1. Ni myatsi eyikalire yahi eyo abaghombe bataleghula ba Yehova bakalabamo eyikabahanga-hangaya?

OMO kihugho kyosi, abaghombe ba Yehova bangyi bakalaba omo myatsi eyikalire eyikabahanga-hangaya n’eribaletera obulighe. Wanabirilangira ekyo omo ndeko yaghu kwehi? ABakristo balebe bakaghalibawa n’obukoni obukalire kutse n’eriholerwa n’omundu oyo b’anzire. Abandi bali n’obulighe bunene kundi omundu mughuma w’omo kihanda kutse omwira wabo kundu abirileka erikolera Yehova. Kandi abandi banemughalwa busana n’obuhanya kutse ebitsinduli. Abaghala n’abali betu bosi ng’abo batolere eriwatikibwa kutse erisubibwa mutima. Twangabawatikya tuti?

2. Busanaki oko sindi ndambi omukwenda Paulo naye mwalagha oko buwatikya?

² Ngendo nyingyi, engebe y’omukwenda Paulo yabya omo hatari. (2 Kor. 11:23-28) Kandi mwayiyinia oko ‘rihwa omo mubiri,’ kwa muhwa bwabya bukoni bulebe. (2 Kor. 12:7, NWT) Kandi mwabunika mutima omughulu Dema, oyo abya akakola haghuma naye, amutswako ‘kuswangwa mwanza emyatsi y’ekihugho kino.’ (2 Tim. 4:10) Paulo abya Mukristo oyuhirirwe kw’amaghuta oyw’abya n’omuhwa w’eriwatikya abandi, aliwe naye oko sindi ndambi mwabunika mutima.​—Rom. 9:1, 2.

3. Paulo mwawatikibwa na bahi?

³ Paulo mwasubibwa mutima n’eribana obuwatikya obo abya alaghireko. Ati? Kwenene, Yehova mwakolesya Ekirimu Kiwe kibuyirire erimuha akaghala. (2 Kor. 4:7; Flp. 4:13) Kandi Yehova mwakolesya abandi Bakristo erimusubya mutima. Paulo mwakania oko Bakristo balebe abakola naye ati “mubamuwatikya  kutsibu.” (Kol. 4:11) Abaghuma ba kubo abo akahula omo mena hali Aristariko, Tikiko, na Mariko. Mubamuwatikya eribana akaghala k’eriyiyinia. Ni mibere yahi eyawatikaya aBakristo basatu abo eribya bandu abakasubaya mutima kutse abakawatikaya abandi? Twangakwama tuti eky’erilebyeryako kyabo ekyuwene omughulu tukawatikaya abandi?

4. Aristariko mwakangania ati ngoko ni mwira wa Paulo oyuteleghula?

⁴ Aristariko, oMukristo we Tesalonika, oyo abya munya Makedonia, abya mwira wa Paulo oyuteleghula. Tukasoma oko Aristariko ely’erimbere omughulu Paulo alenderera Abanya Efeso omo lughendo luwe lw’akasatu lw’obumisionere. Omughulu aghenda na Paulo, Aristariko mwahambwa n’ekikumula ky’abandu. (Emib. 19:29) Babere bamulwika, mwatalwaghenda busana n’erisagha olubanza, aliwe mwasighala na Paulo butaleghula. Emisi milebe y’abere y’alaba, omo kihugho ky’aBagiriki, Aristariko mwasighala na Paulo n’omo esyonzighu sya Paulo syabya sikarondekania erimwita. (Emib. 20:2-4) Omo mwaka 58 M.W. omughulu Paulo atumawa eRoma inyane omo ngomo, Aristariko mwaghenda naye omw’itungyi lyosi, kandi ibane kughuma mubayiyinia n’omo mubasonda erisenda omo ngetsi ibane omo lughendo luli olo. (Emib. 27:1, 2, 41) Babere bahika eRoma, alinga mwasighala haghuma na Paulo omo muliki biro bilebe. (Kol. 4:10) Kwenene Paulo mwasubibwa mutima n’eriwatikibwa na mwira wiwe oyuteleghula oyu!

