1. Éé ní e nen é zẹ́ẹ́ naa be à gbĩ́ gè ló bel nè méné Pésìà ẹ?

ZẸ́Ẹ́ na doomà dẽe ló kọọ̀ o beè diè 2,500 gbáá ea kil nvéeá gbẹá Pésìà. Vaá à íe bel eo gbĩ́ì ge ló nè méné boná, ea é náa kọ ó bã boo kyẽè má sĩ́ Shúshàn ea dú pọ̀b bon e ménéá ólò tõo. Sõò besĩ́ ò kálá ló bel nè ménéá, ò íè ge zẹ́ẹ́ elá bànà tṍó ea é kọ́ ó dù. Be ò gbĩ́ gè ló bel nèe ea gáà nè ni dee, bàé láá fẹ́ ni!—Ẹ́stà 4:11.

2. Ge bã ló Jìhóvà é láá tõoí ló naa vàẹ?

² Nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ Jìhóvà á gé belí nakà méné Pésìàá! Jìhóvà palàge ié kpóó vaá bọọ èl kọ̀láá nen ea gé bẹl, sõò à tú bàà bá tuumái kọ é loè bel neèé kọ̀láá tṍó. Ẹlẹ gbĩ́ kọọ̀ lóó beele á taaá gè bãèé ló. Dì belí nu dòòmà bá, náa kal ló béè kọọ̀ Jìhóvà íe gbò sò bée ea palàge bọọ, dì belí Pọ̀bkà Neǹ Dèm Nù, Nen Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee, nè Nen Ea Íe Dénè Lẹ̀ẹ̀là Bel, à kólíi kọ é loè bel neè ẹlẹ tení dú ló gè kolìèe “Tẹ̀.” (Máát. 6:9) Ẹ̀b bé ea ẹ́ẹ̀lẹ̀i nyíe kọọ̀ Jìhóvà gbĩ́ kọ beele é láá tõonìè bãèé ló naaà!

3. Éé ní ea náa èé láá kolí Jìhóvà bẹẹ “Tẹ̀” ẹ, vaá éé ní eé ló sọ́l boo mm̀ nakà togó bel ge nòí ẽ́?

³ À palàge bọ́ló gè kolí Jìhóvà kolíe bẹẹ “Tẹ̀”—boo béè kọọ̀ ẹlẹ ní ea dú Kpò Kúm bẹẹ di dùm ẽ. (Ps. 36:9) À bọ́ló kọ é gbànie tṍ ló boo béè kọọ̀ ẹlẹ ní ea dú bẹẹ Tẹ̀ ẹ. Be è gbaníe tṍ ló, èé íe gã́bug tã́áná dee bá. (Híb. 12:9) Gbò tã́áná dee báá bãàa mm̀ ge ié dùm e bè náa tá gbẹá káála àbèè boo kunukẽ̀í. È íè nàgé gã́bug dọ̀ bélè lọl ló kátogóí. Nakà togó belí é ló sọ́l boo nú ea zógè kọọ̀ Jìhóvà dú bẹẹ Tẹ̀ ea vulèi nè nu ea náa kọ é láá àgala boo kọọ̀ náa é sãanài bá ló gbẹẹ́ kẽ mm̀ dì deè sĩ́. Sõò, naanii mè é zẹ́ẹ́ ló sọ́l boo nú ea náa kọ é àgala boo kọọ̀ bẹẹ Tẹ̀ ea di káála palàge vùlèi vaá à ólò bùlà nú ea kilíí ló.

4. Éé ní ea náa vaá à ólò tàvàla ló sìgà gbò ge tú Jìhóvà naamá ba Tẹ̀ ẹ?

