Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 5

Ŋ Cho Lakɔ a Num Latulu

Ŋ Cho Lakɔ a Num Latulu

“Ŋ kɔŋnuŋ latulu naa nyaa naa ŋ cho kɔlaŋ nda, fondole, ŋ tuei maa Mɛlɛka cho nya Chuuwa kɔɔli.”​—SƐKA. 8:​23.

CHONDII 26 Ya Nya Tosal Ni

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

Bɛɛleŋ pila saa cheleŋnda (“ŋwaŋ tɔ” wa) sɔla ni le Chɛhowa piɛiyo a Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda latulu (“Chuunɔɔ”) (Tofa pɛlta 1-2)

1. Yɛɛ Chɛhowa ndoo dimi yɛ maa o cho yɔŋnɔŋ o teleŋ naa hoo niŋ?

MI CHƐHOWA dimi maa o teleŋ naa hoo niŋ, “Waŋnda a fula niŋ ŋwaŋ tɔ a sim le lɛŋnde kpou a kaalaŋ kpou wa, ma huŋ saa Chuunɔɔ o pilɛ domaa a makɔɔ, ma dimul ndu aa, ‘Yandii, ŋ kɔŋnuŋ latulu naa nyaa naa ŋ cho kɔlaŋ nda, fondole, ŋ tuei maa Mɛlɛka cho nya Chuuwa kɔɔli.’” (Sɛka. 8:​23) “Chuunɔɔ” hoo sim le wanaa Mɛlɛka pɔya a nyina ndɔ diandaa wa. A veelu nda vɛlɛ aa “chuauwaa Mɛlɛkaa.” (Kalee. 6:​16) “Ŋwaŋ tɔ” wa sim le wanaa nɔ tiindaŋndo le yoomu fafɛɛŋndo sɔlaa o chieeŋndo choo wa. Waŋnda haa sina maa Chɛhowa dɔu kunda pɔyaŋndo hoo sala, nduyɛ maa bɛɛleŋ pila i cho le Chɛhowa piɛiyo latulu a kundaa hoo ni.

2. Vɛɛ “ŋwaŋ tɔ” wa nɔla yɛ ma ‘kuɛ a’ Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda latulu?

2 O kpeekpei niŋ, ŋ nɔla miŋ sina diola wanaa pɔyaŋaa cho hau o chieeŋndo choo wa kpou le. * Kɛ wanaa nɔ tiindaŋndo le waa o chieeŋndo choo wa nɔla ma ‘kuɛ’ a nda latulu. Vɛɛ nda tosa yɛ hei? Baabuiyo dimi maa “ŋwaŋ tɔ” cho “saa Chuunɔɔ o pilɛ domaa a makɔɔ, ma dimul ndu aa, ‘Yandii, ŋ kɔŋnuŋ latulu naa nyaa naa ŋ cho kɔlaŋ nda, fondole, ŋ tuei maa Mɛlɛka cho nya Chuuwa kɔɔli.’” Bolle Baabuileŋ le soo a Chuunɔɔ opilɛ okɔɔ. Kɛ dimioo hoo aa “naa nyaa” a “nya Chuuwa” chɔm maa o cho wana pilɛ le. Hoo chɔm ni maa Chuunɔɔ hoo cho isɔɔ a wana pilɛ okɔɔ le, kɛ o sim le Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda kpou. Wanaa cho Kilisiɔŋaa pɔyaŋ te wa nɔla ma piɛi Chɛhowa a Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda latulu. Kɛ o wa bɛɛ lende, a chue Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda maa nda le cho masaa le kanifuule, a sina maa Chiisu cho masa ndaa ni.—Maa. 23:​8-10.

3. Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ muli o buŋgɛi hei niŋ?

3 Le mɛɛ Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda a tiŋ cho wɔ wanaa Mɛlɛkaa tɛɛŋ o chieeŋndo choo yɛ, mi apum nyuna dɔɔ aa: (1) Vɛɛ Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda nɔ yɛ ma che ndapila? (2) Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ bii wana dia beediiyo nduyɛ mbo kol muɛima Loonuŋyaa wo? (3) Baa ŋ nɔ pa miŋ buulaŋ te wanaa dimi haa maa a sɔla pɔyaŋndo wa wa pɛ hiouwɔɔ lachi a kuiyo? Buŋgɛi hei cho nyunalaŋ ndaŋ muli.

