1. De uhi nọ ghaa rrọọ vbe otọ e Pẹsia?

GIA kha wẹẹ, u ghaa rre otọ e Pẹsia vbe odẹ ukpo 2,500 nọ gberra. Ọ mwẹ emwi eso ne u hoo ne u tama ọba, rhunmwuda ọni, u keghi mu okhian gha rrie eke ne ẹguae ọghẹe ye vbe Susa. Sokpan, u ghi sẹ evba, ohan ma gu ruẹ ya miẹn ọba aro, rhunmwuda, uhi rre ẹvbo nii wẹẹ, deghẹ ọmwaikọmwa na ya miẹn ọba vbene ọ ma na gie na tiẹre, ọ sẹtin ya uhunmwu ẹnrẹn tae!—Ẹsta 4:11.

2. De vbene ọ ye ima hẹ vbe ekhọe, ne ima na sẹtin gu e Jehova guan?

² Ma ghọghọ wẹẹ, e Jehova i ye vberriọ! Agharhemiẹn wẹẹ, e Jehova ọre Ọba nọ mwẹ ọdakha nọ ghi yo sẹ, ma gha sẹtin gu ẹre guan vbe ẹghẹ ke ẹghẹ. Ọ hoo ne ima gha fannọ otọ ẹko ima ma irẹn. Vbe igiemwi, e Jehova ọre Ayi nọ yi emwi hia, Osa Ne Udazi kevbe Oghodua, ọrheyerriọ, ọ hoo ne ima gha tie irẹn “Erha.” (Mat 6:9) Ne ima na rẹn wẹẹ, e Jehova hoo ne ima gha ghee irẹn vberriọ, keghi ya ima sọyẹnmwẹ!

3. Vbọzẹe ne ima gha na sẹtin tie Jehova “Erha mwa?” De emwi ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

³ Ma gha sẹtin tie Jehova “Erha mwa,” rhunmwuda, irẹn ẹre ọ yi ima. (Psm 36:9) Ọ khẹke ne ima gha họn ẹmwẹ nẹẹn, rhunmwuda irẹn ọre Erha ima. Ma ghaa họn ẹmwẹ nẹẹn, ma gha miẹn afiangbe ne wọrhọwọrhọ. (Hib 12:9) Usun afiangbe na, ọre arrọọ ọghe etẹbitẹ vbe agbọn na, ra vbe ẹrinmwi. Avbe afiangbe eso rrọọ ne ima sọyẹnmwẹ ọnrẹn vbe ẹghẹ na nia. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha ziro yan vbene Jehova ya rhiẹre ma wẹẹ, Erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ẹre irẹn khin. Ma gha vbe ziro yan evbọzẹe ne ima na yayi wẹẹ, e Jehova i khian yan gbe ima ẹdẹ. Sokpan, gi ima ka ziro yan emwi nọ ya ima rẹn wẹẹ Erha mwa nọ rre ẹrinmwi hoẹmwẹ ima ẹsẹsẹmwẹse kevbe wẹẹ, ọ gbaroghe ima.

4. Vbọzẹe nọ na lọghọ emwa eso, ne iran gha ghee Jehova zẹvbe Erha iran?

⁴ Ọ keghi lọghọ ne emwa eso sẹtin gha ghee Jehova zẹvbe Erha iran. Erriọ ẹre ọ vbe ye ne uwẹ ra? Emwa eso gha wa muẹn roro, vbene Jehova kpọlọ hẹ, iran ghi gha roro ẹre wẹẹ, iran ma sẹ emwi rhọkpa vbe odaro ẹre. Iran ma yayi wẹẹ Osa Ne Udazi gha sẹtin gha mwẹ ọkanmwẹ daa iran. Sokpan, e Jehova ne Erha mwa nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ma hoo ne ima gha mwẹ egbe iziro vberriọ. Vbe ukọ e Pọl ghi kporhu ma emwa ni rre Atẹns, ọ keghi kha wẹẹ, e Jehova ẹre ọ yi ima, ọ vbe hoo ne ima gha re ọse irẹn. Ọ na vbe kha wẹẹ, “Osanobua ma khian rree ne ọmwa rhọkpa vbuwe ima.” (Iwinna 17:24-29) Vbene ọmọ gu evbibiẹ ọre guan, erriọ Osanobua vbe hoo ne ima gha gu irẹn guan vbe ẹghẹ hia.

5. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe emwi ẹwaẹn ọghe ọtẹn nokhuo ọkpa?

⁵ Ọ keghi lọghọ, ne emwa eso gha ghee Jehova zẹvbe Erha iran, rhunmwuda, erha nọ biẹ iran ma gha ya obọ esi mu iran. Ọtẹn ima nokhuo ọkpa keghi kha wẹẹ: “Te erha mwẹ wa gha ya ukpẹ rriọ mwẹ vbe I waan dee. Vbe I da suẹn gha ruẹ e Baibol, ọ ma gha khuẹrhẹ mẹ ne I ya gha ghee Jehova zẹvbe Erha mwẹ. Sokpan vbe I ghi do rẹn aro ọmwa ne Jehova gele khin, I keghi fi iziro mwẹ werriẹ.” Egbe isievẹn ne ọtẹn nokhuo na werriẹ aro daa, ẹre uwẹ vbe werriẹ aro daa ra? Ọ ghaa yerriọ, ghẹ gi egbe wọọ ruẹ. Gha mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ, u gha sẹtin gha ghee Jehova zẹvbe Erha nọ ghi maan sẹ.

6. Zẹvbe nọ rre ebe Matiu 11:27, de odẹ ọkpa ne Jehova ya ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na gha ghee irẹn zẹvbe Erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa?

⁶ E Jehova hoo ne ima gha ghee irẹn zẹvbe erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa. Odẹ ọkpa ne irẹn ya ru ọna, ọre nọ na kue na gbẹnnẹ emwi ne Jesu ru kevbe ẹmwẹ nọ tae vbe ọ rre agbọn na, ye uwu e Baibol. (Tie Matiu 11:27.) Te Jesu wa ya egbe taa Erhae ẹsẹsẹmwẹse. Ọni ẹre ọ si ẹre nọ na kha wẹẹ: “Ọmwaikọmwa ne ọ miẹn mwẹ nẹ, ọ vbe miẹn Evbavba nẹ.” (Jọn 14:9) Vbe Jesu rre agbọn na, ẹghẹ hia ẹre ọ ya gha tie Jehova, Erhae. Ọ gha sẹ odẹ igba 165 ne Jesu tie Jehova “Erha” ra “Evbavba,” vbe ebe Matiu, Mak, Luk kevbe Jọn. Vbọzẹe ne Jesu na mobọ gha tama emwa vbekpae Jehova? Emwi wa bun nọ ye Jesu ru vberriọ. Ọkpa vbọ ọre wẹẹ, ọ hoo ne emwa rẹn wẹẹ Erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ẹre Jehova khin.—Jọn 17:25, 26.

7. De emwi ne u miẹn ruẹ vbe obọ ne Jehova ya mu Ovbi ẹre?

⁷ Gia ziro yan emwi ne ima gha miẹn ruẹ vbe obọ ne Jehova ya mu Ovbi ẹre. Ẹghẹ hia ẹre Jehova ya gha họn erhunmwu ọghe Jesu. (Jọn 11:41, 42) Vbuwe ọlọghọmwa hia ne Jesu werriẹ aro daa, Erhae ma fi iyeke gbe ẹre.—Luk 22:42, 43.

8. De odẹ eso ne Jehova ya ru iyobọ ne Jesu?

⁸ Jesu wa rẹn wẹẹ Erhae ẹre ọ zẹ ighẹ irẹn rrọọ. Ọni ẹre ọ si ẹre nọ na kha wẹẹ: “Rhunmwuda [erha mwẹ] ẹre imẹ na vbe rrọọ.” (Jọn 6:57) Ekhọe hia ẹre Jesu ya mu ẹtin yan Erhae. E Jehova wa vbe gha kpemehe emwi hia ne Jesu, ke ọghe ikpakpa kevbe ọghe orhiọn. Sẹ ehia, e Jehova keghi ru iyobọ ne Jesu ya da imudiase ọghẹe yi.—Mat 4:4.