5. Ngoko kiri omo Emisyo 17:17, twangabya abira bataleghula tuti?

⁵ Nga Aristariko, twangabya bira bataleghula omw’isighala hakuhi n’abaghala n’abali betu butsira omo ndambi esyuwene sisa aliwe n’omughulu “w’obulighe.” (Soma Emisyo 17:17.) Nibya n’enyuma sy’ekitsibu ekyabahikira, abaghala n’abali betu banganabya ibakinalaghire oko buwatikya. Baba wa Frances * mwahola n’obukoni bw’akasere, na mama wiwe emisi satu y’abilaba. Frances Akabugha ati: “Obuhanya obu bwabiritwaghalya biro bingyi. Kandi ngasima kutsibu abira baghe abateleghula abak’ibuka ngoko nikinemughalwa, n’omo habirilaba biro bingyi ababuti baghe ibabirihola.”

6. Twamabya bira bataleghula, itukendikolaki?

 ⁶ Abira bataleghula bakakolesaya akaghala n’endambi yabo batoke eriwatikya abaghala na bali babo. Eky’erileberyako, mughala wetu oyukahulamo Peter mwabwirwa n’omunganga ngoko awite obukoni obukalire kandi obukendimwita luba. Omukali wiwe, ye Kathryn, akabugha ati: “Omulume n’omukali wiwe ab’omo ndeko yetu mubatutwala ew’omunganga oyw’abana obukoni bwa Peter. Mubayisogha aho n’aho erituwatikya tutoke eriyiyinia oko mwatsi owakalire owo twabyamo, kandi babya ibane netu omughulu wosi owo twabya tukalagha kubo.” Kikasubaya mutima omonda eribya n’abira b’ekwenene, abangatuwatikya eriyiyinia omo maligho wetu!

7-8. Erikwamana n’Abanya Kolosai 4:7-9, Tikiko mwakangania ati ngoko ni mundu w’eriyiketera?

⁷ Tikiko, Omukristo we Roma omo kiharo kye Asia, abya mwira w’eriyiketera wa Paulo. (Emib. 20:4) Omo mwaka 55 M.W., Paulo mwahiraho endegheka y’erisongya-songya esyofranga batoke eriwatikya aBakristo b’eYuda, kandi alinga mwasigha Tikiko atoke eriwatikya erikola omubírí w’omughaso oyo. (2 Kor. 8:18-20) Enyuma syaho, omughulu Paulo ahirawa omo muliki eRoma engendo y’erimbere, Tikiko mwakola ng’omutumwa wiwe w’emyatsi. Mwakolya esyobaruha sya Paulo n’ebinywa by’erisubya mutima oko syondeko sy’omo Asia.​—Kol. 4:7-9.

⁸ Tikiko mwasighala mwira wa Paulo mutaleghula. (Tito 3:12) Si b’aBakristo bosi b’omughulu oyo ababya b’eriyiketera nga Tikiko. Omo mwaka 65 M.W., omughulu abohawa ngendo ya kabiri, Paulo mwahandika ngoko Abakristo bangyi omo Asia mubatanza erilabya endambi haghuma naye, alinga busana n’eryubaha esyonzighu. (2 Tim. 1:15) Aliwe, Paulo mwayiketera Tikiko n’erimuha oghundi mubírí. (2 Tim. 4:12) Alinga Paulo mwatsema eribya n’omwira oyuwene nga Tikiko!

9. Twang’igha Tikiko yo tuti?

⁹ Twang’igha Tikiko omwibya bira b’eriyiketera. Eky’erileberyako, situlibwira lisa abaghala n’abali betu abalaghire oko buwatikya tuti tukendibawatikya, aliwe tukakola emyatsi milebe omwisonda eribawatikya. (Mat. 5:37; Luka 16:10) Abalaghire oko buwatikya bamaminya  ngoko tukendibawatikya, ekyo kikabasubaya mutima. Mwali wetu mughuma akakanganaya ekikaleka. Akabugha ati, “Ukayowa ndeke kundi unasi ngoko omundu oyulyalagha ati akendileta obuwatikya akendihika oko ndambi eyitolere erikola ekyo alya lagha.”

10. Ngoko kiri omo Emisyo 18:24, abakalaba omo maligho bangabana obuwatikya erilua oko bahi?

¹⁰ Kangyi-kangyi abakalaba omo maligho kutse ababunikire mutima bakasubibawa mutima omwiyiketera omwira w’ekwenene. (Soma Emisyo 18:24.) Omughulu omwana wiwe w’erimbere ahighawa omo ndeko, Bijay mwabunika mutima kutsibu kandi akabugha ati, “Munanza eribwira omundu mulebe oyo niyiketere ngoko ngayowa.” Kundi Carlos mwakola erilolo, mwaherya olusunzo lwiwe l’obughuli omo ndeko. Akabugha ati, “Munanza eribya n’omundu oyo nangakanirya burora-rora butsira eryubaha eritswerwa.” Carlos mwayiketera abasyakulu erimuwatikya atoke erilwa n’esyombanza siwe. Kandi mwasubibwa mutima eriminya ngoko abasyakulu mubatabwira abandi bandu ebyo alyababwira n’eribisa omwatsi wiwe.

