Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 2

Num Bɛɛ Nɔla Ma Mala Chaaŋaa Numaa Laalaŋnda

Num Bɛɛ Nɔla Ma Mala Chaaŋaa Numaa Laalaŋnda

“Puaa haa nda koni cho . . . wallo a ya latulu le tosaa mi Mɛlɛka o wa masaa ŋwaŋnda chiee choo . . . ni. Puaa haa a mala ya bɔɔ.”​—KOLO. 4:​11.

CHONDII 90 Ŋ Dɛɛniaŋ Vellaa Velle

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Simulta kuɛɛ cho yɛ wanaa Chɛhowaa a bɔɔbɔɔ komallo?

CHIEEŊNDO balɔɔ silɔ, wanaa Chɛhowaa a bɔɔbɔɔ cho o simultaŋ bɛŋgu tau nduyɛ mi keŋ tosa ma tambu kɔl. Baa a che niŋ pa wanaa waa ndoo o kunda numndo niŋ? Kilisiɔŋnda apum cho saŋgaa a naa wɔɔŋ wɔɔŋndo. Apum cho mɔnɛi biyɔɔ le piɔm wana nda kaala wo. Acheleŋnda cho a kɔl tambɛiyo le mɛɛ waŋndo o yuŋgu ndaa niŋ ɔɔ chaaŋ nda kpɛɛluŋndo mal tonyaa yɛ. Apum cho vɛlɛ saŋgaa le mɛɛ kpundɛlaŋ la cho nda komallo yɛ. Puaapiliaa a ndepiliaa haa kpou yeema kɔl dɛɛniaa. Vɛɛ naŋ mala yɛ nda?

2. Le yɛɛ Pɔɔl ndoo yeema yɛ kɔl dɛɛniaa teleŋndaŋ lapum?

2 Teleŋnda bɔɔbɔɔ, yoomu Pɔɔllo wa bɔɔ o kpundɔɔ niŋ. (2 Kɔliŋ. 11:​23-28) Nyɛ nɛiyaa wa vɛlɛ ndu o ŋdial “mɛɛ yuɛi i huau nuaa waŋndo yɛ.” Naapum kɛndiaa lepɛŋndo yuɛi keŋ wa ni. (2 Kɔliŋ. 12:​7) Nduyɛ mbo tambu kɔl mɛɛ Demasi, puaapilɛnɔ ndoo tosa wallo a ndu latulu wo faŋaŋ ndu kɔɔli. Kanifuule, mi “Demasi muli kɔllo o yeemɛi nyɔɔŋ chieeŋ nanuŋ.” (2 Timo. 4:​10) Kilisiɔŋnɔ pɔyaŋ ndoo nɔ kɔl simulaa wo Pɔɔl wa ni nduyɛ, mi ndoo mala acheleŋnda teleŋ o teleŋ. Kɛ a koŋ kpou, mi ndoo tambu kɔllo teleŋndaŋ lapum.—Luomaŋ. 9:​1, 2.

3. Nɛɛ yaa Pɔɔl sɔla yɛ kɔl dɛɛniaa a malaa o ba?

3 Mi Pɔɔl sɔla kɔl dɛɛniaa a mala ndoo yeema wo. Vɛɛ o looku yɛ ndu sɔla? Mi Chɛhowa soliŋ nyina ndɔ diandaa kpeku le ndu yoomuaŋ lueiyo. (2 Kɔliŋ. 4:​7; Filipi. 4:​13) Mi Chɛhowa soliŋ vɛlɛ chaaŋaa nduaa Kilisiɔŋnda kpeku le ndu kɔl dɛɛniaa kioo. Mi Pɔɔl dimi maa chaaŋaa nduaa nda wa kaŋ wallo latulu wa apum ‘mala ndu bɔɔ.’ (Kolo. 4:​11) O nda tɛɛŋ, a o pɛl diolaŋ nda wa Aluitakɔɔ, Tichikɔɔ, a Maki ni. Ma luei Pɔɔl yoomuaŋ tau, nduyɛ ma mala ndu le mbo biuŋ nyɛpalaa. Suliŋnda kuɛɛ mala yɛ Kilisiɔŋaa yaawa haa le ndu kɔl dɛɛniaa kioo? Vɛɛ naŋ tuallɛ taamasi ndaa kɔɔli te ŋ wa pɛ dɛɛniaŋndo vellaa velle?

