2 EKOBEE UE ENƆ
O Dap “Agɛrɛ Nyiɛ” Pya Dɔɔ̄na”
“Pya a mɛ yɔ si tam loo Buɛ̄-mɛnɛ Bari, e ba lu pya a mɛ agɛrɛ nyiɛ.”—KƆL 4:11.
YƆƆ 90 Yereaa Mɛm Loo Ziī
DASĪ TƐƐ̄NYƆƆ *
1. Pya amunu e’aga kɛ̄tɔɔ̄ na gbɛnɛ-edo pya zooro Jɛhova gaa kpesī a?
TƐƐ̄ ɛŋɛnɛ nyɔuwe, gbɛnɛ-edo pya nɛɛ Jɛhova gaa kpesī e’aga kɛ̄tɔɔ̄ lo anua gbɛnɛ ezialoo. O emɔna ge lo ama bie o bɔŋanaloo ni? Pio pya Nɛɛ Kraist gaa tɛɛ̄ bu gbɛnɛ ezialoo nyɔɔ dumɛloo le sɔ̄ nɛɛ ba wereloo u. Pya dɔɔ̄na gaa egerebu ekiɛ̄nu sɔ̄ ziī nɛɛ wa butɔ ɔbɛ etaāŋabah Jɛhova. E pya dɔɔ̄na gaa tama nage pah a aaloo pɔrɔ siranu. Dɛ̄dɛɛ̄ pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa ama gbī egbɔ̄nyiɛ. I yerebah wa nɛ doodoo wa?
2. E na anua nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee gbī nage egbɔ̄nyiɛ pio sɔ̄ a?
2 Nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee kpesī keekee e’aga kɛ̄tɔɔ̄ lo ebee dap su ye dum. (2 Kɔr 11:23-28) A bee egere nage bu kɛ̄bah “suu bu namloo,” lo a bee dap lu dumɛloo. (2 Kɔr 12:7) E a bee tama e’ɔaloo sɔ̄ Demas nɛɛ a wee ye nyɔɔnɛ si tam bee ye bie nyɔɔ “kɛ̄ a wereloo sɔ̄ ama” doo. (2 Tim 4:10) Pɔɔl bee le Nɛɛ Kraist a lu etɔ̄ nɔɔ̄ bee a ɛrɛ e’agaloo lo a wee yerebah nɛ pya dɔɔ̄na, mɛ loo ye wee ɔnage pio sɔ̄.—Rom 9:1, 2.
3. Ba mɛɛ̄ na a bee yere mɛm loo Pɔɔl sa ye gbɔ̄nyiɛ a?
3 Pɔɔl bee ɛrɛ egbɔ̄nyiɛ le yerekpotɛ̄ a bee ye bɛɛ̄. Bu mɛ sīdee? Jɛhova bee su ye kaɛ edɔɔ̄ ye yeā mɛm loo. (2 Kɔr 4:7; Fil 4:13) Jɛhova bee sunage dɔɔ̄na pya Nɛɛ Kraist ye nɛā egbɔ̄nyiɛ. Pɔɔl bee kɔ pio pya le ɛɛ gbaa si tam lu “pya a [ye] agɛrɛ nyiɛ.” (Kɔl 4:11) Yɛɛ pya a bee kue bee na, Aristakɔs, Tikikɔs, le Maak. Ba bee yere mɛm loo Pɔɔl sa ye yerebah nɛ kɔ a egerebu. Pya amunu elap na a bee yerebah nɛ taa pya Nɛɛ Kraist ama kɔ ba a dap ye gbɔ̄nyiɛ a? Bu mɛ sīdee na i dap nɔ wa edoba sɔ̄ i gaa nɛ egbɔ̄nyiɛ pya dɔɔ̄na sa wa yere mɛm loo a?
