1. ¿Bintik tulan wokol ya sitintayik bayal j-abatetik yuʼun Jehová?

TA SWOLOL Balumilal ay bayal j-abatetik yuʼun Jehová te ya sitintayik tulan wokol te ayniwan jich ya kiltik ta jkongregasiontik. Ay machʼatik ayik ta tulan chamel o ay machʼa laj yuʼunik. Ay yantik yakik ta mel-oʼtan ta skaj te jtul sfamilia o yamigo la yijkitay te Jehovae. Sok ay machʼatik yakik ta yilel swokolik ta skaj te kʼax tulan yikʼal jaʼal o yantikxan te bin ya xlajinwan jilele. Spisilik ya skʼan smukʼul kʼinal yaʼiyik. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya kakʼbeytik smukʼul kʼinal yaʼiyik?

2. ¿Bin yuʼun ay la skʼan akʼbeyel yip yoʼtan te Pabloe?

² Bayal buelta kʼax tulan wokol ta skuxlejal te Pablo te kʼan lajuk yuʼune (2 Cor. 11:23-28). Jaʼnix jich la spas tulan ta stsʼikbeyel skʼuxul te «mucʼul chʼix te tsʼapal» ta sbakʼetal, te jaʼniwan jun chamele (2 Cor. 12:7, TZOXCH). Yanxan te bin la smel yoʼtan yuʼune, jaʼ te ijkitayotik jilel yuʼun te Demas te jaʼ sjoy ta aʼtel-a ta skaj te «bicʼtaj[...] yoʼtan yuʼun te bin scuenta bahlumilal» (2 Tim. 4:10). Manchukme te Pablo tsabil yuʼun ya xbajt ta chʼulchan te maba xiw ta skoltayel te yantike, ay baeltik te pejkʼaj yip yoʼtan-euke (Rom. 9:1, 2).

3. ¿Bintik-utʼil akʼbot yip yoʼtan yuʼun Jehová te Pabloe?

³ Te Pablo la yichʼ akʼbeyel yip yoʼtan. ¿Bintik-utʼil? Te Jehová la stuuntes te chʼul espiritu swenta ya yakʼbey yip yoʼtan (2 Cor. 4:7). Jaʼnix jich la stuuntes te ermanoetike. Te Pablo la yal te ay chaʼoxtulik te mukʼubtesbot kʼinal yaʼiy yuʼune (Col. 4:11). Ta spisil te machʼa la yalbey sbiile la yalbey sbiil tey-a te Aristarco, Tíquico sok Marcos te akʼbot smukʼul kʼinal yaʼiy sok koltayot swenta kujch yuʼun te swokole. ¿Bintik talelil koltayotik  te oxtul jchʼuunjeletik ini swenta juʼ yuʼunik yakʼbeyel smukʼul kʼinal yaʼiy te Pabloe? ¿Bin-utʼil ya jtʼunbeytik te lekil ejemplo yuʼunik kʼalal ya jkʼan ya jech kakʼbey jba yip koʼtantike?

4. ¿Bin-utʼil la yakʼ ta ilel te Aristarco te jaʼ lekil amigoe?

⁴ Te Aristarco kʼax lekil amigo kʼot ta stojol te Pablo, talem ta Tesalónica te jaʼ jpam lum te ay ta Macedonia. Te sbabial buelta la yichʼ albeyel skʼoplal ta Bibliae, jaʼ sjokinej-a te Pablo ta Éfeso ta yoxebal buelta te la sbeentay lumetik te jpuk-kʼop Pabloe. Tey stsakot yuʼun ipal ants winiketik-a te Aristarcoe (Hech. 19:29). Kʼalal la yichʼix koltayel-ae maba lokʼ ta anel, jun yoʼtan la sjokin jilel te Pablo. Cheʼoxeb u ta patil kʼalal chaʼoxtul te machʼatik la skontrainik te smelelil kʼop kʼan smilik te jpuk-kʼop Pablo ta Grecia, jokinbilto yuʼun-a te Aristarcoe (Hech. 20:2-4). Ta jaʼbil bael 58, kʼalal chukot bael ta Roma te Pablo, te Aristarco la sjokin bael manchukme namal sok jin sbarkoik ta mar (Hech. 27:1, 2, 41). Kʼalal ayikix ta Roma-ae, jich yilel te pajal la yichʼ chukel sok te Pabloe (Col. 4:10). Jich yuʼun ma yanuk ya kaʼiytik-a te kʼaxto la sta yip yoʼtan te Pablo ta swenta te lekil amigo yuʼune.