WA WANA MALAA ŊWAŊ MAA ALUITAKƆƆ

Maa Aluitakɔɔ, ŋ chɔm maa ŋ kaala puaapiliaa a ndepiliaa naa te ŋ holnuŋ nda pɛ a teleŋnda “dɛnɛla palaa laŋ” la komal nda wo (Tofa pɛlta 4-5) *

4. Yɛɛ chɔm yɛ maa Aluitakɔɔ feŋaŋ Pɔɔl kɔɔli le?

4 Kilisiɔŋnɔ fula Tɛsalonaika o lɛŋnde Masidooniaaleŋ niŋndo Aluitakɔɔ wa ni nduyɛ, o feŋaŋ Pɔɔl kɔɔli le. Teleŋ tase Baabuiyo soo a Aluitakɔɔ okɔɔ wo wa teleŋ Pɔɔl kuɛ Ɛfisɔɔ wo ni. Hei yɔŋnuŋ a teleŋ yaa ndɔ Pɔɔl kuɛ balɔɔ lemisiɔnalueiyo wo. Mi wanaa wɔɔŋnda bii Aluitakɔɔ teleŋ nda wa balɔɔ nda Pɔɔl lo. (Walta. 19:​29) Mɛɛ nda mal Aluitakɔɔ, siooŋii bii ndu mbo faŋaŋ Pɔɔl balɔɔ kɔɔli le. Mɛɛ paŋgoŋ hiou ŋtiŋ, Aluitakɔɔ wa wɔ latulu a Pɔɔl o Kilisi niŋ, mi che bɛɛ yaamɔɔwaa ndaa wa kindiŋndo le Pɔɔl diyɔɔ. (Walta. 20:​2-4) Naapum a wɔsi 58 C.E. mɛɛ nda kuɛ a Pɔɔl o biyɔɔ niŋ Luom, mi Aluitakɔɔ liila ndu o tiŋ vilɛi koŋ niŋ. Mɛɛ nda wa kɔlaŋ, mi dɛndɔɔ kei kɔɔlu a nda. (Walta. 27:​1, 2, 41) Wana che pɛ maa mɛɛ nda fuuluu Luom, nda Pɔɔl wa o chiɛi manyumndo niŋ ni le teleŋ tiŋ. (Kolo. 4:​10) A tonya, mi Pɔɔl sɔla kɔl dɛɛniaa nduyɛ mbo naŋ kɔl tau le chaŋyɛi waa naa nɔɔ!

5. Vɛɛ naŋ holnuŋ yɛ chaaŋaa naa a mɛɛ Pulɔwaa 17:​17 dimi yɛ?

5 Maa Aluitakɔɔ, ŋ nɔ miŋ holnuŋ puaapiliaa a ndepiliaa naa o cho ko a teleŋnda kɛndɛlaŋ te, kɛ a teleŋnda “dɛnɛla palaa laŋ” bɛɛ. (Nuawɔ Pulɔwaa 17:​17, NW.) O yɔŋ bɛɛ mi bahawɛi komal puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔ naa wo hiou ndu choo, o yeema wɔ naa kɔl dɛɛniaa o ba. Mi Filaŋsɛɛ, * o kala ndɔ a finya ndɔ vi o paŋguŋ yaa bɛŋgu a naa kaŋsɛiyo wo dimi aa: “I laalaŋ maa mi nyɛpalaa kala kala komal naa wo saaŋgiaa naa le teleŋ vilɛi. Mi che bɛɛ nyɔɔ viou niŋ chɔŋ a teleŋ wanaa velu ya wa vi wo, kɛ I naŋ bɔɔ kɔl le mɛɛ chaaŋaa niaa sina maa I cho wɔ a kɔl tambɛiyo nduyɛ ma wa ya dɛɛniaa yɛ.”