TƆƆ̄ AGARA DOODOO ARISTAKƆS
Doodoo Aristakɔs, i dap tɔɔ̄ agara nɛ pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa bu “sɔ̄ etɛɛrɛ” (Ɛp 4-5 barakpaɛ̄) *
4. Bu mɛ sīdee na Aristakɔs bee lu kaāna gbo Pɔɔl a ye tɔɔ̄ nɛ a?
4 Aristakɔs Nɛɛ Kraist alu Tɛsalɔnaika lo a bee tɔɔ̄ Masɛdɔnia bee lu le gbo Pɔɔl a bee ye tɔɔ̄ agara nɛ. Tua sɔ̄ i bee dā nu akiiloo Aristakɔs na sɔ̄ Pɔɔl bee si Ɛfɛsɔs nyɔɔ ye eree taa sɔ̄ zue ue dɔɔ̄na edo. Pya bag bee aa Aristakɔs sɔ̄ a bee le loo Pɔɔl. (Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam 19:29) Sɔ̄ a bee lu e’iye ye, a naa bee teera lokwa a naa luna e’aa ye, mɛ a bee tɔɔ̄ kpaɛ̄ Pɔɔl. Sɔ̄ pio enɔɔ̄ etɛ̄na, Aristakɔs bee lege kpaɛ̄ Pɔɔl kere adoo pya gbanasī bee gbī efɛ Pɔɔl bie Gris. (Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam 20:2-4) Sɔ̄ a bee lu eyere Pɔɔl kpɔgɔrɔ li Rom dee bu zua 58 C.E. a, Aristakɔs bee ye le loo nyɔɔ lo kiā, e ba bee egerebu sɔ̄ fah bee wa zii loo. (Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam 27:1, 2, 41) Dap lu kɔ a bee tɔɔ̄ kpaɛ̄ Pɔɔl bie kpɔgɔrɔ aba sɔ̄ ba ina Rom. (Kɔl 4:10) Nyɔɔwo, naa lu i nyɛŋia loo kɔ gbo Pɔɔl ama bee ye yere mɛm loo sa ye agɛrɛloo.
5. Dookɛ̄ kpa Kam 17:17 kɔ doo, bu mɛ sīdee na i dap lu gbo a tɔɔ̄ agara a?
5 Doodoo Aristakɔs, naale aba sɔ̄ nu lee loo pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa na i tɔɔ̄ wa waɛloo a, mɛ i tɔɔ̄ nage wa waɛloo sɔ̄ ba le bu “etɛɛrɛloo.” (Buū Kam 17:17.) Kere sɔ̄ pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa naa lena bu etɛɛrɛloo, ba gbī nage egbɔ̄nyiɛ. Frances * nɛɛ ye tɛ bee u nyɔɔ dumɛ kansa, e sɔ̄ nu alu baɛ enɔɔ̄ etɛ̄na ye ka unage bee kɔ, m muɛ̄ kɔ e’agabah taāŋa doo kɔ i tɔga bu nyɔɔnyɔɔ sɔ̄. E bu mɛ ɛɛ loo pya gbo ba mɛ tɔɔ̄ waɛloo lo ba bee lege gaa suā kɔ m le bu ezialoo, kere ebinia kina na tɛ le ka bee u.”
6. E na tɔɔ̄ agara eyerebah i nɛ kɔ i doo a?
6 Pya gbo a tɔɔ̄ agara wee su wa sɔ̄ le mɛm yeābah nɛ pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa. Bu edoba, bee lu ekɔ nɛ ziī wuga nɛɛdam a kura Pita kɔ a ɛrɛ dumɛ loo lo a gae nwaabah ye fɛ. Ye wa a kura Kathryn bee kɔ: “Ziī dam le wa bee i su kuma tɔpie kɛ̄ a bee lu ekɔ i nɛ nu a gaa bee dumɛ Pita. Bie lo kɛ̄, ba bee biaɛfii kɔ ba naale elɛɛe i baloo bie, mɛ ba eyeree bah i nɛ ɛrɛgeba sɔ̄ i wa gbī.” Naa ɛp kɛ̄ alu nu egbɔ̄nyiɛ lo e’ɛrɛ pya le gbo, lo edap i yerebah nɛ kɔ i tama pya i etɛɛrɛloo doo a!
BƆLOO ETURE NYIƐ LOO DOODOO TIKIKƆS
Doodoo Tikikɔs, i dap lu gbo a bɔloo eture nyiɛ loo sɔ̄ pya dɔɔ̄na le bu taāŋa (Ɛp 7-9 barakpaɛ̄) *
7-8. Dookɛ̄ alu ekɔ doo bu kpa Kɔlɔsi 4:7-9, bu mɛ sīdee na Tikikɔs bee tɔgɛ kɔ a bɔe loo eture nyiɛ loo a?
