1-2. Idia nela eso bhi ẹwẹ ene ga iJehova kuẹlo da ẹlẹnan? Be bhọ ene idia nan ha sabọ si ji ele?

BHA ji mhan fẹ ene ida ea nan ghe: Ọhẹnhẹn, dọkitọ da taman obhio mhan nin usẹn-obhokhan ghe, ọle mhọn emianmhẹn nọn manman kaka bhi egbe. Ọzeva, obhio mhan nin okpea nọn ki wanre gbera ikpe 50 da re iwẹnna fia. Ọle rẹ manman dọnmhegbe ha guanọ iwẹnna ọbhebhe, ọle bha yẹ sabọ miẹn. Ọzea, obhio mhan nin okhuo nọn ki dọmanlẹn, bha yẹ ha sabọ lu eka nin ọle ka lu khẹ bhi oga nọnsi Jehova.

² Ahamiẹn uwẹ ribhi ene idia nan soso, uwẹ sabọ ha riale ghe uwẹ iyẹ mhọn ebi a sabọ re uwẹ lu la uwẹ bha sẹ emhin soso. Ene idia nan dẹ yẹ sabọ gbe uwẹ eghọnghọn sotọ yẹ mun ikolu nin uwẹ bi ẹbho ko mhọnlẹn ọbhi okhẹnan.

3. Be Esu bi ẹbho ne ribhi ibo nọnsọle rẹ ne ẹbho lu emhin yẹ?

³ Beji Esu bha rẹ ghe iẹnlẹn nọnsẹmhan bii emhin soso, iriọ ẹbho ne ribhi ẹkẹ ọne agbọn nan yẹ rẹ ghe. Rẹ na otọ ha vade, ọle Esu rẹ ne ẹbho lu emhin bọsi eria ne bha sẹ emhin soso. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle da taman Eve ghe, nin ọle gbobọra uhi nọnsi Osẹnobulua, nin ọle da sabọ ha lu beji ọle guanọ. Esu ta ọnan man Eve, arẹmiẹn ọle lẹnmhin ghe uu Eve ha miẹn bhọ. Esu hi ọnọn re ilọnmhọn ẹki nan do bhi ọne agbọn nan, ilọnmhọn efinẹfi, bi ilọnmhọn oga ohoghe kẹkẹ khian. Ọnan zẹle nin ẹbho ne mhọn obọ bhi ene emhin nan kẹkẹ ida re ekpẹn ne ẹbho lu emhin.

4. Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

⁴ Bhi obọ nọnkẹle, Jehova bha diabe Esu, ọle guanọ nin mhan ha ghọnghọn bhi iẹnlẹn. Ọle rẹkpa mhan sade mhan ribhi idia nọn ha re imhan ha riale ghe mhan bha sẹ emhin soso. (Ps. 136:23; Rom. 12:3) Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan ebi Jehova ha rẹ rẹkpa mhan yẹ bhi ene idia nan: (1) Sade  mhan khọnmhọn, (2) sade mhan bha miẹn rẹ lu, bi (3) sade mhan riale ghe Jehova iyẹ mhọn ebi ọle ha rẹ mhan lu ranmhude mhan dọmanlẹn. Ọkuẹsẹ mhan zilo nyan ebi Jehova ha rẹ rẹkpa mhan yẹ bhi ene idia nan, bha ji mhan ka zilo nyan ebe re imhan rẹọbhọ ghe mhan ghanmhin bhi ẹlo nọnsi Jehova.

5. Be re uwẹ rẹọbhọ ghe imhan nin eria manman ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova?

⁵ Arẹmiẹn ghe ekẹn khọnkhọn Jehova rẹ man mhan, mhan manman ghan gbera ene ekẹn bhi ẹlo nọnsọle. (Gen. 2:7) Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin eso ghe ne rẹ mhan rẹọbhọ ghe mhan manman ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova. Jehova man mhan bhi uwedẹ nin mhan ha rẹ sabọ ha re egbe khọkhọ ọle. (Gen. 1:27) Ọle da yẹ mun ọlẹn eria bhi obọ nin ele ha gbẹloghe ọne otọ nan bi elanmhẹn ne ribhọ. Bhi ene uwedẹ nan, ọle da rẹman mhan ghe, mhan khua okhun gbera emhin nekẹle nin ọle manlẹn bhi ọne otọ nan.—Ps. 8:4-8.