6. Yɛɛ wanaa holnuŋ chaaŋaa ndaa wa tosa yɛ le nda?

6 Mi wanaa holnuŋ chaaŋaa ndaa wa soliŋ teleŋ ndaa a yoomuma ndaŋ kpeku le puaapiliaa a ndepiliaa ndaa malaa. Le taamaseliiyo, mi wana chiɔuwaa dimul puaapilɛnɔ pilɛ diolaŋ aa Pitɛ maa naa cho ndu wo cho ndu diyɔɔ suŋ. Mi Kateliŋ laa ndɔ dimi aa: “Mi puaapilɛnɔ pilɛ o kunda naa niŋ nda laa ndɔ liila naa o wana chiɔuwaa kɔ saaluŋ naa Pitɛ wo hoo lo. Chɔŋ niŋ a paaleleŋ, ma kɛɛsiaa le ma wa a naa latulu le miŋ biuŋ simul kala kala koŋ, nduyɛ miŋ veelu nda teleŋ o teleŋ naŋ hau pɛ ba.” O cho bɔɔ suɛi kɔl dɛɛniaa le miŋ nɔ chaŋyaŋ mala naa miŋ biuŋ simulta naalaŋ ndo!

WA WANA WANA TIINDAŊ MAA TICHIKƆƆ

Maa Tichikɔɔ, ŋ wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋ te ŋ wa pɛ a bɛɛndiaŋ le wanaa bahawɛilaŋ la komalla malaa (Tofa pɛl 7-9) *

7-8. A mɛɛ Kolosiaŋnda 4:​7-9 dimi yɛ, yɛɛ chɔm yɛ maa Tichikɔɔ wa wana wana tiindaŋ?

7 Kilisiɔŋnɔ fula Eesiaa o lɛŋnde Luomaŋndeŋ niŋndo Tichikɔɔ wa ni nduyɛ, ndu bɛɛ feŋaŋ Pɔɔl kɔɔli le. (Walta. 20:​4) Naapum a wɔsi 55 C.E., mi Pɔɔl mala le nyɛsɔlaa puaapiliaa chuuŋgiaa wo dɔwɔɔ naapilɛ le puaapiliaa wa Chudiaa wa malaa. Nduyɛ, wana che pɛ maa mbo soliŋ Tichikɔɔ kpeku le malaa le chuuŋgiaa koŋ biyɔɔ. (2 Kɔliŋ. 8:​18-20) Okoŋ kɔɔli, mɛɛ nda wou Pɔɔl o chiɛi manyumndo niŋ Luom teleŋ tasoo, Tichikɔɔ ndoo viam a yooŋgulaŋ ni. Mi Tichikɔɔ ndoo kuɛ a yaula kɔl dɛɛniaala Pɔɔl ndoo poonyiaa o kundala wa Eesiaa laŋ niŋ kpou.—Kolo. 4:​7-9.

8 Pɔɔl ndoo tiindaŋ bɔɔ Tichikɔɔ. (Tai. 3:​12) O cho Kilisiɔŋnda kpou le wanaa tiindaŋ maa Tichikɔɔ a teleŋ koŋ te. O teleŋ diiŋ ndɔ nda wou Pɔɔl o chiɛi manyumndo niŋ naapum a wɔsi 65 C.E. wo, mi Pɔɔl poonyiaa maa mi Kilisiɔŋaa bɔɔbɔɔ o Eesiaa niŋ kɛɛ le ndu holnɔŋndo. Kɛlɛŋgaa siooŋnde wa nda ni le wanaa simul tonyaa wa. (2 Timo. 1:​15) Kɛ, mi Pɔɔl tiindaŋ Tichikɔɔ nduyɛ mbo ke ndu vɛlɛ wali cheleŋ. (2 Timo. 4:​12) Mi Pɔɔl naŋ kɔl tau le chaŋyɛi kɛndɛi nɔɔ maa Tichikɔɔ.

