Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

SAWO DIA WEKELO 2

Wɛ koka monga “kiɔkɔ ya esambelo k’efula”

Wɛ koka monga “kiɔkɔ ya esambelo k’efula”

“Vɔ . . . mbakamba la mi dikambo dia Diolelo dia Nzambi ndo vɔ mbele kiɔkɔ ya esambelo k’efula le mi.”​—KƆL. 4:11.

OSAMBO 90 Tokeketshanake

AWUI WAYƆTƐKƐTAMA *

1. Ekakatanu akɔna wahomana l’ekambi wa Jehowa efula wa kɔlamelo?

L’ANDJA w’otondo, ekambi wa Jehowa efula wekɔ lo pomana l’ekakatanu waakonya dia monga l’ekiyanu kana la paa. Onde wɛ ambɛnaka dui sɔ l’etshumanelo kanyu? Akristo amɔtshi wekɔ lo diɛnɛ la hemɔ mɔtshi ya wolo kana la lɔkɔnyɔ l’ɔtɛ wa nyɔi ka lakiwɔ ɔmɔtshi la ngandji. Akina wekɔ lo mbikikɛ paa k’efula l’ɔtɛ wambotshika ose nkumbo kana ɔngɛnyi awɔ ɔmɔtshi wa mama akambo wa mɛtɛ. Koko akina wekɔ lo diɛnɛ la mpokoso y’oma lo diangɔ diakatongama. Anangɛso l’akadiyɛso asɔ tshɛ wekɔ l’ohomba w’esambelo. Ngande wakokaso mbakimanyiya?

2. Lande na kaki ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ l’ohomba w’esambelo lo tena dimɔtshi?

2 Lɔsɛnɔ l’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ lakonge lo waale mbala efula. (2 Kɔr. 11:23-28) Nde akahombe nto mbikikɛ “tɛndɛ lo demba,” ondo paa kɛmɔtshi ka lo demba. (2 Kɔr. 12:7) Ndo nde akadiɛnɛ l’ɔkɔmwɛlɔ etena kakotshike Dɛmasɛ lakakambaka la nde l’etena kɛmɔtshi, “dikambo [Dɛmasɛ] akalange dikongɛ nɛ di’akambo.” (2 Tim. 4:10) Pɔɔlɔ aki Okristo w’okitami w’esɔ waki la dihonga ndo la lokaho tshɛ akakimanyiyaka anto akina efula, koko l’etena kɛmɔtshi nde lawɔ akakɔmɔ.​—Rɔmɔ 9:1, 2.

3. Pɔɔlɔ akalongola esambelo ndo osukɔ oma le waa na?

3 Pɔɔlɔ akalongola esambelo ndo osukɔ wakinde l’ohomba. Ngande? Aha la taamu Jehowa akakambe la nyuma Kande k’ekila dia mbokeketsha. (2 Kɔr. 4:7; Flpɛ. 4:13) Jehowa akasambe Pɔɔlɔ nto lo tshimbo y’asekande Akristo. Pɔɔlɔ akate dia asekande Akristo amɔtshi waki “kiɔkɔ ya esambelo k’efula.” (Kɔl. 4:11) L’atei wa wanɛ wakandashile nkombo yawɔ mbele ndo Aristarako, Tishiko la Makɔ. Vɔ wakakeketsha Pɔɔlɔ ndo wakokimanyiya dia mbikikɛ. Waonga akɔna wakakimanyiya Akristo asato asɔ dia monga asambi w’eshika? Ngande wakokaso mbokoya ɛnyɛlɔ kawɔ ka dimɛna etena kasambanaso ndo kakeketshanaso?