5. Jich bitʼil ya yal Proverbios 17:17, ¿bin-utʼil lekil amigo ya xkʼootik?

⁵ Ya xjuʼ lekil amigo ya xkʼootik jich bitʼil te Aristarco teme ya jokintik te ermanoetik «ta yorahil wocol» soknix te kʼalal maʼyuk swokolike (kʼopona Proverbios 17:17). Manchukme kʼaxix-a te wokol ta stojol te ermanoetik yato skʼanik koltayel. Jun ejemplo jaʼ te bin kʼax ta stojol te Frances * te laj ta kanser te smama, oxeb u ta patil laj ta kanser-euk te spapae. Jich la yal: «Jich ya kaʼiy te ma xkʼax ta ora te skʼuxul jwokoltike. Ya kal wokol yuʼun te ay kamigotak te ma xchʼay ta yoʼtanik te yato kaʼiybey swokolil te bin kʼax ta jtojol manchukme jalix slajel te jmeʼ jtate».

6. ¿Bin ya yakʼ jpastik teme jun koʼtantik ta stojol te kamigotaktike?

⁶ Teme lekil amigootike ya kakʼ jbatik ta skoltayel te kermanotaktike. Kiltik te ejemplo  ini. Jtul ermano te Peter sbiil albot yuʼun te doktor te yichʼoj chamel te oranax ya xbatsʼej sok te ya xlaj yuʼune. Te yinam te Kathryn sbiil, jich la yal: «Jtul ermano sok yinam ta jkongregasiontik la yikʼotik bael ta doktor te banti la kichʼtik albeyel te bin chamel yichʼoj te Peter. Teyto tal-abi maba jtukel la yijkitayotik, ya sjokinotik te kʼalal ya jkʼantik koltayele». ¿Mabal jichuk te ya yakʼ yip koʼtantik snaʼel te ay lekil kamigotaktik te ya skoltayotik ta yorail wokole?

7, 8. Jich bitʼil ya yal Colosenses 4:7-9, ¿bin-utʼil la yakʼ ta ilel te Tíquico te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta stojole?

⁷ Te Tíquico te jaʼ jtul jchʼuunjel te talem ta jpam lum ta Asia te wentainbil yuʼun te Roma, jaʼ lekil amigo kʼot ta stojol te Pabloe (Hech. 20:4). Ta jaʼbil bael 55 kʼalal te jpuk-kʼop Pablo la schap te ya yichʼ tsobel takʼin yuʼun ya yichʼ koltayel-a te jchʼuunjeletik ta Judea laniwan skʼanbey te Tíquico te yakuk xkoltaywane (2 Cor. 8:18-20). Ta patil bael te kʼalal la yichʼ chukel ta Roma ta sbabial buelta te Pabloe, jaʼ ichʼbot bael skʼop yuʼun te Tíquicoe. Jaʼ bajt yakʼ jilel te kartaetik sok te bin ya yal te Pablo ta yakʼbeyel yip yoʼtan te kongregasionetik ta Asia (Col. 4:7-9).

⁸ Te Tíquico spisil-ora lekil amigo kʼot ta stojol te Pablo (Tito 3:12). Maba spisil te jchʼuunjeletik jich stalelik bitʼil te Tíquicoe. Jich bitʼil kʼalal la yichʼ chukel ta Roma ta schebal buelta te Pablo ta jaʼbilniwan 65 la stsʼibay te bayal jchʼuunjeletik ta Asia maba ya skʼan ya xjokinote, jaʼniwan yuʼun te ya sxiʼik te jkontrainwanejetike (2 Tim. 1:15). Pero ay smukʼul yoʼtan ta stojol stukel te Tíquico sok la yakʼbeyxan jun aʼtel (2 Tim. 4:12). Chikan ta ilel te Pablo ay skʼoplal ta yoʼtan-a te ay jtul lekil amigo yuʼune.

