1. ¿Jas kajwataj che jun winaq we kraj kchʼaw rukʼ ri qʼatal tzij re Persia?

CHQACHOMAJ che xojkʼasiʼ pa Persia dos mil quinientos junabʼ ojer kanoq. Kqaj kojchʼaw rukʼ ri qʼatal tzij, rumal laʼ kojbʼe pa Susa, che chilaʼ kʼo wi ri palacio. Are kʼu kojbʼe ta chuwach ri qʼatal tzij we yaʼom ta bʼe chqe, rumal che we kqabʼano weneʼ kojkamisaxik (Est. 4:11).

2. ¿Jas kraj ri Jehová che kqanaʼ are chiʼ kojchʼaw rukʼ?

² Qastzij wi, kqamaltyoxij che Jehová xaq ta junam kukʼ ri e qʼatal taq tzij re Persia. Paneʼ sibʼalaj nim ubʼanik chkiwach ri e qʼatal tzij che e winaq, kojkunik kojchʼaw rukʼ pa apachike tiempo. Qastzij wi che kkoj títulos che, che nim kibʼanik junam rukʼ Bʼanal qe, nim uChuqʼabʼ xuqujeʼ nim ubʼanik pa uwiʼ ri kajulew. Are kʼu, kraj che kqabʼij «Tat» che (Mat. 6:9). ¿La mat qastzij che kopan pa qanimaʼ che Jehová kraj che kkʼojiʼ jun utzalaj qachilanik rukʼ?

3. ¿Jasche kojkunik kqabʼij «Tat» che ri Jehová xuqujeʼ jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?

³ Kojkunik kqabʼij «Tat» che ri Jehová rumal che are xyaʼow ri qakʼaslemal (Sal. 36:9). Rumal che are ri qaTat, rajawaxik kojniman che. We kqabʼan ri kubʼij chqe, kqariq kʼi taq tewchibʼal (Heb. 12:9). Jun chke are ri kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik, pa ri kaj o cho ri uwach Ulew. Are kʼu xuqujeʼ kqariq tewchibʼal kimik. Pa wajun kʼutunem riʼ, kqil na ri kubʼan ri Jehová che ukʼutik che are jun Tat che kloqʼoqʼenik xuqujeʼ kqetaʼmaj na jasche kqabʼij che pa ri petinaq kojuya ta kanoq. Are kʼu nabʼe chqilaʼ jasche kojkunik  kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri qaTat kʼo pa ri kaj sibʼalaj kojuloqʼoqʼej xuqujeʼ kojuchajij.

4. ¿Jasche e jujun winaq kʼax kkibʼan che ukojik che Jehová are ri kiTat?

⁴ ¿La kʼax kqabʼan che ukojik che Jehová are ri qaTat? Weneʼ e jujun winaq kkinaʼo che nim ta kibʼanik chuwach ri Dios. Kkikoj taj che ri Dios kel ukʼuʼx chke chkijujunal. Are kʼu ri loqʼalaj qaTat kraj taj che kqachomaj wariʼ. Areʼ xyaʼow ri qakʼaslemal xuqujeʼ kraj che kqatzukuj xuqujeʼ kqetaʼmaj chrij. Are chiʼ ukʼutum chi wariʼ ri apóstol Pablo xubʼij chke ri e winaq pa Atenas, che Jehová «naj ta kʼo wi chqe chqajujunal» (Hech. 17:24-29). Dios kraj che kojqebʼ rukʼ junam che kubʼan jun akʼal che kqebʼ rukʼ ri utat.

5. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xukʼulmaj jun qachalal ixoq?

⁵ Kʼo jun chi jastaq kbʼanowik che e jujun kʼax kkibʼan che ukojik che Jehová are ri qaTat. ¿Jas riʼ? Weneʼ xkʼut ta más loqʼoqʼenik chke rumal ri kitat. Jun qachalal ixoq xubʼij: «Ri nutat kubʼij kʼax taq tzij chwe. Are chiʼ xinmaj retaʼmaxik chrij ri Biblia, qas kinkoj taj che kinkunik kinqebʼ rukʼ ri qaTat che kʼo pa ri kaj. Are kʼu xkʼextaj ri nuchomanik are chiʼ xwetaʼmaj uwach ri Jehová». ¿La qanaʼom wariʼ? We jeriʼ, qas utz che kqachomaj che oj kojkunik kojqebʼ rukʼ ri Jehová ri utzalaj Tat che kʼolik.

