1. Antazi ci zino awawomvi wa kwe Yehova awa cisinka wakapitamo?

INSI YONSINYE, awawomvi wa kwe Yehova wakapita mu ntazi indekanendekane zino zikalenga wasakamikwa sana nu kuwa nu wulanda. Uzye na mwi wungwe muno mwawa muliko wamwi wano wakupita mu ntazi? Awanawitu na wankazi wamwi wakalwalilila nkaninye, wanji nawo wawa nu wulanda pa mulandu wakufwilwa wino watemwa. Wanji nawo wakawa nu wulanda nga ca kuti e lupwa lwawo nanti e ciwuza waleka ukuwombela Yehova. Ne wanji wakaponelwa na masanso amalekanelekane. Wonsinye wa-a awanawitu na wankazi wakalondekwa uwa kuwasansamusya. Uzye tungawasansamusya wuli?

2. Amulandu ci wuno impindi zimwi e Paulo walondanga uwa kumuwomelezya?

² Umutumwa Paulo wapitanga mu ntazi izilekanelekane. (2 Kor. 11:23-28) Swinya walinji nu ‘munga mu muwili,’ akuli ukuti pamwi kwalinji indwala yino yamucuzyanga. (2 Kor. 12:7) Impindi yinji wafupuzilwe pano e Demasi wamusile pa mulandu ‘wakutemwa ivya mu nsi.’ (2 Tim. 4:10) E Paulo walinji amusipe swinya wawisile amano pa kwavwa wanji, lelo impindi zimwi walondanga uwa kumuwomelezya.​—Roma. 9:1, 2.

3. Uzye e Yehova wawomelezizye wuli e Paulo nu kumwavwa?

³ E Paulo wa muwomelezyanga nu kumwavwa. Uzye wamwavwanga wuli? E Yehova wawomvyanga umuzimu wakwe uwutele pa kwavwa e Paulo. (2 Kor. 4:7) Swinya wawomvyanga na Wina Klistu wawuye. E Paulo walanzile pa Wina Klistu wamwi wano wawombanga nawo ukuti “wamwavwanga nkaninye.” (Kolo. 4:11) Pe wa-a walumbuzile Alistaaki, Tukiki ne Marko. Wamuwomelezyanga nu kumwavwa ukutwalilila ukusipicizya.  Uzye amiwele ci yino wa-a Awina Klistu watatu walinji nayo yino yalenzile wawomelezyako wanji? Uzye tungacita wuli pa kuti na sweswe tuwawomelezyako wanji nu kuwasansamusya?

4. Uzye e Alistaaki walanjizizye wuli ukuti walinji we ciwuza wa cisinka kwe Paulo?

⁴ E Alistaaki walinji amwina Makedoniya wino wafumile ku Tesalonika. Vino wacisile vyalanjizizye ukuti walinji we ciwuza wa kwe Paulo uwa cisinka. E Baibolo yalanda pe Alistaaki umuku wa kutalicila pano Paulo watandalizile umusumba wa Efeso pa wulendo wa wumishonari uwa citi tatu. Pano kwalinji icimvulunganya mu musumba, e Alistaaki wamulemile pano wawombanga ponga ne Paulo. (Imili. 19:29) Walile wamufumya mu cifungo atasamazile Paulo, lelo watwalilizile ukuwomba nawe. Pano papisile imyezi yimwi lyo wali ne Paulo mu Grisi, watwalilizile ukuwombela ponga ne Paulo nanti ca kuti awantu walondanga ukukoma e Paulo. (Imili. 20:2-4) Pano wanyefile Paulo nu kumutuma ku Roma mu ma 58 C.E., e Alistaaki wamusucilizile pe wo-o uwulendo uwutali, swinya watwalilizile ukusipicizya na pano wamwezile mu wato. (Imili. 27:1, 2, 41) Cikaloleka ukuti pano wafisile mu Roma, watwalilizile ukwikala ne Paulo mu cifungo. (Kolo. 4:10) Fwandi tutanga tuvwilike ukuti e Paulo wawomelezizwe nkaninye kwe vino we-e ciwuza wakwe wacisile!

