Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 2

Ná sandíkoyó-ini inkana

Ná sandíkoyó-ini inkana

“Na̱yóʼo kuití kúú na̱ chíndeétáʼan xíʼi̱n, ña̱ nátúʼunna xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱, ta na̱yóʼo va̱ʼaní sándi̱kona-inii̱” (COL. 4:11).

YAA 90 Ná chika̱a̱yó ndée táʼanyó

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1. ¿Ndáa nu̱ú tu̱ndóʼo yáʼa ku̱a̱ʼání na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱?

INÍÍSAÁ ñuyǐví ku̱a̱ʼání na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ yáʼana nu̱ú ku̱a̱ʼání tu̱ndóʼo. Sana xítoyó táʼan ña̱yóʼo nda̱a̱ ti̱xin congregación nu̱ú ndíka̱a̱yó. Ku̱a̱ʼání na̱ hermanoyó xóʼvi̱na xa̱ʼa̱ ña̱ ndeé ndóʼona á ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ iin na̱ veʼena. Savatuna, xóʼvi̱na xa̱ʼa̱ ña̱ xítona sándakoo na̱ veʼena á na̱ migona ña̱ ndasakáʼnuna Ndióxi̱. Ta savatuna, xóʼvi̱na xa̱ʼa̱ ña̱ ndeéní kóon sa̱vi̱ á xa̱ʼa̱ inkaka ña̱ kúu. Ta ndiʼi na̱ hermano yóʼo xíniñúʼuna ña̱ sandíkoyó-inina. ¿Nda̱saa kivi chindeétáʼanyó xíʼinna?

2. ¿Nda̱chun sava yichi̱ xi̱xiniñúʼu sandíkona-ini ta̱ Pablo?

2 Ta̱ apóstol Pablo tuku ta tuku ni̱ya̱ʼara nu̱ú tu̱ndóʼo (2 Cor. 11:23-28). Saátu xi̱niñúʼu kundeé-inira xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndika̱a̱ iin iñú ku̱ñura, ta sana iin kue̱ʼe̱ xi̱kuu ña̱yóʼo (2 Cor. 12:7). Saátu, nda̱kavaní-inira xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱ndákoo ta̱ Demas miíra xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo, iin ta̱ ku̱a̱ʼání tiempo ka̱chíñu xíʼinra (2 Tim. 4:10). Ni ta̱ Pablo ndakúní ni̱xi̱yo inira chi xi̱chindeétáʼanra xíʼin inkana, soo sava yichi̱ nda̱a̱ miíra xi̱ndakava-ini (Rom. 9:1, 2).

3. ¿Ndáa ki̱ʼva sa̱ndíko Jehová ini ta̱ Pablo?

3 ¿Ndáana sa̱ndíko-ini ta̱ Pablo? Jehová xi̱niñúʼura espíritu santora ña̱ nda̱sandakúra-inira (2 Cor. 4:7; Filip. 4:13). Ta saátu xi̱niñúʼu Jehová inkaka na̱ hermano ña̱ sa̱ndíkona-inira. Ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra, ña̱ sava na̱yóʼo va̱ʼaní sa̱ndíkona-inira (Col. 4:11). Ta sava na̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinra kúú ta̱ Marcos, ta̱ Aristarco, xíʼin ta̱ Tíquico ta na̱yóʼo nda̱sandakúnína-inira. ¿Ndáaña va̱ʼa kúú ña̱ xi̱kuumiína ña̱kán va̱ʼaní sa̱ndíkona-ini inkana? ¿Nda̱saa kivi kundiku̱nyó yichi̱na tá sándi̱koyó-ini inkana?

NÁ KOOYÓ NDA̱A̱ TÁKI̱ʼVA NI̱XI̱YO TA̱ ARISTARCO

Kivi kooyó migo na̱ nda̱kú-ini nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Aristarco, tá chíndeétáʼanyó xíʼin na̱ hermanoyó na̱ xóʼvi̱. (Koto párrafo 4 xíʼin 5). *

4. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ ta̱ Aristarco ña̱ nda̱kúní ni̱xi̱yo inira xíʼin ta̱ Pablo?