7 Tikikɔs Nɛɛ Kraist a aa barasī Rom bu Esia, bee lu gbo Pɔɔl a bɔ ture nyiɛ loo. (Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam 20:4) Dee bu zua 55 C.E., Pɔɔl bee nɔɔ̄ kɔ alu etup kpugi lo eyeābah nɛ pya Nɛɛ Kraist a le Judia, sa a bee dap lu Tikikɔs na a bee kɔ a yerebah lo esi lo tam a. (2 Kɔr 8:18-20) Sɔ̄ esaa, lo a le tua sɔ̄ a bee lu eyere Pɔɔl kpɔgɔrɔ bie Rom, Tikikɔs bee ye sitam nɛ doodoo ye nɛɛ lɛɛratam. Alɛ na a bee su pya kpa le ue yere mɛm loo Pɔɔl bee ɛm ma pya bɔŋanaloo a le Esia wa ma a.—Kɔl 4:7-9.
8 Tikikɔs bee lu gbo Pɔɔl a bee bɔ ture nyiɛ loo. (Taitɔs 3:12) Naale dɛ̄dɛɛ̄ pya Nɛɛ Kraist a bee le lo sɔ̄ na a bee bɔ ture nyiɛ loo bee Tikikɔs a. Dee bu zua 65 C.E. a, sɔ̄ a bee lu eyere Pɔɔl kpɔgɔrɔ lo eree baɛ sɔ̄, a bee ɛm kɔ pio pya nɛɛdam ba lu pya Nɛɛ Kraist ba le barasī Esia e’aarae ye loo nyɔnɛbee ba ɛrɛ bɔɔ kɔ ba etɛ̄ŋae wa loo. (2 Tim 1:15) Kerewo, Pɔɔl bee dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Tikikɔs sa ye nɛ dɔɔ̄na tam. (2 Tim 4:12) Bee ɛɛrɛbu Pɔɔl kaāna lo e’ɛrɛ dua le gbo a le doodoo Tikikɔs.
9. Bu mɛ sīdee na i dap nɔ edoba Tikikɔs a?
9 I dap nɔ edoba Tikikɔs tɛ̄maloo elu gbo a bɔloo eture nyiɛ loo. Bu edoba, ii le e aadee yiga kɔ i yeree bah nɛ pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa ba le bu ebɛɛ̄, mɛ i yerebah wa nɛ tɛ̄maloo esitam wa nɛ. (Mat 5:37; Luk 16:10) Pya nɛɛ a le bu ebɛɛ̄ wee ɛrɛ egbɔ̄nyiɛ sɔ̄ ba suā kɔ i gaa le yeree bah wa nɛ. Ziī wuga nɛɛwa bee baatɛ̄ nu anua. A bee kɔ, “Oo le enɛ taāŋa loo a nyɔnɛbee o suā kɔ nɛɛ a gbī eyerebah a nɛ a elu nyɔɔ sɔ̄ dookɛ̄ a bee yiga doo.”
10. Dookɛ̄ kpa Kam 18:24 kɔ doo, ba mɛɛ̄ na edap gbɔ̄nyiɛ pya nɛɛ a le bu taāŋa ale pya nɛɛ alu elɔgara a?
10 Pya nɛɛ alu etɛ̄ŋaloo ale alu elɔgara wa wee ɛrɛ egbɔ̄nyiɛ tɛ̄maloo ekɔ ue nɛ ziī wa gbo ba dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ. (Buū Kam 18:24.) Sɔ̄ a bee lu ekpo nwiī Bijay lɛɛ bu bɔŋanaloo, alɛ bee kɔ, “M bee gbī ekɔ kɛ̄ nu mɛ tɔɔ̄loo doo nɛ nɛɛ m dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kaāna.” Carlos bee peere ye dɔtam bu bɔŋanaloo nyɔɔbee a bee tɛɛ̄ ekwɔ. A bee kɔ, “M bee gbī nɛɛ m dap kɔ dɛ̄dɛɛ̄ kɛ̄ nu mɛ tɔɔ̄ loo doo nɛ sa a naa bege mɛ ue.” Carlos bee muɛ̄ pya nɛɛ a le doo wo sɔ̄ a bee zɔ̄ŋia pya kanɛɛ, e ba bee ye yerebah nɛ kɔ a be eeba ye taāŋa. A bee ɛrɛ nage egbɔ̄nyiɛ sɔ̄ a suā kɔ pya kanɛɛ dābeeloo nu le kɔ ba esere ɛrɛgeba ue a wa kɔ nɛ bu gɔā.