5. Ukulingana ni Imilumbe 17:17, tungalanjizya wuli ukuti swe viwuza vya cisinka?

⁵ Na sweswenye tungakolanya Alistaaki, nga ca kuti twatwalilila ukuwa iviwuza vya cisinka ku wanawitu na wankazi pano ivintu vizifile na pano wakupita “mu ntazi.” (Wazyani Imilumbe 17:17.) Na pano intazi yasila nye, tuzipizile ukutwalilila ukuwasansamusya. Wa Frances, * wano wafwizilwe awakwasi wonsinye wawili mu myezi vye yitatu, walanzile ukuti: “Pakazimba pa kuti uyiwilile ku ntazi inkulu nga yacitika. Nkasalifya nkaninye pe vino awanawitu watwalilila ukunjavwa, amuno wamanya ukuti ncili nkakwivwa uwuwi nanti aca kuti pazimba pano awakwasi wane wafwizile.”

6. Uzye ukuwa awa cisinka kukatwavwa ukucita cani?

 ⁶ Waciwuza wa cisinka wakayipelesya ukwavwa awanawitu na wankazi. Ku ca kulolelako, pano umwanawitu uwi zina lya kuti Peter wamuzanile ni ndwala yino yalinji nu kumukoma zuwa, umuci walanzile ukuti: “Awatwalane wamwi watutwite ku cipatala kuno e dokota wayile atulondololela pa ndwala ya kwa Peter. Wa-a awatwalane walile wivwa vye vino e dokota wanenile wa Peter, wapinguzilepo ukuti walitwalilila ukutwavwa pa kuti tuwe na maka ya kusipicizya. Wonye wo-o avino watwalilila ukucita.” Ala longo nkaninye ukuwa na wanawitu na wankazi wano wakatwavwa ukusipicizya intazi!

7-8. Ukulingana na Wakolose 4:7-9, uzye e Tukiki walanjizizye wuli ukuti walinji Amwina Klistu wino wanji wangasuwila?

⁷ E Tukiki walinji Amwina Klistu wino wafumile ku Roma mu Asia wino e Paulo wasuwizile nkaninye. (Imili. 20:4) Mu ma 55 C.E., pano Paulo wapekinye ukuti walonganike indalama zya kwavwa awanawitu mu Yudea, cikaloleka ukuti e Paulo wawomvizye Tukiki ukuwomba wo-o umulimo. (2 Kor. 8:18-20) Impindi yinji pano e Paulo wamunyefile umuku wa kutalicilapo mu Roma, e Tukiki awino Paulo watumanga ukutwala amakalata ya kuwomelezya amawungwe ya mu Asia yano walembanga.​—Kolo. 4:7-9.

⁸ E Tukiki watwalilizile ukuwa e ciwuza wa cisinka kwe Paulo. (Tait. 3:12) Asa Wina Klistu wonsinye pe yoyo impindi wano wasintilizilwepo ndi vino Tukiki. Mu ma 65 C.E., pano e Paulo wamunyefile umuku wa citi wili, walemvile ukuti Awina Klistu awavule mu citungu ca Asia wamukankambanga, pamwi cino calenzile watinanga awantu wano walwisyanga umulimo wa kuwizya. (2 Tim. 1:15) Lelo e Paulo wasuwizile nkaninye e Tukiki ica kuti wamupile nu mulimo wunji. (2 Tim. 4:12) E Paulo wasalifyanga nkaninye ukuwa ne ciwuza muzima ndi vino Tukiki.

9. Uzye tungakolanya wuli e Tukiki?

⁹ Tungakolanya Tukiki nga tukutwalilila ukucita vino vingalenga awanawitu watusuwile  pano wakupita mu ntazi. Ku ca kulolelako, nga ca kuti awanawitu na wankazi waponelwa ni ntazi tusilanda vye ukuti tukulonda ukuwavwa lelo tukacitapo cimwi. (Mat. 5:37; Luka 16:10) Nga ca kuti wano wali ni ntazi wamanya ukuti twandi tuwavwe wakawomelezwa nkaninye. E nkazi wumwi walondolozile ukuti, “Kusiwa nu kutunsya umwezo nga umanyile ukuti wino akulayile wandi aficilisye vino alanzile.”

10. Ukulingana na vino Imilumbe 18:24 yikalanda, akwinye kuno wano wali ni ntazi wangafumya ukwavwa?

¹⁰ Wano wakupita mu ntazi nanti wano wafupuzilwe wakakwivwa icete nga wasimicilako wino wasuwila vino wakupitamo. (Wazyani Imilumbe 18:24.) Wa Bijay watili: “Pano umwana wane wawinzilwe, nalondanga vye ukuwa ponga na wino ningasimicila vyonsinye vino vyalinji ku mwezo.” Wa Carlos nawo walile wawapoka umulimo mwi wungwe pa mulandu na vino waluvinye, walanzile ukuti, “Nalondanga vye e ciwuza wino ningasimicilako vyonsinye ivya pa mwezo ukwasowa ukutina cimwi.” Wasimicizileko waeluda swinya wamwavwizye ukuwombela pa ntazi yino wakweti. Watemilwe ukumanya ukuti waeluda watatalisile ukutandanya ilyasi.