4 Ta̱ Aristarco ta̱ ke̱e chí Tesalónica ña̱ ndíka̱a̱ chí Macedonia, nda̱kúní ni̱xi̱yo inira xíʼin ta̱ Pablo ta va̱ʼaní xi̱kitáʼanra xíʼinra. Ña̱ nu̱ú yichi̱ ña̱ káʼa̱n ña̱ Biblia xa̱ʼa̱ ta̱yóʼo, kúú ña̱ tá ni̱xi̱yora xíʼin ta̱ Pablo chí Éfeso, tá yichi̱ u̱ni̱ ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nra xi̱tora na̱ congregación xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuura misionero. Kán, iin tiʼvi na̱ yiví ti̱inna ta̱ Aristarco (Hech. 19:29). Soo, tá sa̱ñánara va̱ása níxiinra sandákoora ta̱ Pablo, ta ni̱ndo̱ora xíʼinra. Tá ni̱ya̱ʼa sava yo̱o̱, tá íyona chí Grecia, tá xi̱kuni̱ na̱ sáa̱-ini xíni tu̱ʼun Ndióxi̱ kaʼnína ta̱ Pablo, ta̱ Aristarco va̱ása nísandákora ta̱ Pablo (Hech. 20:2-4). Tá ku̱i̱ya̱ 58, tá ku̱a̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Pablo veʼeka̱a chí ñuu Roma, ta̱ Aristarco ni̱xa̱ʼa̱nra xíʼinra ta inkáchi ni̱ya̱ʼana nu̱ú tu̱ndóʼo tá ni̱ki̱ʼvi barco tú ku̱a̱ʼa̱nna xíʼin ini ti̱kui̱í (Hech. 27:1, 2, 41). Ta chí ñuu Roma, sana xi̱ndika̱a̱ra loʼo tiempo xíʼin ta̱ Pablo veʼeka̱a (Col. 4:10). Ta̱ Pablo va̱ʼaní ku̱nira, xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱kúní ni̱xi̱yo ini ta̱ migora xíʼinra.

5. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Proverbios 17:17, ¿nda̱saa kivi chindeétáʼanyó xíʼin na̱ migoyó?

5 Kivi keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Aristarco, tá chíndeétáʼanyó xíʼin na̱ hermanoyó tá yáʼana nu̱ú tu̱ndóʼo (kaʼvi Proverbios 17:17). * Ni tá xa̱a̱ ndi̱ʼi ni̱ya̱ʼa na̱ hermanoyó nu̱ú tu̱ndóʼo, xíniñúʼukavana ña̱ chindeétáʼanyó xíʼinna. Tá kúú, ñá Frances * ti̱xin ña̱ u̱ni̱ kuití yo̱o̱ ta ni̱xi̱ʼi̱ na̱ yiváñá chi xi̱kuumiína cáncer. Ñáyóʼo káchiñá: “Ña̱ xóʼvi̱yó xa̱ʼa̱ ña̱ yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo va̱ása kama ndíʼi-xa̱ʼa̱ña. Táxiníi̱ tíxa̱ʼvi xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása nándósó na̱ migoi̱ ña̱ xóʼvi̱kavai̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ na̱ yivái̱ ni xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa ku̱a̱ʼání tiempo”.

6. ¿Ndáaña kivi keʼéyó xa̱ʼa̱ na̱ migoyó?

6 Na̱ migo na̱ nda̱kú íyo ini kéʼéna nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ chindeétáʼanna xíʼin na̱ hermanona. Ná kotoyó ña̱ ndo̱ʼo iin ta̱ hermano ta̱ naní Peter, ta̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ña̱ kúúmiíra iin kue̱ʼe̱ ña̱ va̱ása kivi ndaʼara xíʼin. Ñá síʼíra ñá Kathryn, káchiñá: “Iin na̱ matrimonio na̱ íyo ti̱xin congregación ni̱xa̱ʼa̱nna xíʼinndi̱ nu̱ú na̱ doctor, tá ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ kúúmií ta̱ Peter kue̱ʼe̱. Tá ku̱ndaa̱-inina xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, chi̱ka̱a̱-inina ña̱ va̱ása sandákoona ndi̱ʼi̱ ña̱ ya̱ʼa miíndi̱ nu̱ú ña̱yóʼo, ta ndiʼi tiempo chíndeétáʼanna xíʼinndi̱”. ¿Á su̱ví va̱ʼaní kúniyó xa̱ʼa̱ ña̱ chíndeétáʼan na̱ migoyó xíʼinyó, tá yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo?

