1. Baingi h’abaheereza ba Yahwe abesigwa nibaraaba omu nyikara ki ezigumire?

OMU nsi yoona, abaheereza ba Yahwe baingi nibaraba omu nyikara ezibaletera kwetuntura hamu n’obusaasi bwingi. Orozere abali omu nyikara nka zinu omu kitebe kyanyu? Abakristaayo abamu baine oburwaire obw’amaani rundi baine obujune habw’okufeerwa omuntu oubabaire nibagonza. Abandi baine obusaasi bwingi habwokuba omunyabuzaale rundi omunywani wabo arugire omu mananu. Nabandi nibabonabona habw’okuhikwaho ebigwererezi. Ab’oruganda n’abanyaanya itwe abali omu nyikara nka zinu nibetaaga kuhuumuzibwa. Nitusobora tuta kubakonyera?

2. Habwaki omukwenda Paulo obwire obumu yayetaaga kuhuumuzibwa?

² Omukwenda Paulo akaraba omu nyikara nyingi ezateekaga obwomeezi bwe omu kabi. (2 Kol. 11:23-28) Ekindi akaba aine kugumira “ekicumita omu mubiri,” rundi ihwa kandi bunu nibusobora kuba bwali burwaire. (2 Kol. 12:7) Kandi aine kuba y’asaliirwe muno habwokuba Dema, ow’oruganda ayakoraga nauwe akamulekaho habw’okugonza “obusinge bwa hati bunu.” (2 Tim. 4:10) Paulo akaba ali Mukristaayo ow’aseserweho amagita ay’ayehayoga muno kukonyera abandi, baitu obwire obumu nauwe yahwamuga amaani.​—Bar. 9:1, 2.

3. Nibaha abahuumwize kandi bagarramu Paulo amaani?

³ Paulo akahuumuzibwa kandi yatunga obusagiki obwakaba nayetaaga. Omulingo ki? Yahwe aine kuba yakozeseze omwoyo Gwe ogurukwera kumugarramu amaani. (2 Kol. 4:7; Baf. 4:13) Kandi Yahwe akamuhuumuza n’akozesa Abakristaayo abandi. Paulo akabazaaho abamu h’abakozi bataahi be nagamba ati: “[Bantu] abampumuize muno.” (Bak. 4:11) Abamu abayabalize amabara  nubo Alisitako, Tukiko na Marako. Bakamugarramu amaani kandi bamukonyera kugumiisiriza. Miringo ki ey’akonyire Abakristaayo banu kuba bantu abarukuhuumuza? Naitwe nitusobora tuta kuhondera ekyokurorraho kyabo obuturukuba nituhuumuza kandi nitugarramu abandi amaani?

4. Alisitako akooleka ata ngu munywani wa Paulo omwesigwa?

⁴ Alisitako akaba ali Mukristaayo kuruga omu Sesalonika ey’ekaba eri omu Makedoni, kandi akaba ali munywani wa Paulo omwesigwa. Baibuli ebazaaho Alisitako omurundi ogw’okubanza hanyuma ya Paulo kubungira Efeso ha rugendo rwe orwakasatu nk’omu misani. Alisitako obwakaba nasendekereza Paulo, ekitebe ky’abantu kikamukwata. (Eng. 19:29) Obu bamulekiire, atecweho Paulo nukwo atahikwaho. Na hanyuma y’emyezi kurabaho, Baibuli n’eyoleka ngu Alisitako akaba ali na Paulo omu Buyonaani, n’obukiraaba ngu abanyanzigwa ba Paulo baali nibalengaho kumwita. (Eng. 20:2-4) Nk’omu mwaka gwa 58 C.E. Paulo obuyatwairwe omu Roma nk’omunyankomo, Alisitako akamusendekereza ha rugendo oru oruraihire kandi akagumisiriza nauwe eryato n’obulyacwekere. (Eng. 27:1, 2, 41) Obu bahikire Roma, nikizooka ngu Alisitako akaikara na Paulo omu nkomo kumara akasumi. (Bak. 4:10) Egi niyo emu ha nsonga habwaki, Paulo akahurra agumire kandi ahumuziibwe habwa munywani we ogu!

5. Kusigikirra ha Enfumo 17:17, nitusobora tuta kuba abanywani abesigwa?

⁵ Naitwe nitusobora kuba nka Alisitako kakuba twikara haihi n’aboruganda hamu n’abanyanya itwe omu bwire oburungi n’omu bwire obugumangaine. (Soma Enfumo 17:17.) Na hanyuma y’ekizibu kuhwaho, ab’oruganda n’abanyanya itwe baba nibetaaga kuhumuzibwa. Munyanya itwe arukwetwa Frances, * ayaferiirwe bazaire be omu myezi esatu yonka habw’oburwaire obw’ekokoro nagamba ati: “Ebizibu bituletera obujune kumara akasumi kaingi. Ninsiima muno abanywani abaikara nibaijuka ngu nkyali omu busaalizi, n’obukiraaba ngu harabireho akasumi bazaire bange bafiire.”