ONGA LA KƆLAMELO OKO ARISTARAKO

L’ɛnyɛlɔ ka Aristarako, sho koka monga ɔngɛnyi wa kɔlamelo lo nsukɛ anangɛso l’akadiyɛso aha tsho lo tena di’amɛna koko ndo lo “tena dia paa” (Enda odingɔ 4-5) *

4. Ngande wakɛnya Aristarako dia nde aki ɔngɛnyi wa Pɔɔlɔ wa kɔlamelo?

4 Aristarako laki Okristo w’ose Makɛdɔniya wakadjasɛka la Tɛsalɔnika akɛnya dia nde aki ɔngɛnyi wa Pɔɔlɔ wa kɔlamelo. Mbala ka ntondo katɛkɛtawɔ dikambo dia Aristarako lo Bible ele etena kakatshu Pɔɔlɔ dia tembola Ɛfɛsɔ lo lɔkɛndɔ lande la sato la misiɔnɛrɛ. Etena kakandatshindɛ Pɔɔlɔ, olui ɔmɔtshi wa dengalenga wakande Aristarako. (Ets. 19:29) Etena kakawayokimɔ, nde konyanga ekokelo kande, koko la kɔlamelo tshɛ nde akatshikala kaamɛ la Pɔɔlɔ. Ngɔndɔ mɔtshi l’ɔkɔngɔ, etena kakinde la Ngirika, Aristarako aki paka suke la Pɔɔlɔ kaanga mbakatetemalaka andɔshi awɔ manɛ Pɔɔlɔ dia mbodiaka. (Ets. 20:2-4) Oya lo 58 T.D. etena kakatomama Pɔɔlɔ la Rɔmɔ oko ose lokanu, Aristarako akatshu la nde lo lɔkɛndɔ l’otale lɔsɔ ndo vɔ akɔ ahende wakatadiɛnɛka la wombwelo wa masuwa. (Ets. 27:1, 2, 41) Etena kakawakome la Rɔmɔ, mɛnamaka dia nde aketsha etena kɛmɔtshi lo lokanu kaamɛ la Pɔɔlɔ. (Kɔl. 4:10) Aha la taamu Pɔɔlɔ akakeketshama ndo akasambema oma le osekande la kɔlamelo ɔsɔ!

5. Lo ndjela Tokedi 17:17, ngande wakokaso monga ɔngɛnyi wa kɔlamelo?

5 L’ɛnyɛlɔ ka Aristarako, sho koka monga ɔngɛnyi wa kɔlamelo lo nsukɛ anangɛso l’akadiyɛso aha tsho lo tena di’amɛna koko ndo lo “tena dia paa.” (Adia Tokedi 17:17.) Oyadi l’ɔkɔngɔ w’ohemba ɔmɔtshi nshila, ɔnangɛso kana kadiyɛso koka ntetemala monga l’ohomba w’ekimanyielo. Frances, * lakavusha ambutshi ande akɔ ahende la kansɛrɛ lo ngɔndɔ shato, mbutaka ate: “Dimi fɔnyaka dia ehemba wa wolo mongaka la shɛngiya le so edja efula. Ndo dimi ngɛnangɛnaka angɛnyi wa kɔlamelo wohɔ dia lekɔ paka la lɔkɔnyɔ kaanga mbambeta etena kɛmɔtshi oma ko lam’akavu ambutshi ami.”

6. Kakɔna kayototshutshuya kɔlamelo dia nsala?

6 Angɛnyi wa kɔlamelo ndjahondjaka awui amɔtshi l’oyango wa nsukɛ anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ. Ɛnyɛlɔ, wakashola ɔnangɛso ɔmɔtshi lelɛwɔ Peter la hemɔ ka wolo efula. Wadɛnde Kathryn, mbutaka ate: “Wadi l’omi amɔtshi wa l’etshumanelo kaso wakatshu la so otsha lɛnɛ akawatoshola Peter la hemɔ kakɔ. L’etena kɛsɔ vɔ wakɔshi yɛdikɔ dia tokimanyiya dia mbikikɛ okakatanu ɔsɔ ndo vɔ waki kaamɛ la so etena tshɛ kakiso l’ohomba awɔ.” Ekɔ esambelo k’efula dia monga l’angɛnyi w’eshika wakoka tokimanyiya dia mbikikɛ ehemba!