NÁ KOOYÓ NDA̱A̱ TÁKI̱ʼVA NI̱XI̱YO TA̱ TÍQUICO

Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Tíquico, kivi chindeétáʼanyó xíʼin na̱ hermanoyó na̱ yáʼa nu̱ú tu̱ndóʼo. (Koto párrafo 7 nda̱a̱ 9). *

7, 8. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Colosenses 4:7-9, ¿nda̱chun xi̱kandíxaní ta̱ Pablo ta̱ Tíquico?

7 Ta̱ Tíquico iin ta̱ cristiano ta̱ ni̱xi̱yo iin ñuu ña̱ xi̱ndika̱a̱ chí Asia nu̱ú xi̱xaʼndachíñu na̱ ñuu Roma, va̱ʼaní xi̱kitáʼanra xíʼin ta̱ Pablo ta xi̱kandíxanírara (Hech. 20:4). Tá ku̱i̱ya̱ 55, ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ndakayana xu̱ʼún ña̱ chindeétáʼanna xíʼin na̱ hermano na̱ íyo chí Judea, ta sana ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Tíquico ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼinra, ña̱ keʼéna chiñu ña̱ ndáyáʼviní yóʼo (2 Cor. 8:18-20). Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo, tá chi̱ka̱a̱na ta̱ Pablo ña̱ yichi̱ nu̱ú veʼeka̱a ña̱ ñuu Roma, ta̱ Tíquico ni̱xi̱yora mensajero ta̱ Pablo. Ta̱yóʼo xi̱ndataxira carta ña̱ xi̱ka̱ʼyí ta̱ Pablo ndaʼa̱ na̱ congregación ña̱ Asia (Col. 4:7-9).

8 Ta̱ Tíquico va̱ása nísandákoora ña̱ kutáʼanra xíʼin ta̱ Pablo, ta nda̱kúní ni̱xi̱yo inira xíʼinra (Tito 3:12). Su̱ví ndiʼi na̱ cristiano na̱ xi̱ndoo tá tiempo saá, níxi̱yo nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Tíquico. Tá kúú, tá yichi̱ u̱vi̱ ña̱ xi̱ndika̱a̱ ta̱ Pablo veʼeka̱a chí ñuu Roma, tá xa̱a̱ ku̱yatin ña̱ ku̱i̱ya̱ 65 ka̱ʼyíra ña̱ ku̱a̱ʼání na̱ cristiano na̱ íyo chí Asia va̱ása níxikitáʼanna xíʼinra, sana xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱yiʼvína ña̱ ixandi̱va̱ʼa na̱ yiví xíʼinna (2 Tim. 1:15). Soo xi̱kandíxaníra ta̱ Tíquico chi ta̱xira inka chiñu ndaʼa̱ra (2 Tim. 4:12). Nu̱ú ta̱ Pablo xi̱ndayáʼviní ña̱ xi̱kitáʼanra xíʼin ta̱ Tíquico.

9. ¿Nda̱saa kivi kooyó nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Tíquico?

9 ¿Nda̱saa kivi kooyó iin na̱ migo, nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Tíquico? Iin ki̱ʼva ña̱ keʼéyóña, kúú ña̱ saxínuyó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó chindeétáʼanyó xíʼin inkana (Mat. 5:37; Luc. 16:10). Sava na̱ xíniñúʼu ña̱ chindeétáʼanyó xíʼinna, va̱ʼaní kúni̱na tá kúnda̱a̱-inina ña̱ kivi kandíxana miíyó. Iin ñá hermana káʼa̱nñá nda̱chun: “Va̱ʼaníka kúni̱yó, chi kúnda̱a̱-iniyó ña̱ kama saxínuna ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna keʼéna”.

10. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Proverbios 18:24, ¿ndáana kivi sandíko-ini na̱ yáʼa nu̱ú tu̱ndóʼo á na̱ ndákava-ini?