VƐƐ KILISIƆŊAA PƆYAŊNDA NƆ YƐ MA CHE NDAPILA?

4. Sila kuɛɛ cho yɛ o Kɔliŋtiaŋ Tasoo 11:​27-29 niŋ o Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda nɔ ma yiyaŋ a ndu okɔɔ wo, nduyɛ le yɛɛ?

4 Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda nɔ ma yiyaŋ nyɛkɛndɛi a sila cho o Kɔliŋtiaŋ Tasoo 11:​27-29, NW niŋndo okɔɔ. (Nuawɔ.) Vɛɛ Kilisiɔŋnɔ pɔyaŋndo dia yɛ beediiyo nduyɛ mbo kol muɛima Loonuŋyaa “o nɛi tɛɛmbuu” Chiisu labɛɛ wo niŋ? Hei yɔŋnuŋ te o yɔŋ pɛ mbo ve lɛ sawala Chɛhowalaŋ diikɔŋ te. (Hibu. 6:​4-6; 10:​26-29) Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda nɔ ma kɛsiŋ o kɔl maa mɛɛ ma lo o laalaŋ ndaa choo malaŋ nda ‘sɔla fandaa le veelu Mɛlɛka veelu nda o sabu Chiisu Kilitioo niŋ, le yoomu kpeekpeiyo choo choo sɔlaa wo.’—Filipi. 3:​13-16.

5. Vɛɛ Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda nɔ yɛ ma yiyaŋ a ndapila okɔɔ?

5 Nyina diandaa Chɛhowaa mala buɛiyaa nduaa le ma wa wanaa tusiaŋ, kɛ o cho le ma wa wanaa yoŋga le. (Ɛfi. 4:​1-3; Kolo. 3:​10, 12) Lelaŋ, Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda nɔ ma yiyaŋ naa maa a cho a sɔvɛ ma hiau acheleŋnda le. Nduyɛ a nɔ ma yiyaŋ pɛŋ maa Chɛhowa ke nda nyina ndɔ diandaa mbo hiau Kilisiɔŋaa cheleŋnda le. A nɔ vɛlɛ ma yiyaŋ naa maa a sina tonya cho o Baabuiyo niŋndo ma hiau wana o wana le. Nduyɛ, fɛŋ bɛɛ a nɔ ma dimul wana o wana cheleŋ maa o sɔla pɔyaŋndo nduyɛ maa o nɔ niŋ mbo kandu beedii Loonuŋyaa dioo a muɛiyaŋ kolɔɔ le. Kɛ, a sina maa Chɛhowa kinɛi hɛli waŋnda le kɔlaŋ choo choo ni.

6. A mɛɛ Kɔliŋtiaŋ Tasoo 4:​7, 8 dimi yɛ, vɛɛ Kilisiɔŋaapɔyaŋnda nɔ yɛ ma chuanuŋ?

6 Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda che ndi maa bɛɛleŋ pila nda sɔla leŋ ni le kɔlaŋ o choo choo niŋ. Kɛ a koŋ kpou, a nɔ ma wa kɔl le mi acheleŋnda bii nda o nɛi teŋgeŋndo choo le. (Filipi. 2:​2, 3) A sina vɛlɛ maa mɛɛ Chɛhowa pɔya nda, o dimul wana cheleŋ maa o pɔya nda le. Lelaŋ, kɔndɔfili nɔ mbo bii Kilisiɔŋnɔ pɔyaŋndo le, te acheleŋnda kɛɛ pɛ le laalaŋndo o tasela ndɔ maa o sɔla pɔyaŋndo. O nɔ mbo sina maa Baabuiyo dimul naa maa naŋ keleŋa laalaŋ a wana dimi maa Mɛlɛka hɛli ndu wo le. (Sɔɔŋ. 2:​2) Kilisiɔŋnɔ pɔyaŋndo nɔ mbo wa keiyo saŋgalaŋndo maa o sɔla pɔyaŋndo le.—Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Tasoo 4:​7, 8.