6. Junam che kubʼij Mateo 11:27, ¿jas tobʼanik uyaʼom Jehová rech oj kqilo junam rukʼ jun Tat che kloqʼoqʼenik?

⁶ ¿Jas tobʼanik kuya ri Jehová rech kqilo junam rukʼ jun Tat che kloqʼoqʼenik? Jun tobʼanik are che uyaʼom kan pa ri Biblia ri e utzij xuqujeʼ ri xubʼan ri Jesús (chasikʼij uwach Mateo 11:27). Jesús qas utz xubʼan che ukʼutik ri ubʼantajik ri uTat rumal laʼ xubʼij wariʼ: «Jachin ri rilom nuwach in, rilom uwach ri Tataxel» (Juan 14:9). Ri areʼ kʼi mul xubʼij che ri Jehová are ri qaTat. Pa ri kajibʼ Evangelios 165 mul xubʼij Tat che ri Dios. ¿Jasche kʼi mul xchʼaw chrij ri Jehová? Rumal che kraj che ri e winaq kketaʼmaj che Jehová are jun Tat che kloqʼoqʼenik (Juan 17:25, 26).

7. ¿Jas kqetaʼmaj chrij Jehová are chiʼ kojchoman chrij ri xubʼan che utoʼik ri uKʼojol?

⁷ Chqilaʼ ri xubʼan Jehová che utoʼik ri uKʼojol, Jesús, xuqujeʼ ri kojkunik kqetaʼmaj chrij. Ri Dios amaqʼel xuta ri uchʼawem ri uKʼojol xuqujeʼ xuya ri utobʼanik che (Juan 11:41, 42). Jesús amaqʼel xunaʼ ri uloqʼoqʼenik xuqujeʼ ri utobʼanik ri uTat paneʼ xuqʼaxej nimaʼq taq kʼax (Luc. 22:42, 43).

8. ¿Jas xubʼan Jehová che utoʼik ri Jesús?

⁸ Jesús xuchʼobʼo che are ri uTat ri xyaʼow ri ukʼaslemal xuqujeʼ areʼ xyaʼow ronojel ri xajwataj che. Xubʼij: «Ri in in kʼasal rumal ri Tataxel» (Juan 6:57). Jesús qas xukubʼaʼ ukʼuʼx chrij ri Jehová xuqujeʼ ri Jehová amaqʼel xuya ri xajwataj che. Are kʼu ri más nim ubʼanik are che Jehová xuya ri xajwataj che pa ri ukojonik (Mat. 4:4).

9. ¿Jas xubʼan Jehová che ukʼutik che kuloqʼoqʼej ri Jesús?

⁹ Jehová xukʼutu che are jun Tat che kloqʼoqʼenik are chiʼ xukʼut chuwach ri Jesús che ukubʼsam ukʼuʼx chrij (Mat. 26:53; Juan 8:16). Qastzij che xuchajij taj pa ronojel ri kʼax che xuqʼaxej, are kʼu xuya uchuqʼabʼ rech kuchʼij ri e kʼax. Jesús retaʼm che ri kʼax che kuqʼaxej xa jun tiempo  kuchʼijo (Heb. 12:2). Jehová xukʼutu che xuchajij ri uKʼojol are chiʼ xutatabʼej, xuya ri xajwataj che, xupixbʼej xuqujeʼ xutoʼ (Juan 5:20; 8:28). Chqilaʼ ri kubʼan ri qaTat ri kʼo pa ri kaj che qachajixik.

10. Junam rukʼ ri kubʼij Salmo 66:19, 20, ¿jas kubʼan Jehová che ukʼutik che kojuloqʼoqʼej?

¹⁰ Jehová kutatabʼej ri qachʼawem (chasikʼij uwach Salmo 66:19, 20). Areʼ kraj taj che xa jujun taq mul kqabʼan qachʼawem che xaneʼ kraj che amaqʼel kojchʼaw rukʼ (1 Tes. 5:17). Rukʼ machʼachʼem kojkunik kojchʼaw rukʼ apastaneʼ ri hora xuqujeʼ ri lugar. Xuqujeʼ kʼo ta jumul latzʼ uwach che qatatabʼexik; amaqʼel kojutatabʼej. Are chiʼ kqachʼobʼo che Jehová kutatabʼej ri qachʼawem, más kqaj kojqebʼ rukʼ. Jun tzʼibʼanel re ri salmo xubʼij: «Kinloqʼoqʼej ri Ajawaxel xutatabʼej kʼut ri nubʼochiʼnik» (Sal. 116:1).

11. ¿Jas kubʼan Jehová che uyaʼik ri kqataʼ che?