6. Kuba besigwa hali banywani baitu, nikiija kutwekambisa kukora ki?

⁶ Abanywani abesigwa befeereza ebintu bingi  nukwo basobole kukonyera ab’oruganda n’abanyanya itwe. Ekyokurorraho, ow’oruganda arukwetwa Peter bakamusangamu oburwaire obw’amaani kandi bwali nibugenda kumwita bwangu. Mukazi we arukwetwa Kathryn nagamba ati: “Ow’oruganda omu na mukazi we omu kitebe kyaitu bakatutwara omu irwaro nambere bazoliire oburwaire bwa Peter. Bakacwamu aho naho ngu nibaija kuba naitwe omu busaasi bwaitu bwona, kandi mali baikaire nibatukonyera buli kaire.” Kituhuumuza muno kuba n’abanywani abarungi abatukonyera kugumisiriza omu bwire obugumire!

7-8. Kusigikirra h’Abakolosai 4:7-9, Tukiko akooleka ata ngu mwesigwa?

⁷ Tukiko, akaba ali Mukristaayo kuruga omu distrikiti y’Asiya omu Roma, kandi akaba ali munywani omwesigwa muno hali Paulo. (Eng. 20:4) Nk’omu mwaka gwa 55 C.E., Paulo akakora entekaniza ey’okusorooleza ab’oruganda omu Yuda sente ez’okubakonyera, kandi nasobora kuba yakozeseze Tukiko kumukonyera omu mulimo gunu. (2 Kol. 8:18-20) Hanyuma y’ebi Paulo obuyasibirwe omu nkomo omu Roma omurundi ogw’okubanza, Tukiko akaheereza nk’omutumwa wa Paulo. Yatwaraga ebbaruha ez’omukwenda Paulo ezirukugarramu amaani hali ebitebe eby’Abakristaayo omu Asiya.​—Bak. 4:7-9.

⁸ Tukiko akaikara ali munywani wa Paulo omwesigwa. (Tit. 3:12) Abakristaayo abamu omu kasumi ako bakaba bataine omutima ogw’okwehayo kukonyera nka Tukiko. Nk’omu mwaka gwa 65 C.E., Paulo obwakaba asibirwe omu nkomo omurundi ogwakabiri, akahandiika n’ayoleka ngu Abakristaayo baingi omu Asiya baali bamwecwireho habwokuba baali nibatiina kuhiganizibwa. (2 Tim. 1:15) Baitu, omukwenda Paulo akesiga Tukiko kandi akamwongera obujunanizibwa obundi. (2 Tim. 4:12) Nitukigumya ngu Paulo akasiima muno habwokuba n’omunywani omurungi nka Tukiko.

9. Nitusobora tuta kwegera ha kyokurraho kya Tukiko?

⁹ Nitusobora kwegera ha kyokurorraho kya Tukiko eky’okuba omunywani arukwesigwa. Ekyokurorraho, titusemeriire kugarukira ha kuraganiza ab’oruganda n’abanyanya itwe kubakonyera, baitu twine kuhikiriza ekituraganiize. (Mat. 5:37; Luk. 16:10) Abali omu bwetaago obu baba nibakigumya ngu nitugenda kubakonyera,  kibaletera kuhumuzibwa. Munyanya itwe omu ow’arukugumya ensonga enu, nagamba ati: “Ohurra ohumwire habwokuba oba n’okigumya ngu omuntu ow’araganiize kukukonyera naija kuhikiriza omurago gwe omu bwire.”

10. Nk’oku kyolekerwe omu Enfumo 18:24, abo abali omu nyikara enyakugamangaine rundi abahwairwemu amaani noha asobora kubahuumuza?

¹⁰ Abali omu nyikara ey’egumangaine rundi abaine ekintu ekibamazire amaani, bahumuzibwa muno obu bagambiraho omunywani omwesigwa. (Soma Enfumo 18:24.) Ow’oruganda arukwetwa Bijay ayasasire muno habwokuba mutabani we akaba abingirwe omu kitebe, nagamba ati: “Nkaba ninyetaaga omuntu arukwesigwa ow’okugambira nk’oku ndukwehurra.” Ow’oruganda ondi arukwetwa Carlos akaihibwaho obujunanizibwa omu kitebe obuyagonzaaga muno habw’esobi ey’akaba akozere. Nagamba ati: “Nkaba ninyetaaga omuntu ow’okugambira enyehurra yange kandi ow’akaba atarukugenda kunjunaana.” Carlos akagenda omu bagurusi abamukonyire kuraba omu kizibu eki. Kandi kikamuhuumuza muno kukimanya ngu abagurusi banu bakaba batarukugenda kugambira abantu abandi ebiyabagambiire.

