Nabutwidilwe mu Quebec City, mu Quebec ntanda ya bubikavu ya Kanada mobesamba Falanse. Bambutwile bami, ba Louis ne Zélia badi bandelele na buswe. Tata wadi na bumvu bwa kibutwila kadi wadi usenswe kutanga. Nami nadi nsenswe kulemba na kikulupiji kya amba difuku dimo nkekalanga mulembi wa majulunale.

Ami pa kubwanya myaka 12, Rodolphe Soucy, muntu umo badi bengila na tata, baiya kwitupempula na mulunda nandi. Badi Batumoni ba Yehova. Nkyadipo ndyukile myanda mivule pa Batumoni kadi nkyadipo nsangela kyabo kipwilo. Inoko, nasangedile muswelo muyampe obadi balondolola bipangujo byetu na Bible. Tata nandi byobyamusangeje, twaitabija kwifunda Bible.

Mu kine kitatyi’kya, nadi funda ku masomo a Katodika. Difuku dimo, nadi nesambila na bakwetu ba ku masomo pa myanda yonadi nefunda mu Bible. Mwenda mafuku, badimu bamumpe bayuka’o. Pa kyaba kya kwingidija Bisonekwa pa mwanda wa kuponeja byonadi nena, umo waunena kumeso a kalasa konso amba ne ntomboki! Nansha byobyaunsense bininge, ino byaunkweshe njingulule amba bufundiji bwa kipwilo bwadi bufunidijibwa ku masomo kebukwatañenepo na binena Bible. Namona’mba mfwaninwe kutaluka’ko. Na lupusa lwa bambutwile, naenda kukafunda ku masomo angi.

Naendelele kwifunda Bible, ino nkyadipo ñendelela lubilo ku mushipiditu mwanda nadi na moyo wa kusapula ku njibo ne njibo. Kipwilo kya Katodika kyadi na lupusa lukatampe,  kadi kyadi kilwa bininge na mwingilo wetu wa busapudi. Maurice Duplessis mbikavu umo wa politike wa mu Quebec wadi upwene bininge na kipwilo kya Katodika. Na bukwashi bwandi, bibumbo byadi bikambakanya Bantumoni ne kwibatamba’dyo. Pa kusapula mu kine kitatyi’kya, byadi bilomba bukankamane.

Tutu waunkweshe ndeke kwikala na moyo i tutu John Rae, tutu wakafundile Masomo a Ngileade mu kalasa ka kitema. John, tutu wa bwino buvule, wadi utalala, mutūkanye kadi ulumbwa. Kadipo uvudile kundingila, ino nadi mboila ñeni ku kimfwa kyandi kiyampe. John kadipo unena Falanse biyampe, o mwanda nadi ñenda nandi mu busapudi ne kumukwasha’ko pa kunena. Kupityija kitatyi na John kwaunkweshe ngikale na bukankamane bwa kwitabija bubine. Myaka dikumi pa kupita’po tamba nshilula kwifunda na Batumoni, ebiya nabatyijibwa mu mafuku 26 Kweji 5, 1951.

Kakipwilo ketu katyetye ka mu Quebec City kadi na bapania bavule. Kimfwa kyabo kiyampe kyaunkankamikile ñingile bu pania. Ino mu kine kitatyi’kya, twadi tusapula ku njibo ne njibo’nka na Bible kete. Byoketwadipo na mabuku, twadi tufwaninwe kwingidija Bisonekwa senene. O mwanda, nalongele bukomo bwa kuyuka biyampe bisonekwa bya mu Bible mwanda wa kubingija bubine. Inoko bantu bavule badi bapela’nka ne kutanga Bible shi kadipo na kashé, nansha shi ketabijibwepo na kipwilo kya Katodika.

Mu 1952, nasonga Simone Patry, kaka umo wa kikōkeji wa mu kyetu kibundi. Twavilukila ku Montréal, kadi mu mwaka’tu umo, twabutula Lise mwana mwana-mukaji. Nansha byonalekele kwingila bu pania kitatyi kityetye kumeso kwa kwisonga, ami ne Simone twalongele bukomo bwa kuleka kwilundikila bintu mwanda wa twingile bininge mingilo ya kipwilo pamo na kisaka.

Myaka dikumi pa kupita’po, nalangalukila monka pa mwa kutandabwila mwingilo wami. Mu 1962, ponaendele ku Masomo a Mwingilo wa Bulopwe akafundile bakulumpe mu myeji mivule ku Betele ya mu Kanada, twadi tushikete mu njibo imo na tutu Camille Ouellette. Bupyasakane bwa Camille mu mwingilo bwaunsangeje—mwanda wadi na kisaka. Mu kine kitatyi’kya, byadi bikomo mu Quebec kwivwana’mba mbutwile wingilanga bu pania aye na mwana; ino ye byadi bilonga Camille. Potwadi  nandi pamo, waunkankamikile nangulukile pa ngikadilo yonadi’mo. Myeji mityetye pa kupita’po, namona’mba mbwanya kwingila monka bu pania wa lonso. Nansha bantu bamo byobadi beipangula shi butyibi bwami i bwa tunangu, ino naingile uno mwingilo koku nkulupile amba Yehova usa kungesela pa bukomo bononga bwa kusapula bininge.