9. De vbene Jehova ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ Jesu ẹsẹsẹmwẹse?

⁹ Zẹvbe Erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa, e Jehova keghi gi Jesu rẹn wẹẹ, irẹn rre ọre iyeke. (Mat 26:53; Jọn 8:16) Ẹmwata nọ wẹẹ, e Jehova kue yọ ne Jesu werriẹ aro daa ọlọghọmwa eso nọ gha si obalọ ye ọre egbe, sokpan e Jehova keghi ru iyobọ nẹẹn ya zin egbe sẹ ufomwẹ. Jesu rẹnrẹn wẹẹ, ọlọghọmwa ne irẹn rhirhi werriẹ aro daa, ọghe ovbiẹghẹ kherhe ẹre nọ. (Hib 12:2) E Jehova keghi rhiẹre ma wẹẹ irẹn hoẹmwẹ Jesu ẹsẹsẹmwẹse. Odẹ nọ ya ru ọna ọre wẹẹ, ọ kegha họn erhunmwu ẹnrẹn, ọ kegha kpemehe nẹẹn, ọ ghaa rhie adia nẹẹn,  erriọ ẹre ọ vbe ya gha ru iyobọ nẹẹn. (Jọn 5:20; 8:28) Nia, gia ziro yan odẹ ne Erha mwa nọ rre ẹrinmwi vbe ya gbaroghe ima vbe ẹdẹnẹrẹ.

10. Zẹvbe nọ rre ebe Psalm 66:19, 20, de vbene Jehova ya rhiẹre ma wẹẹ irẹn hoẹmwẹ ima?

¹⁰ E Jehova keghi họn erhunmwu ima. (Tie Psalm 66:19, 20.) Ọ hoo ne ima gha na erhunmwu gie irẹn vbe ẹghẹ hia. (1 Tẹs 5:17) Ma gha sẹtin na erhunmwu gie Osanobua vbe ẹghẹ ke ẹghẹ, kevbe vbe ehe ne ima rhirhi gha ye. Ẹghẹ hia ẹre Jehova ya danmwehọ ima, ai miẹn ẹghẹ nọ ya kha wẹẹ irẹn i miẹn obọ. Adeghẹ ima na gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, e Jehova họn erhunmwu ima, ọ gha ya ima hoẹmwẹ ọnrẹn sayọ. Ọsian ọkpa keghi kha wẹẹ, “Mẹ hoẹmwẹ e Nọyaẹnmwa, rhunmwuda, ọ họn urhu mwẹ; ọ rhie ehọ ye erhunmwu mwẹ.”—Psm 116:1.

11. De vbene Jehova ya họn erhunmwu ima hẹ?

¹¹ Erha mwa nọ rre ẹrinmwi wa gele họn erhunmwu ima. Ukọ e Jọn keghi kha wẹẹ: “Aro ima dae wẹẹ, irẹn gha ru ẹre, adeghẹ ima nọ rẹn emwi, zẹ vbene ọ gua egbe emwi ne irẹn hoo ro.” (1 Jọn 5:14, 15) Ọghe ne ẹmwata, ẹi re ẹghẹ hia ẹre Jehova wa ya họn erhunmwu ima, zẹvbe ne ima wa gualọe yi. Ugbẹnso, ọ ghi gha hoo ne ima gha mwẹ izinegbe, rhunmwuda, irẹn ẹre ọ rẹn emwi nọ maan sẹ ne ima.—2 Kọr 12:7-9.

12-13. De odẹ eso ne Erha mwa nọ rre ẹrinmwi ya kpemehe ne ima?

¹² E Jehova keghi kpemehe ne ima. Emwi ne Jehova wẹẹ ne avbe erha emọ gha ru, ẹre irẹn tobọ irẹn vbe ru. (1 Tim 5:8) Irẹn keghi kpemehe emwi na ya yin agbọn ne ivbi ẹre. Ọ ma hoo ne ima gha si osi ye ẹmwẹ evbare, ukpọn ra ehe ne ima gha dia. (Mat 6:32, 33; 7:11) Zẹvbe Erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa, e Jehova ru emwamwa nẹ, nọ ya ya emwi hia ne ima gualọ sẹ ima ọkẹn vbe odaro.