11. Uzye tungacita wuli pa kuti awanawitu watusuwila nu kutusimicila vino wakupitamo?

¹¹ Ukutepwa kulilenga awanawitu watusuwile swinya waliwatusimicila na vino wakupitamo. Mulole cino cacitisile kwe Zhana pano e wakwakwe wapondosile. Wasimisile ukuti: “Waciwuza wane wakutikanga sana swinya watancilinganyanga pano nkulanda, nanti aca kuti impindi zimwi nanyocezyanga ivili vyonganye.” Tungalanjizya ukuti swe waciwuza wazima nga ca kuti tukuwikako sana amano pano wakutusimicila vino wakupitamo.

12. Uzye e Marko walinji weweni, swinya walanjizizye wuli ukuti walondanga ukuwombela wanji?

¹² E Marko walinji Amwina Klistu umuYuda wino wafumile ku Yerusalemu. Swinya walinji we lupwa lwa kwe Banabasi wino walinji we mishonari. (Kolo. 4:10) Cikaloleka ngati e Marko wafumile mu lupwa luno lwakweti ivyuuma, lelo weni wawisile vye amano pa kuwombela Yehova. Atatezile aleke ukuwombela awanawitu swinya watemilwe sana ukuwombela wanji. Ku ca kulolelako, impindi imvule pano umutumwa e Paulo nu mutumwa Peter wawombanga imilimo yawo wawanga ne Marko. Afwile awino wawakalilanga ivya kulya, ukuwavwambila umwakwikala nu kuwapekanizizya vinji vino vyalondekwanga. (Imili. 13:2-5; 1 Pet. 5:13) E Marko walinji pe wano Paulo walanzilepo ukuti “tukawomba nawo umulimo wa Wufumu wa kwe Leza swinya wakanjavwa nkaninye.”​—Kolo. 4:10, 11.

13. Uzye iwaliko lye 2 Timoti 4:11 likalanjizya wuli ukuti e Paulo wasalifyanga pa milimo yino Marko wamuwombelanga?

¹³ E Marko ne Paulo wizile awakundana nkaninye. Ica kuti mu ma 65 C.E., pano wanyefile Paulo umuku wa kulecelezya ku Roma, e Paulo walembezile e Timoti kalata wa citi wili nu kumunena ukuti atiza asye Marko pa kuya mukumulola. (2 Tim. 4:11) Ukwasowa nu kuvwilika e Paulo wasalifyanga nkaninye pe vino Marko wamwavwanga. Awuli umulandu wuno wamulondanga na pe wonye umuku. Pa milimo yino Marko wawombanga pafwile palinji nu kumuvwambila ivya kulya, ni vya kuwomvya pa kulemba amakalata. Vyonsinye vyo-o vifwile vyavwizye sana e Paulo ukutwalilila ukusipicizya ukuficila na pano wizile awamukoma.

14-15. Uzye iwaliko lye Mateyu 7:12 likatwavwa wuli ukumanya vino tungavwa wanji mwe vino wakulonda?

 ¹⁴ Wazyani Mateyu 7:12. Ala tukasalifya nkaninye pe vino awanawitu na wankazi wakatwavwa pano tukupita mu ntazi! E Ryani wino yisi wafwile mu wusanso walanzile ukuti, “Nga ca kuti uli ni ntazi cikawoma ukuwomba ni milimo imipepuke nye. Fwandi awanawitu na wankazi ndi wakwavwa nanti amututicinye pano ukucula, kusiwa ukwiwilila.”

¹⁵ Nga ca kuti tukuwika amano kwe wanji, tuliwamanya vino wakusowezya na muno tungawavwa. Ku ca kulolelako, e nkazi wumwi wasozilepo ukutalika ukutwala wa Peter na wa Kathryn wano tulanzilepo papela ku cipatala. Pa mulandu wa kuti watalinji na maka yakupisya motoka, we-e nkazi watantisile ukuti walecelana na wa mwi wungwe ukutwala wa Peter na wa Kathryn ku cipatala. Uzye acani cino cafumilemo? E Kathryn wasimika ukuti: “Twivwile ngati watutula iciiya icimwame.” Ukwasowa nu kuvwilika tungasansamusya awanawitu na wankazi na mutuntu ututici nye.