⁴ É kọọ̀ à ólò tàvàlà ní ló gè tú Bàrì naamá ńlóò Tẹ̀? Sìgà gbò é láá bugi togó kọọ̀ Jìhóvà palàge bọọ naa ní e baala náa dúè tọ́ọ̀ nu lóóe. Bà íe bàà-bàà bùlà kọọ̀ Bàrì ea dú Nen Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee ólò bùlà nú ea kilìè ló buù ọ̀và. Sõò, bẹẹ Tẹ̀ ea vulèií náa gbĩ́ kọ é ié bùlà naa vó. À néi dùm vaá gbĩ́ kọ é ié kà lé gbaa ló kilmàèé ló. Tṍó e neǹ tóm Pọ́ọ̀l ni ló nakà kà kà belí lọ̀l, a beè gbóó baatẽ́ nè gbò e bà géè pãanée tṍ ló e bà dú Átẹ̀nz kọọ̀, Jìhóvà “á gé kpã́á aa ló tọ́ọ̀ bẹ̀ì.” (Tóm 17:24-29) Bàrì gbĩ́ kọọ̀ buù bẹ̀ì é loè bel neèe dì belí bé e nvín ólò taaá ló bã ló a tẹ̀ ea vulèe vaá à ólò bùlà nú ea kilíé ló naaá.

5. Éé ní e nóò lọl ló nu ea beè naaá ló ene kà vígà pábia ẹ́?

⁵ Àé láá tàvàla ló dõòna gbò ge tú Jìhóvà dì belí ba Tẹ̀, boo béè kọọ̀ tẹ̀ ea beè bòn va náa beè palàge vùlè va àbèè kọọ̀ náa beè zẹ́ẹ́ vùlè va. Zẹ́ẹ́ bugi togó boo bel e ene kà vígà pábia beè kọ̀. A beè kọọ̀: “Ńdáà tẹ̀ beè tú kà pọ́lọ́ bá faamám. Tṍó em beè dààmà togó gè nó Kpá Káí, a beè palàge tàvàlà ḿ ló gè tõo bã kpàn nà Tẹ̀ ea di káála. Sõò, tṍó em ni nyímá ló Jìhóvà leevè, bé em ẹbvìe naa beè nyaaá.” É kọọ̀ olo íè íb bùlà á? Beè vó, lóó ni á gá ọọ. Bé eo gé nó nu ea kil ló Jìhóvà naa, òó gbóó mòn kọọ̀ Jìhóvà ní ea dú kà lé Tẹ̀ ea tõo lọ̀l vaá à lee é.

6. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Máátìù 11:27, kọ́ enè sĩ́deè e Jìhóvà náa kọ é láá ẹ̀bvie belí Tẹ̀ ea vulèi.

⁶ Enè sĩ́deè e Jìhóvà nveemà bá nèi naa ní eé láá ẹ̀bvie belí bẹẹ Tẹ̀ ea vulèi dú gè naa kọọ̀ bàá emí gbò moǹ bel Jíízọ̀s nè bé ea beè labví láb naa mm̀ Kpá Káí. (Bugi Máátìù 11:27.) Jíízọ̀s beè palàge nó gbò kpãà a Tẹ̀ mm̀ sĩ́deè ea gbõoma naa ní ea beè láá kọọ̀: “Nen e a ni mon nda a mon Tẹ̀.” (Jọ́ọ̀n 14:9) Jíízọ̀s beè olòó bọọ̀gẹ̀ kọ́ nu ea kil ló Jìhóvà dì belí Tẹ̀. Áá mm̀ kpá Máátìù, Máàk, Lúùk nè Jọ́ọ̀n, Jíízọ̀s kólí Jìhóvà kolíe “Tẹ̀” mm̀ nu ea é láá toolá 165 tóm. Éé ní ea náa vaá Jíízọ̀s à kolí Jìhóvà kolíe Tẹ̀ íb gã́bug tómá ẽ́? Ene kà bug dú gè naa kọ gbò nen á àgala boo kọọ̀ Jìhóvà dú Tẹ̀ ea vulèi.—Jọ́ọ̀n 17:25, 26.