ONGA ONTO LƐKƐWƆ OTEMA OKO TISHIKO

L’ɛnyɛlɔ ka Tishiko, sho koka monga ɔngɛnyi wɛkɛwɔ otema etena kadiɛnɛ anto akina l’ekakatanu (Enda odingɔ 7-9) *

7-8. Lo ndjela Kɔlɔsayi 4:7-9, ngande wakɛnya Tishiko dia nde aki onto la mbɛkɛ otema?

7 Tishiko, Okristo w’ose distrikɛ dia Aziya dia la Rɔmɔ aki osekande la Pɔɔlɔ lakandɛkɛka otema efula. (Ets. 20:4) Oya lo 55 T.D., Pɔɔlɔ akakongɛ dia vɔ nkɔngɔla falanga dikambo di’Akristo wa la Judeya ndo ondo nde akasha Tishiko ɔkɛndɛ w’ohomba ɔsɔ. (2 Kɔr. 8:18-20) L’ɔkɔngɔ diko etena kaki Pɔɔlɔ lo lokanu la Rɔmɔ mbala ka ntondo, nde akakambe la Tishiko oko dikɛndji diande. Nde akatɔlɛ tshumanelo dia l’Aziya mikanda ndo nsango y’ekeketshelo y’oma le Pɔɔlɔ.​—Kɔl. 4:7-9.

8 Tishiko akatetemala monga ɔngɛnyi wa Pɔɔlɔ wakandɛkɛka otema. (Tito 3:12) Aha Akristo tshɛ wa l’etena kɛsɔ mbaki anto wa mbɛkɛ otema oko Tishiko. Oya lo 65 T.D., etena kakandadjama lo lokanu mbala ka hende, Pɔɔlɔ akafunde ɔnɛ Akristo efula wa lo prɔvɛnsɛ ka Aziya wakawewewɔka, ondo nɛ dia vɔ wakokaka atunyi wɔma. (2 Tim. 1:15) Koko, Pɔɔlɔ akayaɛkɛ le Tishiko ndo akawosha ɔkɛndɛ okina. (2 Tim. 4:12) Lo mɛtɛ Pɔɔlɔ akangɛnangɛnaka monga l’ɔngɛnyi w’oshika oko Tishiko.

9. Ngande wakokaso mbokoya Tishiko?

9 Sho koka mbokoya Tishiko lo monga ɔngɛnyi wɛkɛwɔ otema. Ɛnyɛlɔ, sho hatolake tsho dia tayokimanyiya anangɛso l’akadiyɛso wele lo dihombo, koko sho salaka akambo shikaa dia mbakimanyiya. (Mat. 5:37; Luka 16:10) Etena keya wanɛ wele l’ohomba w’ekimanyielo ɔnɛ tayowakimanyiya, vɔ sambemaka. Kadiyɛso kɛmɔtshi nembetshiyaka lande na kele dui sɔ ngasɔ. Nde mbutaka ate: “Wɛ hatoyakiyanya dia mbeya kana onto laketawɔ dia kokimanyiya ayokotsha kɛnɛ kakandalake.”

10. Oko wotamidiɔ lo Tokedi 18:24, oma le waa na akoka ntana wanɛ wadiɛnɛ l’ohemba kana l’ɔkɔmwɛlɔ esambelo?

10 Mbala efula wanɛ wadiɛnɛ la ohemba ɔmɔtshi kana l’ɔkɔmwɛlɔ, sambemaka lo mbutɛ ɔngɛnyi awɔ ɔmɔtshi wɛkɛwɔ otema tokanyi tawɔ. (Adia Tokedi 18:24.) L’ɔkɔngɔ wa monga l’ɔkɔmwɛlɔ wa mɛna dia ɔnande l’enondo ambotshanyema, Bijay akate ate: “Laki l’ohomba wa kɛnɛmɔlɛ onto ɔmɔtshi lakamɛkɛka otema tokanyi tami.” Carlos akashisha ɔkɛndɛ wakandalangaka efula l’etshumanelo l’ɔtɛ wa munga kɛmɔtshi kakandasale. Nde mbutaka ate: “Laki l’ohomba wa ‘dihole di’ekokelo’ diakamakoke nkɛnɛmɔla tokanyi tami aha la mboka wɔma wa nomboshama.” Carlos akatane dihole di’ekokelo sɔ le dikumanyi diakokimanyiya dia ntondoya okakatanu ande. Nde akasambema nto lo mbeya dia dikumanyi namaka toseke ndo vɔ hawotɛ onto okina kɛnɛ kakandawatɛ.