11. Bu mɛ sīdee na i dap lu gbo pya nɛɛ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ a?
11 Lo elu gbo pya nɛɛ dap dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ, a bɔloo kɔ i ɛrɛ egerebu. Sɔ̄ dam Zhanna bee ye aaloo, a bee ɛrɛ egbɔ̄nyiɛ sɔ̄ a bee kɔ ye taāŋa nɛ pya ye gbo. A bee kɔ “Ba bee mɛ gbaɛ̄tɔ̄ bu egerebu, kere adoo m wee bialoo tɛɛ̄nyɔɔ ziī nu booboo sɔ̄.” Olo dap nage lu le gbo tɛ̄maloo elu nɛɛ a para gbaɛ̄tɔ̄loo nɛɛ.
KPƐ̄NALOO ESITAM DOODOO MAAK
Fɛgɛ dogo Maak bee yerebah nɛ Pɔɔl kɔ a dap egerebu, e ili dap nage yerebah nɛ pya wuga bu sɔ̄ etɛɛrɛloo (Ɛp 12-14 barakpaɛ̄) *
12. Maak bee le mɛɛ̄, e bu mɛ sīdee na a bee tɔgɛ elap dogo su loo nɛ a?
12 Maak bee le Nɛɛ Kraist alu Juu a aa Jerusalɛm. Bee lu esuāloo ye wuga Banabas nua nɛɛ a wee zue ue aā ziī edo yii ziī. (Kɔl 4:10) Dap lu kɔ pya butɔ Maak bee ɛrɛ zɔ, kerewo, Maak naa bee su zɔ nua tuatua nu bu ye dum. Bu dɛ̄dɛɛ̄ ye tɔɔ̄dum, a bee tɔgɛ elap dogo su loo nɛ, a bee kpɛ̄naloo esitam nɛ pya dɔɔ̄na. Bu edoba, gbɛnɛ-edo sɔ̄ a wee yerebah nɛ nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl le Pita lo e mmɛɛ̄ wa esiatam, naa daba tɛ̄maloo enɛ wa pya nu a wa bɛɛ̄ bu namloo. (Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam 13:2-5; 1 Pit 5:13) Pɔɔl bee kɔ ue kumaloo Maak nua nɛɛ “a [ye] yɔ si tam loo Buɛ̄-mɛnɛ Bari,” le nɛɛ a ye “agɛrɛ nyiɛ.”—Kɔl 4:10, 11
13. Bu mɛ sīdee na 2 Timɔti 4:11 tɔgɛ kɔ Pɔɔl bee tɔgɛ nia loo tam Maak bee ye si nɛ a?
13 Maak bee lu gbo Pɔɔl a ye tɔɔ̄ waɛloo kaāna. Bu edoba, a bee ɛm ye eree baɛ kpa ma Timoti sɔ̄ a bee lu eyere ye kpɔgɔrɔ lo kpɛdumɛ sɔ̄ li Rom dee bu zua 65 C.E. Bu lo kpa Pɔɔl bee kɔ nɛ Timoti kɔ a aara Maak nua Rom. (2 Tim 4:11) Bu kaka, Pɔɔl bee tɔgɛ nia loo esiatam Maak, nyɔɔwo a bee gbī emuɛ̄ Maak sɔ̄ alu ebɛɛ̄ ama. Maak bee yerebah nɛ Pɔɔl bu gbɛnɛ-edo sīdee, naa daba tɛ̄maloo enɛ ye nuede le pya nu esu ɛma kpa. Naa daba yerebah le yere mɛm loo Pɔɔl bee ɛrɛ bee ye yerebah nɛ kɔ a egerebu pya dee a bee tɔɔ̄dum lɛɛ a gae lu efɛ ye.