11. Nitusobora tuta kuba banywani abarungi kandi abarukwesigwa?

¹¹ Kusobora kuba munywani arukwesigwa, osemeriire kuba omuntu arukugumisiriza. Munyanya itwe arukwetwa Zhanna akatunga okuhumuzibwa iba obuyamulekereho, obuyagambiireho banywani be abarukwesiga. Nagamba ati: “Bakampuliiriza kurungi n’obukiraaba ngu naikaraga nimbagambira ebigambo nibyo bimu.” Naiwe nosobora kuba omunywani omurungi kakuba oba omuntu arukuhuliiriza kurungi.

12. Marako akaba nuwe oha, kandi akooleka ata omutima ogw’okwehayo?

¹² Marako akaba ali Mukristaayo Omuyudaaya kuruga Yerusalemu. Akaba ali mwihwa wa Baranaba omu misani ow’akaba amanyirwe muno. (Bak. 4:10) Nikizooka ngu Marako akaba naruga omu ka ey’ekaba eri kurungi omu by’entahya, baitu kinu kitaletere Marako kwebembeza itungo omu bwomeezi bwe. Omu bwomeezi bwona, Marako akooleka omutima ogw’okwehayo kandi yaherezaaga abandi aine okusemererwa. Emirundi nyingi akakonyera omukwenda Paulo hamu n’omukwenda Petero kuhikiriza obuheereza bwabo, kandi nikizooka ngu Marako yabakonyeraga kutunga ebyetaago byabo eby’omubiri. (Eng. 13:2-5; 1 Pet. 5:13) Paulo akabazaaho Marako nk’omu ha ‘bakozi bataahi be habw’Obukama bwa Ruhanga,’ kandi ngu akaba ali omu ‘h’abantu abamuhuumwize muno.’​—Bak. 4:10, 11.

13. Kusigikirra ha 2 Timoseo 4:11 kiki ekirukwoleka ngu Paulo akasiima obuheereza bwa Marako?

¹³ Marako akafooka omu h’abanywani ba Paulo nfe na nfe. Ekyokurorraho, Paulo obwakaba ali omu nkomu habw’omurundi gwe ogw’okumalirra omu Roma nk’omu mwaka gwa 65 C.E., akahandiika ebbaruha ye eyakabiri hali Timoseo. Omu bbaruha egi, Paulo akasaba Timoseo aije Roma kandi yamugambira kwija na Marako. (2 Tim. 4:11) Nikizooka ngu omulingo akaba akonyiremu muno Paulo omu kasumi ak’enyuma, nugwo gwamuletiire kugonza kuba na Marako omu kasumi ako akagumangaine. Marako akakonyera Paulo kutunga ebintu eby’akaba nayetaaga, n’asobora kuba y’amukonyire kutunga ebintu nk’eby’okulya rundi ebintu eby’okukozesa kuhandiika amabbaruha. Obusagiki n’okuhumuzibwa Paulo yatungire biine kuba byamukonyire muno omu kasumi obwakaba ali haihi kwitwa.

14-15. Ekyahandiikirwe ekiri omu Matayo 7:12 nikitwegesa ki ha kukonyera abantu abali omu bizibu kutunga ebintu ebibarukwetaaga?

¹⁴ Soma Matayo 7:12. Obutuba nituraba omu kasumi akagumangaine, tusiima muno abantu abatukonyera kutunga ebintu ebiturukwetaaga. Ow’oruganda arukwetwa Ryan ayeferiirwe ise omu butandwa ey’amaani nagamba ati:  “Obwoba oine obujune bwingi n’ebintu ebitukora buli kiro kandi ebirukuzooka nk’ebitaito nibisobora kukulema kukora. Baitu obwotunga obukonyezi n’omu buntu obutaito kiba kintu kikuru muno omu bwomeezi bwawe.”

¹⁵ Kakuba tufaayo kwetegereza enyikara ey’abantu barumu, nitusobora kumanya emiringo tusobora kubakonyeramu. Ekyokurrorraho, munyanya itwe omu akacwamu kukonyera Peter na Kathryn, abatusangirwe tubalizeeho kugendaga omu irwarro. Nk’oku Peter na Kathryn baali batakyasobora kuvuga motoka, munyaanya itwe onu akakora orukarra orurukwoleka ab’oruganda n’abanyaanya itwe abaali betegekere kubakonyera kubatwara omu irwarro kurora dakitaali hamu n’akasumi bali nibagenda kubatwarramu. Entekaniza enu ekabakonyera eta? Kathryn nagamba ati: “Tukehurra batwihireho omugugu gw’amaani muno.” Ikara okimanyire ngu nosobora kuhuumuza muno abantu abandi kuraaba omu kubakorra ebintu ebirukuzooka nk’ebitaito.

