1. Ẹlịyẹ à tị́ họ ugbiyegu nya iJosẹfụ ọọlajị nya ijiiji onyobyi ọyẹyẹ?

IJEKỌBỤ la ọháha ha anyị nyamwụ wuu, ma iJosẹfụ ọlẹ kọ gu ẹka iwo kụrụ irwiye ri ọnụ-ọnyị nyamwụ. Ányị aanịna nya iJosẹfụ ịkịla à tị́ họ? Ị yẹ ijiiji onyobyi ẹ-ẹga nyamwụ. Ọọwa myịmyị du kọ waa ẹjẹ nyịlẹhị-ịlẹhị. IJosẹfụ á họ ẹlẹlẹhẹ ọtịpyọ kpụ̀ ọ ka wụ́ aanamwụ ẹjẹ ịịwẹ ka. Ị tị woo ra ọnyọhị bala o-me ọnọọkịla ju adaa nyori, iyo ọnyẹẹgẹga ọhẹ nyị nwụ ọnyị olikeje nyamwụ lẹ. Ijiiji onyobyi ọyẹyẹ du kị bịrị okpunyi olugbiyegu nyaa bala ọ-họ ká ọkịlẹtụ kpụ adaa enyi yẹẹyẹẹ.—Ọmwụ. 37:3, 4, 27-34.

2. Jaabwọ ká ụpwụ nya Ala ịGaletiya 5:19-21 ya, ịyẹ tị́ du ká ijiiji onyobyi ri ang ọtịpyọ lụmẹ?

² Ẹ-ẹpwụ nya Ụpwụ Ịgọgọ, ijiiji onyobyi * ọyẹyẹ juwa ẹ-ẹpwụ nya ‘ang nya ugbinyịrọ’ ịlẹ kị ka jẹ́-ẹ ju ọmwụ igu ha ọngịnyị myị́ bala o-hwoo abwọ la o-ri ugu nya Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe Oluhye. (Wa Ala ịGaletiya 5:19-21.) Ijiiji onyobyi à ri ụtẹ nya ang ịtịpyọ lala uji ojuju, ẹla ọmwọmwọ bala agbama ojuju ụka lụmẹ-lụmẹ lẹ.

3. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka kụ ẹhị yẹ a-ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

³ Ẹla ọlẹ ká aanịna nya iJosẹfụ họ mẹjẹ nyori, ijiiji onyobyi kaa bịrị igu oriri bala okpunyi ọlẹ kọ ji ugbiyegu. Ịlẹhị lẹ, áhị ka họ ụma nya ẹla ọlẹ ká aanịna nya iJosẹfụ họ wẹẹ ẹnẹnẹhẹ ka myị́, ma ọkịlẹtụ nyahị wuu á la kpẹẹkpẹẹ ka. Ọ́ myịmyị ju ọdahịhile ka. (Jer. 17:9) Ịnyị à du kahị kaa yẹ ijiiji nya angịkịla ụka ọhẹ lẹ. Ahị kụ ẹhị yẹ ẹla ọ-jẹ́ ju ẹjẹẹ ịhyẹ bwu ịBayịbụụ, ịlẹ kị ka dahị ụbwọ jẹ́ ang odudu ká olegu nya ijiiji kaa da ụtẹ  ẹ-ẹpwụ nya ọkịlẹtụ nyahị wẹẹ. Ọọwa lẹ, ahị ka ya ẹla u-uhye nya ang ịlẹ kahị ka họ nyọka ma uya ta olegu nya ijiiji onyobyi ọyẹyẹ bala ọ-kpa okpunyi nwà kịlahị-ịlahị lẹlẹ.

4. Ịyẹ tị́ du ká ala iFilisitiya yẹ ijiiji nya Ayịsiki?

⁴ Ang ụdụ ọlala. Ayịsiki ri ọngọ kpụdụ ọtụka-ọtụka, ọọwa dudu ká ala iFilisitiya yẹ ijiiji nyamwụ. (Ọmwụ. 26:12-14) Ị dọmwụ go ịpyị tụ ịwẹẹlụ ọlẹ kọ kaa ye enyi bwu ha iyo nyamwụ ku. (Ọmwụ. 26:15, 16, 27) Angịhyẹ loyi nyahị ọlẹ kaa yẹ ijiiji nya angịlẹ kị kpụdụ gwaa ịnyịnyị jaabwọ ká ala iFilisitiya ịwẹ họ. Ị́ kaa ma ang nya angịkịla ma kem ka, ọ kaa háa ká angịịwa ka laa ka ịnyịnyị.