7. Éé ní e nóò ea kil ló Jìhóvà lọl ló íb bá ea beè sẹ̀ẹ̀mà a Sã́áná ẽ́?

⁷ Zẹ́ẹ́ bugi togó boo nu e nóò ea kil ló Jìhóvà lọl ló íb bá ea beè sẹ̀ẹ̀mà a Sã́áná, Jíízọ̀s. Jìhóvà ólò dã́ tã̀àgã ló Jíízọ̀s lee. Níì áá gè dã́ a tã̀àgã ló nì, sõò à ólò aalá nágé. (Jọ́ọ̀n 11:41, 42) Náa kal ló béè gbò tã̀àgã̀ e Jíízọ̀s beè tení bá, a beè mòn kọọ̀ a Tẹ̀ vulèèe vaá nveenìè bá neèe.—Lúùk 22:42, 43.

8. Gbò mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè tú nu e Jíízọ̀s íe bíi ló nèe ẽ́?

⁸ Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ a Tẹ̀ ní ea dúè Kpò Kúm a dùm nè Nen ea ólò naa kọọ̀ á tõonìè dùme, tṍó ea beè kọọ̀: “Nda à ié dùm tení dúé bá.” (Jọ́ọ̀n 6:57) Jíízọ̀s beè aa deè dẹlẹ nyíé boo a Tẹ̀, vaá Jìhóvà beè nèe kọ̀láá nu ea dìe bíi ló kọbé à láá tõó dùm. Ní ea palàge bọọ, Jìhóvà beè nvèè bá nè Jíízọ̀s naa ní ea láá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.—Máát. 4:4.

9. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè zógè kọọ̀ ẹlẹ dúè Tẹ̀ ea palàge vùlèè Jíízọ̀s e?

⁹ Boo béè kọọ̀ à dú Tẹ̀ ea ié vulè, Jìhóvà beè naa kọọ̀ Jíízọ̀s á àgala boo kọọ̀ ẹlẹ́ a Tẹ̀ é nveenìè bá nèe. (Máát. 26:53; Jọ́ọ̀n 8:16) Náa kal ló béè kọọ̀ Jìhóvà náa beè kpènà Jíízọ̀s lọl bá kọ̀láá kà nu ea é láá nvèèe kom ló, a beè nvèè bá nèe kọ á láá ĩ̀ìmà tã̀àgã̀. Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ kọ̀láá íb  tã̀àgã̀ ea monìè náa é di lee. (Híb. 12:2) Jìhóvà beè zogè kọ à vulèè Jíízọ̀s tení dú ló gè olòó pãanée tṍ ló, ge olòó nèe nu ea dúe bíi ló, ge olòó bumáe, nè ge olòó nvèè bá nèe. (Jọ́ọ̀n 5:20; 8:28) Naanii eé gbóó ló sọ́l boo bé e bẹẹ Tẹ̀ ea di káála bulà nú ea kil ló beele mm̀ áá kà gbò sĩ́deèá naa.

10. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Psalm 66:19, 20, mósĩ́ deè ní e Jìhóvà zógè kọ à vulèèi é?

¹⁰ Jìhóvà ólò dã́ bẹẹ gbò tã̀àgã ló. (Bugi Psalm 66:19, 20.) À síèi kpóó ló kọ é olòó tãagã̀é ló lee, kilma ló kọ̀láá kà nu ea náaí ló. (1 Tẹ̀s. 5:17) Èé láá tã̀àgã ló Bàrì kọ̀láá tṍó gbẹá kọ̀láá kiẽ́e e dì. Náa é dí mm̀ kíìli-kíìli ló gè dã́i mon; à ólò di kpènà ló gè pãanéi tṍ ló. Tṍó e nyímà kọọ̀ Jìhóvà ólò dã́ bẹẹ tã̀àgã ló, é náa kọ é kpáá palàge vùlèe. Neǹ ọ́lì sọ́l beè kọọ̀, “Nda vulè Jìhóvà, boo béè kọọ̀ à ólò dã́ m mon.”—Ps. 116:1.

