Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

NSHALELO A MUNTU

Kulongyela ku bilesheho bibuwa nkumpe myabi ibungi

Kulongyela ku bilesheho bibuwa nkumpe myabi ibungi

PANAADI nkii nsongwalume, nadi napusha bukopo bwa kwenda mu bulungudi. Nsaa inakulu, babantekyele bwa kukita midimo yanshinadi napwandikisha’shi ne kukita. Nakumiina kwinulondela ndambo ya bileshesho bibuwa bibadi binkwashe bwa kukambila moo, na kupeta myabi ibungi munda mwa bipwa 58 bya mudimo wa nsaa yooso.

Ne mutandjikwe mu kibundji kya Québec mu provinse mwabakulaa Fwalanse mu Canada. Baledi bande Louis na Zélia, babadi na kalolo na banfule ngofu. Papa badi muntu sha buufu na badi mufule kubadika. Nadi mufule kufunda, na nadi na lukalo lwa kwikala jurnaliste dingi efuku.

Panalombeeshe bipwa 12, Rodolphe Soucy ungi muntu badi afubu mbalo imune na Papa, bafikile kwetu na kuuku aaye. Babadi ba Temwe ba Yehowa. Ntshinaadi nakamba kuuka bibungi pabitale ba Temwe nya, na kipwilo kyabo takibadi akisangasha. Anka mushindo ubabadi abalula ku nkonko ku bukwashi bwa Bible ubadi unkanyishe ngofu. Mpa na baledi bande namu abaadi bakanye ngofu, atwe nkukumiina kubanga kulonga Bible.

Mu aa mafuku nadi nalongo ku kalasa ka bena Katolike. Ungi mususa tubadi besambe na bena kalasa nami pabitale myanda inadi nalongo mu Bible. Musango umune mulongyeshi badi Mumpeele bapushishe mwisambo wetu. Pamutwe padya kufuba na Bifundwe bwa kutopeka binadi nakula, umune akwabadi badi mungambe kumpala kwa bena kalasa boso’shi ne ntomboshi! Sunga bibadi bi nkalakashe, wawa mwanda ubatushile bipeta bibuwa mwanda bibankwashile bwa kumona’shi malongyesha a kipwilo abatudi atulongo ku kalasa, taabadi aepushena na abyamba Bible nya. Natshile kitshibilo kya kuleka kutwela ku kaaka kalasa. Baledi bande abakuminyiine’shi nkatwele ku kangi kalasa.

BYANDI MULONGYE BYA KUSANKILA MUDIMO WA BULUNGUDI

Natungunukile na kulonga Bible, kadi ntshi nadi nende kumpala mwanda wa kutshina bulungudi bwa ku nshibo na nshibo. Kipwilo kya Katolike kibadi kishikwe mudimo wetu ngofu. Maurice Duplessis, mukata a myanda ya politike mu Québec badi mu kipwano kikata na kyakya kipwilo. Kukidila kwadi, kubatukile kisaka kya bantomboshi bwa kulwa na ba Temwe. Bibadi abitungu kunying’eshimba bwa kukita bulungudi.

Mukwetu John Rae badi mutwele mu kalasa ka kitema ka Galaade, nyi badi munkwashe bwa kukambila moo. John badi auku bya kukita bulungudi kalolo, badi muntu sha kwiyisha, na muntu a bantu. Tabadi akamba kundanga nya anka ne mulongye bibungi ku kileshesho kyaye kibuwa. John tabaadi auku kwakula Fwalanse kalolo nya, byabya nadi nende naye mu bulungudi bwa kumukwasha. Nsaa inadi mukishe na John ibankwashile bwa kwata kitshibilo kya kufika Temwe a Yehowa. Bipwa ekumi kunyima kwa kwimonena na ba Temwe, nadi mu batshishibwe mwifuku dya 26/05/1951.