5. Ịyẹ tị́ du ká alegbeju ị-mẹ ẹla nya Ohe jẹ yẹ ijiiji nya iJisọsị?

⁵ Ọngịnyị ọ-há angịkịla lụmẹ. Alegbeju ị-mẹ ẹla nya Ohe jẹ nya ala ijuu yẹ ijiiji nya iJisọsị chajị nyọlẹ ká ẹla nyamwụ há angịnyị lụmẹ-lụmẹ. (Mat. 7:28, 29) Ohe Oluhye à du iJisọsị ẹrụ lẹ, ọ tị kaa mẹ ẹlịlẹhị jẹ ịnyịnyị. Ọ lịnyị odu lẹ, alegbeju ịwẹ kaa me ọnọọkịla onyobyi bọọ bala ọ-bịrị ẹnyị ọnyịịla nyamwụ. (Mak. 15:10; Jọn. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ bwu ẹla ọwẹ? O ri opyii kahị ka maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka yẹ ijiiji nya angịlẹ ká ẹla nyaa kaa há angịkịla lụmẹ ọọjịra-jịra chajị nya abwẹla ọnyịịla nyaa ka. Ọkọkọ nyọọwa lẹ, ọ baba kahị ka maga nyọka gbịla abwẹla ịnyịịla nyaa.—1 Kọr. 11:1; 3 Jọn. 11.

6. Ányị ịDayọtirifisi à tị́ mẹ ijiiji onyobyi jẹ?

⁶ Ụkụrwọ ọlala ọọjịra-jịra. Lụka nya oyi ọhọhẹ, ịDayọtirifisi yẹ ijiiji nya angịlẹ kị kaa kpẹhị rịrị ọọjịra-jịra nya angịnyị nya ịKịrayịsị. Ọ “tịtọ kọ ka hu ịlọmwụ kụ ịlahị” nya angịkịla ọọjịra-jịra, lẹ ọ kaa ya ẹla ọtịpyọ ba ịJọn ọlẹrụ bala angịkịla chajị ká ala ọjịra-jịra ka jwaa ihi ka. (3 Jọn. 9, 10) Áhị ka họ lala ịDayọtirifisi ẹnẹnẹhẹ ka myị́, ma ọ chịkpẹẹ kahị ka yẹ ijiiji nya ọọnahị ọkịla ọlẹ kọ la ụkụrwọ ọhẹ ọlẹ kahị yahị guru gbe nyọka la. Ọgụgụ wuu kori kọ lahị lala o-ri, ahị ka jẹ́-ẹ họ ụkụrwọ ọọwa ịnyịnyị lee ọ-dọmwụ jẹ́ họ gụ ọngọọwa myị́.

7. Ẹlịyẹ ijiiji onyobyi à tị́ ka họ ẹ-ẹga nyahị myị́?

⁷ Ijiiji onyobyi lala ụmẹ ọtịpyọ. Kori ká ẹjẹ nya ijiiji onyobyi á da ụtẹ yeji ọọkịlẹtụ nyahị lẹ aalẹ, ọ ka lujwo nyọka hwoo daarụ. Abwẹla ịtịpyọ lala ọngịnyị o-hu ịlọmwụ hwaa bala ọ-yẹ ịlọmwụ-ịlọmwụ kem, à kaa kpa ijiiji onyobyi nwà lẹ. Jaabwọ ká ụmẹ kaa nwụ̀ ịFịlawa ọnyịịla-ọnyịịla, ịnyịnyị ijiiji onyobyi à kaa nwụ́ abwẹla ịnyịịla lala ọháha, ahyẹẹrwẹrwa bala ọnahị lẹ. Ụka kahị yẹ ká ijiiji á dọmwụ nyọka da ụtẹ ọọkịlẹtụ nyahị bwaa, ahị baba nyọka hwoo daarụ lụtẹ-lụtẹ ahyaahị. Ányị ahị tị́ ka bwu ma uya ta ijiiji onyobyi?

