1, 2. ¿Achkë kʼayewal najin nkiqʼaxaj ye kʼïy rusamajelaʼ Jehová, chqä achkë rkʼë jbʼaʼ nkinaʼ rma riʼ?

QCHʼOBʼON chkij re oxiʼ tzʼetbʼäl reʼ. Jun qachʼalal ri kʼa kʼajol na xelitäj jun yabʼil pa ruchʼakul ri nuʼän chë eqal eqal nkʼis ruchqʼaʼ. Jun qachʼalal achï ri kan samajel chqä más 50 rujunaʼ xesäx rusamaj, tapeʼ najin nutäj ruqʼij chukanuxik jun chik, majun ta nrïl. Jun qachʼalal ixöq ri kʼo chik rujunaʼ nunaʼ chë ronojel qʼij ri yeqʼax achiʼel ta majun ta chik jaruʼ nkowin nuʼän chpan rusamaj Jehová.

² We kʼo jun chkë re kʼayewal reʼ qlon, rkʼë jbʼaʼ nqanaʼ chë achiʼel ta majun chik nqkʼatzin wä. Ri kʼayewal riʼ rkʼë jbʼaʼ nkiʼän chqë chë nqbʼison, chë nqanaʼ chë achiʼel ta majun chik qaqʼij ta chqä chë ma xtqajoʼ ta chik xkeqachbʼilaj ri qachiʼil.

3. ¿Achkë rubʼanik nkitzʼët ri kʼaslemal Satanás chqä ri nkikʼän kinaʼoj chrij?

³ Ye kʼïy winäq komä kan nkikʼüt rkʼë kinaʼoj achkë rubʼanik nutzʼët Satanás ri kikʼaslemal ri winäq. Ryä kan ronojel mul rukʼutun chë majun ta qaqʼij chwäch. Jojun tzʼetbʼäl. Tapeʼ retaman wä chë Eva xtkäm we nuqʼäj rutzij Dios, ryä xa xuʼij che rä chë más ütz xtbʼä pa rukʼaslemal we xtuʼän riʼ. Ryä chqä ya riʼ nsmajin kichë ri nmaʼq taq kʼayij, ri política chqä ri religiones ri ma pa rubʼeyal ta nkiyaʼ ruqʼij Dios. Rma riʼ, ma nsach ta qakʼuʼx taq nqatzʼët chë ye kʼïy winäq ri kʼo nmaʼq taq kʼayij pa kiqʼaʼ, ri políticos o ri ukʼwäy taq bʼey pa taq religiones nkikʼüt chë majun ta ruqʼij kikʼaslemal ri winäq chkiwäch.

4. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

⁴ Jehová chöj ma junan ta runaʼoj rkʼë Satanás. Ryä nrajoʼ chë röj kiʼ qakʼuʼx nqaʼän chqä nqrtoʼ taq yeqaqʼaxaj kʼayewal ri rkʼë jbʼaʼ nkiʼän chqë chë nqanaʼ chë majun  nqkʼatzin wä (Sal. 136:23; Rom. 12:3). Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë rubʼanik nqrtoʼ pä Jehová taq yeqaqʼaxaj kʼayewal rma jun yabʼil, rma majun ta qarajil, o taq, rma ri qajunaʼ, nqanaʼ chë majun chik nqkʼatzin wä che rä Jehová. Ye kʼa naʼäy tqatzʼetaʼ achkë rma ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë qonojel janina qaqʼij chwäch Dios.

5. ¿Achkë nkʼutü chqawäch chë röj, ri winäq, janina qaqʼij chwäch Jehová?

⁵ Tapeʼ Jehová xa rkʼë poqlaj xqr-än wä, röj kan más qaqʼij chwäch jun chuy ulew (Gén. 2:7). Tqatzʼetaʼ achkë rma nqaʼij chë janina qaqʼij chwäch Dios. Jun tzʼetbʼäl. Ryä xqr-än qa rchë nqkowin nqakʼüt ri naʼoj ye kʼo rkʼë. Rma riʼ, röj más ütz qabʼanik xuʼän qa chwäch xa bʼa achkë chik jun ri kʼo chwäch le Ruwachʼulew (Gén. 1:27). Ryä chqä xqryaʼ qa rchë nqachajij le Ruwachʼulew chqä rchë yeqachajij ri chköp (Sal. 8:4-8).