10 Na̱ yáʼa nu̱ú tu̱ndóʼo á na̱ ndákava-ini, va̱ʼaní kúnina tá káʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼona xíʼin iin na̱ migona na̱ kándíxanína (kaʼvi Proverbios 18:24). * Saá ndo̱ʼo iin ta̱ hermano ta̱ naní Bijay. Tá ki̱ta se̱ʼera ti̱xin congregación, ka̱chira: “Xi̱kuni̱i̱ natúʼi̱n xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ndóʼi̱ xíʼin iin na̱ va̱ʼaní kítáʼan xíʼi̱n”. Inka ta̱ hermano ta̱ naní Carlos, ke̱ʼéra iin ña̱ va̱ása va̱ʼa ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása níxikuumiíra chiñu ña̱ xi̱kutóoníra ti̱xin congregación. Káchira: “Xi̱kuni̱i̱ ndani̱ʼíi̱ iin na̱ natúʼi̱n xíʼin xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼi̱, ta va̱ása yi̱ʼvíi̱ ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼinna”. Na̱ anciano kúú na̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinra ña̱ ni̱ya̱ʼara nu̱ú ña̱yóʼo. Ta saátu, va̱ʼaní xi̱kunira xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ na̱ anciano, va̱ása natúʼunna xíʼin inkana xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna.

11. ¿Nda̱saa kivi kooyó iin migo na̱ va̱ʼa?

11 Ña̱ kooyó iin migo na̱ va̱ʼaní xíniñúʼu kúee koo iniyó. Ñá Zhanna yiíñá sa̱ndákoorañá. ¿Ndáaña sa̱ndíko-iniñá tá ndo̱ʼoñá ña̱yóʼo? Ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nñá xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndoʼoñá xíʼin na̱ migoñá. Káchiñá: “Ni tuku ta tuku xi̱ka̱ʼi̱n xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼi̱, kúee ni̱xi̱yo inina ta xi̱xiniso̱ʼovana ña̱ xi̱ka̱ʼi̱n xíʼinna”. Saátu miíyó kivi na̱ʼa̱yó ña̱ kúúyó iin migo na̱ va̱ʼa, tá xíniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó.

NÁ KOOYÓ NDA̱A̱ TÁKI̱ʼVA NI̱XI̱YO TA̱ MARCOS

Ña̱ va̱ʼaní ni̱xi̱yo ini ta̱ Marcos chi̱ndeétáʼanña xíʼin ta̱ Pablo ña̱ ku̱ndeé-inira, saátu kivi chindeétáʼan miíyó xíʼin na̱ hermanoyó tá kúu iin tu̱ndóʼo. (Koto párrafo 12 nda̱a̱ 14). *

12. ¿Ndáa ta̱a xi̱kuu ta̱ Marcos, ta nda̱saa ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ xi̱kuni̱ra chindeétáʼanra xíʼin inkana?

12 Ta̱ Marcos ni̱xi̱yora iin ta̱ judío ña̱ ñuu Jerusalén. Ta primora xi̱kuu ta̱ Bernabé iin misionero ta̱ xi̱xini̱ ku̱a̱ʼání na̱ yiví (Col. 4:10). Sana na̱ veʼe ta̱ Marcos na̱ ku̱i̱ká xi̱kuuna, soo va̱ása níxindayáʼvi ña̱yóʼo nu̱úra. Ndiʼi tiempo ña̱ xi̱takura, ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ xi̱kuni̱ra chindeétáʼanra xíʼin inkana á ña̱ kachíñura nu̱úna, ta xi̱kusi̱íní-inira xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Tá kúú, ku̱a̱ʼá yichi̱ ni̱xa̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ apóstol Pablo xíʼin ta̱ Pedro tá xi̱xa̱ʼa̱nna xi̱natúʼunna. Ta̱yóʼo kúú ta̱ xi̱satá ña̱ xi̱xixina, ta saátu xi̱ndukúra nu̱ú ku̱su̱nna, ta saátu xi̱keʼéra inkaka ña̱ʼa (Hech. 13:2-5; 1 Ped. 5:13). Ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ta̱yóʼo va̱ʼaní ka̱chíñura xíʼinra ña̱ na̱túʼunna xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱, ta va̱ʼaní chi̱ndeétáʼanra xíʼinra ta sa̱ndíkora-inira (Col. 4:10, 11, nota).

