Onda dalelwa moQuebec moshitukulwalongo shi li muCanada, omo hamu popiwa Oshifrench. Ovadali vange, Louis naZélia, ova tekula nge pahole. Tate okwa li e na eehoni, ashike okwa li e hole okulesha. Onda li ndi hole okushanga, nonda li handi diladila kutya ohandi ka kala omutoolinghundana efiku limwe.

Eshi nda li ndi na omido 12 lwaapo, Rodolphe Soucy nakaume kaye, ovo va li hava longo pamwe natate, ova li ve uya oku tu talela po keumbo letu. Ova li Eendombwedi daJehova. Kanda li ndi shii shihapu kombinga yEendombwedi nokanda li ndi na ohokwe melongelokalunga olo. Ashike onda li nda kuminwa onghedi oyo va nyamukula omapulo tava longifa Ombiibeli. Ovadali vange navo ova li va kumwa, notwa li twa dimina okukonakona Ombiibeli.

Pefimbo opo onda li handi i kofikola yaKatolika. Omafimbo amwe onda li handi kundafana novanafikola vomongudu yetu kombinga yaasho handi lihongo mOmbiibeli. Mokweendela ko kwefimbo, ovahongi, ovo ve li ovafita, ova li ve shi didilika. Ponhele yokulongifa Omishangwa opo va ulike kutya osho handi popi osha puka, umwe womuvo okwa li a lundila nge kutya ondi li omunashibofa. Nonande osha li shi nyemateka, osha kwafela nge ndi mone kutya omahongo omalongelokalunga oo hatu hongwa kofikola itaa tu kumwe naasho Ombiibeli tai ti. Osho osha kwafela nge opo ndi efe po ofikola oyo. Opo nee ovadali vange ova li va tembulila nge kofikola imwe.

Onda twikila okukonakona Ombiibeli, ashike kanda li handi ningi exumokomesho molwaashi onda li handi tila okuudifa eumbo neumbo. Oilyo yongeleka yaKatolika oya li i tonde neenghono oilonga  yetu yokuudifa. Maurice Duplessis, omukwatelikomesho wopolotika moQuebec, okwa li ha longele kumwe naKatolika. Ongudu yovanamapove oya li hai ponokele Eendombwedi molwaashi okwa li ha longele kumwe nayo. Pefimbo opo, Eendombwedi oda li lela da pumbwa ouladi opo di dule okuudifa.

Omumwatate oo a kwafela nge ndi finde oumbada oJohn Rae, oo a li a mana ondodo onhimuwoi kOfikola yaGilead. John, oo a li e na owino, okwa li omulininipiki noku na ondjele. Ka li ha pe nge luhapu omayele odikilila, ashike onde lihonga shihapu koshihopaenenwa shaye shiwa. John ka li e shii okupopya Oshifrench, onghee onda li handi i naye pandjikilile momapya opo ndi ke mu kwafele. Onda dula okupameka ekwatafano lange naJehova eshi handi kala efimbo lihapu naJohn. Onda li nda ninginifwa mo 26 Mei 1951, konima yomido omulongo odo nda kala handi endafana nEendombwedi.

Eongalo linini olo la li moQuebec ola li li yadi ovakokolindjila. Oihopaenenwa yavo iwa oya kwafela nge ndi kokole ondjila. Monale, otwa li hatu udifa eumbo neumbo hatu longifa Ombiibeli oyo aike. Otwa li hatu longifa Omishangwa noukeka molwaashi ka twa li tu na oishangomwa. Onghee onda li nde lihonga omishangwa opo ndi dule okupopila eitavelo lange. Ovanhu vahapu kava li ve hole okulesha mEembiibeli odo inadi pitikwa kongeleka yaKatolika.

Mo 1952, onda li nda hombola Simone Patry, omumwameme omudiinini womoshitukulwa. Otwa li twa tembukila koMontreal, nomodula oyo otwa li twa mona okaana ketu koshiveli, Lise. Nonande onda li nda efa po okukokola ondjila ofimbo inatu hombola, fye naSimone otwa li twa kaleka onghalamwenyo yetu paunafangwa opo tu dule okuyambidida pauyadi omalipyakidilo eongalo.

Konima yomido omulongo, onda li vali nda tokola okutamununa mo oukalele wange. Mo 1962, eshi nda li kOfikola yOukalele wOuhamba yovakulunhuongalo moBetel yaCanada, otwa li monduda imwe nomumwatate Camille Ouellette. Camille okwa li e hole oukalele neenghono nonande oku na oukwaneumbo nounona. Nale moQuebec, ovadali ashike vanini va li tava kokolola ondjila ve na ounona; na Camille osho a li a hala okuninga ngaho. Oule wefimbo olo twa kala, okwa li a ladipika nge ndi tale ngeenge naame ohandi dulu. Konima yeemwedi dinini, onda li nda mona kutya natango ohandi dulu okukala omukokolindjila wondjikilile. Ovanhu vamwe ova li tava ti kutya inandi  ninga etokolo li li mondjila, ashike ame onda li nda hovela okukokola ondjila molwaashi ondi shii kutya Jehova ota ka kwafela nge.

