ndai hku tsun ai: “Ngai kamhpa mai ai marai langai ngai hpe nye a hkamsha lam ni tsun dan ra ai.” Hpunau Kalo gaw mara galaw ai majaw, shi grai ra sharawng ai nawku hpung a lit hpe sum kau ra ai. Shi ndai hku tsun ai: “Nye a hkamsha lam ni hpe chye na ya nna, myit tsang lam n nga ai sha wanglu wanglang tsun dan lu na masha hpe ngai ra nga ai.” Kalo gaw shi a manghkang hpe tawt lai lu hkra karum ya wa ai myitsu salang ni hte wanglu wanglang tsun shaga ai. Myitsu salang ni gaw, shi tsun dan ai lam ni hpe kadai hpe mung bai n tsun dan ai lam shi chye ai majaw mung, shalan shabran lam lu ai.

11. Kamhpa mai ai manang gara hku byin lu na kun?

¹¹ Kaga ni kamhpa mai ai manang byin na matu, tinang gaw myit galu ai atsam hpe shalat la ra ai. Nauna Yaw Nan a madu wa gaw shi hpe kau da mat ai shaloi, shi a hkamsha lam ni hpe grai hkau ai manang hpe tsun dan ai. Dai shaloi, shalan shabran lam lu la ai. “Ngai gaw byin ai lam hpe chyahkring hkring tsun dan tim, shanhte gaw myit galu let madat ya ai” ngu shi tsun ai. Nang mung atsawm sha madat ya ai hku nna, manang kaja byin mai ai.

12. Marku gaw kadai rai kun? Kaga ni hpe gara hku karum ya wa ai kun?

¹² Marku gaw Yerusalem kaw nna Yuda Hkristan langai re. Shi gaw mying gumhkawng ai sasana magam gun Barnaba a kahkri re. (Kol 4:10) Lusu ai dinghku kaw na rai na masa nga tim, shi a prat hta arung arai ni hpe shawng n tawn wa ai. Kaga ni hpe karum ya mayu ai lam, shi a prat ting madun wa nna, kabu gara let sak jaw ai. Ga shadawn, kasa Pawlu hte kasa Petru hpe shanhte a lit ni gunhpai lu hkra, shi karum ya wa ai aten law law nga ai. Shanhte ra ai lam ni hpe Marku karum ya wa ai rai na re. (Kas 13:2-5; 1 Pe 5:13) Marku gaw, “Karai Kasang a mungdan a matu ngai hte rau amu galaw ai nye a shingdep shingtau ni rai nga ma ai hte ngai hpe shalan shabran ya ai ni” kaw nna langai re ai lam Pawlu tsun ai.​—Kol 4:10, 11, NW.

13. Pawlu gaw sadi dung let magam gun wa ai Marku hpe chyeju dum ai lam 2 Timohti 4:11 hta gara hku tsun da ai kun?

¹³ Marku gaw Pawlu a grai hkau ai manang ni kaw nna langai re. Ga shadawn, A.D. 65 daram hta, Pawlu gaw Roma mare hta hpang jahtum htawng hkrat ai shaloi, Timohti kaw shagun dat ai lahkawng ngu na laika hpe ka wa ai. Dai laika hta, Roma de sa ai shaloi, Marku hpe shaga wa na matu Timohti hpe Pawlu tsun ai. (2 Tm 4:11) Lai wa sai aten hta sadi dung let Marku magam gun wa ai hpe Pawlu manu shadan wa ai majaw, yakhkak ai aten hta Marku hpe arau nga ya na matu tsun ai re. Marku gaw Pawlu hpe tatut karum ya wa ai. Shi gaw malu masha lajang ya ai (sh) laika ka lu na matu ra ai lam ni hpe madi shadaw ya ai rai na re. Pawlu lu la wa ai madi shadaw lam hte n-gun jaw lam ni gaw, zingri zingrat hkrum nna si dam jahkrat hkrum na hpang jahtum  aten ni hpe hkam sharang lu hkra shi hpe karum ya wa na re.

14-15. Kaga ni hpe tatut karum ya ai lam hte seng nna Mahte 7:12 gaw anhte hpe hpa sharin ya ai kun?

¹⁴ Mahte 7:12 hpe hti u. Yakhkak hkrum ai shaloi, tatut karum ya wa ai ni hpe anhte chyeju dum ga ai. N myit mada ai sha kawa si mat ai hpunau Rai Yan ndai hku tsun ai: “Yakhkak hkrum ai shaloi, ayan galaw nga ai lam law law hpe n lu galaw ai zawn rai chye ai. Tatut re ai karum shingtau lam gaw kaji kajaw zawn sha raitim pyi, grai akyu nga chye ai.”