Kileshesho kibuwa kya John Rae (A) kibankwashile (B) bwa kukambila moo wa bulungudi bwa ku nshibo na nshibo

Mu kakongye ketu kapela ka mu Québec, bantu bebungi babadi ba mbala-mashinda. Kileshesho kyabo kibadi kintakule mu kwikala mbala-mashinda. Mu aa mafuku, tubadi atukitshi bulungudi bwa ku nshibo na nshibo penda na Bible. Bu byatushibadi na mikanda, tubadi atufubisha Bifundwe ngofu. Byabya, nalongyele bya kwiubidishena na ma verse a mu Bible bwa kukalwila bya binyibinyi. Bantu bebungi babadi abapele kubadika Bible su te na kitundwilo akilesha’shi mbamukumine kwi kipwilo kya Katolike.

Mu 1952, nadi mwibakile Simone Patry, mukashi sha lulamato. Tubayile mu kushaala mu Montréal, na mu kipwa kimune, tubapetele mwabi wa kutanda mwan’etu mukashi Lise. Sunga mbinadi mwimikye bu mbala-mashinda mafuku apela kumpala kwa dibaka, ami na Simone tubatompele kukita bya’shi twikale na nshalelo mupelepele bwa kumona bya kwipaana mu midimo ya kakongye na kifuko kyetu.

Nadi mukishe bipwa ekumi kumpala kwandya kunangushena ngofu pabitale kwikala mbala-mashinda. Mu 1962, panadi mu Kalasa ka Balungudi ba Bufumu ka bakulu munda mwa mweshi ushima ku Betele a mu Canada, abaadi bantule mu nshibo imune na mukwetu abetamina bu Camille Ouellette. Camille badi mulungudi sha kisumi, bibadi binkanyishe mwanda badi mwibakile na baadi na mwana. Mu aa mafuku, bibaadi bukopo bwa bakwetu ba mu Québec kwikala bu mbala-mashinda aku mbatande bana; anka Camille baadi mbala-mashinda aku namu baadi na mwana. Mu aa mafuku atubakishiishe naye pamune badi munyingishe bwa kunangushena ku mwanda wande. Kunyima kwa myeshi ipela, namwene’shi ne mulombeene kubanguula mudimo wa bu mbala-mashinda. Bangi babadi batopekye kitshibilo kyande, anka nabangulwile bu mbala-mashinda, nadi mushinkamishe’shi Yehowa ankwasha bwandya kukita bulungudi ngofu.

NALUKIILE KU QUÉBEC BU MBALA-MASHINDA A NSAA YOOSO

Mu 1964, ami na Simone babadi betutume bu ba mbala-mashinda ba nsaa yooso mu Québec, mu kibundji kyetu mwatubadi bafube munda mwa bipwa bibungi. Mu aa mafuku tatubadi bapete mushikwa bu byaubadi kumpala nya, anka kubadi bangi bantu bashikwe mudimo wetu.

Mu dya Lubingo kunyima kwa midi, babadi bankwate mu Sainte-Marie kabundji kapela kashi kula na lupata lwa Québec. Mungi mukata a mbulamatadi bayile nami ku biro bya ba mpulushi abo nkungyela mu lukano mwanda nadi nakitshi bulungudi bwa ku nshibo na nshibo kwabashi bampe matalwa. Akupu, abayile nami kumpala kwa nsushi abetamina bu Baillargeon muntu sh’etombo dikile. Bangipwishe su ne na muntu akunsambila kilumbu kyande. Panatemwine eshina dya Glen How, * Temwe aukibwa bu avocat, bafiitshile munda amba’shi: “Nya! Aye nya!” Glen How abadi abamuku bu avocat mukata a ba Temwe mu aa mafuku. Musango umune abandungwile ku tumiladi’shi kilumbu kyande kibapu.

Pa mwanda wa mushikwa wa mudimo wetu mu Québec, bibadi bukopo bwa kupeta mbalo ibuwa ya kulangwila. Kakongye ketu kapela kabapetele penda mbalo imune ibadi Garage kala. Bwa kutwesha kibobo mu kipungo kya mashika, tubaadi atufubisha kyamo kibadi akitwesha kibobo panka. Tubadi atwibungu panka kumpala kwa bisangilo bwa kwinyingishena.