6. Emhin ọbhebhe nela rẹ mhan rẹọbhọ ghe mhan ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova arẹmiẹn ọ bha gba nin mhan?

⁶ Ẹlo nọn ghanlẹn Jehova sẹyẹ rẹ ghe eria, arẹmiẹn Adam bi Eve gbobọra uhi nọnsọle. Mhan manman ghan bhi ẹlo nọnsọle rẹ sẹbhọ ghe, ọle da je iJesu, Ọmọn nin ọle manman hoẹmhọnlẹn, nọn dọ yu ọbhi olukhọ nọnsẹmhan. (1 John 4:9, 10) Ranmhude ọne izọese nan, Jehova dẹ riọ ene yu kpanọ bhi uu—“ene khiale bi ene bha khia.” (Acts 24:15) Baibo ji mhan lẹn ghe, mhan sẹyẹ ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova aharẹmiẹn mhan khọnmhọn, aharẹmiẹn mhan bha miẹn rẹ lu, la aharẹmiẹn mhan dọmanlẹn.—Acts 10:34, 35.

7. Be rẹ mhan rẹọbhọ ghe eria ne ga iJehova manman ghan bhi ẹlo nọnsọle?

⁷ Emhin ebhebhe yẹ ribhọ ne re imhan rẹọbhọ ghe, mhan manman ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova. Ọle si mhan kẹ egbe yẹ gbẹlokotọ bhi uwedẹ nin mhan rẹ re obọ rẹkhan uhọnmhunje ọsi Agbejele. (John 6:44) Beji mhan rẹ ha sikẹ iJehova, iriọ ọle yẹ rẹ ha sikẹ mhan. (Jas. 4:8) Jehova yẹ re ẹghe bi ahu nọnsọle rẹ man mhan emhin, nin ọle rẹ rẹman mhan ghe, man ghanmhin bhi ẹlo nọnsọle. Ọle lẹn unan ọria nin mhan khin nian bi ọria nin mhan ha sabọ kiẹn bhi ẹghe odalo. Ọle re adia nin mhan ranmhude ọle hoẹmhọn mhan. (Prov. 3:11, 12) Enan rebhe wo re imhan rẹọbhọ ghe, mhan wo gene ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova!

8. Beji Psalm 18:27-29 rẹman, họla ha sabọ rẹkpa mhan khọn ọnọghọ nesẹmhan miotọ?

⁸ Arẹmiẹn ẹbho eso riale ghe ọria oya iDavid nin Ojie khin, ọle lẹnmhin ghe Jehova hoẹmhọn ọlẹn, ghe ọ dẹ rẹkpa ọle. Ọnan zẹle nin David da sabọ ziẹngbe ọnọghọ nin ọle miẹn bhi egbe. (2 Sam. 16:5-7) Ahamiẹn mhan kuẹlo da ọnọghọ, Jehova dẹ rẹkpa mhan rẹ khọn ele miotọ. (Tie Psalm 18:27-29.) Ahamiẹn iJehova re imhan bhi ikeke, emhin soso iribhọ nọn ha sabọ gbe eghọnghọn nin mhan rẹ ga ọle sotọ. (Rom. 8:31) Ejayenan nian, bha ji mhan fẹ idia ea ghe nọn da manman khẹke nin mhan ha yere ghe Jehova hoẹmhọn mhan, ghe mhan ghanmhin bhi ẹlo nọnsọle.

9. Be bhọ ẹmianmhẹn rẹ rẹso mhan yẹ?

⁹ Emianmhẹn dẹ sabọ re imhan ha lu akhiẹ. Ọ dẹ yẹ sabọ rẹ mhan ha riale ghe mhan iyẹ da ji a rẹ lu emhin soso. Ẹkhọle sabọ rẹ ha lo mhan sade ẹbho daghe ọle ghe mhan iyẹ sabọ sasa beji mhan ka dia khẹ, la sade ẹbho ki gaga mhan ranmhude mhan iyẹ sabọ lu emhin soso. Aharẹmiẹn ẹbho bha lẹn ghe mhan khọnmhọn, ẹkhọle dẹ yẹ sabọ ha lo ranmhude emhin nin mhan iyẹ sabọ lu. Bhi ẹghe nọn sẹ inian, Jehova dẹ re ahu nin mhan rẹ sabọ ziẹngbe. Be ọle ha rẹ lu ọnan yẹ?