13. ¿Nda̱saa náʼa̱ 2 Timoteo 4:11 ña̱ xi̱ndayáʼviní chiñu ña̱ xi̱keʼé ta̱ Marcos nu̱ú ta̱ Pablo?

13 Ta̱ Marcos xíʼin ta̱ Pablo va̱ʼaní ni̱xa̱a̱na ki̱táʼanna. ¿Nda̱chun káʼa̱nyó ña̱yóʼo? Tá yichi̱ so̱ndíʼi ña̱ xi̱ndika̱a̱ ta̱ Pablo veʼeka̱a chí ñuu Roma, tá ku̱i̱ya̱ 65 ka̱ʼyíra carta u̱vi̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n ndaʼa̱ ta̱ Timoteo. Nu̱ú ña̱kán, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Timoteo ña̱ ná ku̱ʼu̱nra ña̱ ñuu Roma, ta ná ku̱ʼu̱n ta̱ Marcos xíʼinra (2 Tim. 4:11). Xi̱ndayáʼviní chiñu ña̱ xi̱keʼé ta̱ Marcos nu̱ú ta̱ Pablo, ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ ná koo yatinra xíʼinra tá xi̱ndika̱a̱ra nu̱ú tu̱ndóʼo. Ta ku̱a̱ʼání ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan ta̱ Marcos xíʼinra, tá kúú ña̱ xi̱xa̱ʼa̱nra xi̱taxira ña̱ kuxura xíʼin ña̱ xi̱xiniñúʼura ña̱ kaʼyíra carta. Ña̱ chi̱ndeétáʼan ta̱ Marcos xíʼin ta̱ Pablo ta saátu ña̱ ta̱xira ndee̱ ndaʼa̱ra, chi̱ndeéníñara ña̱ ku̱ndeé-inira tá kúma̱ní si̱lóʼo ki̱vi̱ ña̱ kuvira.

14, 15. ¿Ndáaña sánáʼa̱ Mateo 7:12 miíyó xa̱ʼa̱ ña̱ chindeétáʼanyó xíʼin inkana?

14 (Kaʼvi Mateo 7:12). * Tá yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo, xíʼin ndiʼi níma̱yó táxiyó tíxa̱ʼvi xa̱ʼa̱ ña̱ chíndeétáʼanna xíʼinyó. Ta̱ Ryan ta̱ ni̱xi̱ʼi̱ yivá xíʼin iin accidente, káchira: “Tá xóʼvi̱yó, íyo ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ña̱ íxayo̱ʼvi̱ xíʼinyó keʼéyó ni xa̱a̱ xíni̱yó keʼéyóña. Soo ni iin ña̱ʼa loʼo kúú ña̱ kéʼéna xa̱ʼa̱yó, chíndeétáʼannívaña xíʼinyó”.

15 Tá xítoyó ndáaña ndóʼo inkana, saá kúú ña̱ kivi chindeétáʼanyó xíʼinna. Ná ka̱ʼa̱n tukuyó xa̱ʼa̱ ta̱ Peter xíʼin ñá Kathryn, na̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú párrafo 6. Iin ñá hermana chi̱ndeétáʼanñá xíʼinna ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nna cita nu̱ú na̱ doctor. Xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níkivika kava u̱vi̱ saá na̱ hermano yóʼo carro, ñá hermana yóʼo ke̱ʼéñá iin programa ña̱ va̱ʼa chindeétáʼan na̱ hermano ña̱ congregación xíʼinna, ña̱ ku̱ʼu̱nna nu̱ú na̱ doctor. ¿Á chi̱ndeétáʼan ña̱yóʼo xíʼinna? Ñá Kathryn káchiñá: “Ña̱ chi̱ndeétáʼanna xíʼinndi̱, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ sa̱kútaʼa iin ña̱ ve̱e sa̱tándi̱ saá ni̱xi̱yona”. Ni iin ña̱ʼa loʼo kúú ña̱ kéʼéyó, kiviva chindeétáʼanña xíʼin na̱ xóʼvi̱.

16. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Marcos?