9. ¿Bin-utʼil pajal ya xkʼootik sok te Tíquicoe?

⁹ ¿Bin-utʼil lekil amigo ya xkʼootik jich bitʼil te Tíquico te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltike? Jun te bitʼil ya jpastike jaʼ te ya kakʼtik te koltayel kalojtik te ya kakʼtike (Mat. 5:37; Luc. 16:10). Te machʼatik ya xtuun yuʼunik koltayel xkuxetnax kʼinal ya yaʼiyik kʼalal ya snaʼik te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltike. Jtul ermana ya  yal bin yuʼun te jich ya yaʼiy sbaike: «Lamal awoʼtan, melel ya anaʼ te ya spas ta yorail te bin yaloj ya spas ta atojole».

10. Jich bitʼil ya yal Proverbios 18:24, ¿machʼatik ya xjuʼ ya yakʼbeyik smukʼul kʼinal yaʼiy te machʼatik ya xkʼax prueba ta stojolik o ay bin ma lek kʼot ta pasel ta skuxlejalike?

¹⁰ Te machʼatik ya xkʼax prueba ta stojolik o ay bin ma lek kʼot ta pasel ta skuxlejalik xkuxet kʼinal ya yaʼiyik kʼalal ya yalbeyik jtul lekil amigo te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaike (kʼopona Proverbios 18:24). Jich la yaʼiy sba jtul ermano te Bijay sbiil. Kʼalal lokʼ ta kongregasion te skereme, jich la yal: «Ya jkʼan ya kalbey yaʼiy te bin yaʼiyel ya kaʼiy jba te machʼa ay smukʼul koʼtan ta stojole». Yan ermano te Carlos sbiil ay bin ma lek la spas, jich yuʼun chʼay te yaʼtel yichʼoj ta kongregasion te bayal skʼoplal ta yoʼtane. Jich la yal: «La jkʼan te ay machʼa ya kalbey yaʼiy te bin yaʼiyel ya kaʼiy jbae, pero te manchuk jaʼ ya yil te banti chʼayemone». Jaʼ koltayot yuʼun te ansianoetik swenta lek la yaʼiy sba. Jaʼnix jich akʼbot slamalil yoʼtan snaʼel te maba ya yalbeyik yantik te bintik la yale.

11. ¿Bin ya skʼan ya jpastik swenta ay smukʼul yoʼtan ta jtojoltik te yantike?

¹¹ Ya skʼan lamaluk koʼtantik swenta ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik te yantike. Te Zhanna ijkitayot yuʼun te smamalal. ¿Bin koltayot ta yorail te swokole? Jaʼ te la yalbey yamigotak te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbae. Jich la yal: «Manchukme jaʼnanix ya jchaʼalulan te bin kalojixe te kamigotak la yaʼiybonik stojol jkʼop sok slamalil yoʼtanik». Jaʼnixme jich lekil amigo ya xkʼootik teme sok slamalil koʼtantik ya jchʼam kaʼiytik te bin ya yalbotik te yantike.

12. ¿Machʼa-a te Marcos sok bin-utʼil la yakʼ ta ilel te ya smulan ya xkoltaywane?

¹² Te Marcos jaʼ jtul jchʼuunjel te Jerusalén slumale. Jaʼ sprimo te Bernabé te jaʼ jtul misionero te naʼbil sba ta leke (Col. 4:10). Jich yilel te ay bayal stakʼin te sfamilia te Marcose, pero ma jaʼuk mukʼ skʼoplal ta yoʼtan-abi. Te jayeb kʼajkʼal kuxine, la yakʼ ta ilel te ya smulan ya xkoltaywan sok te ay stseʼelil yoʼtan ta abatinel ta stojol te yantike. Jich bitʼil, bayal buelta la sjokin te jpuk-kʼop Pablo sok Pedro kʼalal la spasik te yaʼtelike. Te Marcos jaʼ ay ta swenta smanel-a te weʼelil, sleel te banti ya xwayik o yantikxan te bin-utʼil koltaywane (Hech. 13:2-5; 1 Ped. 5:13). Te Pablo la yal te ya xkoltayot ta aʼtel ta swenta te Wentainel yuʼun Dios te Marcose sok la yal te akʼbil smukʼul yoʼtan yuʼune (Col. 4:10, 11).