¹¹ Ri qaTat xaq xiw ta kutatabʼej ri qachʼawem xaneʼ kuya ri kqataʼ che. Ri apóstol Juan xubʼij che qastzij kubʼan wariʼ: «Chi we kʼo ri kqatzʼonoj jas ri ubʼeyaʼl ri urayinik, kojutatabʼej» (1 Juan 5:14, 15). Qastzij che, weneʼ Jehová are ta kuya ri kqataʼ che. Rumal che areʼ retaʼm jas ri kajwataj chqe, jujun taq mul kuya taj o kraj che kqeyeʼj na jun tiempo (2 Cor. 12:7-9).

12, 13. ¿Jas kubʼan ri Jehová che uyaʼik ri kajwataj chqe?

¹² Jehová kuya ri kajwataj chqe. Areʼ kuya ri kʼutbʼal chke ri e tat rech utz kkibʼan che kichajixik ri kifamilia (1 Tim. 5:8). Kuya ri kajwataj chke ri e ralkʼwal. Kraj taj che kqabʼisoj ri qawa, ri qatzʼyaq o ri qachoch (Mat. 6:32, 33; 7:11). Rumal che kojuloqʼoqʼej pa ri petinaq kuya na ronojel ri kajwataj chqe.

¹³ Ri más nim ubʼanik are che kuya ri kajwataj chqe pa ri qakojonik. Uyaʼom kan pa ri uTzij ri qastzij chrij areʼ, ri urayinik, ri rumal che kʼo ri kʼaslemal xuqujeʼ ri kkʼulmataj na pa ri petinaq. Xok il chqe pa qajujunal are chiʼ xqetaʼmaj ri qastzij xuqujeʼ xukoj ri e qatat qanan o ri xeyaʼow etaʼmanik chqe rech kojkitoʼ che retaʼmaxik uwach. Xuqujeʼ Jehová keʼukoj ri e kʼamal bʼe xuqujeʼ e qachalal che ko ri kikojonik rech rukʼ loqʼoqʼebʼal kojkitoʼ. Xuqujeʼ, kukoj ri e riqbʼal ibʼ che qapixbʼexik, rumal che chilaʼ pa junamil kukʼ ri qafamilia espiritual kqetaʼmaj chrij areʼ. Rukʼ wariʼ kukʼutu che are jun Tat che qas kojraj (Sal. 32:8).

14. ¿Jasche kojutijoj ri Jehová xuqujeʼ jas kubʼan che ubʼanik?

¹⁴ Jehová kojutijoj. Xaq ta oj junam rukʼ ri Jesús, rumal che tzʼaqat ta ri qakʼaslemal. Rumal laʼ, rech kojutijoj, ri loqʼalaj qaTat kojupixbʼej are chiʼ kajwatajik. Ri uTzij kunaʼtasaj chqe che areʼ «kukʼajisaj uwach apachin ri kuloqʼoqʼej» (Heb. 12:6, 7). Jalajoj taq ubʼanik kubʼano. Jun kʼutbʼal, weneʼ kʼo jun jastaq che kqasikʼij uwach pa ri Biblia o kqata pa ri riqbʼal ibʼ che kukʼut chqawach che rajawaxik kqakʼex jun jastaq. Xuqujeʼ weneʼ ri tobʼanik kajwataj chqe are ri e kʼamal bʼe keyaʼowik. Apachiʼ taneʼ kpe wi, Jehová kojupixbʼej rumal che kojuloqʼoqʼej (Jer. 30:11).

15. ¿Jas kubʼan ri Jehová che qachajixik?

¹⁵ Jehová kojutoʼ che uchʼijik ri e kʼax. Ri qaTat che ko pa ri kaj kojuchajij are chiʼ kqariq kʼax pa qakʼaslemal, junam che  kubʼan jun tat che kuloqʼoqʼej ri e ralkʼwal. Kukoj ri ruxlabʼixel rech kqariq ta kʼax pa ri qakojonik (Luc. 11:13). Xuqujeʼ, kuchajij ri qachomanik. Jun kʼutbʼal, kutzujuj chqe jun utzalaj petinaq, che kojutoʼ che uchʼijik ri e kʼax. Chojchoman chrij wariʼ: ri qaTat kusukʼumaj apachike kʼax kqariqo, apastaneʼ ri ubʼanik. Ri e kʼax naj ta kuchʼijo, are kʼu ri e utewchibʼal ri Jehová ksach ta uwach (2 Cor. 4:16-18).

16. ¿Jas xkʼulmatajik are chiʼ Adán xniman ta che ri uTat?