Nyi mwanda wa muloo pa kumona bipeta bibuwa bitukye mu mudimo wa bulungudi munda mwa bipwa. Mu 1960 kubadi penda tukongye tupela mu lupata lwa Québec, lupese lwa Côte-Nord, na mu Gaspésie. Lelo uno mwi bifunda bikile pa bibidi mu aa ma mbalo, na bakwetu bakwete kutwela mu Mashibo a Bufumu e buwa.

ABANTUMINE BU MUKUNKUSHI A KIFUNDA

Mu 1977, natwelele mu kisangilo kya bakunkushi ba kifunda mu Toronto

Ami na Simone abadi betutume bwa kufuba mu kifunda mu kipwa kya 1970. Akupu, mu 1973 babadi bantume bu mukunkushi a distrike. Mu byabya bipwa, nalongyele bibungi kwi bakwetu banyingye bu Laurier Saumur * na Davide Splane, * boso abadi abafubu bu bakunkushi ba kifunda. Kunyima kwa kikongeno kyoso, ami na David tubadi atwipeshena binangu pabitale bya kulongamisha mushindo wetu wa kulongyesha. Natentekyesha dingi efuku dibandungwile David shi: “Léonce, mwisambo oobe wa nfudiilo wikele buwa byabya. Wikele buwa, kadi ami nadya kutuusha miisambo isatu mu mwisambo oobe!” Nadi mwakule myanda ikile bungi mu miisambo yande. Bibadi abitungu’shi ndongye bya kwakulanga myanda ipeela.

Ne mufube mu bibundji bilekene ku lupese lwa kupona lwa Canada

Bakunkushi ba distrike abadi na bushito bwa kunyingisha bakunkushi ba bifunda. Byabya, balungudi bebungi ba mu Québec babadi abanguku kalolo. Babadi abakumiina kwenda nami mu bulungudi panadi natala bifunda. Sunga nadi napusha muloo wa kwenda nabo mu bulungudi, ntshinaadi nakisha nsaa ibungi na mukunkushi a kifunda nya. Ungi mususa, mungi mukunkushi a kifunda sha kifulo bantentekyeeshe’shi: “Eyendo’shi okwete kukisha nsaa na bakwetu, kadi tolubanga’shi luno ndubingo lwande. Mpa na ami namu ne na lukalo lwa kunyingishibwa!” Dino elango dibuwa dibadi dinkwashe bwa kwikala na nkatshinkatshi.

Bi malwa, mu kipwa kya 1976 kubakitshikile mwanda ukata na wa kinyongwa. Simone mukashi ande a kifulo bakumbile ngofu aye nkufwa. Badi mukashi ebuwa mwanda badi mufule Yehowa ngofu mwanda badi esumina ingi miloo. Kwipana ngofu mu bulungudi kubadi kunkwashe bwa kunyingiila kinyongwa kyande, natumbula dingi Yehowa bwa bukwashi bwaye mu kyakya kipungo ki bukopo. Kunyima, nadi mwibakile Carolyn Elliott, mbala-mashinda sha kisumi akulaa Anglais bafikile mu Québec bwa kukwasha mbalo ibaadi lukalo lwa balungudi. Carolyn nyi muntu apasukilaa bangi, bikishekishe baba be na buufu sunga baaba abepusha bupenka. Badi munkwashe ngofu nsaa yatubadi bafube naaye mu mudimo wa kifunda.

KIPWA KI NA MUULO UKATA

Mu mweshi wa Kumpala mu kipwa kya 1978, babantekyele bwa kwenda mu kulongyesha mu Kalasa ka ba Mbala-mashinda mu Québec. Nadi mupushe katshima-munda mwanda kasha ntantwelele mu kano kalasa, ami na balongi ubadi musango wetu wa kumpala wakumona mukanda wa ba mbala-mashinda. Mwanda wa muloo, mu kalasa ka kumpala kanadi mulongyeshe, mubadi ba mbala-mashinda abauku mufubo kalolo. Sunga nadi mulongyeshi, nalongyele bibungi kwi balongi!