13. ¿Bin-utʼil ya yakʼ ta ilel te 2 Timoteo 4:11 te bayal skʼoplal ta yoʼtan Pablo te aʼtel la spas te Marcose?

¹³ Te Marcos sok te Pablo la yamigoin sbaik ta lek. ¿Bin yuʼun te jich ya kaltike? Kʼalal la yichʼ chukel te jpuk-kʼop Pablo ta slajibal buelta ta Roma ta jaʼbil bael 65, la stsʼibay te schebal karta ta stojol te Timoteo. Tey la yalbey-a te Timoteo te yakuk xtal ta Roma sok te yakuk yikʼ talel te Marcose (2 Tim. 4:11). Chikan ta ilel te bayal skʼoplal ta yoʼtan te aʼtel la spas te Marcose, jaʼ yuʼun la skʼan te yakuk xjokinot ta swenta te ay bin nopol ya xkʼot ta pasel ta stojole. Te Marcos bayal bin-utʼil la skoltay te Pablo, laniwan yichʼbey bael sweʼel o te bintik ya stuuntes ta stsʼibayel jun. Te koltayel sok te mukʼul oʼtanil la yichʼ akʼbeyel te Pabloe jaʼ koltayot ta stsʼikel te swokol yuʼun te nopol ya yichʼix milel-ae.

14, 15. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te Mateo 7:12 ta swenta te ya jkoltaytik te yantike?

¹⁴ (Kʼopona Mateo 7:12). Kʼalal ya jtatik tulan wokol, ya kaltik bayal wokol yuʼun te koltayel ya kichʼtik akʼbeyele. Te Ryan te laj spapa ta jun aksidente jich la yal: «Ay bayal te bintik yananix jpastik ta jujun kʼajkʼal-a te maniwan xjuʼ kuʼuntik spasel te kʼalal ayotik ta wokole. Bayal skʼoplal ta awoʼtan te koltayel  ya awichʼ akʼbeyel manchukme maʼyuk bayal skʼoplal yilel».

¹⁵ Teme ya kiltik te bintik yak ta kʼaxel ta stojol te yantike ya jtatik ta ilel te bitʼil ya jkoltaytike. Kiltik te bin kʼax ta stojol te Peter sok Kathryn te la kalbeytik skʼoplal ta parrafo 6. Jtul ermana la skoltay te ermanoetik-abi kʼalal la yikʼtiklan bael ta doktor. Te bitʼil ma xjuʼ yuʼunik stijelxan skarroik te Peter sok te Kathryn, te ermana la spas jun programa swenta ya sjel sbaik te ermanoetik ta kongregasion te sjapoj sbaik ta yikʼel bael ta doktor. ¿Bin lek lokʼ-a? Te Kathryn jich la yal: «Jich la kaʼiytik te la slokʼesbotik kʼoem te kijkatstike». Ayukme skʼoplal ta koʼtantik te bayal ya x-akʼbot smukʼul kʼinal yaʼiyik te machʼatik ayik ta wokol teme ya kakʼtik ta ilel slekil koʼtantik ta stojolik, manchukme maʼyuk lek swentail yilel.

16. ¿Bin ya jnoptik ta swenta te ejemplo yuʼun te Marcose?

¹⁶ Kalbeytikxan skʼoplal te ejemplo yuʼun Marcos te kuxin ta sbabial siglo. Ya jnaʼtik te ay bayal yaʼtel-ae, melel ay bintik akʼbot spas yuʼun Jehová te kʼax mukʼ skʼoplale, jich bitʼil te ya stsʼibay jun Ebanjelio. Manchukme jich-abi, la slokʼes tiempo ta yakʼbeyel yip yoʼtan te Pablo, jaʼ yuʼun te Pablo maba kʼexaw ta skʼanbeyel koltayel. Te Ángela te laj ta milel jtul sfamilia la yal bayal wokol yuʼun te spisil-ora la yichʼ koltayele. Jich la yal: «Kʼalal ya ata ta ilel te yuʼun-nix ya skʼan ya skoltayat te ermanoetike maba wokol ya awaʼiy te ya akʼanbey koltayele. Ma xchebet yoʼtanik ya skoltayatik sok ma sujbil ya yaʼiy sbaik ta spasel». Jich yuʼun jojkʼoybey jbatik: «¿Yabal yilik te yantik te ya jkʼan ya xkoltaywanon ta smukʼubtesbeyel kʼinal yaʼiyik te ermanoetike?».