¹³ Sẹ ehia, e Jehova keghi kpemehe ne ima vbe odẹ ọghe orhiọn. E Jehova keghi loo Evbagbẹn Nọhuanrẹn ya gi ima rẹn aro ọmwa ne irẹn khin, emwamwa ne irẹn mwẹ ne ima kevbe emwi nọ khian sunu vbe odaro. Irẹn ẹre ọ zẹe ighẹ ima rẹn odẹ ọghe ẹmwata na, vbene ọ na loo evbibiẹ ima ra ọtẹn ọvbehe vbuwe iko ya ru iyobọ ne ima ya sikẹ ọre. E Jehova vbe loo ediọn ni rre uwu iko kevbe etẹn ọvbehe ni gbegba ya ru iyobọ ne ima. Gberra ọni, ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya si egbe koko vbe iko ọghomwa, e Jehova keghi rhie adia ne ima. Odẹ vbenian kevbe odẹ ọvbehe nibun ẹre Jehova ya rhiẹre ma wẹẹ, Erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ẹre irẹn khin ne ima hia.—Psm 32:8.

14. Vbọzẹe ne Jehova na rhie adia ne ima? De odẹ nọ ya ru ọna?

¹⁴ E Jehova keghi rhie adia ne ima. Ma i yevbe Jesu, rhunmwuda emwa ni ma gba ẹre ima khin. Nọnaghiyerriọ, odẹ ọkpa ne Erha mwa nọ rre ẹrinmwi ya dia ima ọre nọ na gbe ima hin ọkhọ rre. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ: “Ne Nọyaẹnmwa hoẹmwẹ ọnrẹn, ẹre ọ gbe hin ọkhọ rre.” (Hib 12:6, 7) Odẹ ughughan ẹre Jehova ya dia ima ye uviẹn. Vbe igiemwi, emwi ne ima tiere vbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn, ra ne ima họn vbe iko, sẹtin ya ima rẹn ako eso nọ khẹke ne ima winna yan vbe arrọọ ọghe ima. Ma sẹtin vbe miẹn adia vbe obọ ediọn ni rre uwu iko. Vbe nọ rhirhi gha ye hẹ, ọ khẹke ne ima kọe ye orhiọn wẹẹ, ahoẹmwọmwa ne Jehova mwẹ ne ima, ẹre ọ yae gbe ima hin ọkhọ rre.—Jer 30:11.

15. De odẹ eso ne Jehova ya ru iyobọ ne ima?

¹⁵ E Jehova keghi ru iyobọ ne ima vbe ima ghaa rre uwu ọlọghọmwa. Zẹvbe ne erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ya ru iyobọ ne ivbi ẹre vbe iran ghaa rre uwu ọlọghọmwa, erriọ e Jehova vbe ya ru iyobọ ne ima. Ọ keghi loo orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ya gbogba ga ima, ne ima ghẹ de ye ẹbe nọ gha si ima digiẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. (Luk 11:13) E Jehova keghi ru iyobọ ne ima vbe iro gha han ima. Vbe igiemwi, ọ ru iyobọ ne ima ya rẹn wẹẹ, afiangbe nọkhua khẹ ima vbe odaro.  Ọna ẹre ọ zẹe ne ima na sẹtin zin egbe avbe ọlọghọmwa ne ima werriẹ aro daa vbe ẹdẹnẹrẹ. Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ: E Jehova gha rhie ẹre hin ima egbe rre, obalọ ke obalọ ne agbọn Esu na si ye ima egbe. Ọlọghọmwa ne ima rhirhi werriẹ aro daa vbe ẹghẹ na keghi re ọghe ovbiẹghẹ kherhe, sokpan afiangbe ne Jehova khian rhie ne ima vbe odaro keghi re ọghe etẹbitẹ.—2 Kọr 4:16-18.

16. De emwi nọ ghi sunu vbe Adam sọtẹ dae Jehova?

¹⁶ Emwi ne Jehova ru vbe Adam sọtẹ ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova gele hoẹmwẹ ima. Adam ghi sọtẹ dae Jehova, ọ keghi muẹn fua ukpamuyọmọ ne irẹn vbe ivbi ẹre mwẹ zẹvbe ivbi Osanobua. (Rom 5:12; 7:14) Sokpan, e Jehova keghi zẹ emwi ru vbobọvbobọ nọ ya ru iyobọ ne uniẹn ọghe Adam.