16. Acani cino tukasambililako kwe Marko pa kwavwa wanji?

¹⁶ E Marko nawenye walinji ni vya kucita ivivule. Wawombanga imilimo imicindame mu mulimo wa kwe Yehova, ukusanzyako nu kulemba Ilandwe lino linikwa izina lyakwe. Lelo nanti ciwe wowo wasyangako impindi ya kuwomelezya nu kusansamusya Paulo ica kuti akavule awino Paulo wawomvyanga. E Angela acili akasalifya nkaninye pe vino awanawitu wamwavwizye nu kumusansamusya pano awantu wamwi wakomile mbuya wakwe. Walanzile ukuti: “Ilivule wano wakulonda ukukwavwa wakayipepusya nkaninye pa kuti wakwavwe, wakaloleka nu kuloleka ukuti wakulonda ukukwavwa swinya wakasipa.” Fwandi cingazipa ukuyiwuzya ukuti, ‘Uzye awanawitu na wankazi wamanya ukuti nkayikundila ukuwavwa?’

17. Uzye ukwelenganya sana pa mazwi yano yawa pe 2 Wakorinte 1:3, 4 kungatwavwa wuli ukusansamusya wanji?

¹⁷ Wano cingatupepucila ukwavwa nu kuwomelezya awanawitu na wankazi walyanye wano tukalongana nawo. Pamwi tungawomvya vilyanye  vino wanji watuwomelezizye pano twalinji ni ntazi. E Nino e nkazi wino wafwizilwe e mbuya wakwe walanzile ukuti: “E Yehova angatuwomvya ukusansamusya wanji nga ca kuti twayikundila ukuti atuwomvye.” (Wazyani 2 Wakorinte 1:3, 4.) Wa Frances wano tulanzilepo pa kutalicila nawo watili: “Amazwi yano yawa pe 2 Wakorinte 1:4 aya cisinka sana. Na sweswenye tungawomelezya wanji ukuwomvya vilyanye vino wanji wawomvizye pa kutuwomelezya.”

18. (a) Acani cino cingalenga wamwi ukutina ukusansamusya wanji? (b) Tungacita wuli pa kuti twasansamusya wanji? Landani ica kulolelako.

¹⁸ Pakwavwa wanji nu kuwasansamusya cikapinda ukusipa. Ku ca kulolelako, pamwi tungatina nu kulola ngati pasi cino tungalanda nanti ukucita cino cingawomelezya wano wakucula. E eluda, uwi zina lya kuti Paul, acili akakwizuka vino awanawitu na wankazi wasyupikanga pa kumusansamusya pano yisi wafwile. Walanzile ukuti. “Naweni nu kulola ukuti kweni awanawitu wakuwombesya ukwiza mukumbomelezya, nanti aca kuti watamanyanga ni vya kulanda pa kunsansamusya. Nkasalifya nkaninye pe vino welezyanga na maka ukumbomelezya.” Avino calinji na ku mwanawitu Tajon. Pa nsizi ya cizumanzi icikulu cino capisile, we-e umwanawitu walanzile ukuti: “Pe yo-o impindi nsikwizuka na mameseji yano awantu wandembelenga lelo cino nkakwizuka vye, aca kuti awanawitu na wankazi wambisileko sana amano, swinya lyonsinye walondanga ukumanya vino indi.” Nanti asweswenye, tungasansamusya wanji nga ca kuti tukuwawikako amano.

19. Amulandu ci wuno mukulondela ukutwalilila ‘ukwavwa’ awanawitu na wankazi?

¹⁹ Ivintu vyandi vyawipilako vye cila wanda pano tukuya ku nsilo ya kwe yo-o insi imbipe. (2 Tim. 3:13) Na sweswenye tuliwalonda uwa kutusansamusya nu kutwavwa nga twawa ni ntazi amuno swensinye tutapwililika. Muwakwizuka ukuti vino Awina Klistu wawomelezyanga e Paulo, avino vyalenzile atwalilile ukusipicizya ukufika na ku mfwa. Acino lekani swensinye tuwakwelezya na maka ukuwa awa cisinka ndi vino Alistaaki walinji, tuwasuwilwa ku wanawitu ndi vino Tukiki wasuwizilwe swinya tuwayikundila ukuwombela wanji ndi vino Marko wacitanga. Nga tukucita wo-o tuliwakwavwa awanawitu na wankazi ukutwalilila ukuwombela Yehova.​—1 Tes. 3:2, 3.