16 Ná ka̱ʼa̱n tukuyó xa̱ʼa̱ ta̱ Marcos, ta̱ ni̱xi̱yo tá siglo nu̱ú. Ta̱yóʼo ni̱xi̱yoní chiñu nu̱úra, chi Jehová ta̱xira ku̱a̱ʼá chiñu ña̱ ndáyáʼviní ndaʼa̱ra, tá kúú ña̱ ka̱ʼyíra ña̱ Evangelio ña̱ kúúmií ki̱vi̱ra. Soo ni saá, ta̱vára tiempo ña̱ chi̱ndeétáʼanra xíʼin ta̱ Pablo, ña̱kán ta̱ Pablo xi̱kandíxarara ta xi̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼinra. Ñá Ángela, ñá ni̱xi̱ʼi̱ iin na̱ veʼe, táxiníñá tíxa̱ʼvi xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱ndíkona-iniñá. Káchiñá: “Ki̱vi̱ kúni̱ na̱ hermano chindeétáʼanna xíʼinyó, va̱ása íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼinna. Ta saátu íyo tu̱ʼvana ña̱ chindeétáʼanna xíʼinyó ta su̱ví xíʼin ña̱ ndúxa kéʼénaña”. Ña̱kán ná nda̱ka̱tu̱ʼun xíʼin miíyó: “¿Á xíto inkana ña̱ íyo tu̱ʼvai̱ ña̱ sandíkoi̱-ini na̱ hermano?”.

NÁ CHIKA̱A̱-INIYÓ ÑA̱ SANDÍKOYÓ-INI INKANA

17. ¿Ndáaña keʼéyó tá ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n 2 Corintios 1:3, 4?

17 Va̱ása xíniñúʼuví ndaka̱xinyó ndáana kúú na̱ hermano na̱ xíniñúʼu ña̱ sandíkoyó-inina. Sana kivi sandíkoyó-inina xíʼin tu̱ʼun ña̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱n inkana xíʼinyó. Ñá Nino, iin ñá hermana ñá ni̱xi̱ʼi̱ xi̱ta̱n, káchiñá: “Jehová kivi kuniñúʼura miíyó ña̱ sandíkoyó-ini inkana, tá táxiyó ña̱ ná kuniñúʼura miíyó” (kaʼvi 2 Corintios 1:3, 4). * Ñá Frances, ñá xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú párrafo 5 káchiñá: “Káxiní káʼa̱n 2 Corintios 1:4, chi kivi sandíkoyó-ini inkana xíʼin ki̱ʼva ña̱ sa̱ndíko inkana ini miíyó”.

18. a) ¿Nda̱chun yíʼvi savana sandíkona-ini inkana? b) ¿Nda̱saa kivi sandíkoyó-inina? Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ iin ejemplo.

18 Xíniñúʼu ndukúyó ndáa ki̱ʼva sandíkoyó-ini na̱ xóʼvi̱ ni íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó. Tá kúú, sava yíʼviyó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása xíni̱yó ndáaña ka̱ʼa̱nyó á keʼéyó xíʼin iin na̱ xóʼvi̱. Iin ta̱ anciano ta̱ naní Paul ndákaʼánra xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼé sava na̱ hermano tá ni̱xi̱ʼi̱ yivára. Káchira: “Ki̱ʼii̱n kuenta ña̱ i̱xayo̱ʼvi̱ña xíʼinna ña̱ ka̱ʼa̱nna xíʼi̱n, chi va̱ása níkunda̱a̱-inina ndáaña ka̱ʼa̱nna. Soo ta̱xivai̱ tíxa̱ʼvi xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuni̱na chindeétáʼanna xíʼi̱n”. Ta iin ta̱ hermano ta̱ naní Tajon ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo tándi̱ʼi ni̱ya̱ʼa ña̱ ni̱ta̱an: “Mií ña̱ nda̱a̱ va̱ása ndákaʼíi̱n ndáaña káʼa̱n iin iin mensaje ña̱ chi̱ndaʼána ndaʼíi̱, tá ni̱ya̱ʼa sava ki̱vi̱ ña̱ ni̱ta̱an. Soo ña̱ ndákaʼíi̱n kúú ña̱ ndiʼi na̱ chi̱ndaʼá mensaje ndaʼíi̱, xi̱kuni̱na kunda̱a̱-inina á íyo va̱ʼi̱”. Ña̱ kundi̱ʼi̱-iniyó xa̱ʼa̱ inkana kivi chindeétáʼanña xíʼinna ña̱ va̱ʼa kunina.