14-15. E na kpa Matiu 7:12 i tɔgɛ akiiloo yerebah nɛ pya dɔɔ̄na a?
14 Buū Matiu 7:12. Ɛp kɛ̄ a wee i nia doo sɔ̄ pya nɛɛ i yerebah nɛ sa i si tam nɛ sɔ̄ i gaa tɛɛ̄ bu e’aga kɛ̄tɔɔ̄! Ryan lo ye tɛ bee u bu bugia siranu bee kɔ, “Ɛrɛ gbɛnɛ-edo nu i wee doo, mɛ sɔ̄ i gaa tɔga ii le edap doo. Wee i nɛ egbɔ̄nyiɛ kaāna sɔ̄ ziī nɛɛ i yerebah nɛ doo ziī nu, kere lo nu tera.”
15 Lo i lu pya i gbaɛ̄tɔ̄loo sa para ɛp nu leere, i dap muɛ̄ pya le sīdee i yeābah nɛ pya dɔɔ̄na nɛɛ. Bu edoba, ziī wuga nɛɛwa bee biaɛfii lo eyerebah nɛ Peter le Kathryn i bee kɔ nu kumaloo tua sɔ̄ a kɔ ba a dap wee si tɔpie. Peter le Kathryn naa bee dapna ɔp fah, nyɔɔwo lo wuga nɛɛwa bee nɔɔ kɔ pya wuga a yerebah lo ewee wa ɔp siā tɔpie. Lo nɔɔnɔɔnu bee leege ni? Kathryn kɔ, “Bee bee kɔ a ɛrɛ gbɛnɛ dɔnia toh alu edana i lɛɛ nyɔɔ gaŋana.” O aa ɛp kɔ pya nu o doo lo eyerebah nɛ pya dɔɔ̄na sa wa tɔgɛ fɛgɛ dogo loo tera.
16. Amunu kpog-bee nu na i nɔ aāloo Maak nyɔɔ nɛ egbɔ̄nyiɛ pya dɔɔ̄na a?
16 Maak nɛɛ a wee nyɔɔnɛ dumɛ Jizɔs bu tua sɔ̄ o’oo tup zua a bee le Nɛɛ Kraist alu kiri kiri bu esiatam. A bee ɛrɛ gbɛnɛ-edo tam esi nɛ Jɛhova, le lo e’ɛm nage lo kpa a le bu Baibol ye bee kuea loo. Kerewo, Maak bee nɛ egbɔ̄nyiɛ Pɔɔl, e Pɔɔl bee suā kɔ Maak edabe ye yerebah nɛ. Angela, lo ba bee fɛ ye kaāma, bee tɔgɛ nage nia loo egbɔ̄nyiɛ a aabah pya a bee ye yerebah nɛ. A bee kɔ nage kɔ, “Wee waɛ eyiiloo pya nɛɛ ba gbī eyerebah a nɛ. Bɔɔ naa aa wa lo eyerebah mɛ nɛ.” I dap bip aba ii kɔ, ‘Pya nɛɛ suāge mɛ loo nua nɛɛ a kpɛ̄naloo enɛ egbɔ̄nyiɛ pya wuga bu bɔŋanaloo sa wa yerebah nɛ ni?’
BIAƐFII LO ENƐ EGBƆ̄NYIƐ PYA DƆƆ̄NA
17. Bu mɛ sīdee na ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ nu a le bu 2 Pya Kɔrint 1:3, 4 i zū kɔ i nɛ egbɔ̄nyiɛ pya dɔɔ̄na a?
17 A waɛ emuɛ̄ pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa ba gbī egbɔ̄nyiɛ. I dap nage wa nyɔɔnɛ ponia pya ue egbɔ̄nyiɛ lo pya dɔɔ̄na bee i kɔ nɛ. Ziī wuga nɛɛwa ye kaāma e’ua a kura Nino bee kɔ: “Jɛhova dap i su gbɔā nyiɛ pya dɔɔ̄na lo i aaloo kɔ a su i siātam lo.” (Buū 2 Pya Kɔrint 1:3, 4.) Frances i bee kue bee tua sɔ̄ a bee kɔ: “Pya ue a le bu 2 Pya Kɔrint 1:4 lu kaka. I dap su pya ue a bee lu esu i nɛa egbɔ̄nyiɛ a yeābah nɛ pya dɔɔ̄na.”