Mu 1964, betutuma ami ne Simone kukengila bu bapania ba pa bula mu kyetu kibundi kya Quebec City, mwine motwaingile myaka mikwabo mivule. Mu kine kitatyi’kya, byadi kebipēla’ko bidi kusapula, ino kupangwapangwa kwadi kekwapwile.

Dya Mposo dimo kyolwa, baunkwata mu Sainte-Marie, kakibundi katyetye kadi kubwipi na Quebec City. Muntu umo wa lupusa waenda nami ku bilo ya bampulushi, kupwa baunkuta mu kifungo, mwanda nadi nsapula ku njibo ne njibo kwampikwa lupusa. Mwenda mafuku, baunsela kukasambijibwa na mutyibi umo witwa bu Baillargeon, muntu umo ulenga moyo. Waungipangula mwine wa kuñimanina mu kidye. Ami pa kutela dijina dya Glen How, * Kamoni umo uyukene senene wadi wimanina Batumoni mu bidye, walondolola na moyo amba: “Ah, yao! Kutupu!” Glen How wadi utyinwa na batyibi mwanda wakweshe ku kunenena Batumoni mu kine kitatyi’kya. Ne kwija mpika kidye kya butyibi kyaunombola’mba mwanda obe ubapu.

Kadi kulwibwa kwa mwingilo wetu mu Quebec kwalengeje tukomenwe kuluwa kifuko kiyampe kya kutōtela’mo. Kakipwilo ketu katyetye kasokwele’tu kifuko kya kala mwadi mulongolwelwa myotoka kadi mwampikwa kyanga. Pa kusaka mwikale kyanga mu kitatyi kya mashika makomokomo, banabetu badi bengidija kingidilwa kya kupepa luvula lwa kyanga. Divule dine twadi twibungila’ko mu mansá matyetye twikankamika kumeso kwa kushilula kupwila.

Bine, bisangaja’po kashā kumona muswelo wendelela mwingilo mu bula bwa myaka. Mu myaka ya 1 960, kwadi’tu tubipwilo tutyetye mu mwaba wa Quebec City, mu kibundi kya Côte-Nord ne mu Gaspé Peninsula. Dyalelo mu ino myaba mudi bipwilo bivule byabanibwe mu bipindi bibidi ne kupita, kadi banabetu bapwidilanga mu Mobo a Bulopwe mayampe.

Ami ne Simone betunenene kwingila mwingilo wa bu mutadi wa kipindi mu 1970. Kupwa mu 1973 baumpa mwingilo wa bu mutadi wa ntanda. Mu ino myaka, naboile ñeni mivule ku batutu ba bwino ba Laurier Saumur * ne David Splane, * abo bonso badi bengila bu batadi ba bipindi. Kupwa kwa kitango kyo-kyonso, ami ne David twadi twikwasha mwa kulumbulwila bufundiji bwetu. Navuluka difuku dimo dyaunenene David amba: A Léonce, nasangelanga  mwisambo obe wa mfulo. Wadi muyampe, ino ami nadi mbwanya kulupula mīsambo isatu mu myanda yonso yowesambanga!” Nanenene myanda mivule mu mīsambo yami. Nadi mfwaninwe kunena myanda ya mvubu mu kipi.

Batadi ba ntanda badi na mwingilo wa kukankamika batadi ba bipindi. Inoko, basapudi bavule mu Quebec badi bandyukile biyampe. Divule dine badi basaka kusapula nami kitatyi kyompempula bipindi. Byonadi nsangela kusapula nabo, nkyadipo mpityija na mutadi kitatyi kilampe. Difuku dimo, mutadi umo wa kipindi waumvuluja na buswe amba: “Kebibipo kusapula na banabetu, ino kokelwa’ko amba uno i wami yenga. Nami nsakilwa kukankamikwa!” Ano madingi mayampe aunkweshe ngikale na bujalale.