7. Yɛɛ wanaa sɔla pɔyaŋndo wa nɔ yɛ ma fafaŋ, nduyɛ le yɛɛ?

7 Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda nɔ ma yiyaŋ naa maa chaaŋaa ndaa sɔla pɔyaŋndo wa koni le nda nɔ ma holnuŋ te, mɛɛ nda yɔŋ ko aa o sosueiyo niŋ nda cho ni. Nduyɛ, a cheŋ wanaa sɔla pɔyaŋndo wa nuuviaa le suukaŋndo a pɔyaŋ ndaa okɔɔ ɔɔ ma kila kundalaŋ le Baabuiyo pɛɛkoo le. (Kalee. 1:​15-17) Te Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda tosa pɛ sɔɔŋ muŋ, diompilɛ ve o kunda leKilisiɔŋndo niŋ te. Koŋ tosa nyina diandaa Mɛlɛkaa ve kunda leKilisiɔŋndo choo le nduyɛ, ndu mala wanaa Mɛlɛkaa ni le waa o diompilɔɔ a o kɔl nyuloo niŋ.—Luomaŋ. 16:​17, 18.

VƐƐ NAŊ NƆ YƐ MIŊ BII KILISIƆŊAA PƆYAŊNDA?

Ŋ nɔ miŋ chua Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda ɔɔ wanaa cheleŋaa chua chilaŋnda maa wanaa tɔɔ wa le nda cho le (Tofa pɛl 8) *

8. Le yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma wa yekeŋ a mɛɛ ŋ nɔ ma bii wanaa dia beediiyo nduyɛ ma kol muɛima Loonuŋyaa wa? (Tofa tɛɛsiaa amatou.)

8 Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ bii puaapiliaa a ndepiliaa sɔla pɔyaŋndo wa? O bɛnda kposoŋ miŋ ke waŋndo bɛɛleŋ mbo hiou ba le, o yɔŋ bɛɛ aa wana pɔyaŋndo. (Maa. 23:​8-12) Mi che bɛɛ Baabuiyo dɛɛniaa naa le taamasi bɛnduaa tolɔɔ kɔɔli “a mɛɛ nda . . . dɔu tiindaŋ ndaa o Mɛlɛka niŋ yɛ,” kɛ o dimul naa maa naŋ siiŋguu wanachioo wana bɛndu le. (Hibu. 13:​7) Tonya i cho ni maa Baabuiyo dimi maa naŋ ke bɛnduaa haa bɛɛleŋ tau. O cho le mɛɛ nda sɔla pɔyaŋndo yɛ le naŋ nɔ miŋ ke nda bɛɛleŋ tau le. Kɛ le mɛɛ nda cho “wali kɛndɔɔ” tosaa nduyɛ ma wa “wallo o kala kala o suɛi Mɛlɛkɛi dimioo niŋ a waŋnda pɛɛkoo” yɛ. (1 Timo. 5:​17) Te ŋ hiu pɛ Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda saŋgalaa ɔɔ bɛɛleŋ kioo, miŋ tɛɛmbuu nda kɔl. * Nduyɛ i hiou le wɔu kpou ve, miŋ tosa ma heeluŋ. (Luomaŋ. 12:​3) Naa kpou nɔ miŋ fafaŋ nyɛ o nyɛ tosa mi pɔmbuaa Kilitiaa opilɛ bɛɛ tosa biondɔŋ wɔɔŋ waa lende!—Luku 17:​2.

9. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ nɔ bɛɛleŋ le Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda?

