1. E vakaleqa vakacava na vuvale nei Josefa na vuvu?

O JEKOPE e lomani ratou kece na luvena tagane, ia e lomani Josefa vakalevu na luvena e yabaki 17. Na cava eratou cakava na tuakana? Eratou vuvutaki koya, eratou cati koya sara. E sega ni dua na cala nei Josefa me ratou cati koya kina na tuakana. Ia eratou volitaki koya me lai bobula, eratou lasutaki tamadratou tale ga. Eratou tukuna ni vakamatea na nona gonenitoko e dua na manumanu kila. Na vuvu e vakaleqa na nodratou veiyaloni vakavuvale, e vakararawataki tamadratou tale ga.—Vkte. 37:3, 4, 27-34.

2. Me vaka e tukuni ena Kalatia 5:19-21, na cava e rerevaki kina na vuvu?

² E tukuni ena iVolatabu ni vuvu * e okati ena “vua ni itovo vakayago” e dau veivakaleqai. Qori eda na sega ni rawata kina na Matanitu ni Kalou. (Wilika Kalatia 5:19-21.) Na vuvu e vuataka eso tale na itovo ca me vaka na veicati, veivala, kei na cudru.

3. Na cava eda na veivosakitaka ena ulutaga qo?

³ Na nodratou ivakaraitaki na tuakai Josefa e dusia ni vuvu e vakaleqa na veiwekani kei na bula veiyaloni ena vuvale. Eda na sega ni via muria na nodratou ivakaraitaki, ia eda tamata ivalavala ca kece, e veivakaisini tale ga na lomada. (Jere. 17:9) Qori na vuna eda na rairai vuvu kina ena so na gauna. Meda dikeva mada eso na ivakaraitaki  vakaivolatabu meda kila kina na vuna e rawa ni vakawakana kina e lomada na vuvu. Oti eda na qai veivosakitaka eso na ka meda cakava meda cavuraka kina, meda guta tale ga na veiyaloni.

4. Na cava era vuvutaki Aisake kina na kai Filisitia?

⁴ Ni dua e vutuniyau. E turaga vutuniyau o Aisake, era mani vuvutaki koya na kai Filisitia. (Vkte. 26:12-14) Era bonota mada ga na toevu e vakanuinui kina o Aisake me vagunuva nona qelenisipi kei na qelenibulumakau. (Vkte. 26:15, 16, 27) Me vakataki ira na kai Filisitia, e levu nikua era dau vuvutaki ira na vakaiyau. Era sega ni vinakata wale ga na ka era taukena, era cata tale ga mera taukena na iyau qori.

5. Na cava era vuvutaki Jisu kina na iliuliu ni lotu?

⁵ Ni dua e taleitaki vakalevu. Era vuvutaki Jisu na iliuliu ni lotu Jiu nira taleitaki koya vakalevu na lewenivanua. (Maciu 7:28, 29) O Jisu e matataka na Kalou, e dau vakavulica tale ga na ka dina. Ia era vakatetea na iliuliu ni lotu na itukutuku lasu me baleti koya, era vakaucacataki koya tale ga me rogo ca kina. (Mari. 15:10; Joni 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Na cava eda vulica kina? Meda kua vakadua ni vuvutaki ira na tacida era taleitaki vakalevu ena ivavakoso ena vuku ni nodra itovo vinaka. Ia meda saga ni vakatotomuria na nodra ivakaraitaki vinaka.—1 Kor. 11:1; 3 Joni 11.

6. E vakaraitaka vakacava o Tiotirifi na vuvu?

⁶ Ni dua e lesi ena ivavakoso. Ena imatai ni senitiuri, o Tiotirifi e dau vuvutaki ira na liutaka na cakacaka ena ivavakoso vaKarisito. E “dau viaviadua” ena loma ni ivavakoso. E dau vakaucacataka na yapositolo o Joni kei na so tale na tacida tagane mera beci kina. (3 Joni 9, 10) De dua eda na sega sara ni vakataki Tiotirifi. Ia eda rawa tale ga ni vuvutaka na tacida e lesi ena dua na itavi eda dau vinakata tu, vakabibi nida nanuma nida vinaka sara vua, se nida rawata na kena ivakatagedegede me vakataki koya.

7. Ena vakaleqai keda vakacava na vuvu?

⁷ Na vuvu e vaka na co gaga. Ni tekivu vakawakana e lomada na vuvu, ena dredre meda cavuraka. Na vuvu e vakabulabulataka eso tale na itovo ca me vaka na veiqati, dokadoka, kei na nanumi keda ga. E rawa ni vakamatea na itovo vinaka meda bucina me vaka na loloma, yalololoma, kei na yalovinaka. Ni sa tekivu kadre na vuvu, e vinakati meda cavuraka mai lomada. Eda na valuta vakacava na itovo qo?