16. Ekyokurorraho kya Marako nikitwegesa ki ha kuhuumuza abandi?

¹⁶ Hataroho kugurukyagurukya omwegeswa Marako ow’akaba aroho omu kasumi ka Yesu aine kuba akaba aine bingi eby’okukora. Akaba aine obujunanizibwa bw’amaani omu kuheereza Yahwe, otwaliremu n’okuhandiika ekitabu eky’enjiri ya Marako ekirukwetwa ibara lye. Baitu akatunga obwire obw’okuhuumuza Paulo kandi Paulo atatiine kusaba Marako kumukonyera. Munyaanya itwe arukwetwa Angela, nauwe nasiima muno abo abayehaireyo kumuhuumuza nyinenkuru obuyaisirwe. Nagamba ati: “Banywani baawe obu baba nibagonza kukukonyera, kyanguhire kubaza nabo kandi tibeganya kukukonyera.” Manyirwe nk’omuntu ow’ayehayo kukorra Abakristaayo bagenzi bange ebintu ebibarukwetaaga kusobora kubahuumuza?’

17. Kwecumitirizaaho ekyahandiikirwe ekya 2 Abakolinso 1:3, 4 nikisobora kita kutukonyera kugonza kuhuumuza abantu abandi?

¹⁷ Kyanguhire kumanya ab’oruganda rundi banyaanya itwe abarukwetaaga kuhuumuzibwa. Nitusobora n’okubahuumuza nitukozesa emiringo abantu abandi bakozeseze kutuhuumuza. Munyaanya itwe arukwetwa Nino, ayaferiirwe nyinenkuru nagamba ati: “Yahwe n’asobora kutukozesa kuhuumuza abantu abandi kakuba tumwikiriza  kutukozesa.” (Soma 2 Abakolinso 1:3, 4.) Munyaanya itwe arukwetwa Frances outusangirwe tubalizeeho nagamba ati: “Ekyahandiikirwe ekya 2 Abakolinso 1:4 kihikiire kimu, habwokuba naitwe nitusobora kukozesa emiringo abantu abandi bakozeseze kutuhuumuza kuhuumuza abandi.”

18. (a) Habwaki abantu abamu batiina kuhuumuza abandi? (b) Nitusobora tuta kuhuumuza kurungi abantu abandi? Bazaaho ekyokurorraho.

¹⁸ Tusemeriire kuserra emiringo ey’okukonyeramu abantu abandi n’obukiraaba ngu obumu tutiina. Ekyokurorraho, nitusobora kutiina ngu titurukwija kumanya eky’okugambira rundi eky’okukorra omuntu owali omu bujune. Omugurusi w’ekitebe arukwetwa Paul ow’arukwijuka omulingo yahumuziibwemu ise obuyafiire nagamba ati: “Nkakirora ngu ab’oruganda kitabanguhire kumpikirra ise nyowe obuyafiire. Kandi kitabanguhire kutunga ebigambo eby’okumpumuza. Baitu nimbasiima muno habw’okwehayo kumpumuza n’okunsagika.” Omu mulingo nugwo gumu, ow’oruganda arukwetwa Tajon hanyuma ey’ekiikaro nambere aikara kuteerwa omusisa ogw’amaani nagamba ati: “Amananu gali ngu ntindukwijuka obutumwa abantu basindikiire omu ebiro ebyayongiireho hanyuma y’omusisa kuteera, baitu ekindukwijuka kiri ngu bakaija kunsuura kurora obundaaba ndi kurungi.” Nitusobora kuhuumuza kurungi abantu kakuba tuboleeka ngu nitubafaaho.

19. Habwaki ocweriiremu kimu kufooka muntu ‘arukuhuumuza muno’ abandi?

¹⁹ Nk’oku tweyongiire kuhika haihi n’empero y’ensi enu, ensi negenda kweyongera kusisikara kandi n’obwomeezi nibugenda kweyongera kuguma. (2 Tim. 3:13) Kandi nitwija kugumizaamu nitwetaaga kuhuumuzibwa habw’ensobi ezitukora habw’obutahikirra bwaitu. Kimu ha bintu eby’akonyire omukwenda Paulo kuheereza Yahwe n’obwesigwa nukwo okuhuumuzibwa okuyatungire kuruga omu Bakristaayo bagenzi. Naitwe leka tugumire h’abagenzi baitu nka Alisitako, tube besigwa nka Tukiko, kandi tweheyo kuheereza nka Marako. Obuturakora binu nitwija kukonyera ab’oruganda n’abanyaanya itwe kwikara nibaheereza Yahwe n’obwesigwa.​—1 Bas. 3:2, 3.