6. ¿Achkë chik jun rma nqaʼij chë janina qaqʼij chwäch Jehová tapeʼ xa yoj ajmakiʼ?

⁶ Tapeʼ Adán xyaʼ qa ri mak chqij, röj ma xkʼis ta qejqalen chwäch Jehová. Kan janina qaqʼij chwäch ryä rma riʼ xtäq pä Jesús, ri Rukʼajol, rchë xyaʼ rukʼaslemal pa qawiʼ (1 Juan 4:9, 10). Rma ri kʼaslemal xyaʼ Jesús pa kamïk, Dios xkerukʼasoj pä ri winäq ri xekäm rma ri mak xyaʼ qa Adán chqij, tapeʼ xkikʼwaj jun jïk kʼaslemal o manä (Hech. 24:15). Le Biblia nukʼüt chqawäch chë ryä nqrajoʼ tapeʼ qlon jun yabʼil, majun ta qarajil o kʼo chik qajunaʼ (Hech. 10:34, 35).

7. ¿Achkë chik más rma nqaʼij röj, ri rusamajelaʼ Dios, chë janina qaqʼij chwäch ryä?

⁷ Röj, ri rusamajelaʼ Dios, kʼo na wä más rma ri nqaʼij chë janina qaqʼij chwäch ryä. Jehová achiʼel ta xqrskʼij chqä xtzʼët achkë qanaʼoj xqakʼüt taq xtzjöx ri utziläj taq rutzjol chqë (Juan 6:44). Taq xqjelun qʼanäj rkʼë, ryä xjelun pä qkʼë röj (Sant. 4:8). Ryä chqä nuyaʼ ru-tiempo chqä nutäj ruqʼij rchë nqrtjoj. Retaman achkë rubʼanik kʼaslemal qakʼwan chqä achkë ütz nqaʼän rchë más ütz rubʼanik nqakʼwaj ri qakʼaslemal. Chqä nukʼüt rajowabʼäl chqawäch taq nqrpixabʼaj (Prov. 3:11, 12). ¿Ma nukʼüt ta komä ronojel riʼ chë janina qaqʼij chwäch Dios?

8. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ rchë jun chik rubʼanik yeqatzʼët ri kʼayewal ri tzij ye kʼo chpan Salmo 18:27 kʼa 29?

⁸ David, ri qʼatöy tzij, retaman wä chë kan najowäx rma Jehová chqä chë ryä kʼo wä rkʼë rchë nutoʼ. Riʼ xtoʼ David rchë ma xpë ta jun nimaläj bʼis pa ran taq ye kʼo jojun xkiʼij che rä chë majun nkʼatzin wä (2 Sam. 16:5-7). Taq nqanaʼ chë majun ta qaqʼij o najin yeqaqʼaxaj kʼayewal, Jehová xtqrtoʼ rchë jun chik rubʼanik xkeqatzʼët ri kʼayewal rchë ke riʼ xtqkowin xtqapabʼaʼ qiʼ chkiwäch (taskʼij ruwäch Salmo 18:27-29 *). We Jehová kʼo qkʼë, majun achkë xtqqʼatö rchë rkʼë kiʼkʼuxlal xtqayaʼ ruqʼij (Rom. 8:31). Rma riʼ, rkʼë ri oxiʼ kʼayewal ri xkeqatzʼët qa, ütz ma nqamestaj ta chë Jehová janina nqrajoʼ chqä janina qaqʼij chwäch.

9. Taq kʼo qayabʼil, ¿achkë rkʼë jbʼaʼ nqanaʼ?

⁹ Ri yabʼil rkʼë jbʼaʼ nkiʼän chqë chë nqbʼison chqä rchë nqanaʼ chë majun chik nqkʼatzin wä. Rkʼë jbʼaʼ nqkʼïx rma ri winäq nkitzʼët chë kʼo ma nqkowin ta chik nqaʼän o chë nkʼatzin na rutoʼik jun winäq chqë. Y, tapeʼ ri nkʼaj chik ma kitaman ta chë  kʼo qayabʼil, rkʼë jbʼaʼ itzel nqanaʼ rma ma nqkowin ta chik nqaʼän ri nqaʼän wä ojer. Taq nqanaʼ chë janina nqbʼison, Jehová nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx. ¿Achkë rubʼanik nuʼän riʼ?