10. Beji Proverbs 12:25 tale, be ha sabọ rẹkpa mhan sade mhan khọnmhọn?

 ¹⁰ Ọta esili dẹ sabọ mun mhan udu ziẹn sade mhan khọnmhọn. (Tie Proverbs 12:25.) Jehova gbẹn ọta ne bunbun bhi ẹkẹ iBaibo ne ha sabo rẹkpa mhan yere ghe, eria ne ghanlẹn mhan khin aharẹmiẹn mhan khọnmhọn. (Ps. 31:19; 41:3) Ahamiẹn mhan tie ene ọta nesi Jehova bhi Baibo igba ne bunbun, mhan ki sabọ miẹn urẹkpa nin mhan ha rẹ khọn akhiẹ nin mhan ye sade mhan khọnmhọn.

11. Be obhio mhan natiọle iJorge rẹ miẹn urẹkpa bhi obọ iJehova yẹ?

¹¹ Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi obhio mhan nin usẹn obhokhan natiọle iJorge ghe. Ọle da ha khọnmhọn emianmhẹn nọn wo manman ha khọ ọbhọ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ. Bhiriọ, ọle da ha ghe egbe ọle bọsi ọria nọn ida ji a rẹ lu emhin soso. Ọle da yọle: “Mẹn bha rẹ muegbe khẹ ọne ẹkhọle nin ọne emianmhẹn nan si ji mẹn. Beji ọne emianmhẹn ki rẹ ha khọ ọbhọ, mẹn da ha ria ẹmhọn ebi iẹnlẹn nọnsẹmhẹn ha dia yẹ. Egbe iẹnlẹn da wo lọ mẹn. Bhiriọ mẹn da bhii Jehova nin ọle rẹkpa mẹn.” Be iJehova ki rẹ rẹkpa ọle yẹ? Ọle da yọle: “Ranmhude mẹn iyẹ sabọ denọ ẹlo ọbhi emhin nọnsẹn, a da taman mẹn nin mẹn fẹkẹ ha tie ije bha tan gbe bhi ebe nọnsi Psalms ne rẹman ghe, ẹmhọn mẹn rẹtẹ iJehova. Ẹdẹdẹ mẹn rẹ kie tie eji mẹn ka tie bhi Baibo. Mẹn da wo gene miẹn ikoudure bhọ. Akizẹbue, ẹbho da ha daghe ọle ghe, mẹn ki mhọn eghọnghọn gbera ọnikhẹ. Ele da taman mẹn ghe, uwedẹ nin mẹn rẹ ghọnghọn, re izebhudu nin ele. Bhiriọ, mẹn da dọ lẹn sẹbhọ ghe Jehova họnerọnmhọn nọnsẹmhẹn. Ọle hi ọnọn rẹkpa mẹn fi uwedẹ nin mẹn rẹ ha ghe egbe mẹn denọ. Mẹn da ha denọ ẹlo ọbhi ebi mẹn luẹle bhi Baibo nọn yọle ghe, ẹlo nọn ghanlẹn iJehova rẹ ghe mẹn arẹmiẹn mẹn khọnmhọn.”

12. Ahamiẹn uwẹ khọnmhọn, be uwẹ ha rẹ miẹn urẹkpa yẹ bhi obọ iJehova?

 ¹² Ahamiẹn ghe uwẹ ne emianmhẹn dan, lẹn sẹbhọ ghe Jehova lẹn ebe kpokpo uwẹ bhi egbe. Bhii ọle nin ọle rẹkpa uwẹ ha re ẹlo nọn khẹke re ghe ọne idia nin uwẹ ye. Ha tie iBaibo nin uwẹ da miẹn ọta esili nin Jehova ha rẹ ko uwẹ udu re. Beji uwẹ rẹ tie ọle, gbẹlokotọ bhi eje rẹman ghe, eguọmhandia nesi Jehova wo manman ghan bhi ẹlo nọnsọle. Ahamiẹn uwẹ lu iriọ, uwẹ ki dọ kere ghe, Jehova mhọn ifuẹkẹ da ọrebhe ne ga ọle nọnsẹn.—Ps. 84:11.