9. Vɛɛ naŋ tuallɛ taamasi Tichikɔɔ wo kɔɔli?

9 Ŋ nɔla miŋ tol taamasi Tichikɔɔ wo kɔɔli te ŋ wa pɛ wanaa wana tiindaŋ. Le taamaseliiyo, ŋ nɔ ko miŋ wa lɔɔlaŋ yomɔɔ le puaapiliaa a ndepiliaa naa cho o bahawɛiyo niŋnda malaa le, kɛ ŋ nɔ miŋ tosa nyɛ le nda. (Maa. 5:​37; Luku 16:​10) Te wanaa cho o bahawɛiyo niŋnda sina pɛ maa ŋ cho a bɛɛndiaŋ le nda malaa, mi kɔllo naŋ nda tau. Mi ndepilɛnɔ pilɛ tɛɛsiaa le sabu naŋ dimi lende wo. Mbo dimi aa, “Buulaŋ ve num te kanifuule, a sina maa wana dimi le num malaa wo cho num mala a teleŋ ŋ yeema malaa wo.”

10. A mɛɛ Pulɔwaa 18:​24, dimi yɛ, nɛɛnɛ o ba wanaa cho o simullo bɛŋgu ɔɔ a kɔl tambɛiyo wa sɔla yɛ kɔl dɛɛniaa?

10 Mi wanaa cho a kɔlta tambɛilaŋ nda sɔla kɔl dɛɛniaa te a dimul pɛ chaaŋ nda nda tiindaŋndo nyɛ cho nda o kɔl lo. (Nuawɔ Pulɔwaa 18:​24.) Mi Bichee tambu kɔl tau mɛɛ po ndɔɔ sɔla solioo o kundaa niŋ. Mbo dimi aa, “Yaa yeema mi dimul wana ya tiindaŋndo nyɛ wa ya o kɔl lo.” Mi dikeŋnaŋ Kalɔs bɛɛ ndoo nɔ o kunda leKilisiɔŋndo niŋndo hialuŋ ndu mɛɛ o tosa biondɔŋndo opum. Mbo dimi aa, “Yaa yeema mi dimul wana ya tiindaŋ maa o kɔɔsa ya niŋ te wo nyɛ wa ya o kɔl lo.” Mi Kalɔs saaluŋ maa bɛnduaa cho wanaa ndoo nɔla mbo tiindaŋ nda ni nduyɛ ma mala ndu a bahawɛi ndɔɔ. Mbo sɔla vɛlɛ kɔl dɛɛniaa le sinaa maa wanaa taasiaa bɛnduaa cho ni nduyɛ maa a cho wana cheleŋ dimul nyɛ o dimul nda wo le.

11. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le mi chaaŋaa naa tiindaŋ naa?

11 Le mi chaaŋaa naa tiindaŋ naa, mɛɛ miŋ nɔ kaa biuwaŋndo. Mɛɛ Sana pɔnɔ ndɔ mal ndu, mbo sɔla kɔl dɛɛniaa tau chaaŋaa nduaa o ba mɛɛ o dimul nda nyɛ wa ndu o kɔl lo. Mbo dimi aa, “Mi ndaa biuŋ ya nilaŋ yaŋɔɔ, mi che bɛɛ mi yaa miŋgi sondoo o nyɛ pilɔɔ choo.” Num bɛɛ nɔla ma simnuŋ chaŋyɛi kɛndɛ te a yaŋ pɛ waŋndo nilaŋ nyɛkɛndɛi.

YƆŊGUŊ WULEE LE ACHELEŊNDA MALAA MAA MAKI

Mi kɛndɛi Maki wa Pɔɔl tosallo ve mala ndu mbo biuŋ, nduyɛ naa bɛɛ nɔ miŋ mala puaapiliaa naa te nyɛpalaa komal nda pɛ (Tofa pɛlta 12-14) *