17. Vbe Adam ghi sọtẹ dae Jehova, de emwi ne Jehova ru vbobọvbobọ?

¹⁷ Ẹmwata nọ wẹẹ, e Jehova rri Adam oya vbe ọ sọtẹ, sokpan, ọ ma fi iyeke gbe ivbi Adam. Vbobọvbobọ nii, e Jehova keghi ru eyan wẹẹ, emwa nagbọn ni họn ẹmwẹ ne irẹn gha werriegbe deba ẹgbẹe ọghe irẹn. (Gẹn 3:15; Rom 8:20, 21) Emwi ne Jehova ya so igiẹ ye ọna ọre izọese adẹwerriegbe ọghe Ovbi ẹre. Ọna ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova gele hoẹmwẹ ima.—Jọn 3:16.

18. Vbọzẹe ne ima na yayi wẹẹ, e Jehova hoo ne ima gha re ọkpa vbe ẹgbẹe ọghe irẹn, agharhemiẹn wẹẹ ima zẹdia zẹ owẹ ihan?

¹⁸ Agharhemiẹn wẹẹ, emwa ni ma gba ẹre ima khin, e Jehova i ghee ima silasila, ọ hoo ne ima gha re ọkpa vbe ẹgbẹe ọghe irẹn. Irẹn wa vbe muegbe nọ ya ru iyobọ ne ima. Ugbẹnso, ma keghi zẹ owẹ ihan, sokpan egbe ima i ye wọọ e Jehova. Jesu keghi zẹ erre ọkpa nọ ya rhiẹre ma, vbene Erha mwa nọ rre ẹrinmwi mwẹ ahoẹmwọmwa hẹ. Erre na keghi re ọghe ọmọ nọ kpa sẹ erhae rae. (Luk 15:11-32) Erha ọmọ nii keghi yaro yọ wẹẹ, ovbi ẹre gha werriegbe bu irẹn rre vbe ẹdẹ ọkpa. Ọmọ nii ghi werriegbe gha die owa, erhae keghi ya ekhọe hia gbe ọbokhian  nẹẹn. Ọ gha kẹ ima ya zẹ owẹ ihan nẹ, Erha mwa nọ rre ẹrinmwi muegbe nọ ya miẹn ima yi, deghẹ ima na roro iro fi uyinmwẹ werriẹ.

19. De vbene Jehova khian ya sọfurre ye ọlọghọmwa hia ne Adam si ye ima egbe?

¹⁹ Erha mwa nọ rre ẹrinmwi gha sọfurre ye ọlọghọmwa hia ne Adam si ye ima egbe. Vbe Adam ghi sọtẹ nẹ, e Jehova keghi ru emwamwa nọ ya zẹ orhunmwu 144,000 vbe uhunmwu otagbọn na, ne iran ya deba e Jesu gha kha vbe ẹrinmwi, iran ghi vbe gha re ohẹn. Vbe agbọn ọgbọn nọ dee, Jesu kevbe emwa ni khian deba re kha, gha ru iyobọ ne emwa nagbọn ni họn ẹmwẹ ne Osanobua, ne iran mieke na khian emwa ni gbae. Osanobua gha ya arrọọ etẹbitẹ fiangbe emwa ni la edanmwẹ nokiekie gberra. Ẹghẹ nii, Erha mwa nọ rre ẹrinmwi ghi gha ghọghọ wẹẹ, emọ ni gbae ẹre ọ ghi rre uhunmwu otagbọn na. Ẹghẹ nii gha rhiẹnrhiẹn gbe!

20. De odẹ ughughan ne Jehova he ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ ima ẹsẹsẹmwẹse? De emwi ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi nọ lele ọna?

²⁰ Odẹ ughughan ẹre Jehova he ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ ima. Ai miẹn erha ọvbehe na ya gie Jehova. Ọ họn erhunmwu ima, ọ kpemehe ne ima vbe odẹ ọghe ikpakpa kevbe odẹ ọghe orhiọn. Ọ rhie adia ne ima, erriọ ẹre ọ vbe ya ru iyobọ nọ khẹke ne ima. Ẹi re avbiẹ emwi ẹre ọ khian vbe ru ne ima vbe odaro. Ọ keghi sẹ ima ọyẹnmwẹ ne ima na rẹn wẹẹ, Erha mwa nọ rre ẹrinmwi hoẹmwẹ ima ẹsẹsẹmwẹse! Vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna, ma gha ziro yan vbene ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye ahoẹmwọmwa ne Osanobua mwẹ daa ima.