9 Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ nɔ bɛɛleŋ le wanaa Chɛhowa pɔya wa? Ŋ nɔ miŋ nyuna nda a mɛɛ nda looku sina maa a sɔla pɔyaŋndo yɛ okɔɔ le. Ndapila sina ni nduyɛ, ŋ nɔ di le miŋ sina keŋ te. (1 Tɛsa. 4:​11; 2 Tɛsa. 3:​11) Nduyɛ, ŋ nɔ miŋ yiyaŋ naa maa piaandaa ndaa, laandaa ndaa, wanaa velu nda wa, ɔɔ wanayaŋ ndaŋ bɛɛ sɔla pɔyaŋndo le. Mɛlɛka o ba waŋndo sɔla pɔyaŋndo le kɔlaŋ choo choo ni kɛ o cho yuŋgu ndɔɔ o ba le. (1 Tɛsa. 2:​12) Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ fafaŋ nyunala tɛɛmbuu acheleŋnda kɔllo laŋ. Le taamaseliiyo, ŋ nɔ miŋ nyuna lanɔɔ wana sɔla pɔyaŋndo wo aa, vɛɛ kɔllo wa yɛ num le waa o chieeŋ sɛnɛiyo niŋ lefafɛɛŋ pɔnɔ num ve num ikɛi le? Kanifuule, ŋ nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa cho “tosa mi wana o wana hini kɔl.”—Sam 145:​16.

10. Vɛɛ naŋ manda yɛ naapila te ŋ fafaŋ pɛ acheleŋnda saŋgalaa?

10 Ŋ nɔla miŋ manda vɛlɛ naapila te ŋ fafaŋ pɛ Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda biyɔɔ maa a cho a sɔvɛ ma hiau acheleŋnda. O nɛi kuɛɛ choo? Baabuiyo dimul naa maa naapum Kilisiɔŋaa sɔla pɔyaŋndo wa apum lo niŋ o laalaŋ ndaa choo le. (Maa. 25:​10-12; 2 Pitɛ 2:​20, 21) Kɛ te ŋ fafaŋ pɛ nda saŋgalaa, mɛɛ ŋ chue wanachioo maa mɛlɛka naa le o yɔŋ bɛɛ aa wanaa pɔyaŋnda, wanaa nda sina tau o kɔɔna Chɛhowaa niŋnda ɔɔ wanaa piɛi niŋ Chɛhowa le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ wa. (Chudi 16) Nduyɛ o yɔŋ bɛɛ ma mal Chɛhowa piɛiyo, naŋ mel ndu piɛiyo le.

BAA Ŋ NƆ PA MIŊ BUULAŊ LE MƐƐ WANAA DIA BEEDIIYO NDUYƐ MA KOL MUƐIMA LOONUŊYAA WA CHO KUIYO YƐ?

11. Yɛɛ cho yɛ niŋ yɔŋnɔŋndo a wanaa dia beediiyo nduyɛ ma kol muɛima Loonuŋyaa wa?

11 Le wɔsila bɔɔbɔɔ, wanaa dia beediiyo nduyɛ ma kol muɛima Loonuŋyaa wa wa faŋaŋndo lechoo. Kɛ o wɔsila laŋga hiou laŋ niŋ, a cho niŋ kuiyo tau. Baa ŋ nɔ pa miŋ buulaŋ le mɛɛ nda cho kuiyo yɛ? Ɛ ɛ. Ŋ yaasiaŋndɔ le sabu naŋ nɔ miŋ buulaŋ te wo.

12. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ buulaŋ te o yɔŋ bɛɛ mi wanaa dia beediiyo nduyɛ ma kol muɛima Loonuŋyaa wa wa kuiyo?

12 Chɛhowa “sina wanaa cho wanaa nduaa wa.” (2 Timo. 2:​19) Te o faŋaŋ pɛ o Chɛhowa kɔɔli, puaapiliaa chɔm wanaa dia beediiyo nduyɛ ma kol muɛima Loonuŋyaa wa sina wana sɔla pɔyaŋndo kpeekpeiyo le. Lelaŋ, wanaa dimi maa a sɔla pɔyaŋndo kɛ a cho wanaa pɔyaŋ te wa, cho o wanaa nda chɔm kaŋ nda tɛɛŋ. Le taamaseliiyo, mi wanaa ndaa dia beediiyo nduyɛ ma kol muɛima Loonuŋyaa paandu wa apum pɛŋgi keŋ tosaa. Apum yɛ, kɛlɛŋgaa bolle hiŋnaŋ ndeŋ le tosa ni ma laalaŋ maa a cho lakɔ choo choo. A tonya, ŋ sina mɛɛ kpɛ Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda lo wɔ o chieeŋndo choo yɛ le.