11. Jìhóvà ólò labví láb naa vàẹ kilma ló bẹẹ tã̀àgã ló é?

¹¹ Níì áá gè dã́ bẹẹ tã̀àgã ló ní e bẹẹ Tẹ̀ ólò naa ẽ́ nì, sõò à ólò aalá. Neǹ tóm Jọ́ọ̀n beè naa kọ é nyimá kọọ̀: “[Bàrì] ólò dã́i mon kilma ló kọ̀láá kà nu e e banìé bá vaá à dú nu e a zọ a bùlà gbaa ló.” (1 Jọ́ọ̀n 5:14, 15) Nyimá kọọ̀ Jìhóvà náa é aa deè aalá bẹẹ tã̀àgã ló mm̀ sĩ́deè e ẹbmà dẽe. Ẹlẹ nyímá ló nu ea é palàge leeí ló, vó ólò naa kọọ̀ sìgà tṍó á gá naa kà lèlà nu e bĩ́ìnàé bá àbèè kọọ̀ à gbĩ́ kọ é elá.—2 Kọ́r. 12:7-9.

12-13. Gbò mósĩ́ deè ní e bẹẹ Tẹ̀ ea di káála ea dú Jìhóvà, ólò nèi gbò nu e íè bíi ló é?

¹² Jìhóvà ólò nèi nú ea dúi bíi ló. Ẹlẹ ólò naa gbò nú ea ẹbmà dẽe lọl bá kọ̀láá kà tẹ̀. (1 Tím. 5:8) À ólò tú gbò nu e pá a nvín íe bíi ló gè tõ̀òma dùm nè va. Náa gbĩ́ kọ é ié tã̀àgã̀ bùlà ea kil ló gyã́á ge dè, nu ge nvèà, àbèè tọ gè tõó m. (Máát. 6:32, 33; 7:11) Dì belí tẹ̀ ea vulèi, Jìhóvà a noo gè naa kọ̀láá kà bíi eé láá ié mm̀ dì deè sĩ́.

¹³ Ní ea palàge bọọ, Jìhóvà néi gbò nu e íè bíi ló kọbé è láá ié kà lé gbaa ló kìlmàé ló. Mm̀ Kpá Káí, à kọ́ nèi nen e ẹlẹ dú, bé ea gbĩ́ kọọ̀ gbò nu ea beè dèm á tõo naa, nú ea náa a beè dèmii, nè nú ea é nááá dì deè sĩ́. A beè nvèè bá nèi tení dú ló gè tú bẹẹ tẹ̀ àbèè kà àbèè dõòna gbò siimá tóm mm̀ ge noòmài nu ea kil ló ẹlẹ. Vaá à kilsĩ́ gè nvèè bá nèi kọbé è láá dú a kóò tení dú ló gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò nè dõòna gbò vígà págbálà nè pábia e togó va ni sim tùlà nu. Ge kpáá tẹlẹ ló, Jìhóvà ólò noòmài nu gbẹá bẹẹ gbò nònù ea dú kiẽ́e e ólò zọ̀ pá bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia nó nu. Mm̀ sĩ́deè ea bélí vó nè gbò ńdõòna kà, Jìhóvà zógè bé ea dú tẹ̀ ea bulà nu ea kilíí ló naa.—Ps. 32:8.

14. Éé ní ea náa kọọ̀ Jìhóvà á bumái ẽ́, vaá mósĩ́ deè ní ea ólò naamá vó é?