12. Nɛɛ wa yɛ Maki, nduyɛ vɛɛ o chɔm yɛ maa ndoo yɔŋguŋ le acheleŋnda malaa?

12 Kilisiɔŋnɔ fula Chulusɛlɛmndo Maki wa ni, nduyɛ Chuunɔ o wa ni. Misiɔnalueinɔ waŋnda ndaa sina tau wo Baanabaa po finya ndɔ pɔmbɔɔ wa ni. (Kolo. 4:​10) Wana che pɛ aa yuŋgu Maki wo ndoo nɔ nyɛsɔlaa tau, kɛ Maki hendu nyɛm kiɔɔŋ a kaniei nyɛ tase o yoomu ndɔɔ niŋ te. Maki wa lɔɔlɔɔ o yɔŋgaŋ le acheleŋnda malaa o yoomu ndɔɔ niŋ. Nduyɛ o wa bɔɔ a kɔl kɛndɛ le keŋ tosaa. Le taamaseliiyo, mi Maki mala wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa Pɔɔl nda Pitɛ teleŋnda bɔɔbɔɔ le ma nɔla wali ndaa nɔ o kunda leKilisiɔŋndo niŋndo tosaa. Naapum nɛila ndoo mala nda laŋ latiŋ la wa kioo nda nyɛm ndaa hauba woŋ ni. (Walta. 13:​2-5; 1 Pitɛ 5:​13) Mi Pɔɔl dimi maa Maki wa “wallo a [ndu] latulu le tosaa mi Mɛlɛka o wa masaa ŋwaŋnda chiee choo,” nduyɛ maa o “mala [ndu] bɔɔ tau tau.”​—Kolo. 4:​10, 11.

13. Vɛɛ Timoti Diiŋ Ndɔɔ 4:​11 chɔm yɛ maa Pɔɔl ndoo nɔ balika melaa le wali Maki ndoo tosa paandu wo?

13 Maki wa waŋndo opilɛ o chaŋyaŋ kpɛɛluŋ Pɔɔl ndoo nɔ woŋ tɛɛŋ. Le taamaseliiyo, teleŋ mɛɛlaa nda wou Pɔɔl o chiɛi manyumndo niŋ Luom naapum a wɔsi 65 C.E. wo, o poonyial Timoti yau diiŋ ndɔɔ ni. O yau koŋ niŋ, mi Pɔɔl dimul Timoti le mbo kuɛ Luom nda Maki latulu. (2 Timo. 4:​11) Yeemɛi Pɔɔl ndoo nɔ le mi Maki kuɛ ndu ikɛi o teleŋ kala koŋ niŋndo chɔm kpendekele maa, ndoo nɔ balika melaa le wali Maki ndoo tosa paandu wo. Mi Maki mala Pɔɔl o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ, naapum a nyɛdiaa ɔɔ a nyɛm ndoo hauba woŋ le yaulaŋ poonyiaa. Naapum kɔl dɛɛniaa Pɔɔl sɔla koŋ ndo mala ndu ni mbo biuŋ o palɛi mɛɛlɛi ndoo nɔ le piɔmndo sɔlaa ve niŋ.

14-15. Vɛɛ Maatiu 7:​12 mala yɛ naa le sinaa nɛila naŋ mala acheleŋnda laŋ?

14 Nuawɔ Maatiu 7:​12. Te ŋ wa pɛ o nyɛkindilaa bɛŋgu, miŋ naŋ kɔl tau te acheleŋnda mala naa pɛ o nɛilaŋ lapum niŋ! Mi Luayaŋ, o finya ndɔ vi o lepilɛ niŋ kpe wo dimi aa, “Te nyɛpalaa komal num pɛ, mi yoomuaŋ ma chuu num fo le sɔɔŋ ŋ tosa paandu woŋ tosaa. Lelaŋ, te waŋndo mala num pɛ a teleŋ waa naa o yɔŋ bɛɛ aa o nɛi taaniŋndo niŋ, ma naŋ kɔl tau nduyɛ fɛŋ bɛɛ a puɛɛŋ a kɛndɛi nduɛi okɔɔ le.”