¹⁵ Kaga ni hpe myit maju jung nna myit lawm yang, shanhte hpe karum ya lu ai tatut re ai lam ni hpe mu wa na re. Ga shadawn, Pita yan Ketarin hpe tsi gawk de shaga sa na ngu tsun da ai nauna gaw, sa shagu karum ya ai. Pita yan Ketarin gaw mawdaw n lu gau sai. Dai majaw, nauna gaw chyarang langai galaw da ya nna, hpunau nauna langai hpang langai gaw karum ya lu ai. Dai hku lajang ya ai gaw tang du ai kun? Ketarin ndai hku tsun ai: “Anhte hpai da ra ai lit tsang mat ai zawn hkamsha ai.” Tatut madun ai na a tsawra myit gaw kade daram shalan shabran lam lu ai hpe ahpa atang hkum sawn la.

16. Shalan shabran ya ai hte seng nna Marku a kasi ningli hpe gara hku hkan sa lu ai kun?

¹⁶ Tsa ban langai na sape Marku gaw bungli law ai Hkristan langai re. Shi a amying re ai Marku Laika ka ai lit hte hpawn, ahkyak ai kaga magam lit ni mung nga ai. Marku gaw Pawlu hpe shalan shabran ya ai aten ni mung nga ai. Dai majaw, Pawlu gaw Marku hpe wanglu wanglang karum hpyi na matu n htingnut ai re. Kawoi dwi sat hkrum ai majaw hkamsha nga ai Anjela gaw, shi hpe myit masin mahkra hte shalan shabran ya wa ai ni hpe chyeju dum ai lam ndai hku tsun ai: “Teng sha karum ya mayu ai manang ni gaw, ga sa shaga na matu loi ai. Shanhte gaw karum ya na matu n htingnut ai zawn re.” Anhte hkum anhte ndai hku san mai ai: ‘Ngai gaw hpunau nauna ni hpe myit masin mahkra hte shalan shabran ya na matu tatut re ai lam ni hte karum ya mayu ai wa re ai ngu masha ni chye ai kun?’

17. 2 Korinhtu 1:3, 4 hpe myit sumru ai gaw kaga ni hpe shalan shabran ya na matu gara hku shadut ya lu ai kun?

¹⁷ Shalan shabran lam ra ai hpunau nauna ni hpe tam na matu n yak ai. Kaga ni anhte hpe  shalan shabran ya ai lam ni hpe sha anhte bai tsun dan mai ai. Kawoi dwi n nga mat ai nauna Nino ndai hku tsun ai: “Yehowa akyu jashawn ai hpe anhte ahkang jaw na nga yang, anhte hpe akyu jashawn nna kaga ni hpe shi shalan shabran ya lu ai.” (2 Korinhtu 1:3, 4 hpe hti u.) Hpransit ndai hku tsun ai: “2 Korinhtu 1:4 hta lawm ai lam ni gaw teng sha jaw ai. Anhte lu la ai shalan shabran lam ni hpe kaga ni hpe bai tsun dan lu ai.”

18. (a) Nkau mi gaw shalan shabran ya na matu hpa majaw htingnut chye ai kun? (b) Kaga ni hpe tang du hkra gara hku shalan shabran ya lu ai kun? Ga shadawn tsun dan u.

¹⁸ Htingnut nga tim pyi, anhte maga hku nna karum ya na matu shawng galaw ra ai. Ga shadawn, shalan shabran lam ra ai marai langai ngai hpe hpa tsun na, hpa galaw ya ra na hpe n chye ai mung rai na re. Myitsu salang Paw gaw kawa si mat ai hpang shi hpe shalan shabran ya wa ai nkau hpe bai myit dum ai. “Sa shalan ya na matu n loi ai hpe ngai chye ai” ngu shi tsun ai. “Shanhte hpa tsun ra na hpe n chye ai. Raitim, shalan shabran ya mayu ai, madi shadaw ya mayu ai myit hpe ngai chyeju dum nga dingyang re.” Laja lana re ai nnang nawn byin ngut ai hpang hpunau Htejun ndai hku tsun ai: “Nnang nawn byin ngut ai hpang, ngai hpang de shagun ai laika shagu hpe gaw ngai n matsing sai. Raitim, ngai hpe lanu lahku wa ai hpe gaw dum nga ai.” Masha ni hpe lanu lahku ai lam madun yang, atsawm sha shalan shabran ya ai ni anhte byin lu ai.

19. “Shalan shabran ya ai ni” byin na matu hpa majaw nang dawdan da ai kun?

¹⁹ Hpang jahtum nhtoi ni wa sai hte maren, mungkan a masa ni gaw grau grau sawng wa nna, prat hta grau yakhkak wa ai. (2 Tm 3:13) Anhte gaw n hkum tsup nna, mara ni galaw chye ai majaw, shalan shabran lam matut nna ra na re. Kasa Pawlu gaw hpunau nauna ni kaw nna shalan shabran lam lu la ai majaw, shi a aprat jahtum du hkra sadi dung lu wa ai. Sadi dung ai Aristarku, kamhpa mai ai Tuhkiku hte karum ya mayu ai Marku zawn anhte byin lu u ga. Dai hku galaw yang, hpunau nauna ni hpe makam masham ngang kang hkra anhte karum ya lu na re.​—1 Ht 3:2, 3.