Mo 1964, fye naSimone otwa li twa tuminwa tu ka longe tu li ovakokolindjila ve likalekelwa moQuebec, modoolopa omo twa putukila, oule womido. Pefimbo opo, omahepeko hao ngoo unene ngaashi nale, nonande opa li ngoo oohandimwe ovo have tu hepeke.

Efiku limwe mOlomakaya omutenya, onda li nda mangwa po moSainte-Marie, okadoolopa oko ke li popepi naQuebec. Omupolifi okwa kufa nge ndele ta twala nge koshitaasi, nonda tulwa modolongo molwaashi nda hangwa handi udifa eumbo neumbo ndihe na epitikilo. Lwanima, onda ka twalwa komupanguli omukwanyanya Baillargeon. Okwa pula nge kutya olye ta ka popila nge momhangu. Eshi nde mu lombwela kutya ohandi ka kalelwa po kuGlen How, * hahende wEendombwedi a shiivika nawa, okwa ingida ta ti: “Oh, ayee! Haye!” Glen How okwa li ha pondola mokupopila paveta Eendombwedi daJehova. Opo nee onda li nda shivifilwa diva kutya oshibofa osha ekelwashi komhangu.

Omafininiko omoQuebec e na sha noilonga yetu yokuudifa okwa li yo e shi ningifa shidjuu okumona eenhele diwa dokwoongalela. Okwa li hatu ningile okwoongala mongalashe omo mwa li hamu kala outalala. Pefimbo loutalala, ovamwatate ova li hava longifa eshina lokupupyaleka olo la li hali longo komahooli. Luhapu otwa li hatu kala twa dingilila eshina olo ofimbo inatu tameka okwoongala tu hokololelafane oimoniwa tai tu omukumo.

Oshitunhula neenghono okumona oidjemo iwa oyo tai di moilonga yokuudifa oule womido adishe odo. Nale mo 1960 nasha, omwa li ashike omaongalo manini moQuebec, neongalo lomoCôte-Nord naGaspé Peninsula ola li limwe. Paife, moQuebec omu na oikandjo i dulife puivali, novamwatate ohava ongala mOmalupale Ouhamba mawa neenghono.

Fye naSimone otwa li twa shivwa moilonga youpashukilishikandjo mo 1970. Opo nee mo 1973 otwa li twa ninga ovapashukili ovaendi. Oule womido odo, onde lihonga shihapu kovamwatate ovanawino ngaashi Laurier Saumur * naDavid Splane, * ovo va li moilonga youpashukili. Konima yoshoongalele keshe, fye naDavid otwa li hatu lipe omayele e na sha nanghee hatu dulu okuxwepopala mokuhonga kwetu. Ohandi dimbuluka oshikando shimwe eshi David a lombwela nge a ti: “Léonce, onda hafela oshipopiwa shoye sha xuuninwa. Osha li shiwa neenghono, ashike ngeno kwaame oipopiwa itatu okutala kouyelele aushe oo wa longifa.” Onda li nda mona kutya ohandi longifa unene ouyelele muhapu moipopiwa yange. Onda li nda pumbwa okukala nda lungamena oshinima osho.

 Ovapashukili ovaendi ova li hava tu omukumo ovapashukilishikandjo. Onghee ovaudifi vahapu vomoQuebec ova li ve shii nge nawa. Luhapu ova li hava kala va hala okulonga pamwe naame ngeenge handi talele po oikandjo yavo. Nonande onda li handi hafele okulonga pamwe navo moukalele, kanda li handi kala efimbo lihapu novapashukilishikandjo. Pomhito imwe, omupashukilishikandjo umwe okwa li a dimbulukifa nge pahole a ti: “Oshiwa eshi ho kala novamwatate, ashike ino dimbwa kutya oshivike eshi oshange. Naame onda pumbwa etwomukumo!” Omayele oo opahole okwa kwafela nge ndi kale ndi na ondjele.

Shinyikifa oluhodi, mo 1976, onda li nda hangwa konghalo idjuu neenghono. Omukulukadi wange omuholike, Simone, okwa li a kwatwa koudu wa kwata moiti nokwa fya. Okwa li omukulukadi muwa neenghono molwaashi ka li e lihole ye mwene nokwa li e hole Jehova. Oilonga yokuudifa oya kwafele nge ndi dule okuungaunga noluhodi omolwefyo laye, nonda pandula Jehova e shi a kwafela nge pefimbo olo la li lidjuu neenghono. Lwanima, onda ka hombola Carolyn Elliott, omukokolindjila omuladi omupopi wOshiingilisha, oo e uya okulongela moQuebec omolwomhumbwe inene. Carolyn oku na omhepo youkaume nokuhole ovanhu, unene tuu ovo ve na eehoni nosho yo ovo hava kala ve likalela. Oku li enangeko noupuna eshi a waimina nge ndi li omupashukili omweendi.