18. (a) E na anua bɔɔ dap aa pio nɛɛ lo enɛ egbɔ̄nyiɛ nɛɛ a? (b) Bu mɛ sīdee na i dap kiisī leere lo enɛ egbɔ̄nyiɛ pya dɔɔ̄na a? Naa nɛ edoba.
18 Lu ebɛɛ̄ kɔ i suā pya sīdee i dap yerebah nɛ pya dɔɔ̄na kere bɔɔ aa i. Bu edoba, bɔɔ dap i aa nyɔɔbee ii suā nu ekɔ ale nu edoo sɔ̄ nɛɛ le bu e’aga kɛ̄tɔɔ̄. Ziī nɛɛ kanɛɛ a kura Pɔɔl bee nyɛŋiabu kɛ̄ pya wuga bee piiga lo enɛ ye egbɔ̄nyiɛ doo sɔ̄ ye tɛ bee u. A bee kɔ, “M dap kɔ a naa bee wa waɛbah eyii mɛ loo. Ba naa bee suā nu ekɔ. Kerewo, m tɔgɛ nia loo wa epiaga lo enɛ mɛ egbɔ̄nyiɛ sa mɛ yerebah nɛ.” Bu aba lo sīdee, sɔ̄ nyɔŋa kɛnɛkɛ̄ bee sira kɛ̄ ziī wuga nɛɛdam a kura Tajon bee le, a bee kɔ: “Bu kaka mm bee dap nyɛŋiabu dɛ̄dɛɛ̄ yereue pya nɛɛ bee mɛ yere ma sɔ̄ lo nyɔŋa kɛnɛkɛ̄ sudɔ sah, mɛ m nyɛŋiabu kɛ̄ ba bee kiisī lo ekuū mɛ dɛɛ̄loo doo.” I dap para nɛ egbɔ̄nyiɛ pya dɔɔ̄na lo i tɔgɛ kɔ i kuūe wa dɛɛ̄loo.
19. E na anua o ebiaɛrafii lo e “agɛrɛ nyiɛ” pya dɔɔ̄na a?
19 Kuma sɔ̄ i gaa tɔɔ̄ waɛloo kuma lo sɔ̄ nyɔuwe ama, taāŋa nyɔuwe gaa sikɛ̄ gbedɛɛ̄ sa tɔɔ̄dum gaa aga nage. (2 Tim 3:13) E pio taāŋa aanage bah ili nyɔɔbee pɔrɔ i bee su aābah Adam le Iv, le nyɔɔbee ii mmana edoo kɔ i kiisī lo ewee gbī egbɔ̄nyiɛ. Ziī nu a bee yerebah nɛ nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl kɔ a egerebu mmɛ kuma ye dum na egbɔ̄nyiɛ a bee ɛrɛ aābah pya ye wuga bu yira. Doraa dɛ̄dɛɛ̄ ii i lu pya a tɔɔ̄ agara doodoo Aristakɔs, bɔloo eture nyiɛ loo doodoo Tikikɔs, sa su loo nɛ esiatam doodoo Maak. Dodoo wo edoo kɔ i dap yerebah nɛ pya i wuga kɔ ba a yira agɛrɛ bu yira.—1 Tɛs 3:2, 3.
^ bar. 5 Nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee kpesī gbɛnɛ-edo taāŋa bu ye dum. Sɔ̄ a bee le bu taāŋa, pya wuga bu yira wee ye nɛ egbɔ̄nyiɛ kaāna. I gaa le kɔ ue nyɔɔ taa elap dogo a bee doo kɔ pya wuga ama a para nɛ egbɔ̄nyiɛ pya dɔɔ̄na. I gaa le kɔnage ue nyɔɔ pya sīdee i dap nɔ wa edoba.
^ bar. 5 Elua enyaana pio bee a le bu ekobee ue ama.
YƆƆ 111 Pya Nu A I Ɛɛrɛbu