¹⁶ Jun kʼutbʼal re ri uloqʼoqʼenik ri Jehová chqe are ri xubʼano chiʼ Adán xniman ta che. Rumal wariʼ, areʼ xuqujeʼ ri e rijaʼlil e kʼo ta chi pa ri utzalaj ufamilia ri Jehová (Rom. 5:12; 7:14). Are kʼu Jehová xutzukuj ri xubʼan che usukʼumaxik ri jastaq.

17. ¿Jas xubʼan Jehová are chiʼ Adán xniman ta che?

¹⁷ Paneʼ Jehová xukʼajisaj uwach ri Adán, are kʼu xuya jun keyebʼal ri e ralkʼwal. Chanim xutzujuj che ri keniman che kekunik kekanaj pa ri ufamilia (Gén. 3:15; Rom. 8:20, 21). Xubʼano che kriqitaj wariʼ rumal ri ukʼaslemal ri loqʼalaj uKʼojol, Jesús. Are chiʼ xuya ri Jesús rumal qech, xukʼutu che kojuloqʼoqʼej (Juan 3:16).

18. Paneʼ xqaya kan ri Jehová, ¿jasche kojkunik kqabʼij che kojraj junam rukʼ ri e ralkʼwal?

¹⁸ Paneʼ oj ajmakibʼ, Jehová kraj che kojkanaj pa ri ufamilia xuqujeʼ kuchomaj taj che xa oj yaʼol latzʼ pa ri ukʼaslemal. Weneʼ kqaya bʼis che o kqaya kan upatanexik jun tiempo, are kʼu kojsachan ta che. Rukʼ ri kʼambʼal noʼj che kchʼaw chrij ri ala ri xusach uwach ri rechabʼal, Jesús xukʼutu che Jehová sibʼalaj  kojraj (Luc. 15:11-32). Ri tat re ri kʼambʼal noʼj riʼ amaqʼel xreyej che ktzalij lo ri ukʼojol. Are chiʼ xtzalij loq, ri utat utz ukʼulaxik xubʼano. We qayaʼom kan ri Jehová tekʼuriʼ kqaj kqaya kan ubʼanik ri utz ta tajin kqabʼano, qastzij riʼ che ri loqʼalaj qaTat Jehová kraj kojukʼulaj.

19. ¿Jas kubʼan Jehová che usukʼumaxik ri kʼax che xuya kan ri Adán?

¹⁹ Ri qaTat kusukʼumaj na ronojel ri e kʼax che xuya kan ri Adán. Are chiʼ Adán xniman taj, Jehová xeʼuchaʼ e 144.000 winaq rech keʼux e qʼatal tzij xuqujeʼ e kojol tabʼal toqʼobʼ pa ri kaj rukʼ ri uKʼojol, Jesús. Pa ri kʼakʼ uwach Ulew, Jesús xuqujeʼ ri kkiqʼat tzij rukʼ kkitoʼ ri e winaq che kenimanik rech kkʼojiʼ jun tzʼaqatalaj kikʼaslemal. Are chiʼ kkʼis ri kʼisbʼal prueba re ukʼutik ri kinimanik, ri Dios kuya kʼaslemal chke che kʼo ta ukʼisik. Tekʼuriʼ ri qaTat sibʼalaj kkikot riʼ are chiʼ kril ri uwach Ulew nojinaq che e ralkʼwal che tzʼaqat chi ri kikʼaslemal. ¿La mat qastzij che sibʼalaj utz wariʼ?

20. ¿Jas ubʼanom Jehová che ukʼutik che sibʼalaj kojuloqʼoqʼej xuqujeʼ jas kqetaʼmaj na pa ri jun chi kʼutunem?

²⁰ Jehová ukʼutum che sibʼalaj kojuloqʼoqʼej. Ri areʼ are jun utzalaj Tat. Kutatabʼej ri qachʼawem xuqujeʼ kuya ri kajwataj chqe pa ri qakʼaslemal xuqujeʼ pa ri qakojonik. Kojupixbʼej xuqujeʼ kuya ri utobʼanik chqe. Xuqujeʼ kuya na nimaʼq taq tewchibʼal chqe. ¿La mat qastzij che kuya kikotemal pa ri qanimaʼ retaʼmaxik che ri qaTat kojuloqʼoqʼej xuqujeʼ kojuchajij? Pa ri jun chi kʼutunem kqetaʼmaj na ri kqabʼan che ukʼutik ri qamaltyoxinik che ri Jehová rumal ri uloqʼoqʼebʼal chqe.