MuJanuali 1978, onda li nda pulwa ndi ka honge Ofikola yOkudeula Ovakokolindjila yotete moQuebec. Onda li nda tila neenghono molwaashi inandi enda ko nale kofikola oko, noinandi mona nembo olo hali longifwa ko. Shi hafifa, ongudu yotete oyo nda honga oya li i yadi ovakokolindjila ovanawino. Nonande aame nda li omuhongi, onde lihonga shihapu kovanafikola.

Mo 1978, omwa li mwa ningwa oshoongalele shopaiwana shi na oshipalanyole “Victorious Faith [Ohatu findana omolweitavelo]” osho sha li sha ningilwa mokapale komaudano moMontreal. Osha li oshoongalele shi didilikwedi moQuebec molwaashi  okwa li kwe uya ovanhu ve dulife po 80 000. Onda li nda pulwa ndi ka longe kOshikondo shOkutoola Eenghundana poshoongalele osho. Onda li nda popya novatoolinghundana vahapu, nonda li nda hafa neenghono okumona kutya ova shanga oinima ihapu iwa kombinga yetu. Ova li tave tu pulapula ko-TV nosho yo koradio oule weevili di dulife 20, nova nyanyangida oitukulwa ihapu kombinga yetu. Osho osha li lela sha yandja oundombwedi.

Onda li nda hangwa kelunduluko linene mo 1996. Okudja eshi nda ninginifwa, onda kala handi longele moQuebec, omo hamu popiwa Oshifrench, ashike onda li nda pulwa ndi ka longele koToronto, oko haku popiwa Oshiingilisha. Kanda li ndi wete nda wana, nonda li handi kala nda tila okuyandja oipopiwa mOshiingilisha sha teka. Onda li handi ilikana luhapu, nokukala nde lineekela filufilu muJehova.

Onda li handi kala nda tila ofimbo inandi uya okulongela oku koToronto, ashike oule womido mbali odo twa kala ko onde shi tyapula neenghono. Carolyn oha kwafele nge nelididimiko opo ndi shiive Oshiingilisha, novamwatate ohava yambidida nge nokutwa nge omukumo. Otwa mona diva ookaume vahapu vape.

Kakele ashike koinakuwanifwa yange yoshoongalele, luhapu ohandi ka udifa eumbo neumbo komatango mEtitano hanga oule wovili lwaapo. Vamwe ohava pula nge tava ti: ‘Omolwashike ho i moukalele ngeenge mexuliloshivike oshoongalele?’ Onda mona kutya ohashi tu nge omukumo ngeenge nda popi navamwe moukalele. Fiyo opaife, ohandi mono ehafo konima eshi nda dja moilonga yokuudifa.

Mo 1998, fye naCarolyn otwa li twa tuminwa koMontreal tu li ovakokolindjila ve likalekelwa. Oule womido dihapu, oilonga yange oya li okuunganeka oikonga yoku ka udifila meenhele daaveshe noku ka yelifa koikundaneki eudeko la puka olo ovanhu ve na kombinga yEendombwedi daJehova. Fye naCarolyn ohatu hafele okuudifila ovanailongo ovo opo ve uya moCanada nova halelela okulihonga shili osho Ombiibeli tai ti.

Jehova okwa punika nge oule womido 68 odo nda kala handi mu longele ndi li omupiya waye nda ninginifwa. Onda tunhukwa neenghono molwaashi ohandi hafele oilonga yokuudifa nonda kwafela ovanhu vahapu va shiive oshili. Omonakadona wetu, Lise, nomushamane waye ova ninga ovakokolindjila vondjikilile eshi ounona vavo va kula. Ohashi hafifa nge neenghono okutala nghee ta longo nouladi moukalele. Ohandi pandula neenghono Ovakriste vakwetu ovo va kwafela nge omolwoihopaenenwa yavo iwa nosho yo omayele opahole oo va pa nge opo ndi dule okukala ndi na ekwatafano liwa naJehova nondi wanife po oinakuwanifwa ya yoolokafana oyo nda pewa. Onda mona kutya opo tu dule okuwanifa po noudiinini oshinakuwanifwa keshe osho hatu pewa kehangano ongeenge ashike twe lineekela momhepo iyapuki oyo i li eenghono daJehova. (Eps. 51:11) Efiku keshe ohandi pandula Jehova eshi a pange oufembanghenda we likalekelwa wokuhambelela edina laye. — Eps. 54:6.