15 Te ŋ kɛsi pɛ kɔllo o puaapiliaa a ndepiliaa naa choo nduyɛ miŋ yiyaŋ a bahawɛila ndalaŋ okɔɔ, o wa tɛtɛlɛ le miŋ sina nɛila naŋ mala nda laŋ. Le taamaseliiyo, mi ndepilɛnɔ pilɛ yɔŋguŋ le waa Pitɛ nda Kateliŋ naŋ soo suŋ a nda okɔɔ wa liilaa o lapita kanifuule, ndaa nɔla lɛ kɔlaŋ a mɔmbillo le. Le hei, mi ndepilɛnɔ koŋ tosa kɛɛsiaa le mi puaapiliaa a ndepiliaa yɔŋguŋ o kunda ndaa niŋnda wa nda liilaa a teleŋ nda yeema kɔlaŋ o lapita wo. Baa mi kɛɛsiaa hoo mala nda pa? Mi Kateliŋ dimi aa, “Mi sinaŋ naŋ chaa wolɔɔla lusulɛilaŋ nda faŋa naa o lebol ni.” Loonuŋ maa a nɔla ma dɛɛniaa acheleŋnda kɔllo o yɔŋ bɛɛ aa sɔɔŋ taaniŋndoŋ ŋ tosal nda ni.

16. Yɛɛ sɔvɛ naŋ pɛɛku yɛ o taamasi Maki wo niŋ a kɔl dɛɛniaa yɔŋgoo okɔɔ?

16 A tonya, wana ndoo nɔ waltaŋ tau le tosaa o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋndo Maki wa ni. Le taamaseliiyo, ndoo nɔ le poonyiaa yau nɔ diola ndɔlaŋ ndo o Baabuiyo niŋ nduyɛ, ndoo nɔ vɛlɛ walta cheleŋ o kundaa niŋ. Kɛ a koŋ kpou, mi Maki nuuviaa teleŋndo le Pɔɔl kɔllo dɛɛniaa, nduyɛ Pɔɔl wa fɛɛsɛŋ le Maki nyunaa le malaa. Mi Aŋchɛla, o nda dii mama ndɔ wo bɛɛ naŋ kɔl tau mɛɛ acheleŋnda dɛɛniaa ndu. Mbo dimi aa, “Te chaaŋaa numnda yɔŋguŋ pɛ wulee le num malaa, o wa tɛtɛlɛ le ma soo o nda lo. A vi ŋdial le ya mala le nduyɛ siooŋii ve nda le.” Ŋ nyunaŋndɔ aa, ‘Baa waŋnda sina ya pa le yɔŋgɔŋndo wulee le acheleŋnda kɔllo dɛɛniaa o nɛila taaniŋ ndaŋ niŋ?’

I WA NUM O KƆL LE ACHELEŊNDA KƆLLO DƐƐNIAA

17. Vɛɛ yiyaŋndo o nyɛ dimiŋ o Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 1:​3, 4 niŋndo nyindu yɛ naa le acheleŋnda kɔllo dɛɛniaa?

17 Puaapiliaa a ndepiliaa yeema kɔl dɛɛniaa wa cho tau o kundala naalaŋ niŋ. Ŋ soliŋ diomnda nda dɛɛniaa naa paandu kɔllo laŋ kpeku le acheleŋnda dɛɛniaa. Mi Nino, ndepilɛnɔ mama ndɔ vi wo dimi aa: “Chɛhowa nɔla mbo soliŋ naa kpeku le acheleŋnda kɔllo dɛɛniaa te ŋ chɛl pɛ.” (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 1:​3, 4.) Mi Filaŋsɛɛ naŋ soo suŋ a ndu okɔɔ wo dimi aa: “Nyɛ dimiŋ o Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 1:​4 niŋndo cho bɔɔ tonya. Ŋ nɔla miŋ dimul acheleŋnda diomnda kɔl dɛɛniaala naŋ sɔla niŋndaŋ.”

18. (a) Le yɛɛ waŋnda apum yɔŋ yɛ siɔmbulaŋ le waŋndo kɔllo dɛɛniaa? (b) Vɛɛ naŋ nɔla yɛ miŋ dɛɛniaa acheleŋnda kɔllo? Chɔmndɔ taamaseliiyo.