19. ¿Nda̱chun xíniñúʼu sandíkoyó-ini inkana?

19 Tá kúyatinka ki̱vi̱ ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuyǐví yóʼo, kininíka koo ta yo̱ʼvi̱níka koo ña̱ kutakuyó (2 Tim. 3:13). Ta saátu, xa̱ʼa̱ ña̱ kúúyó na̱ yiví ku̱a̱chi sava yichi̱ keʼéyó ña̱ va̱ása va̱ʼa. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xíniñúʼu sandíkona-iniyó. Ta̱ apóstol Pablo nda̱kú ni̱xi̱yo inira ta ku̱ndeé-inira nda̱a̱ tá ni̱xi̱ʼi̱ra, tíxa̱ʼvi ña̱ chi̱ka̱a̱ na̱ hermano ndee̱ xíʼinra. Ña̱kán, nda̱kú ná koo iniyó nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Aristarco, ná kandíxayó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Tíquico, ta ná kachíñuyó nu̱ú inkana táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Marcos. Tá saá ná keʼéyó, chindeétáʼanyó xíʼin na̱ hermanoyó ña̱ nda̱kú koo inina xíʼin Jehová (1 Tes. 3:2, 3).

^ párr. 5 Ta̱ apóstol Pablo ku̱a̱ʼání nu̱ú tu̱ndóʼo ni̱ya̱ʼara. Tá ni̱ya̱ʼara nu̱ú tu̱ndóʼo, sava na̱ hermano sa̱ndíkona-inira. Nu̱ú ña̱ artículo yóʼo, kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ u̱ni̱ ña̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinna ña̱ va̱ʼa sa̱ndíkona-ini inkana. Ta saátu kotoyó, nda̱saa kivi kundiku̱nyó ña̱ ke̱ʼéna.

^ párr. 5 Proverbios 17:17: “Na̱ ndixa kúú migoyó ndiʼi tiempo kúʼvi̱-inina xínina miíyó, tá íyo tu̱ndóʼo nu̱úyó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ñaniyó á ku̱ʼvayó saá íyona xíʼinyó”.

^ párr. 5 Nu̱ú ña̱ artículo yóʼo, na̱sama sava ki̱vi̱na.

^ párr. 10 Proverbios 18:24: “Íyo sava na̱ migo na̱ sáxo̱ʼvi̱-iniyó, soo íyo na̱ migo na̱ va̱ʼaníka kítáʼan xíʼinyó nu̱úka na̱ veʼeyó”.

^ párr. 14 Mateo 7:12: “Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ndiʼi ña̱ kúni̱ndó ná keʼé na̱ yiví xíʼinndó, saá keʼéndóña xíʼinna; ña̱yóʼo kúú ña̱ va̱xi nu̱ú ley xíʼin ña̱ ka̱ʼyí na̱ profeta”.

^ párr. 17 2 Corintios 1:3, 4: “Ná ndasakáʼnuyó Ndióxi̱ yivá ta̱ Jesucristo, Ndióxi̱ ta̱ kúndáʼvi-ini xíni miíyó ta̱ sándi̱ko-iniyó. 4 Sándi̱kora-iniyó tá yáʼayó nu̱ú ku̱a̱ʼání tu̱ndóʼo, tasaá va̱ʼatu sándi̱ko miíyó ini inka na̱ yáʼa nu̱ú nda̱a̱ ndáaka tu̱ndóʼo, chi mií Ndióxi̱ chíndeé miíyó”.

YAA 111 Ná kusi̱í-iniyó

^ párr. 60 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Ta̱ Aristarco xíʼin ta̱ Pablo inkáchi ni̱xo̱ʼvi̱na tá ni̱ki̱ʼvi barco tú ku̱a̱ʼa̱nna xíʼin ini ti̱kui̱í.

^ párr. 62 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Tíquico, ña̱ ná ku̱ʼu̱nra ndataxira sava carta ndaʼa̱ na̱ congregación.

^ párr. 64 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Ta̱ Marcos ku̱a̱ʼá ki̱ʼva chi̱ndeétáʼanra xíʼin ta̱ Pablo.