¹⁴ Jìhóvà ólò bumái. Beele née gbõomà, sõò Jíízọ̀s beè gbõoma. Boo béè vó, kọbé à láá bumái, bẹẹ Tẹ̀ ea vulèi ólò leléi dee bá tṍó ea dú bíi gè naa vó. Kpá Káí kẽeí nyíe kọọ̀: “Dõò ólò lele dee bá nen e a vulè.” (Híb. 12:6, 7) Jìhóvà ólò leléi dee bá tenmá gã́bug sĩ́deè. Dì belí nu dòòmà bá, à íe nu eé láá bugí mm̀ Kpá Káí àbèè kọọ̀ è dã́à gbẹá nònù vaá è gbóó nyèèà kọọ̀ à bọ́ló kọ é nyaaná bé e bugì togó àbèè ge labví láb naa. Àbèè kọọ̀ gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ní e bà néi nvèè bá e íè bíi ló é. Kọ̀láá sĩ́deè e Jìhóvà leléi dee bá tenmá, à ólò naa vó boo béè kọọ̀ à vulèi.—Jèr. 30:11.

15. Gbò mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ólò kpènài ẽ́?

¹⁵ Jìhóvà ólò nvèè bá nèi kọ é ĩ̀ìmà tã̀àgã̀. Dì belí bé e tẹ̀ ea vulè pá a nvín ólò nvèè bá nè va mm̀ tṍó tã̀àgã̀ naaá, níà bé e bẹẹ  Tẹ̀ ea di káála ólò nvèè bá nèi mm̀ tṍó tã̀àgã̀ naaé. À ólò nèi a nyómá káí. Níí ólò kpènài lọl bá kọ̀láá kà nu ea é láá kyọ̀gàlà bẹẹ gbaa ló e íè kìlmàé ló. (Lúùk 11:13) Jìhóvà ólò nvèè nàgé bá nèi tṍó e íè tã̀àgã̀ bùlà. Dì belí nu dòòmà bá, à néi kà lé ẹ̀b dẽe sĩ́ nyòòmà dì deè sĩ́. Nakà ẹ̀b dẽe sĩ́í ólò nvèè bá nèi kọ é láá ĩ̀ìmàgì tã̀àgã̀. Bugi togó boo níí: Kọ̀láá íb kpãà pọ́lọ́ nu ea náaí ló, Jìhóvà ea dú bẹẹ Tẹ̀ ea vulèiá é lọl kọ̀láá íb tã̀àgã̀ e gé mon. Kọ̀láá kà tã̀àgã̀ e gé téní bá, náa é di lee, sõò gbò tã́áná dee bá e Jìhóvà néi é di lee.—2 Kọ́r. 4:16-18.

16. Éé beè naaá tṍó e Ádàm lọl togó kèbá a Tẹ̀ ea vulèe é?

¹⁶ È monì bé e Jìhóvà vulèi naa tṍó e bugì togó kilma ló bé ea beè labví láb naa tṍó e Ádàm lọlíe togó kèbá. Tṍó e Ádàm beè lọ̀l togó kèbá a Tẹ̀ ea di káála, ẹlẹ nè gbò nvín e bà meà ààé m, náa beè dũùnà nà pá tọọ̀ Jìhóvà. (Róm̀ 5:12; 7:14) Sõò, Jìhóvà beè naa nu ea é nveè bá nè pá nvín Ádàm.

17. Éé ní e Jìhóvà beè naá tẽ̀ènè tṍó e Ádàm lọlíe togó kèbá ẹ́?

¹⁷ Jìhóvà beè nè kpọ̀té Ádàm, sõò a beè zìgà kọ àé nveenìè bá nèe pá nvín Ádàm. A beè zìgà tẽ̀ènè tṍóá kọọ̀ gbò nen e bà gbanìèe tṍ ló é kpáá dũùnà pá a tọ. (Jén. 3:15; Róm̀ 8:20, 21) Jìhóvà náa kọọ̀ níí á valí tení dú ló vààa gyọ́ọ̀ a Sã́áná Jíízọ̀s, ea vulèa. Tení dú ló gè kọ a Sã́áná á úí boo, Jìhóvà zógè kọọ̀ ẹlẹ palàge vulèi.—Jọ́ọ̀n 3:16.