11. Wangabya mwira w’eriyiketera wuti?

¹¹ Eribya mwira w’eriyiketera, litolere eribya n’omutima w’erilindirira. Omughulu iba wiwe amuleka, Zhanna mwasubibwa mutima akakanirya abira biwe kundu ngoko abya akayowa. Akabugha ati: “Mubanyihulikirira butsir’iluha, n’omo nabya ngasubirira ebinywa bighumerera kangyi-kangyi.” Naghu kutya wanganabya mwira oyuwene omwibya muhulikiriri mubuya.

12. Mariko abya ndi, kandi mwakangania ati omutima w’erikolera abandi?

¹² Mariko abya Mukristo Muyuda we Yerusalemu. Mughala wabo yo Barnaba abya mumisionere oyw’asibwe ndeke. (Kol. 4:10) Ekihanda kyabo Mariko kyabya n’obuteke, aliwe esyofranga n’ebindu byo bitabya by’omughaso munene omo ngebe ya Mariko. Omo ngebe yiwe, Mariko mwakangania omutima w’erikolera. Mwatsemera erikolera abandi. Eky’erileberyako, ngendo nyingyi mwawatikya kutsibu omukwenda Paulo n’omukwenda Petero batoke eriberererya emibírí yabo. Alinga Mariko abya akasonderyabo akalyo, aho bangasighala, n’eyindi myatsi. (Emib. 13:2-5; 1 Pet. 5:13) Paulo mwabugha oko Mariko ati ni mughuma w’oko ‘baghala babo abakola haghuma naye omo mubírí w’oBwami bw’oMungu,’ kandi ngoko ‘mwamuwatikya kutsibu.’​—Kol. 4:10, 11.

13. Erisako lya 2 Timoteo 4:11 likakanganaya liti ngoko Paulo mwatsemera Mariko busana n’omubírí wiwe w’obutaleghula?

¹³ Mariko abya mughuma w’oko bira ba Paulo b’oko ndungu. Eky’erileberyako, omughulu Paulo abya omo muliki ngendo y’omwiso eRoma, omo mwaka 65 M.W., mwahandika ebaruha ya kabiri oko Timoteo. Omo baruha eyo, Paulo mwasaba Timoteo eryasa eRoma haghuma na Mariko. (2 Tim. 4:11) Ahate eritika-tika, Paulo mwatsemera Mariko busana n’omubírí wiwe wa kera w’obutaleghula, nikwa mwasaba Mariko eribya naye omo ndambi y’omughaso munene eyo. Mariko mwawatikya Paulo, alinga omwimuha akalyo kutse erimuronderya eby’erihandikako esyobaruha siwe n’obwino. Obuwatikya obo Paulo abana bwanganabya imubwamuwatikya eriyiyinia oko biro by’enduli ebyamukolaya okw’itibwa liwe.

14-15. Erisako lya Matayo 7:12 lyangatukangiriryaki oko mwatsi w’eriwatikya abandi?

¹⁴ Soma Matayo 7:12. Omughulu tukabya omo myatsi eyikalire, tukatsemera kutsibu abakatuwatikaya! Ryan, oyo tata wiwe ahola kitsumbukirania omo kisida, akabugha ati:  “Omughulu tukaghalawa, emyatsi mingyi eyo tukakola buli kiro yikalangirika nga sitwangatoka erikolayo.” Akatomekako ati​—“Kikasubaya mutima omonda omughulu omundu mulebe akakuha obuwatikya obuwene—​n’omo bwangabya buke.”

¹⁵ Twamabya bahulikiriri babuya kandi abakayiteghereraya ndeke, itwanganabana esyonzira esyuwene sy’eriwatikyamo abandi. Eky’erileberyako, mwali wetu mughuma mwayisogha eriwatikya Peter na Kathryn abalyakanibawako omo nungu y’endatu, eribya bakaghenda haghuma nabo eriya sungana n’omunganga biro byosi. Peter na Kathryn sibangatokire erighendya omutoka n’ahake. Busana n’ekyo mwali wetu oyo mwahiraho eprograme eyangawatikirye abaghala n’abali betu omo ndeko abangayiherera erikola ekitori ky’eriheka omukoni. Eprograme eyo muyanawatikya? Kathryn akabugha ati, “Mutwayowa nga twamalusibwako obulito bunene oko bitigho byetu.” Ebiro byosi w’ibuke ngoko wanganawatikya abandi bo kutsibu, nibya n’omwibakolera akandu kake.