8. Na itovo cava ena cavuraka na vuvu?

⁸ Eda na cavuraka vakacava na vuvu? Nida bucina na yalomalumalumu kei na lomavakacegu. Ni sa vakawakana e lomada na rua na itovo vinaka qo, ena sega ni dua na vanua me kadre kina o vuvu. Nida yalomalumalumu, eda na sega ni nanuma nida sa dua na ka. O koya e yalomalumalumu ena sega ni nanuma me levu na ka e rawata. (Kala. 6:3, 4) O koya e lomavakacegu ena sega ni vakatauvatani koya kei na dua tale, ena marautaka ga na ka e cakava. (1 Tim. 6:7, 8) Ni dua e yalomalumalumu e lomavakacegu tale ga, ena marautaka na ka vinaka e rawata e dua tale.

9. Me vaka e cavuti ena Kalatia 5:16 kei na Filipai 2:3, 4, ena vukei keda vakacava na yalo tabu?

⁹ Ena vukei keda na yalo tabu meda cavuraka na vuvu, meda vakaitovotaka na yalomalumalumu kei na lomavakacegu. (Wilika Kalatia 5:16; Filipai 2:3, 4.) Na  yalo tabu ena vukei keda meda dikeva na noda vakanananu titobu kei na noda inaki. Ena veivuke ga ni Kalou eda na veisautaka kina na vakanananu ca meda vakasamataka na ka e veiuqeti. (Same 26:2; 51:10) Meda dikeva mada na ivakaraitaki nei Mosese kei Paula, erau valuta rawa na vuvu.

10. Na ituvaki cava e rawa ni vakatovolei kina o Mosese? (Raica na iyaloyalo ena waqana.)

¹⁰ E tu vei Mosese e levu na lewa me liutaki ira kina na tamata ni Kalou, ia e sega ni vuvutaka nodra lesi eso tale ena lewa qori. Kena ivakaraitaki, dua na gauna e taura mai o Jiova eso na yalona tabu vei Mosese me sobuti ira na qase ni Isireli era duri volekata tiko na valelaca ni veitavaki. Oti qori e rogoca o Mosese ni sobuta tale ga e rua na qase erau sega ni lako ina valelaca ni veitavaki na yalo tabu, erau sa vaka tale ga na parofita. Na cava e cakava o Mosese ni kerei koya o Josua me tarovi rau na qase qori? E sega ni vuvutaka na ka e cakava o Jiova vei rau na qase. Ia e yalomalumalumu ga ni marautaka ni rau sa rawa ni parofisai tale ga. (Tiko 11:24-29) Na cava eda vulica vei Mosese?

11. Era na vakatotomuri Mosese vakacava na qase ni ivavakoso?

¹¹ Ke o qase ni ivavakoso, vakacava o bau kerei mo vakavulica e dua tale ena itavi o dau taleitaka vakalevu? Kena ivakaraitaki, de dua o taleitaka mo liutaka na vuli Vale ni Vakatawa e veimacawa. Ia ke o yalomalumalumu me vakataki Mosese, o na sega ni lomaleqataka nomu itavi ke o kerei mo vakavulica e dua tale na tacida tagane me qarava na itavi qori ni toso na gauna. O na marautaka ga mo vukea na tacimu qori.

12. Era vakaraitaka vakacava e levu na tacida nikua na lomavakacegu kei na yalomalumalumu?

¹² Qo e dua tale na ituvaki era sotava tiko na tacida tagane itabaqase. E vica vata na yabaki nodra qarava tu na itavi ni kodineita ni ilawalawa qase. Nira sa yabaki 80, era solia vakarawarawa na nodra itavi. O ira na ivakatawa ni tabacakacaka era yabaki 70 era yalomalumalumu ni solia na nodra itavi, era marautaka tale ga na nodra ilesilesi vou. Ena vica tiko ga na yabaki sa oti, levu na lewenivuvale e Peceli e veiyasa i vuravura era lai veiqaravi tale ena yalava. O ira na tacida yalodina qori era sega vakadua ni vuvutaki ira na tacida era rairai qarava tiko ena gauna qo na nodra itavi.