18 O yɔŋ bɛɛ mi siɔmbulaŋ la wa naa, ŋ nɔ miŋ nuuviaa nɛilaŋ le acheleŋnda malaa. Le taamaseliiyo, naapum mi siɔmbulaŋ la wa naa kanifuule ŋ sina nyɛ naŋ nɔ miŋ dimul ɔɔ tosa le wana nyɛpalaa komallo le. Mi bɛndu kunda nɔ diolaŋ aa Pɔɔllo loonuŋ mɛɛ acheleŋnda ke ndu kɔl dɛɛniaa yɛ a teleŋ finya ndɔ vi wo. Mbo dimi aa: “I ve bɛɛŋ le mi waŋnda huŋ soo o ya lo le. Ndaa sina nyɛ kpeekpei ndaa dimul la wo le. Kɛ mi naŋ kɔl tau le mɛɛ nda kindiŋ le ya kɔl dɛɛniaa kioo a ya malaa yɛ.” Lende koni i yɔŋnuŋ a puaapilɛnɔ pilɛ diolaŋ aa Tachɔŋ ni, o lɛŋndeŋ le nyiiya o fondaŋ ndaa wo. Mbo dimi aa: “I loonuŋ yooŋgula waŋnda yɔŋ ya kpou o teleŋ koŋ niŋndo le. Kɛ mi loonuŋ maa ndaa buulaŋ tau a ya okɔɔ nduyɛ ndaa yeema le sinaa mɛɛ ya cho yɛ.” Ŋ nɔla miŋ dɛɛniaa acheleŋnda kɔllo te ŋ chɔm pɛ maa ŋ buulaŋ le nda.

19. Le yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma kɛɛsiaŋ o kɔl le chaaŋaa numaa laalaŋnda malaa?

19 Mɛɛ naŋ sɔɔŋguu o mɛɛlula chieeŋndo hoo ikɛi fau, lende koni o cho hiouwɔɔ lachi a wɔuleŋ ni nduyɛ mi yoomoo chɔɔlu kalu. (2 Timo. 3:​13) Le mɛɛ naŋ cho wanaa lahakiaa nduyɛ miŋ benduŋ teleŋ o teleŋ yɛ, ŋ cho wa lɔɔlɔɔ a yeemɛi le kɔl dɛɛniaa sɔlaa. Mi Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo biuŋ sɔɔŋ palaŋ kei ndu choo woŋ haaa a yoomu ndɔɔ mɛɛlulaŋ. Nyɛ mala ndu mbo biuŋ ndo opilɛ wa kɔl dɛɛniaa o sɔla chaaŋaa nduaa Kilisiɔŋnda o ba wo ni. Maa ŋ waŋnuŋ wanaa mala ŋwaŋ maa Aluitakɔɔ nduyɛ miŋ wa wanaa wana tiindaŋ maa Tichikɔɔ. Ŋ waŋnuŋ a yɔŋgaŋ wulee le acheleŋnda malaa maa Maki. Te ŋ tosa lende pɛ, mɛɛ ŋ cho puaapiliaa a ndepiliaa naa mala le ma hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo o laalaŋndo choo.—1 Tɛsa. 3:​2, 3.

^ pɛl. 5 Mi Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo sɔla simultaŋ tau o yoomu ndɔɔ niŋ. A teleŋnda kala kalalaŋ, mi chaaŋaa nduaa nda wa wallo wa apum ndaa ke ndu kɔl dɛɛniaa tau. Ŋ cho yaasiaa suliŋndaŋ la yaa la mala nda ma simnuŋ wanaa chaa acheleŋnda dɛɛniaa nyɛkɛndɛiya. Ŋ cho vɛlɛ yaasiaa mɛɛ naŋ tual taamasi ndaa kɔɔli le acheleŋnda malaa o nɛila pɔmpɔmbɔlaŋ choo yɛ.

^ pɛl. 5 Diolaŋ lapum o buŋgɛi hei niŋ la siŋgaŋ.

CHONDII 111 Nyɛm Ke Naa Nyaaloo Woŋ

^ pɛl. 56 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Dɛndɔɔ kɔɔlu a Aluitakɔɔ nda Pɔɔl.

^ pɛl. 58 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Tichikɔɔ Pɔɔl ndoo tiindaŋ niŋ le kɔlaŋ a yaulaŋ o kundalaŋ niŋ.

^ pɛl. 60 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Mi Maki mala Pɔɔl o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ.