1. Nso ke akana ẹnam mbemiso ẹkemede ndikokụt edidem Persia?

DA NTE ke odụn̄ ke Persia n̄kpọ nte isua 2,500 emi ekebede. Enyene se oyomde ndidọhọ edidem, ntre afo aka obio Shushan emi enye odụn̄de. Ididụkke-dụk fi esịt ndibe ntre n̄kokụt enye ke ini enye mîdọhọke fi odụk edikụt imọ. Ẹkeme ndiwot fi edieke anamde oro!—Esther 4:11.

2. Didie ke Jehovah oyom nnyịn ida imọ ke ini itịn̄de ikọ ye imọ?

² Enen̄ede enem nnyịn nte Jehovah mîtiehe nte edidem Persia oro! Jehovah okop odudu onyụn̄ edi n̄kpọ akan edidem ekededi. Kpa ye oro, enye enyịme nnyịn itịn̄ ikọ ye imọ ini ekededi. Enye oyom nnyịn inyene ifụre nditịn̄ ikọ ye imọ. Ke uwụtn̄kpọ, kpa ye emi Jehovah enyenede utọ ikpọ udorienyịn̄ nte Akwa Andibot, Ata Ọkpọsọn̄, ye Akakan Ọbọn̄ Andikara, enye oyom ikot imọ “Ete” ke ini itịn̄de ikọ ye imọ. Ndikot enye Ete owụt ke imenen̄ede ikpere enye. (Matt. 6:9) Esịt enem nnyịn etieti ke Jehovah oyom ida imọ ntre!

3. Ntak emi odotde ikot Jehovah “Ete”? Nso ke iyom ndineme ke ibuotikọ emi?

³ Odot se ikotde Jehovah “Ete” sia enye ọnọ nnyịn uwem. (Ps. 36:9) Sia enye edide Ete nnyịn, obiomo nnyịn ndikop uyo esie. Enye eyenen̄ede ọdiọn̄ nnyịn edieke inamde se enye ọdọhọde. (Heb. 12:9) Edidiọn̄ kiet edi nsinsi uwem, edide ke heaven m̀mê ke isọn̄. Edi imenyenyene ediwak edidiọn̄ idahaemi. Imọn̄ ineme ke ibuotikọ emi nte Jehovah anamde n̄kpọ ye nnyịn nte edima Ete idahaemi, ifiak ineme se ikemede ndinam inịm ke enye idikpọn̄ke nnyịn ke ini iso. Edi yak ibem iso ineme se inamde inịm ke Ete nnyịn eke heaven ama nnyịn etieti onyụn̄ ekere aban̄a nnyịn.

4. Ntak emi esisọn̄de ndusụk owo ndida Jehovah nte Ete mmọ?

⁴ Ndi esisọn̄ fi ndida Abasi nte Ete fo? Ndusụk owo ẹkeme ndikere ke mmimọ imekpri inyụn̄ idịghe n̄kpọ ndomokiet ẹkpemen mmimọ ẹdomo ye Jehovah. Mmọ inịmke ke Ata Ọkpọsọn̄ Abasi ekere aban̄a mmimọ owo kiet kiet. Edi edima Ete nnyịn iyomke ikere ntre. Enye ọkọnọ nnyịn uwem onyụn̄ oyom nnyịn ikpere enye. Ke apostle Paul ama akanam ẹfiọk akpanikọ emi, enye ama ọdọhọ mbon oro enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ ke Athens ke Jehovah ‘iyomke usụn̄ ikpọn̄ nnyịn owo kiet kiet.’ (Utom 17:24-29) Abasi oyom nnyịn owo kiet kiet inyene ifụre itịn̄ ikọ ye imọ ukem nte eyen esinyenede ifụre etịn̄ ikọ ye ete m̀mê eka esie emi amade enye onyụn̄ ekerede aban̄a enye.

5. Se sista kiet etịn̄de ekpep nnyịn nso?

⁵ Ekeme ndisọn̄ mbon en̄wen ndida Jehovah nte Ete mmọ sia ete emi okobonde mmọ ikowụtke ke imama mmọ ikonyụn̄ ikpereke mmọ. Sista kiet ọdọhọ ete: “Ete mi ama esisụn̄i mi etieti. Ini n̄kọtọn̄ọde ndikpep Bible, ama ọsọn̄ mi ndikpere Ete emi odude ke heaven. Edi iketiehe mi ntre aba ke mma n̄kedidiọn̄ọ Jehovah.” Ndi etie fi ntre n̄ko? Ekpedi ntre, kûyak idem emem fi. Nte ini akade, afo n̄ko emekeme ndikụt ke Jehovah edi mfọnn̄kan Ete.

6. Matthew 11:27 owụt ke nso idi usụn̄ kiet emi Jehovah an̄wamde nnyịn ida enye nte edima Ete nnyịn?

⁶ Usụn̄ kiet emi Jehovah an̄wamde nnyịn ida enye nte edima Ete nnyịn edi enye ndikanam ẹwet se Jesus eketịn̄de onyụn̄ anamde ẹsịn ke Bible. (Kot Matthew 11:27.) Jesus ama enen̄ede ekpebe Ete esie tutu enye ekeme ndidọhọ ete: “Owo eke okụtde mi okụt Ete n̄ko.” (John 14:9) Jesus ama esiwak nditịn̄ mban̄a Jehovah nte Ete. Tọn̄ọde ke Matthew esịm John, Jesus ama okot Jehovah “Ete” n̄kpọ nte utịm ike 165. Ntak emi Jesus eketịn̄de aban̄a Jehovah nte Ete ediwak ini ntre? Ntak kiet ekedi man anam mme owo ẹnịm ke Jehovah edi edima Ete.—John 17:25, 26.

7. Nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye Eyen esie ekpep nnyịn nso aban̄a Enye?

⁷ Nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye Jesus Eyen esie ekpep nnyịn nso aban̄a Enye? Jehovah ama esikop akam Jesus kpukpru ini. Edi ikokụreke ke enye ndikop akam esie kpọt, Enye ama esinam se Jesus ekesiben̄ede. (John 11:41, 42) Inamke n̄kpọ m̀mê nso idomo ikesịm Jesus, enye ama esikụt ke Jehovah ama imọ onyụn̄ an̄wam imọ.—Luke 22:42, 43.

8. Didie ke Jehovah ekese aban̄a Jesus?

⁸ Ini Jesus ọkọdọhọde ke imọ ‘idu uwem oto ke Ete,’ enye ama owụt ke imọ imenyịme ke Ete imọ ọkọnọ imọ uwem onyụn̄ anam imọ ika iso idu uwem. (John 6:57) Jesus ama enen̄ede ọbuọt idem ye Ete esie, Jehovah ama onyụn̄ ọnọ enye se idinamde enye aka iso odu uwem. Jehovah ama an̄wam Jesus aka iso ekpere enye. Enye oro ekedi akpan n̄kpọ akan.—Matt. 4:4.

9. Didie ke Jehovah Ete Jesus okowụt ke imama enye inyụn̄ ikere iban̄a enye?

⁹ Sia Jehovah edide edima Ete, enye ama anam Jesus ọfiọk ke imọ do ye enye. (Matt. 26:53; John 8:16) Kpa ye emi Jehovah mîkedịghe mfịna ete isesịm Jesus enye akpan, Enye ama an̄wam Jesus ọyọ mme idomo oro ẹkesịmde enye. Jesus ama ọdiọn̄ọ ke afanikọn̄ ekededi  emi ekemede ndisịm imọ ididịghe ke nsinsi. (Heb. 12:2) Jehovah ama owụt ke imọ imekere iban̄a Jesus ke enye ndikokop akam Jesus, nnọ enye se idinamde enye aka iso odu uwem, n̄kpep enye n̄kpọ, nnyụn̄ n̄n̄wam enye. (John 5:20; 8:28) Idahaemi, ẹyak ineme nte Jehovah esinamde ntre ye nnyịn.

10. Didie ke Psalm 66:19, 20 owụt ke Jehovah ama nnyịn?

¹⁰ Jehovah esikop akam nnyịn. (Kot Psalm 66:19, 20.) Enye iyomke nnyịn inịm ibat ini emi ikpọbọn̄de akam inọ imọ, udomo n̄kpọ emi ikpeben̄ede, m̀mê nte akam nnyịn ọkpọniọn̄de eketre. (1 Thess. 5:17) Imekeme ndibọn̄ akam nnọ Jehovah ini ekededi, inamke n̄kpọ m̀mê idu ke m̀mọ̀n̄. Enye inanake ini ndikop akam nnyịn; enye ododu kpukpru ini ndikop akam nnyịn. Ke ini ikụtde ke Jehovah okop akam nnyịn, imesinen̄ede ikpere enye. Andiwet psalm kiet ọkọdọhọ ke imọ ‘imama Jehovah koro enye okopde uyo imọ.’—Ps. 116:1.

11. Didie ke Jehovah esibọrọ akam nnyịn?

¹¹ Ete nnyịn isikopke-kop akam nnyịn kpọt, enye esinam se iben̄ede enye. Apostle John ọkọdọhọ ete: “Se ededi oro nnyịn iben̄ede nte ekemde ye uduak [Abasi], enye ọbiọn̄ utọn̄ ke eben̄e nnyịn.” (1 John 5:14, 15) Edi ekeme ndinam Jehovah ibọrọke akam nnyịn nte ikekerede. Enye ọdiọn̄ọ se ifọnde ye nnyịn ikan, ntre ndusụk ini enye isinamke se iben̄ede enye mîdịghe edi ke enye oyom nnyịn ibet kan̄a.—2 Cor. 12:7-9.

12-13. Didie ke Ete nnyịn eke heaven esinọ nnyịn se iyomde?

¹² Jehovah esinọ nnyịn se iyomde. Enye esinam se enye oyomde kpukpru mme ete ẹnam. (1 Tim. 5:8) Enye ọnọ nditọ esie se mmọ ẹyomde man ẹka iso ẹdu uwem. Enye iyomke nnyịn itịmede esịt iban̄a udia, ọfọn̄, m̀mê itie emi ididụn̄de. (Matt. 6:32, 33; 7:11) Sia Jehovah edide edima Ete, enye akam anam ndutịm man ikeme ndinyene kpukpru se iyomde ke ini iso.

¹³ Jehovah ọnọ nnyịn se iyomde man ikpere enye, enye emi edi akpan n̄kpọ akan. Enye ada Bible anam nnyịn ifiọk enye emi imọ idide, se enye aduakde, ntak emi enye okobotde nnyịn, ye se iditịbede ke ini iso. Enye ama owụt ke imama nnyịn ini enye akanamde ete ye eka nnyịn m̀mê eyenete en̄wen ekpep nnyịn aban̄a enye. Jehovah ke aka iso ada mbiowo emi ẹmade nnyịn ye nditọete eken emi ẹnyenede mbufiọk an̄wam nnyịn. Enye ada mbono esop n̄ko ekpep nnyịn n̄kpọ. Do ke isidiana ye nditọete nnyịn ikpep n̄kpọ. Mme n̄kpọ emi ye mme n̄kpọ en̄wen ke Jehovah ada owụt nnyịn ke idi edima Ete nnyịn, ke imonyụn̄ ikere iban̄a kpukpru nnyịn.—Ps. 32:8.

14. Ntak emi Jehovah esikpepde nnyịn n̄kpọ? Didie ke enye esinam emi?

¹⁴ Jehovah esikpep nnyịn n̄kpọ. Nnyịn ifọnke ima nte Jesus ọkọfọnde ama. Ntre edima Ete nnyịn esitụnọ nnyịn ini enye okụtde ke odot inam ntre; ntụnọ oro ke enye esida ekpep nnyịn n̄kpọ n̄ko. Ikọ esie ọdọhọ ete: “Jehovah [otụnọ] owo eke enye amade.” (Heb. 12:6, 7) Jehovah esitụnọ nnyịn ke nsio nsio usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, se ikotde ke Bible m̀mê se ikopde ke mbono esop ekeme ndinam nnyịn ikpụhọde se ikerede m̀mê se inamde. Mîdịghe mbiowo ẹkeme ndin̄wam nnyịn. Inamke n̄kpọ m̀mê nso usụn̄ ke Jehovah ada otụnọ nnyịn, enye esitụnọ  nnyịn ke ntak emi enye amade nnyịn.—Jer. 30:11.

15. Didie ke Jehovah esin̄wam nnyịn?

¹⁵ Jehovah esin̄wam nnyịn iyọ idomo. Ukem nte ete emi amade nditọ esie esin̄wamde mmọ ke ini afanikọn̄, Ete nnyịn eke heaven esin̄wam nnyịn iyọ idomo. Enye esida edisana spirit esie an̄wam nnyịn mbak n̄kpọ idinam nnyịn ikpọn̄ enye. (Luke 11:13) Jehovah esin̄wam nnyịn n̄ko ke ini esịt etịmerede nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, enye ọnọ nnyịn utịbe utịbe idotenyịn. Idotenyịn emi an̄wam nnyịn iyọ mme afanikọn̄ emi ẹsịmde nnyịn. Fiọk ete ke inamke n̄kpọ m̀mê nso idiọkn̄kpọ itịbe inọ nnyịn, ke edima Ete nnyịn ayabiat se ededi emi idiọkn̄kpọ oro anamde esịm nnyịn efep. Idomo ekededi emi isobode edi ke ibio ini kpọt, edi mme edidiọn̄ emi Jehovah ọdiọn̄de nnyịn ẹdidu ke nsinsi.—2 Cor. 4:16-18.

16. Nso ikedi utịp nsọn̄ibuot emi Adam ọkọsọn̄de ye edima Ete esie?

¹⁶ Nte Jehovah akanamde n̄kpọ aban̄a akpa mfịna emi eketịbede ke ubon esie mi ke isọn̄ owụt ke enye ama nnyịn. Adam ama osio idemesie ye nditọ esie efep ke inem inem ubon Jehovah ini enye ọkọsọn̄de ibuot ye Ete esie eke heaven. (Rome 5:12; 7:14) Edi Jehovah ama anam n̄kpọ man an̄wam nditọ Adam.

17. Nso ke Jehovah akanam ke Adam ama ọkọsọn̄ ibuot ye enye?

¹⁷ Jehovah ama ọnọ Adam ufen, edi enye ama ọn̄wọn̄ọ ndin̄wam nditọ esie emi ẹdimanade ẹdi. Enye ikabiatke ini ndin̄wọn̄ọ ke iyanam mbon emi ẹdikopde uyo imọ ẹfiak ẹdidu ke ubon imọ. (Gen. 3:15; Rome 8:20, 21) Uwa ufak edima Eyen esie Jesus ke Jehovah akada anam emi. Jehovah ndikọnọ Eyen esie man afak nnyịn  owụt nte enye enen̄erede ama nnyịn.—John 3:16.

18. Nso inam inịm ke Jehovah osụk oyoyom nnyịn idi nditọ esie ekpededi ima ikpọn̄ enye?

¹⁸ Jehovah oyom nnyịn idu ke ubon esie kpa ye emi nnyịn mîfọnke ima, enye inyụn̄ ibatke ke nnyịn idi mbiomo inọ imọ. Imekeme ndinam se enye mîmaha, mîdịghe ikpọn̄ enye ke ekpri ini, edi enye isiduọkke idotenyịn ke nnyịn iyafiak itiene imọ. Jesus ama ada mbụk idiọk udọ owụt adan̄a nte Jehovah amade nditọ esie. (Luke 15:11-32) Ete idiọk udọ ikọduọkke idotenyịn ke eyen imọ ọyọnyọn̄ edi usen kiet usen kiet. Ini idiọk udọ akafiakde ọnyọn̄ ufọk, ete esie ama adara enye etieti. Edieke edide ima ikpọn̄ Jehovah, edi ikabade esịt, imenịm ke edima Ete nnyịn eben̄e idem ndidara nnyịn ke ini ifiakde ibịne enye.

19. Didie ke Jehovah edidiọn̄ kpukpru se idiọkn̄kpọ Adam akabiatde?

¹⁹ Ete nnyịn ọyọdiọn̄ kpukpru se idiọkn̄kpọ Adam akabiatde. Ke Adam ama ọkọsọn̄ ibuot, Jehovah ama ebiere ndimek owo 144,000 ke isọn̄ man ẹtiene Jesus Eyen esie ẹkedi ndidem ye mme oku ke heaven. Ke obufa ererimbot, Jesus ye mbon emi ẹdikarade ye enye ẹyen̄wam mbon emi ẹkopde item ẹfọn ẹma. Abasi ayanam mbon emi ẹbede akpatre udomo ẹdu uwem ke nsinsi. Esịt eyenem Ete nnyịn etieti ndikụt nditọ esie emi ẹfọnde ẹma ẹyọhọde ofụri isọn̄. Idatesịt oyokpon etieti ini oro!

20. Nso ye nso iwụt ke Jehovah enen̄ede ama nnyịn? Nso ke idineme ke ibuotikọ emi etienede?

²⁰ Jehovah owụt ke imenen̄ede ima nnyịn. Enye edi mfọnn̄kan Ete. Enye esikop akam nnyịn onyụn̄ ọnọ nnyịn se iyomde man ika iso idu uwem inyụn̄ ikpere enye. Enye esikpep nnyịn n̄kpọ onyụn̄ an̄wam nnyịn. Enye oyonyụn̄ anam mme utịbe utịbe n̄kpọ efen efen ọnọ nnyịn ke ini iso. Esịt enem nnyịn ndifiọk ke Ete nnyịn ama nnyịn onyụn̄ ekere aban̄a nnyịn! Ke ibuotikọ emi etienede, iyeneme nsio nsio usụn̄ emi nnyịn nditọ esie ikemede ndiwụt ke enem nnyịn nte enye amade nnyịn.