17. ¿Bin ya stij koʼtantik ta snopel te bin ya yal 2 Corintios 1:3, 4?

¹⁷ Maba wokol ta tael ermanoetik te ya skʼanik akʼbeyel smukʼul kʼinal yaʼiyik. Te bin la spasik te yantik yuʼun ya yakʼbotik smukʼul koʼtantik jaʼniwan jich ya xjuʼ ya jpastik-euk ta stojol te yantike. Te Nino jaʼ jtul ermana te laj  te schuchuʼ meʼel, jich la yal: «Te Jehová ya xjuʼ ya stuuntesotik ta yakʼbeyel smukʼul kʼinal yaʼiy te yantik teme ya kakʼ jbatik ta tuuntesele» (kʼopona 2 Corintios 1:3, 4). Te Frances te la kalbeytik skʼoplal ta parrafo 5 jich la yal: «Mero melel te bin ya yal te 2 Corintios 1:4. Ta swenta te mukʼul kʼinal kichʼojtik akʼbeyele ya xjuʼ ya kakʼbeytik smukʼul kʼinal yaʼiy te yantike».

18. 1) ¿Bin yuʼun ay machʼatik ya xiw yoʼtanik ta yakʼel mukʼul kʼinal? 2) ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya kakʼbeytik smukʼul kʼinal yaʼiy te yantike? Ala jun ejemplo.

¹⁸ Ya skʼan ya jletik bin-utʼil ya kakʼbeytik smukʼul kʼinal yaʼiyik te yantik manchukme ya xiwotik ta spasel. Yaniwan xiwotik ta skaj te ma jnaʼ bin ya kaltik o ma jnaʼ bin ya jpastik ta stojol te machʼa ay swokole. Jtul ansiano te Paul sbiil ya xjul ta yoʼtan te bin la spasik te ermanoetik ta stojol te kʼalal laj te spapae. Jich la yal: «Kʼot ta koʼtan te wokol la yaʼiyik te ay bin ya yalbonike. Ma snaʼ bin ya yalbonik-a. Pero yato kal wokol yuʼun te bitʼil la skʼan skoltayonike». Jtul ermano te Tajon sbiil jich la yal kʼalal kʼax jun tulan nijkel ta slumal: «Ma xjulix ta koʼtan te bintik la yalbonik ta mensaje te la stikunbonik tal te kʼalal kʼaxemix-a te tulan nijkele. Pero ya jnaʼ stukel te bin yuʼun la stikunbonik tale, jaʼ te la smel yoʼtanik ta jtojol sok la skʼan la snaʼik teme lek ayone». Yuʼun-nix jich-a, teme ay skʼoplal ta koʼtantik te yantike bayal bin lek ya staik yuʼun.

19. ¿Bin yuʼun ya skʼan ayuk ta koʼtantik yakʼbeyel smukʼul kʼinal yaʼiy te yantike?

¹⁹ Te bitʼil yak ta noptsajel tal te slajibal te chopol balumilale, ya xbatsʼejxan te wokolile sok kʼax wokolxan te kuxinele (2 Tim. 3:13). Jaʼnix jich maba tojotik, jich yuʼun aynanix banti ya xchʼayotik-a. Ta swenta-abi yatome jkʼantik akʼbeyel smukʼul kʼinal kaʼiytik. Jun te bin koltayot ta stsʼikel swokol te Pablo jaʼto te kʼalal laje, jaʼ te la yichʼ akʼbeyel yip yoʼtan yuʼun te yermanotake. Jich yuʼun junuk koʼtantik jich bitʼil te Aristarco, lekil amigoukotik jich bitʼil te Tíquico sok yakuk jmulantik koltaywanej jich bitʼil te Marcose. Teme jich ya jpastike ya jkoltaytik te kermanotaktik swenta jun yoʼtanik ta stojol te Jehovae (1 Tes. 3:2, 3).