10. Achiʼel nuʼij chpan Proverbios 12:25, ¿achkë xtqtoʼö taq qlon jun yabʼil?

¹⁰ Taq yoj yawaʼ, rkʼë jbʼaʼ jun utziläj tzij nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx (taskʼij ruwäch Proverbios 12:25 *). Jehová ruyaʼon qa chpan le Biblia utziläj taq tzij ri nkinataj chqë chë janina qaqʼij chwäch tapeʼ kʼo qayabʼil (Sal. 31:19; 41:3). We nqaskʼij kiwäch chqä nqakamluj kiskʼixik ri tzij ri nuʼij pä Jehová chpan le Biblia, ryä xtqrtoʼ rchë ma kan ta xtqachʼujirsaj qiʼ rma ri yabʼil qlon.

11. ¿Achkë rubʼanik xnaʼ rutoʼik Jehová jun qachʼalal?

¹¹ Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë Jorge. Taq kʼa kʼajol na, xrïl jun yabʼil ri chaninäq xnmatäj y xuʼän chë xnaʼ chë achiʼel ta majun chik nkʼatzin wä. Ryä nuʼij: «Ri yabʼil xuʼän chë xjalatäj ronojel ri nnaʼ chqä janina kʼixbʼäl xinnaʼ rma ri rubʼanik xinkitzʼët ri winäq. Taq ri nyabʼil más xnmatäj, rïn xintzʼët chë riʼ kan xtjäl wä ri rubʼanik nukʼaslemal. Kan janina bʼis xinnaʼ pa wan, rma riʼ xintäj nqʼij chukʼutuxik ntoʼik che rä Jehová». ¿Achkë rubʼanik xtoʼöx rma Dios? Ryä nuʼij: «Kʼayewal wä nuʼän chi nwäch nqʼax pa nujolon ri nskʼij chkipan ri wuj, rma riʼ xkiʼij chwä chë más ütz nskʼij kiwäch koköj taq peraj rchë ri Salmos ri nkikʼüt wä chë Jehová kan yerajoʼ ri rusamajelaʼ. Nkamluj wä kiskʼixik ri textos riʼ ronojel qʼij. Riʼ janina xinkitoʼ chqä xkiyaʼ uxlanen pa wan. Xqʼax ri tiempo, ri winäq xkitzʼët chë más kiʼ nkʼuʼx chik. Ye kʼo xebʼin chwä chë ri rubʼanik xinpabʼaʼ wiʼ chwäch ri kʼayewal xkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ryeʼ chqä. Xqʼalajin chi nwäch chë Jehová xyaʼ pä ri xinkʼutuj che  rä. Ryä xirutoʼ rchë xinjäl ri rubʼanik ri ntzʼët qa wiʼ rïn. Xinyaʼ chwäch wan ri nuʼij le Biblia chrij ri rubʼanik yirutzʼët Jehová tapeʼ xa yïn yawaʼ».

12. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë nqanaʼ rutoʼik Jehová taq najin nqatäj poqän rma jun yabʼil?

¹² We najin nqatäj poqän rma jun yabʼil, tjeʼ chwäch qan chë Jehová retaman achkë najin nqaqʼaxaj. Tqatjaʼ qaqʼij che rä chë tqrtoʼ rchë jun chik rubʼanik nqatzʼët ri kʼayewal. Tqaskʼij ruwäch le Biblia rchë yeqïl ri utziläj taq tzij ri yeruyaʼon qa Jehová chqë röj. Tqayaʼ qan chkij ri peraj ri nkikʼüt chë chwäch Jehová janina kiqʼij ri rusamajelaʼ. We xtqaʼän riʼ, xtqatzʼët chë ryä kan ütz runaʼoj kikʼë ri nkiyaʼ ruqʼij rkʼë ronojel kan (Sal. 84:11).