8. Abwẹla iyina à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka ma uya ta ijiiji onyobyi?

⁸ Ahị ka jẹ́-ẹ ma uya ta ijiiji onyobyi bwula ọ-nwụ́ abwẹla nyịlọhị ọ-kpa keji bala ang ọnwahị nwà. Ụka ká ọkịlẹtụ nyahị á myị̀ la abwẹla ịnyịịla ịwẹ lẹ aalẹ, ijiiji onyobyi á ka la iwe nyọka nwà kaka. Ịlọhị ọ-kpa keji ka dahị ụbwọ nyọka kụ irya lụmẹ u-uhye nyịlọhị ka. Ọngịnyị ọlẹ kọ kpịlọmwụ keji á kaa me irya nyori ọ baba gụ angịkịla ka. (Gal. 6:3, 4) Ọngọlẹ kọ la olegu nya ang ọ-nwọọ nwà á kaa chụ ịlọmwụ ka pwoku angịkịla ka chajị ang ọlẹ kọ la kaa nwọọ. (1 Tim. 6:7, 8) Ọngịnyị ọlẹ kọ la olegu nya ịlọmwụ ọ-kpa keji bala ang ọ-nwọọ nwà kaa chị ọkẹkẹnị ụka ká ang ọnyịịla á họ ẹ-ẹga nya ọngọkịla.

9. Jaabwọ ká ụpwụ nya Ala ịGaletiya 5:16 bala Ala iFilipayị 2:3, 4 mẹjẹ, ịyẹ olegu ịgọgọ à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka họ?

⁹ Ahị baba nya olegu ịgọgọ nya Ohe Oluhye nyọka dahị ụbwọ kahị ka yẹ ijiiji ka bala ọ-dahị ụbwọ nwụ́ olegu nya ịlọhị ọ-kpa keji bala ang  ọnwahị nwà. (Wa Ala ịGaletiya 5:16; Ala iFilipayị 2:3, 4.) Olegu ịgọgọ nya iJihova ka jẹ́-ẹ dahị ụbwọ nyọka kụ ẹhị yẹ irya ọlọkịlẹtụ bala irya ọ-kpa họ ẹla nyahị rige-rige. Bwula ụbwọ ọdada nya Ohe Oluhye, ahị ka jẹ́-ẹ yẹ irya bala abwẹla ịtịpyọ da ka ịnyịịla myị́. (Eje. 26:2; 51:10) Kụ ẹhị yẹ ọgụ-ẹpẹtẹ nya iMosisi bala ịPọlụ wẹẹ. Ị ri angịhyẹ ịlẹ kị kụrụ olegu nya ijiiji onyobyi.

10. Iwe-ahụrụ oyina à tị́ ka mẹ iMosisi yẹ ịnọ? (Yẹ ifoto ọla ẹbẹ nya ọgbanyẹ.)

¹⁰ IMosisi la ọngịrị yẹẹyẹẹ u-uhye nya angịnyị nya Ohe Oluhye, ọ́ tị́ kaa maga nyọka hu angịkịla abwọ la ọ-la ọngịrị ọlịnyị ka. Lala ọ-chụ pwokwita, ụka ọhẹ juwa ká iJihova chụ olegu ịgọgọ nyamwụ hi bwu ẹga nya iMosisi ya ha ebwo nya angịgbahị nya ala Isirẹlụ ịlẹ kị godayị ba ọdụ ọlịgọgọ ba. Nyọlẹ kọ nọ pyịnyẹng, ị ya ju iMosisi nyori angịgbahị nya ala Isirẹlụ imiiye ịhyẹ kị juwa ẹ-ẹpwụ nya ọdụ ọlịgọgọ ọwẹ ka nyị ye olegu ịgọgọ nya iJihova bala ọ-dọmwụ nyọka yẹ ọmwụ ịnyịnyị lẹ. Ányị ọ tị́ họ ụka ọlẹ ká iJochuwa byoo nyị byi angịgbahị ịwẹ kịị nyị kpụba la ẹlẹwẹ? IMosisi á yẹ ijiiji nyọlẹ ká iJihova wẹẹ kpa alẹng imiiye ịwẹ họ ụkụrwọ ịnyịnyị ka. Ọkọkọ nyọọwa, ọ kpịlọmwụ keji bala ọ-chị ọkẹkẹnị balaa nyọlẹ kị jẹ́ wẹẹ yẹ ọmwụ. (Ọwa. 11:24-29) Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu ẹga nya iMosisi?

11. Ányị angịgbahị nya ọjịra-jịra à tị́ ka bwu gbịla iMosisi?