Ino i kya bulanda, mwanda mu 1976 kwalongekele mwanda wa bulanda mu kitulumukila. Simone wami mukaji onseswe wabela misongo mikatampe, kupwa wafwa. Wadi mukaji muyampe mwanda wadi na mushipiditu wa kwipāna kadi wadi usenswe Yehova. Bine, kuvudilwa bya kulonga mu mwingilo kwaunkweshe ñuminine bushiena, kadi mfwijanga’ko Yehova pa kunkwatakanya na buswe mu bino bitatyi bikomo. Mwenda mafuku, nasonga Carolyn Elliott, kaka umo pania mupyasakane wisamba Angele waile mu Quebec mwanda wa kwingila kokwa kusakipwa basapudi bavule. Carolyn i kaka ulumbwa kadi utele bantu bakwabo mutyima bya binebine, nakampato boba badi na bumvu ne bemona bu badi bunka. Wankweshe bininge paelungile nami mu mwingilo wa kwendakana.

Mu Kweji 1, 1978, baunenene kufundija ku Masomo a Bapania mu Quebec. Naivwene moyo, kufundija wadi mwanda mweni kondi, kadi ne bana ba masomo nabo badi kebafundi ano masomo. Na bya dyese, mu kalasa kabajinji konafundije mwadi bapania bavule ba bwino. Nansha byonadi mwadimu, nefundile bintu vule ku bana ba masomo!

 Mwenda mafuku, mu 1978, kwalongwa Kitango kya Matanda kinena’mba “Lwitabijo lwa Bushindañani” mu Kiwanza kya Olympique de Montréal. Kyadi kitango kyetu kikatampe mu Quebec, kwatenwe bantu 80 000 ne kupita. Baumpele kwingila’ko mu Mwingilo wa Misapu. Nesamba na balembi bavule ba majulunale, kadi nasangala bininge pa kumona besamba bintu bivule biyampe pa mwanda wetu. Bapityije mu mansá 20 ku Televijo ne ku ladiyo myanda yobetwipangwile, balupula ne bishinte bitampe tutwa na tutwa. Bine bukamoni bwa kutendelwa bwasapwilwe!

Natenwe na kushinta kukatampe mu 1996. Ponapwile kwingila mu Quebec mobesamba Falanse tamba mbatyijibwa, bauntumine kukengila mu ntanda mwisambwa Angele mu mwaba wa Toronto. Nkyadipo nemona bu mubwanye bisakibwa, kadi nadi na moyo wa kunena mīsambo mu Angele yami mifwefwefwe. Byadi binomba kulombela kitatyi ne kitatyi ne kukulupila bininge mudi Yehova.

Nansha nankyo, mbwanya kunena’mba nasangedile bininge kwingila mu mwaba wa Toronto mu myaka ibidi. Carolyn waunkweshe na kitūkijetyima nesambe Angele na kikulupiji, kadi banabetu badi bankwatakanya ne kunkankamika. Ne kwija mpika twasokola balunda bakwabo bavule.

Kutentekela pa mingilo mikwabo ne pa kuteakanya kitango kya ku mfulo kwa yenga, divule nadi mpityija nsá mutuntulu Dya Butano kyolwa mu busapudi bwa ku njibo ne njibo. Bamo badi babwanya kwiipangula’mba, ‘Le i kika kyendelwa mu busapuda koku kadi kitango kya ku mfulo kwa yenga kikutengēle?’ Inoko, najingulwile amba kwisamba biyampe na bantu mu busapudi kwadi kuntūkija mutyima. Enka ne dyalelo, kusapula kundetelanga nyeke nsangaji.

Mu 1998, betutuma ami ne Carolyn bu bapania ba pa bula mu Montréal. Mu bula bwa myaka mivule, naingile mwingilo wa kuteakanya busapudi bwa mu bantu bavule, ne kwingila pamo na bantu ba ku bisanji mwanda wa kulemununa mwivwanino mubi wadi na bantu pa Batumoni ba Yehova. Ami ne Carolyn tusenswe kusapwila beni bavilukila mu Kanada basaka kuyuka myanda mivule ya mu Bible.

Kitatyi nkyonangulukilanga pa myaka 68 yondi bu mwingidi wa Yehova mubatyijibwe, monanga bu ngidi na madyese mavule. Kwifunda kusanswa busapudi ne kukwasha bantu bavule bayuke bubine, i kundetele mpalo mikatampe. Wami mwana Lise ne wandi mulumpe pa kupwa kubutula, bashilwile kwingila bu bapania ba lonso. Mutyima wami usangalanga ponebamona basapula na bupyasakane. Kadi mfwijanga’ko bininge banabetu bene Kidishitu baunkweshe kupityila ku kimfwa kyabo kiyampe ne ku madingi abo a tunangu amba ntame ku mushipiditu ne kwingila mingilo mivule mu bulongolodi. Najingulwile amba tubwanya kwingila nyeke na kikōkeji enka shi tukulupile bukomo bwa mushipiditu ujila wa Yehova. (Ñim. 51:11) Bine, mfwijanga’ko nyeke Yehova pa kumpa dyese dya pa bula dya kutumbija dijina dyandi!​—Ñim. 54:6.