13. Baa Baabuiyo ndoo chɔm pa mɛɛ kpɛ Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda cho wa o chieeŋndo choo a teleŋ nyɛpalaa bɛndoo cho kandɔŋ ndo?

13 Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda cho wa o fondaŋnda bɔɔbɔɔ o chieeŋndo choo teleŋ Chiisu cho hunɔɔ le kɔlaŋ a nda o choo choo niŋndo. (Maa. 24:​31) Mi Baabuiyo dimi maa o palɛi mɛɛlɛi niŋ, nyɛɛmbɔ koni Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda cho wa o chieeŋndo choo ni. (Sɔɔŋ. 12:​17) Kɛ o chɔm naa mɛɛ kpɛ nda cho wa o chieeŋndo choo a teleŋ nyɛpalaa bɛndoo cho kandɔŋ ndo le.

Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa te waŋndo de pɛ beediiyo nduyɛ mbo kol muɛima Loonuŋyaa? (Tofa pɛl 14)

14. A mɛɛ Luomaŋnda 9:​11-12, 16 dimi yɛ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ sina a kɛɛsiaa Mɛlɛka okɔɔ le waŋnda pɔyaa?

14 Chɛhowa kɛɛsiaa teleŋ o cho waŋnda pɔya wo ni. (Luomaŋ. 8:​28-30) O fulasɛiniŋ Chiisu wo kɔɔli Chɛhowa kandu Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda hɛlioo ni. Wana che pɛ maa mi Kilisiɔŋaa tonyaa kpou o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ sɔla pɔyaŋndo. Mɛɛ wɔsiŋ muŋ hiou, wanaa bɔɔbɔɔ ndaa dimi maa Kilisiɔŋnda nda wa ni wa, ve nyɛ kpeekpei Chiisu dimi wo tolɔɔ kɔɔli le. Kɛ o wɔsiŋ muŋ niŋ bɛɛ, mi Chɛhowa hiau lachi a Kilisiɔŋaa tonyaa pɔyaa. Kilisiɔŋnda haa wa maa yɛiyii kɛndɛi Chiisu ndoo dimi maa i cho hindɔɔ o kulula bil wɔɔŋ pum tɛɛŋndo. (Maa. 13:​24-30) O palɛi mɛɛlɛi hei niŋ, Chɛhowa cho hiouwɔɔ lachi a hɛlioo wanaa cho wa ŋwaŋ 144,000 * tɛɛŋ nda. Lelaŋ, o yɔŋ bɛɛ mi Mɛlɛka hɛli waŋnda haa maa hau mi mɛɛlula chieeŋndo hoo la hiŋ maa siɔdii, wana o wana nɔ mbo kiisaŋ a taasi ndɔɔ le. (Nuawɔ Luomaŋnda 9:​11-12, 16.) * Ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ yɔŋi naŋ tosa sɔɔŋ maa wanaa waliaa Chiisu soo a nda okɔɔ o tale ndɔɔ niŋ nda. Mi wanaa wana nɔ kpeloo wo keleŋa chua le wallo wa ŋɔɔchiaŋ a ndu le mɛɛ o paawa nda kpeŋkpeŋ a wanaa o mɛɛlu chua wa yɛ.—Maa. 20:​8-15.

15. Baa Kilisiɔŋaa sɔla pɔyaŋndo wa kpou cho “buɛi cho sakpo, nduyɛ, mbo wa buɛi kɔl kalu” Maatiu 24:​45-47 dimi wo ni? Tɛɛsiaawɔ.

15 O cho wanaa nɔ tiindaŋndo le kɔlaŋ o choo choo niŋnda kpou le cho “buɛi cho sakpo, nduyɛ, mbo wa buɛi kɔl kalu wo” le. (Nuawɔ Maatiu 24:​45-47.) Hau, puaapiliaa nyɛɛmbɔ koni Chɛhowa nda Chiisu cho soliŋndo kpeku ni le wanaa bɔɔbɔɔ nyɛdiaa kioo a nda pɛɛkoo. Lende koni i wa o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ ni. Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda nyɛɛmbɔ koni Chɛhowa soliŋ kpeku ni le Yaula maKilikiilaŋ poonyiaa o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ. Hau bɛɛ, Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda nyɛɛmbɔ koni nɔ kalaŋndo ni le wanaa Mɛlɛkaa nyɛdiaa kioo a “teleŋ nda nɔ le nyɛ diaa dioo wo.”