13. Be ọ dia ọdafẹn-uwa bhi egbe yẹ sade a khu ọle bhi iwẹnna?

¹³ Ọdafẹn-uwa rebhe guanọ nin ele sabọ miẹn ebi ele ha rẹ gbẹloghe azagba-uwa nọnsele. Ji a man yọle ghe, a da khu obhio mhan ọkpa bhi iwẹnna arẹmiẹn ọle bha lu ọkpa lu eva. Ọle rẹ gbẹlokotọ guanọ iwẹnna ọbhebhe, ọle bha sabọ miẹn. Ranmhude ọne idia nan, ọle da ha ghe egbe ọle bii ọria nin a bha miẹn ebi a rẹ lu. Be ọle ha rẹ miẹn urẹkpa yẹ sade ọle denọ ọkhọle ọbhi ive nesi Jehova?

14. Emhin nela zẹle nin Jehova ha da mun ive nesọle sẹ?

¹⁴ Emhin soso iribhọ nọn ha zẹ Jehova bha mun ive nesọle sẹ. (Josh. 21:45; 23:14) Emhin ne bunbun zẹle nin Jehova da mun ive nesọle sẹ. Ọkpa bhọ hi, ranmhude elin nọnsọle. Jehova ve ive ghe, ọle dẹ gbẹloghe ene ga ọle. Ọle ida fi ikeke gbe ọne ive nan. (Ps. 31:1-3) Emhin ọbhebhe hi, ọ dẹ manman ha ba mhan bhi egbe sade ọle bha gbẹloghe mhan ne ribhi azagba-uwa nọnsọle. Ọle ve ive ghe ọle dẹ gbẹloghe mhan bhi uwedẹ oriọn. Ọle da yẹ yọle ghe ọle dẹ ne ebi mhan ha rẹ ha gbẹloghe egbe nin mhan. Emhin soso iribhọ nọn ha re iJehova miẹn ghe ọle bha mun ene ive nan sẹ!—Matt. 6:30-33; 24:45.

15. (a) Ọnọghọ nela iKristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn miẹn bhi egbe? (b) Ọta ikoudure nela mhan miẹn tie bhi Psalm 37:18, 19?

 ¹⁵ Mhan ha lẹn ebezẹle nin Jehova da mun ive nesọle sẹ, mhan ki ha mhọn ọne urẹọbhọ ghe ọle dẹ rẹkpa mhan sade mhan bha miẹn igho rẹ gbẹloghe egbe. Bha ji mhan zilo nyan ijiẹmhin ọsi Kristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn. Ẹghe nin eghian ele rẹ ha kpokpo ene ribhi agbotu nọn ribhi Jerusalem, ọrebhe bhi ọne agbotu “da vẹ kua diọ bhi ije kẹkẹ bhi otọ iJudea bi Samaria. Ene etuegbe ọkpa kẹre.” (Acts 8:1) Ele da nẹ zẹ uwa bi ẹki nesele obọ! Ranmhude ọnan, ele bha yẹ ha miẹn ebi ele ha rẹ gbẹloghe egbe. Ọnan da wo si ọnọghọ nọn khua ji ele. Bhi ẹkẹ ene oya nan, Jehova bha fi ele ehọ a. Ele da sẹyẹ ha re eghọnghọn ga ọle. (Acts 8:4; Heb. 13:5, 6; Jas. 1:2, 3) Jehova wo rẹkpa ene iKristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn. Ọle dẹ yẹ rẹkpa mhan ẹlẹnan.—Tie Psalm 37:18, 19.

16. Idia nela ha sabọ rẹ mhan ha kpokpo egbe si oga nin mhan re nin Jehova ti ọle bhọ?

¹⁶ Beji mhan rẹ fẹkẹ dọmanlẹn khian, ọ sabọ rẹ ha kpokpo mhan bhi ọkhọle ghe, mhan iyẹ sabọ lu beji mhan ka lu khẹ bhi oga. Asabọmiẹn ọnan yẹ wo ha kpokpo iDavid nin Ojie bhi ọkhọle ẹghe nin ọle rẹ ha dọman. (Ps. 71:9) Be iJehova ha rẹ rẹkpa mhan yẹ bhi ọne idia nan?