13. Taq jun qachʼalal ri ukʼwayon bʼey pa jun jay majun ta rusamaj, ¿achkë rkʼë jbʼaʼ nunaʼ?

¹³ Jontir ri ye ukʼwayon bʼey pa jun jay nkajoʼ nkiyaʼ ri nkʼatzin chkë ri ki-familia. Tqabʼanaʼ che rä chë jun qachʼalal nesäx rusamaj tapeʼ ma rumak ta. Y tapeʼ nutäj ruqʼij chukanuxik jun chik, majun nrïl ta. Taq nbʼanatäj riʼ, rkʼë jbʼaʼ, nunaʼ chë chöj majun ruqʼij ta. ¿Achkë rubʼanik xttoʼ ri nuyaʼ ran chrij ri rutzujun qa Jehová?

14. ¿Achkë rma Jehová ronojel mul nuʼän ri nuʼij?

¹⁴ Jehová ronojel mul nuʼän ri nuʼij (Jos. 21:45; 23:14). Y kan kʼïy rma nuʼän riʼ. Naʼäy, rma rkʼë ri yeruʼän, ri winäq xketzjon ütz o itzel chrij ri rubʼiʼ. Ryä rubʼin chë xkeruchajij ri rusamajelaʼ ri kikʼuqbʼan kikʼuʼx chrij, rma riʼ nunaʼ chë kʼo chë nuʼän ri xuʼij (Sal. 31:1-3). Chqä ryä retaman chë röj, ri yoj kʼo chpan ri ru-familia, janina xtqbʼison chqä xtqachʼujirsaj qiʼ we ryä ma xtqrchajij ta. Ryä rubʼin chik chë xtyaʼ ri nkʼatzin chqë rchë ütz qawäch xtqjeʼ chqä rchë ma xtqayaʼ  ta qa ryä, y majun achkë xtqʼatö rchë chë xtuʼän riʼ (Mat. 6:30-33; 24:45).

15. a) ¿Achkë kʼayewal xkiqʼaxaj ri cristianos rchë ri naʼäy siglo? b) ¿Achkë rma nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx ri nuʼij Salmo 37:18 chqä 19?

¹⁵ Taq nnatäj chqë achkë rma Jehová ronojel mul nuʼän ri nuʼij, riʼ nuʼän chë nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij taq kʼo kʼayewal nqaqʼaxaj rma majun ta qarajil. Qchʼobʼon chkij ri cristianos rchë ri naʼäy siglo. Taq xyaʼöx kʼayewal pa ruwiʼ ri congregación rchë Jerusalén, jontir xebʼä jukʼan chik tinamït, xa xuʼ ri apóstoles manä (Hech. 8:1). Riʼ xuʼän chë ye kʼïy rkʼë jbʼaʼ xekiqʼaxaj kʼayewal rma xkʼis kirajil. Rkʼë jbʼaʼ kʼo chë xkiyaʼ qa kachoch, kisamaj o kikʼayij. Ye kʼa Jehová ma xeruyaʼ ta qa, chqä ryeʼ ma xkʼis ta ri kiʼkʼuxlal pa kan (Hech. 8:4; Heb. 13:5, 6; Sant. 1:2, 3). Dios xtoʼö kichë ri utziläj taq cristianos riʼ, y ke riʼ chqä xtuʼän qkʼë röj komä (taskʼij ruwäch Salmo 37:18, 19 *).

16. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ nbʼanö chqë chë nqanaʼ chë majun ta chik ruqʼij chwäch Jehová ri nqaʼän?

¹⁶ Taq ya nbʼä qajunaʼ, rkʼë jbʼaʼ nqanaʼ chë ma kan ta kʼïy chik nqkowin nqayaʼ che rä Jehová. Rkʼë jbʼaʼ ke riʼ chqä xnaʼ David, ri qʼatöy tzij, taq xrjïx (Sal. 71:9). ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ Jehová?

17. ¿Achkë nukʼüt chqawäch ri xbʼanatäj rkʼë ya Jheri?