16. Yɛɛ ŋ pɛɛku yɛ o buŋgɛi hei niŋ?

16 Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o buŋgɛi hei niŋ? Chɛhowa chii niŋ kɛɛsiaa le mbo ke wanaa bɔɔbɔɔ yoomu fafɛɛŋndo o chieeŋndo choo. Nduyɛ mbo hɛli waŋnda nyɛɛmbɔ le ma kɔ wa o masaleŋ choo o choo choo niŋ a Chiisu latulu. Chɛhowa cho buɛiyaa nduaa kpou fanda, a sim le “Chuunɔɔ” wa a wanaa sim le “ŋwaŋ tɔ” wa wa. Kɛ o yeema nda kpou ma diikuŋ sawala ndɔlaŋ nduyɛ ma hiou lachi a ndu piɛiyo haaa o mɛɛlulaŋ. Nda kpou nɔ ma chɔm kaa tusiaŋndo nduyɛ ma piɛi ndu latulu o diompilɔɔ niŋ. Nda kpou nɔ vɛlɛ ma kindiŋ kpoke le mi kɔl nyuloo wa nda tɛɛŋ a puaapiliaa vɛlɛ a ndepiliaa ndaa. Mɛɛ naŋ cho niŋ kpɛɛluŋ o mɛɛlula chieeŋndo hoo yɛ, maa naa kpou hiounuŋ lachi a Chɛhowa piɛiyo nduyɛ miŋ tol Kiliti kɔɔli maa “kundaa o pilɛ.”​—Chɔŋ 10:​16.

^ pɛl. 5 Naŋndee, Loonuŋyaa le piɔm Chiisu wo cho wa o Nɔŋgɔwaa choo, Nyaakuɛiyo 7. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ yiyaŋ a wanaa cho beedii Loonuŋyaa dio nduyɛ ma kol muɛiyaŋ ichɔl koŋ nda okɔɔ? Baa ŋ nɔ pa miŋ buulaŋ te wanaa dimi maa a sɔla pɔyaŋndo wa wa pɛ hiouwɔɔ lachi a kuiyo? Ŋ cho mulila nyunalaŋ ndaŋ sɔla o buŋgɛi hei niŋ. Nduyɛ, buŋgɛi hei tɔlnuŋ o i cho o Bandu Mɛŋgɛlaa niŋ le Tɛɛkpaa 2016 wo choo.

^ pɛl. 2 A mɛɛ Sam 87:​5, 6 dimi yɛ, naapum Mɛlɛka cho naa chɔm diola wanaa cho wa o masaleŋ choo a Chiisu latulu o choo choo niŋnda o chilaŋ niŋ.—Luomaŋ. 8:​19.

^ pɛl. 8 Tofa kɔfoo hoo Kaalaa “Nɔ Manda Wɔɔŋ Te” o Bandu Mɛŋgɛlaa hoo niŋ, Tɛɛkpaa 2016.

^ pɛl. 14 Mi che bɛɛ naa mi Walta Wanaa Chiisuaa 2:​33 chɔm maa o Chiisu niŋ waŋnda sɔla pɔyaŋndo ni, kɛ Chɛhowa hɛli o kɛ kɛ ni.

^ pɛl. 14 Le chɔɔloo sinaa, tofa “Nyunala Wanaa Nua o Yaula Naalaŋ Niŋnda” o Bandu Mɛŋgɛlaa hoo niŋ, Bukuloo 1, 2007.

CHONDII 34 Lo o Pimbi Simiaa Choo

^ pɛl. 56 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Yiyaŋndɔ maa Dialii Kuumbaŋ Choo Ve yɔŋ waŋndo hɔlte ndɔ nda laa ndɔ o bɔŋaŋ bɛndoo, nduyɛ mi waŋnda huŋ balu nda silɔ le fotueilaŋ chuaa a nda. Keŋ chɔm lebɛɛ le nda kposoŋ te!