11. Ngande wakokaso monga ɔngɛnyi wɛkɛwɔ otema ndo walama toseke?

11 Dia monga ɔngɛnyi wɛkɛwɔ otema ndo walama toseke, sho pombaka monga la solo dia lotutsha. Etena kakɔsɛkɛ omɛnde, Zhanna akasambema lo mbutɛ angɛnyi ande wa ma ma tokanyi tande. Nde mbutaka ate: “Kaanga mbele ondo lakataka awui akɔ waamɛ mbala la mbala, vɔ wakapokamɛ la solo dia lotutsha tshɛ.” Wɛ lawɔ koka mɛnya dia wɛ ekɔ ɔngɛnyi w’oshika lo monga opokami wa dimɛna.

ONGA SUKE DIA KAMBƐ ANTO AKINA OKO MAKƆ

Etsha w’ɛlɔlɔ waki Makɔ wakakimanyiya Pɔɔlɔ dia mbikikɛ, ndo sho koka nkimanyiya anangɛso etena katomba mpokoso (Enda odingɔ 12-14) *

12. Makɔ akinde, ndo ngande wakandɛnya dia nde akalangaka kambɛ anto akina?

12 Makɔ aki Okristo w’ose Juda wakadjasɛka la Jɛrusalɛma. Barnabasɛ w’ɔnango aki misiɔnɛrɛ wakeyamaka dimɛna. (Kɔl. 4:10) Mɛnamaka dia nkumbo ka Makɔ kaki l’ekondjelo k’efula, koko Makɔ kombetshaka lomombo la l’emunyi lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ lande. Lo lɔsɛnɔ lande l’otondo, Makɔ aki la yimba ya ndjahondja. Nde aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia kambɛ anto akina. Ɛnyɛlɔ, lo tena diotshikitanyi nde akakambaka kaamɛ l’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ ndo l’ɔpɔstɔlɔ Petero etena kakawakotshaka ɛkɛndɛ awɔ, ondo Makɔ akaakimanyiyaka lo mbakotshɛ ehomba wa lo demba. (Ets. 13:2-5; 1 Pe. 5:13) Pɔɔlɔ akate dia Makɔ aki ɔmɔtshi l’atei w’anto ‘wakakambaka la nde dikambo dia Diolelo dia Nzambi’ ndo oko “ekimanyielo kakeketsha” le nde.​—Kɔl. 4:10, 11, nɔtɛ.

13. Ngande wɛnya 2 Timɔte 4:11 dia Pɔɔlɔ akangɛnangɛnaka olimu wa kɔlamelo wa Makɔ?

13 Makɔ akayoyala ɔngɛnyi ɔmɔtshi wa ma ma wa Pɔɔlɔ. Ɛnyɛlɔ, etena kakadjama Pɔɔlɔ lo lokanu mbala k’ekomelo la Rɔmɔ oya lo 65 T.D., nde akafundɛ Timɔte mukanda ande wa hende. Lo mukanda akɔ, Pɔɔlɔ akalɔmbɛ Timɔte dia ndja la Rɔmɔ kaamɛ la Makɔ. (2 Tim. 4:11) Aha la taamu Pɔɔlɔ akangɛnangɛna olimu wa kɔlamelo wakakambaka Makɔ, diakɔ diakandalɔmbɛ Makɔ dia monga kaamɛ la nde l’etena k’ohomba kɛsɔ. Makɔ akakimanyiya Pɔɔlɔ lo toho tɔmɔtshi shikaa, ondo lo mbelaka mbo ya ndɛ kana dihomɔ dia nde mfunda. Ondo osukɔ ndo ekeketshelo kakalongola Pɔɔlɔ kakokimanyiya dia mbikikɛ lo nshi y’ekomelo yakakonya polo lam’akandadiakema.