18. Éé ní ea náa vaá eé láá àgala boo kọọ̀ Jìhóvà gbĩ́ kọ é duè pá a nvín kọbèè e beè dagí ààẹ́ nvée ẽ́?

¹⁸ Náa kal ló béè kọọ̀ née gbõomà, Jìhóvà gbĩ́ kọọ̀ é dũùnà pá a tọ, vaá náa ólò ẹ̀b kọ è dúù nyèè tò neèe. Èé láá kẹlẹ́ẹ àbèè ge dagí ààẹ́ nvée, sõò Jìhóvà ólò  ẹ̀bmà dẽe kọọ̀ èé ooà kẽ duè é ló. Jíízọ̀s beè tẹlẹ bàlà kẽ bé e Jìhóvà vulè pá a nvín naa mm̀ nòòtẽ́ ea kil ló nvín ea beè pèa. (Lúùk 15:11-32) Tẹ̀ ea di mm̀ nòòtẽ́á beè kilsĩ́ gè ẹ̀bmà dẽe kọ a nvíná é beè òòa kẽ dù. Tṍó e nvíná oòa kẽ iná be, a tẹ̀ beè tú bàà bá tuumáe. Be à gá náa e beè dagí aa nvéè Jìhóvà vaá e ọ́gá, èé láá àgala boo kọọ̀ bẹẹ Tẹ̀ ea vulèi di kpènà ló gè tú bàà bá tuumái nvea ló.

19. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà é kpóògè dee ló tã̀àgã̀ e Ádàm beè tẹlẹ̀í boo é?

¹⁹ Bẹẹ Tẹ̀ é kpóògè dee ló dénè tã̀àgã̀ e Ádàm beè tẹlẹ̀í boo. Tṍó e Ádàm ni lọl togó kèbá Bàrì lọ̀l, Jìhóvà beè gbóó beeláfùl gè sà 144,000 nen lọl zẹ̀ẹ̀ gbò nen naa ní e bàé zọ a Sã́áná bẹ̀l dú gbò méné nè gbò vààla gyọ́ọ. Mm̀ ãa bàlà booá, Jíízọ̀s bií ló gbò e bàé zọ́ẹ bẹ̀l é nveè bá nè gbò nen e bà gbantṍ ló Bàrì naa ní e bàé gbõoma. Tṍó e bàé téní bá dee deè nvéè nu ea é doà ba gbàn tṍ ló lọ̀l, Bàrì é gbóó nè va dùm e bè náa tá. Nyíè bẹẹ Tẹ̀ é ẹ́ẹ gè mòn gbò gbálà nè gbò bia e bà gbõoma e bà ḿḿ-má boo zivèkà kunukẽ̀í. Ẹ̀b bé e tṍóá é dú lé naaà!

20. Gbò mósĩ́ deè ní e Jìhóvà zógè kọ ẹlẹ palàge vùlèi é, vaá éé ní eé nó mm̀ togó bel ge nò ea bẽene níí ẽ́?

²⁰ Jìhóvà tẹ́lẹ bàlà kẽ kọ à palàge vulèèi. Ẹlẹ ní ea dú Tẹ̀ ea dú lé lọ̀l vaá à lee é. À ólò dã́ bẹẹ gbò tã̀àgã ló vaá nèi nu e íè bíi ló, mm̀ nom̀ kpá ló nè bé eé naa láá ié kà lé gbaa ló kìlmàé ló. À ólò bumái vaá nvèè bá nèi. À íe nágé gã́bug tã́áná dee bá ea ni kpóògè dee ló sẹ̀ẹ̀í mm̀ dì deè sĩ́. À ẹ́ẹ̀lẹ̀i nyíe gè nyimá kọọ̀ bẹẹ Tẹ̀ vulèi vaá à ólò bùlà nú ea kilíí ló! Togó bel ea bẽene níí é ló sọ́l boo gbò sĩ́deè e beéle dì belí pá a nvín é láá zogè kọọ̀ nyíè beele ẹ́ẹ́ ló bé ea vulèi naa.