17. Be imhan ha sabọ luẹ bhi ijiẹmhin ọsi obhio mhan natiọle iJheri?

¹⁷ Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi obhio mhan ọkpa nin okhuo natiọle iJheri ghe. A da tie ọle nin ọle vae bhi ikolo nan da ha man ẹbho ebi a rẹ gbẹloghe iKindọn Họọ yẹ. Ọkpakinọn, ọle bha rẹ guanọ nin ọle yo. Ọle da yọle: “Ọdọmanlẹn nọn iyẹ mhọn ọdọ mẹn khin. Sẹyẹ, mẹn imhọn iwẹnna obọ soso nọn ha rẹ mẹn sabọ deba ha gbẹloghe iKindọn Họọ. Emhin soso iribhọ nan ha sabọ rẹ mẹn lu.” Ọne  asọn ọkuẹsẹ a do ọne ikolo nan, ọne obhio mhan nan da tan ọkhọle a man iJehova bhi erọnmhọn. Ẹdẹ ki we, ọle da ha khian iKindọn Họọ. Ọle ki sẹbhi enin, ọle da ha nọọn egbe ọle si ọ gene khẹke nin ọle ha ribhi enin. Ẹghe nan rẹ ha do ọne ikolo, ọkpa bhi ene re ọta man da yọle ghe, iwẹnna obọ nọn ke okhun nẹ nin mhan mhọnlẹn hi, ọkhọle nin mhan ha rẹ luẹ emhin bhi obọ iJehova. Jheri da taman egbe ọle yọle, ‘Mẹn mhọn ọne iwẹnna obọ nin!’ Ọle da yọle: “Mẹn da ha viẹ beji mẹn rẹ dọ kere ghe, Jehova re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nọnsẹmhẹn. Ọle da re izebhudu nin mẹn ghe, mẹn sẹyẹ wo ghan bhi ẹlo nọnsọle, ghe, ọle muegbe nin ọle rẹ man mẹn emhin!” Ọle ki ha tẹmhọn ebi emhin dia ọle yẹ bhi egbe ọne ukpẹdẹ nin, Jheri da yọle: “Ẹghe nin mẹn rẹ ha khian ọne ikolo, ofẹn da ha mun mẹn, mẹn bha ha ghọnghọn. Sokpan, ẹghe nin mhan ki rẹ zobọ bhi ọne ikolo, ahu da wo do mẹn bhọ, mẹn da ha mhọn izebhudu. Mẹn da yẹ ha ghe egbe mẹn bii ọria nọn mhọn ebi a ha rẹ lu!”

18. Be iBaibo rẹ rẹman yẹ ghe oga nin mhan re nin Jehova wo ti ọle bhọ arẹmiẹn mhan ki dọmanlẹn?

¹⁸ Aharẹmiẹn mhan dọman khian, Jehova dẹ sẹyẹ wo miẹn ebi ọle ha noo mhan rẹ lu bhi oga nọnsọle. (Ps. 92:12-15) Jesu taman mhan ghe, eka nin mhan sabọ lu bhi oga ti Jehova bhọ, aharẹmiẹn ọ dia khere bhi ẹlo mhan. (Luke 21:2-4) Denọ ẹlo ọbhi eka nin uwẹ ha sabọ lu. Bhi ọsi ijiẹmhin, uwẹ dẹ sabọ ha nan erọnmhọn nin ibhio mhan, yẹ re izebhudu nin ele ghe, nin ele hẹi sibhi oga ẹmhọanta re. Jehova ghe uwẹ bii ọria nọn deba ọle wẹnna ranmhude uwẹ muegbe nin uwẹ rẹ hẹnmhọn nanlẹn, ọ iyi ranmhude eka nin uwẹ sẹ sabọ lu nanlẹn.—1 Cor. 3:5-9.

19. Be ọta nọn ribhi Romans 8:38, 39 ha rẹ sabọ ziẹn mhan udu yẹ?

¹⁹ Ọ wo manman ti mhan bhọ ghe, Osẹnobulua nọn re ẹlo nọn ghanlẹn rẹ ghe ene ga ọle, ọle iJehova khin! Ọle man mhan nin mhan ha lu iho nọnsọle. Oga ẹmhọanta wo re eghọnghọn nin mhan bhi iẹnlẹn. (Rev. 4:11) Arẹmiẹn ọne agbọn nan ghe mhan bii eria ne bha sẹ emhin soso, Jehova sẹyẹ wo re ẹlo nọn ghanlẹn rẹ ghe mhan. (Heb. 11:16, 38) Ahamiẹn mhan ribhi ọnọghọ ranmhude idọmanlẹn, emianmhẹn, la ranmhude mhan bha miẹn rẹ lu, bha ji mhan ha yere ghe, emhin soso iribhọ nọn ha sabọ si mhan sibhi oyẹẹ nọnsi Osẹnobulua re.—Tie Romans 8:38, 39.