14-15. Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo Mateo 7:12 lo kɛnɛ kendana la nkimanyiya anto akina lo toho tɔmɔtshi shikaa?

14 Adia Mateo 7:12. Naka tekɔ lo tena dia paa, sho mongaka la lowando l’efula le anto watosukɛ lo toho tɔmɔtshi shikaa! Ryan lele she akavu la shashimoya lo aksida wa wolo mbutaka ate: “Ekɔ akambo efula wasalaso lushi tshɛ wɛnama oko hatokoke mbasala etena keyɛ la paa. Mongaka esambelo k’efula etena kasala onto ɔmɔtshi dui dia dimɛna kaanga diekɔ tshitshɛ.”

15 Naka sho monga anto wadja yimba ndo wasɛdingola, kete ondo sho koka mbeya toho shikaa ta nkimanyiya anto akina. Ɛnyɛlɔ, kadiyɛso kɛmɔtshi akɔshi yɛdikɔ ya nkimanyiya Peter la Kathryn, wakatatɛkɛtshi la diko lo mbatshindɛka mbala tshɛ kakawatshɔka lo lopitadi. Oyadi Peter kana Kathryn ndooko laki l’akoka nto wa nkɛndjakɛndja mutuka, diakɔ diele kadiyɛso kakɔ akasale ekongelo l’oyango w’anangɛso l’akadiyɛso mengɔnyaka dia mbaɛmba. Onde yɛdikɔ shɔ yakaakimanyiya? Kathryn mbutaka ate: “Takoke oko wambotahola wotsho oma l’ahɛka.” Ohɔka tena tshɛ dia wɛ koka nsamba anto akina efula naka wɛ nsala kaanga awui wa totshitshɛ dia nkimanyiya.

16. Naa wetshelo w’ohomba wendana la mbisha esambelo wambotokondja l’ɛnyɛlɔ ka Makɔ?

16 Aha la taamu Makɔ laki ombeki wa lo ntambe ka ntondo aki Okristo waki la akambo efula wa nsala. Nde aki l’ɛkɛndɛ efula wa teokrasi, mbidja ndo ɔkɛndɛ wa mfunda Evanjiliɔ wele la lokombo lande. Koko, Makɔ akɔshi etena ka nsamba Pɔɔlɔ, ndo Pɔɔlɔ komengenga dia nɔmba Makɔ dia mbokimanyiyaka. Angela laki la lɔkɔnyɔ l’ɔtɛ wakandavusha ose nkumbo kande ɔmɔtshi, akangɛnangɛna woho wakonge anto akina suke dia mbosamba. Nde mbutaka ate: “Naka angɛnyi nangaka nkimanyiyana, kete vɔ wekɔ anto wadjana lo demba. Vɔ hawengenga nsala dui sɔ.” Sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi mbeyamaka oko onto lele suke dia nsamba asekami atɛmɔdi lo toho tɔmɔtshi shikaa?’

ƆSA YƐDIKƆ YA SAMBAKA ANTO AKINA

17. Ngande wele nkana yimba la 2 Kɔrɛtɔ 1:3, 4 koka totshutshuya dia nsamba anto akina?

17 Bu dui dia wolo ntana anangɛso l’akadiyɛso wele l’ohomba w’esambelo. Sho koka nkamba l’ɛtɛkɛta w’ekeketshelo wakakambe l’anto akina dia tosamba. Nino, kadiyɛso kakavusha tshɛnde ka womoto mbutaka ate: “Jehowa koka nsamba anto akina lo tshimbo yaso naka sho mbetawɔ dia nde nkamba la so.” (Adia 2 Kɔrɛtɔ 1:3, 4.) Frances, lakatatɛkɛtshi la diko mbutaka ate: “Ɛtɛkɛta wele lo 2 Kɔrɛtɔ 1:4 wekɔ mɛtɛ. Sho koka nkamba l’ɛtɛkɛta wakawatosambe dia nsamba anto akina.”