¹⁷ Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë ya Jheri, jun qachʼalal ixöq. Jun qʼij, chpan ri jay rchë ri qamoloj, xbʼan jun moloj rchë xbʼix achkë kʼo chë nbʼan kikʼë ri jay rchë rutinamit Jehová rchë ma yechaʼ ta chiʼ. Chpan ri moloj riʼ xskʼïx ya Jheri, ye kʼa ryä ma kan ta xrajoʼ  xbʼä. Ryä nuʼij: «Rïn xa yïn riʼj chik, xa yïn malkaʼn chqä majun ta chik yikowin nbʼän rchë yiruksaj Jehová. Majun yikʼatzin wä». Ye kʼa ri qachʼalal riʼ, xuʼij che rä Jehová ronojel ri kʼo pa ran. Ri qʼij rchë ri moloj, kʼa najin na wä nuchʼöbʼ we ütz xuʼän xapon o manä. Chpan ri moloj, jun qachʼalal achï xuʼij chë ri más rejqalen ri kʼo qkʼë ya riʼ ri nqayaʼ qʼij che rä Jehová rchë nqrtjoj. Ya Jheri nuʼij: «Rïn xinchʼöbʼ: ‹¡Rïn kʼo ya riʼ wkʼë!›. Xinchäp oqʼej taq xintzʼët chë Jehová xyaʼ pä ri xinkʼutuj che rä. Ryä achiʼel ta xuʼij pä chwä chë kʼo yikʼatzin wä chqä chë ryä nrajoʼ yirutjoj». Taq ya Jheri nnataj ri xqʼaxaj, ryä nuʼij: «Taq xinok apü pa moloj nxiʼin wä wiʼ, yibʼison wä chqä nnaʼ wä chë majun ta yikʼatzin wä. Ye kʼa taq xkʼis ri moloj ma nxiʼin ta wä chik wiʼ, kiʼ chik nkʼuʼx chqä xinnaʼ chë kʼo yikʼatzin wä».

18. ¿Achkë rubʼanik nukʼüt le Biblia chë Jehová kʼa nuloqʼoqʼej na ri qasamaj tapeʼ ya xbʼä qajunaʼ?

¹⁸ Taq ya nbʼä qajunaʼ, tqayaʼ chwäch qan chë Jehová kʼa nrajoʼ na nqrksaj (Sal. 92:12-15). Jesús xkʼüt chqawäch chë Jehová janina nuloqʼoqʼej ri nqaʼän tapeʼ chqawäch röj ma kan ta kʼo ruqʼij o ma kan ta nqkowin chik nqaʼän jun samaj (Luc. 21:2-4). Rma riʼ, tqayaʼ qan chrij ri nqkowin yeqaʼän. Jojun tzʼetbʼäl. Röj ütz nqatzjoj chkë ri winäq chrij Jehová, nqchʼö rkʼë Dios pa kiwiʼ ri qachʼalal chqä yeqatoʼ ri nkʼaj chik rchë ma nkiyaʼ ta qa Jehová. Ryä nuʼij chqë chë yoj rachiʼil rma kan nqarayij nqanmaj rutzij, y ma rma ta ri nqkowin nqaʼän (1 Cor. 3:5-9).

19. ¿Achkë rma nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx ri nuʼij chpan Romanos 8:38 chqä 39?

¹⁹ Kan janina nqtyoxin rma nqayaʼ ruqʼij Jehová, jun Dios ri kantzij nuyaʼ kiqʼij ri rusamajelaʼ. Ryä xqr-än qa rchë nqaʼän ri ruraybʼal, y ri nyaʼö ri kantzij kiʼkʼuxlal pa qan ya riʼ ri nqayaʼ ruqʼij (Apoc. 4:11). Tapeʼ chkiwäch ri winäq chöj majun ta qaqʼij, Jehová ma ke riʼ ta nqrtzʼët (Heb. 11:16, 38). Taq nqanaʼ chë achiʼel ta majun ta qaqʼij rma qlon jun yabʼil, rma majun ta qarajil o rma ya xbʼä qajunaʼ, ma tqamestaj chë majun ta jun achkë xtkowin xtbʼanö chë ri Qatataʼ ri kʼo chkaj ma ta xtqrajoʼ (taskʼij ruwäch Romanos 8:38, 39).