13. Na cava e rawa ni vuvutaki ratou kina na 12 na yapositolo o Paula?

¹³ E dua tale na ivakaraitaki vinaka na yapositolo o Paula, ni vakaraitaka na lomavakacegu kei na yalomalumalumu. E valuta na vuvu. E gumatua ena cakacaka vakaitalatala, ia e kaya ena yalomalumalumu: “O yau na imurimuri sara ni yapositolo, e sega mada ga ni ganita meu vakatokai meu yapositolo.” (1 Kor. 15:9, 10) Eratou muri Jisu na 12 na yapositolo ena nona cakacaka vakaitalatala e vuravura, ia e qai mai lotu vaKarisito o Paula ni sa mate o Jisu qai vakaturi. Toso na gauna, e lesi sara me “yapositolo [e] talai ina veimatanitu,” ia e sega ni lesi ena itavi dokai me dua vei ratou na 12 na yapositolo. (Roma 11:13; Caka. 1:21-26) A rawa sara ga ni vuvutaki ratou na 12 na tagane qori kei na nodratou veitokani voleka kei Jisu, ia e lomavakacegu tiko ga ena ka e rawata.

14. Nida lomavakacegu eda yalomalumalumu tale ga, na cava eda na cakava?

¹⁴ Nida lomavakacegu eda yalomalumalumu tale ga, eda na vakataki Paula nida dokai ira e lesia o Jiova. (Caka. 21:20-26) E tuvanaka o Jiova mera liu tiko na qase  ena itavi ena ivavakoso. E tiko nodra malumalumu, ia e okata o Jiova mera “isolisoli tamata.” (Efeso 4:8, 11) Nida dokai ira na tagane qori qai yalomalumalumu ni muria na nodra veidusimaki, eda na veivolekati kei Jiova, eda veiyaloni tale ga kei ira na tacida.

15. Na cava e bibi meda cakava?

¹⁵ Nida dau veivuvutaki, ena dredre meda veiyaloni. E bibi meda cavuraka mai lomada na vuvu, meda kua tale ga ni vakavuna mera vuvu eso tale. E vinakati meda cakava qori meda muria kina na ivakaro i Jiova “meda guta . . . na bula veiyaloni kei na ka ena vakauqeti keda yadua.” (Roma 14:19) Na cava meda cakava mera kua kina ni vuvu eso tale? Eda na uqeta vakacava na veiyaloni?

16. Eda na vukea vakacava eso mera kua ni vuvu?

¹⁶ Na noda rai kei na noda itovo ena rawa ni veiuqeti se veivakacalai. E vinakata o vuravura meda “dokadokataka” na ka eda taukena. (1 Joni 2:16) Ia na rai qori ena vakavuna na vuvu. Eda na vukea vakacava eso mera kua ni vuvu? Dua, oya nida sega ni talanoataka tiko ga na ka eda taukena kei na ka eda via volia. Dua tale, oya na noda yalomalumalumu ni qarava na itavi eda lesi kina ena ivavakoso. Ke da dau tukutukuni keda ena itavi eda qarava, qori ena vakavuna na nodra vuvu eso tale. Ia nida kauaitaki ira dina qai tukuna na ka vinaka era cakava, era na lomavakacegu,  eda uqeta tale ga na duavata kei na veiyaloni ena ivavakoso.

17. Na cava eratou sa cakava rawa na tuakai Josefa? Na vuna?

¹⁷ Eda rawa ni cavuraka na vuvu! Dikeva tale mada na nodratou ivakaraitaki na tuakai Josefa. Oti e vica vata na yabaki mai na gauna eratou vakalolomataki Josefa kina, ratou qai sota e Ijipita. Ni bera ni vakatakilai koya vei ratou na tuakana, e vakatovolei ratou me kila ke ratou sa veisau. E vakarautaka e dua na kakana qai vakalevutaka na kena ivotavota o Penijamini na tacina. (Vkte. 43:33, 34) Ia eratou sega vakadua ni vuvutaki Penijamini. Dua na ka na nodratou kauaitaki tacidratou kei na tamadratou o Jekope. (Vkte. 44:30-34) Na cava eratou sa cakava rawa na tuakai Josefa? Eratou uqeta me veiyaloni tale na nodratou vuvale ni ratou cavuraka na vuvu. (Vkte. 45:4, 15) Ke da cavuraka tale ga na vuvu, eda na veiyaloni tiko ga e vale kei na ivavakoso.

18. Me vaka e cavuti ena Jemesa 3:17, 18, na cava ena yaco nida uqeta na veiyaloni?

¹⁸ E vinakata o Jiova meda cavuraka na vuvu, meda guta na veiyaloni. Meda sasaga gona meda cakava qori. Eda sa veivosakitaka mai nida dau vuvu. (Jeme. 4:5) Eda tiko tale ga ena vuravura e uqeta na vuvu. Ia ke da bucina na yalomalumalumu, lomavakacegu, kei na vakavinavinaka, eda na sega ni veivuvutaki. Eda na uqeta ga na veiyaloni, ena bucini kina eso tale na itovo vinaka.—Wilika Jemesa 3:17, 18.