Kunyima, mu 1978 kikongeno kibungye maumbo ebungi ki na mutwe wa mwanda awamba’shi: “La foi victorieuse” kibakitshikile mu kipalwe kya mu Montréal. Kibadi kikongeno kikile bukata mu Québec, mubatwelele bantu bakile pa 80 000. Abampeele mudimo wa kufuba na Departema a ngukisho. Nadi mwisambe na ba jurnaliste bebungi, napushishe muloo wa kumona’shi babadi abafundu myanda ibuwa itutale. Babadi besambe netu ku televizio, ku bisashi kipindji kya nsaa ikile pa 20, na abo nkutusha miisambo nkama mu ma jurnale. Kubatukile bu kamonyi bukile bukata!

KWENDA MU UNGI TERITWARE

Nadi mupete kushintuluka kukata mu 1996. Kunyima kwa kufuba mu Québec mbalo yabesamba Fwalanse, babantumine mu kufuba mu distrike dyabesamba Anglais mu Toronto. Ntshinadi namono’shi ne bya kukita miisambo kalolo mu Anglais nya. Nadi na kya kwela nteko misango ibungi kwi Yehowa.

Kumpala kwa kubanga kufuba mu dyadya distrike nadi na moo ukata, kadi bwa binobino ne kwamba’shi ne mukishe bipwa bibidi bikile buwa mu mudimo mu Toronto. Carolyn bankwashile na lwishinko loso bwandya koobesha kwakula Anglais, na bakwetu babadi abankwasha na kunyingisha. Tatwi bayishe na kupeta ba kuuku bebungi bapya nya.

Kukatusha ingi midimo na kulumbuula lubingo lwa kikongeno, nadi nakisha pepi nsaa mushima mu dya Katano ku kyoolwa mu bulungudi bwa ku nshibo na nshibo. Bangi babadi balombene kwiyipusha’shi: ‘Bwakinyi abitungu kwenda mu bulungudi kumpala kwa lubingo lwa kikongeno lwi na mifubo ibungi?’ Anka nadi mumone’shi miisambo ibuwa ya mu bulungudi ibadi ayinyingisha. Mpa na binobino, napushaa muloo ukata kunyima kwa kulungula mukandu wibuwa.

Mu 1998, ami na Carolyn abadi betutume mu Montréal bu ba mbala-mashinda ba nsaa yooso. Munda mwa bipwa mudimo wande ubadi wa kulumbuula bulungudi bwa mbalo i bantu bebungi na kufuba na bena bisashi bwa kupudisha mpaka ya bantu pabitale ba Temwe ba Yehowa. Ami na Carolyn twi na muloo wa kulongyesha benyi bafikye binobino mu Canada na be na lukalo lukata lwa kulonga Bible.

Na mukashi ande Carolyn

Pangalusha binangu ku bipwa byande 68 bitandi bu Temwe a Yehowa, napusha’shi ne mupete myabi ibungi. Kulonga bya kufula bulungudi na kukwasha bantu bebungi bwa kuuka bya binyibinyi, nkumpe myabi ibungi. Kunyima, kwa mwan’ande mukashi Lise, na mulume aaye kukusha bana, ababangile bu mbala-mashinda ba myeshi yooso. Napusha muloo pa kumona kisumi kyabadi nakyo mu bulungudi. Natumbula bakwetu bena Kidishitu bankwashe ku kileshesho kyabo na malango aabo bwa kunyinga mu kikudi na kutwala mashito elekene mu mudimo wa teokrasi. Ne mumone’shi we mulombene kushala na lulamato mu mudimo anka su we mukulupile mu bukome bwa Yehowa. (Mis. 51:11) Natungunuka na kutumbula Yehowa pa kumpa kineemo kikata kya kutumbisha eshina dyaaye!​—Mis. 54:6.

^ par. 16 Tala mwisambo wa Nshalelo a William Glen How, La bataille n’est pas la vôtre, mais celle de Dieu, ” mu Réveillez-vous ! a, 22/4/2000 mu Fwalanse.

^ par. 20 Tala mwisambo wa Nshalelo a Laurier Saumur J’ai trouvé quelque chose pour lequel il vaut la peine de lutter,” mu Kitenta kya Mulami kya mu 15/2/1977.

^ par. 20 David Splane kwete kufuba mu Kasaka ka Bakunkushi-Bakulu.