18. a) Lande na kakoka anto amɔtshi mboka wɔma dia sambana? b) Ngande wakokaso nsamba anto akina lo yoho ya dimɛna? Sha ɛnyɛlɔ.

18 Sho pombaka mbɔsa yɛdikɔ ya nyanga toho ta nkimanyiya anto akina kaanga naka tekɔ lo mboka wɔma. Ɛnyɛlɔ, mbeyaka monga ko tekɔ lo mboka wɔma ɔnɛ hateye kɛnɛ ka mbutɛ kana ka salɛ onto ɔmɔtshi lele l’ekakatanu. Ekumanyi kɛmɔtshi kelɛwɔ Paul mbohɔka welo wakadje anto amɔtshi dia mbosamba l’ɔkɔngɔ wa she mvɔ. Nde mbutaka ate: “Lakakoke mbuta dia komonga dui dia wɔdu dia vɔ ndja dia ndjosawola la mi. Vɔ kombeya kɛnɛ ka mbuta. Koko lakatetemala ngɛnangɛna nsaki kaki lawɔ ka nsamba ndo sukɛmi.” Woho akɔ waamɛ mbele, l’ɔkɔngɔ wa didimu dia nkɛtɛ dimɔtshi dia wolo salema, ɔnangɛso Tajon akate ate: “Lo mɛtɛ handjohɔ mesajɛ tshɛ wakatomɛ anto lo nshi yakayelana la didimu dia nkɛtɛ sɔ, koko laakohɔ dia vɔ wakayakiyanya efula dia mbeya dia kana lekɔ la lɔsɛnɔ.” Sho koka monga asambi w’eshika naka sho mɛnya dia sho ndjakiyanyaka dikambo di’anto akina.

19. Lande na kamboyoyashikikɛ dia monga “kiɔkɔ ya esambelo k’efula”?

19 Oko wambotoleka nsukana la ekomelo ka dikongɛ di’akambo nɛ, akambo wa l’andja ɔnɛ wayoleka ntshɔ otsha lo kɔlɔ ndo lɔsɛnɔ layoleka monga wolo. (2 Tim. 3:13) Ndo ekakatanu watokomɛ l’ɔtɛ wa pɛkato la eongelo kele keema kokele kakatahowɔ mɛnyaka dia tayotetemalaka monga l’ohomba w’esambelo. Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wakakikɛ ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ polo l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande ele nɛ dia asekande Akristo wakosambe. Ɔnkɔnɛ nyɛsɔ toyale la kɔlamelo oko Aristarako, toyale anto wɛkɛwɔ otema oko Tishiko ndo tongake suke dia kambɛ anto akina oko Makɔ. Lo nsala ngasɔ, tayokimanyiya anangɛso l’akadiyɛso dia ntshikala nge lo mbetawɔ.​—1 Tɛs. 3:2, 3.

^ od. 5 Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akahomana l’ekakatanu efula lo lɔsɛnɔ lande. Etena kakinde lo tena dia paa, anango amɔtshi wakonge kiɔkɔ y’esambelo k’efula le nde. Tayɔsɛdingola waonga asato shikaa wakakonya anangɛso asato asɔ dia monga asambi w’eshika. Tayɔsɛdingola nto woho wakokaso mbokoya ɛnyɛlɔ kawɔ lo toho tɔmɔtshi shikaa.

^ od. 5 Nkombo mɔtshi ya lo sawo nɛ yakatshikitanyema.

OSAMBO 111 Ɛkɔkɔ wa monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ

^ od. 56 ELEMBETSHIELO W’OSATO: Aristarako la Pɔɔlɔ wambombɔ la masuwa.

^ od. 58 ELEMBETSHIELO W’OSATO: Pɔɔlɔ asha Tishiko mikanda dia tɔlɛ tshumanelo.

^ od. 60 ELEMBETSHIELO W’OSATO: Makɔ akimanyiya Pɔɔlɔ lo toho tɔmɔtshi shikaa.