16. Oko mwatsi w’eriwatikya abandi, twam’igha mwatsi w’omughaso wahi omo ky’erileberyako kya Mariko?

¹⁶ Omw’igha Mariko, oyo wabya omo biro bya Yesu, kwenene abya n’emyatsi mingyi y’erikola. Abya inyawite omubírí w’ekiteokrasi ow’omughaso, eritomekako n’erihandika eKitabu ekihekire erina liwe. Kandi, Mariko mwakolesya endambi yiwe eriwatikya Paulo, na Paulo iyuwene-wene mwasaba obuwatikya oko Mariko. Omughulu mukaka wiwe ahola muhanda, Angela mwatsemera kutsibu abosi abakanganaya omutima w’erimuwatikya. Akabugha ati, “Omughulu abalikyetu banzire erituwatikya erilua oko mutima, kikabya kyolo erikania nabo.” “kikalangirika ngoko banzire erinyiwatikya butsira eritika-tika erikolakyo.” Twanganayibulya tuti, ‘Ninasibwe mo mundu oyuwite omutima w’eriwatikya aBakristo balikyetu?’

17. Erilengekania buli oko 2 Abanya Korinto 1:3, 4 kyangatukuna kiti eriwatikya abandi?

¹⁷ Sitwangabula abaghala n’abali betu abalaghire oko buwatikya. Twanganakolesya obuwatikya obo abandi bakolesaya erituwatikya.  Nino, mwali wetu oyo mukaka wiwe ahola, akabugha ati: “Yehova anganatukolesya eriwatikya abandi twamaligha erikolesibwa naye.” (Soma 2 Abanya Korinto 1:3, 4.) Frances oyo tulyakanayako, naye akabugha ati: “Ebinywa ebiri omo 2 Abanya Korinto 1:4 ni bya kwenene. Obuwatikya obo tulyahabawa, netu twanganakolesyabo eriwatikya abandi.”

18. (a) Busanaki omundu angan’ubaha erisubya abandi mutima? (b) Twangatoka eriwatikya abandi bo ndeke tuti? Leta eky’erileberyako.

¹⁸ Tutolere itwasondekania esyonzira sy’eriwatikiryamo abandi n’omo twangabya n’obuba. Eky’erileberyako, twanganabya n’obuba kundi sitwasi eby’eribugha kutse eby’erikolera omundu oyulaghire oko buwatikya. Omusyakulu w’endeko oyukahulamo Paul ak’ibuka ngoko abandu balebe mubayikasa erimuwatikya enyuma sya tata wiwe erihola. Akabugha ati: “Nanganabugha nyiti si kyabya kyolo kwibo eryasa n’erikania naghe.” “Sibabya n’eby’eribugha. Aliwe nikinibukire omutima wabo w’erianza erinisubya mutima.” Ekindi ekiri ng’ekyo, enyuma w’erilola oko musiki ow’akalire, mughala wetu oyukahulawamo Tajon mwabugha ati: “Si nik’ibukire ndeke obuli kinywa ekyo abandu banitumira omusiki abilaba, aliwe ng’ibuka ngoko mubasondekania kutsibu eriminya nga nine buholo.” Twanganatoka erisubya abandi mutima twamabakangania ngoko tubatsomene.

19. Busanaki uyisoghire kundu ‘eriwatikya abandi bo kutsibu’?

¹⁹ Kundi tunemuseghera hakuhi n’enduli y’ekihugho kino, emibere y’ekihugho yikendilola embere omwitsanda n’amaisa erikala kutsibu. (2 Tim. 3:13) Kandi, tukendilola embere erilagha oko buwatikya kundi situhikahikene kandi tukinakola amalolo. Ekighuma ky’oko ebyaleka omukwenda Paulo inyatoka eriyiyinia butaleghula erihika oko nduli y’engebe yiwe, b’obuwatikya obo abana erilua oko bandi Bakristo. Tuyisoghe kundu eribya bataleghula nga Aristariko, eribya b’eriyiketera nga Tikiko, n’eribya n’omutima w’eriwatikya abandi nga Mariko. Omwikola tutya, twanganawatikya abaghala n’abali betu erilola embere erikolera Yehova butaleghula.​—1 Tes. 3:2, 3.