¹¹ Kori ká ri ọngọgbahị nya ọjịra-jịra, ị bying nyị mẹ ụkụrwọ ọlẹ kọ kaa háng nyịlẹhị-ịlẹhị jẹ ọngọkịla ẹnẹhẹ lẹ? Lala ọ-chụ pwokwita, ọhẹka ọ kaa kpụng ịpyọ nyọka họ ụpa nya Ẹpwang ọ-Kụ Gbeji Ọjẹ́jẹ epwihi ọnyị myị́ ọnyị. Ma, kori kị byịng nyị mẹ ang jẹ ọọnahị ọkịla chajị kọ ka jẹ́-ẹ họ ụpa ọwẹ ịnyịnyị ị-ịlahị, á ka me irya nyori ọwa nyị́ ka ju apyobwuna gbuu kaka lẹ ka, kori á kaa kpịlọng keji lala iMosisi. Ọkọkọ nyọọwa, à ka chị ọkẹkẹnị nyọka da ọọnang ụbwọ.

12. Ányị angịnyị nya ịKịrayịsị lụmẹ-lụmẹ alẹ à tị́ mẹ olegu nyịlaa ọ-kpa keji bala ang ọ-nwaa nwà jẹ?

¹² Kụ ẹhị yẹ iwe-ahụrụ ọkịla ọlẹ ká iru nya aanahị ịgbahị kaa chịpwụrụ bwu wẹẹ. La ẹka lụmẹ-lụmẹ, ị ri angị kpịlahị nya angịgbahị nya ọjịra-jịra. Ma ụka kị gu ẹka iwo ineku, ị kaa nwụlanọ nyọka tụụbwọ hi ụkụrwọ ọọwa. Angị kpẹhị rịrị iSekut ịlẹ kị gu ẹka iwo irwiye kaa tụụbwọ hi ụkụrwọ nyaa la olegu ọdụmwọ ịnyịnyị bala o-ye ụkụrwọ ọkịla ọlẹ kị ya haa myị. La ẹka ịkpanjẹ wẹ ịnyịnyị, ị ya ụkụrwọ ọkịla ha aanahị lụmẹ-lụmẹ ịlẹ kị kaa họ ụkụrwọ e-egbeju ẹpwa ụpa nya odehe wuu. Aanahị ịla ọmyịmyị ịwẹ á kaa kpa ẹhị ọtịpyọ yẹ angịlẹ kị kaa họ ụkụrwọ ọlẹ kịịwa kaa họ ene-ene lẹẹlẹẹ ka.

13. Ịyẹ à tị́ ka du ká ịPọlụ ka yẹ ijiiji nya alẹrụ angị iwo kụrụ imiiye ịnọ?

¹³ ỊPọlụ ọlẹrụ ri ọngọkịla ọlẹ kọ ya ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla deeji ẹ-ẹga nya ịlọmwụ ọ-kpa keji bala ang ọ-nwọọ nwà. Ọ́ ya ẹga da olegu nya ijiiji onyobyi nwà ọọkịlẹtụ nyamwụ ka. Ọ kaa kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ la ila ọchịchị, ma ọ kpịlọmwụ keji kpụ ọ yẹkẹẹ: “Am ịPọlụ ọlẹ ayịdang kpangga a ri ọhịnyẹnyẹ kpá wuu ẹ-ẹpwụ nya alẹrụ ọnyịịla ọlẹ lẹlẹ. Ịnọ, ḿ dọmwụ chịla . . . kpụ, ị ka wụrụm ọlẹrụ ọnyịịla ọlẹ kpongkpong ka.” (1 Kọr. 15:9, 10) Alẹrụ angị iwo kụrụ imiiye bajẹ bala iJisọsị ụka ọlẹ kọ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ ám̀ odehe ọlẹ, iJisọsị tị gbu bala o-wuleji bwula igu kpá ene ká ịPọlụ lẹẹ ri Ọngịnyị nya ịKịrayịsị. Nanana nyori, ị chụ ịPọlụ nyọka ri ‘ọlẹrụ ọnyịịla ha alẹpwụma’ nyọlẹ kọ nọ chẹẹ, ọ́ la iwe nyọka juwa ẹ-ẹpwụ nya alẹrụ angị iwo kụrụ imiiye ịlẹ kị chụ ụka nya ọgbanyẹ ka. (Rom. 11:13; Ụkụr. 1:21-26) Ọkọkọ nyọka yẹ ijiiji nyaa bala abwọlẹ kị ju iJisọsị chwẹẹ lụmẹ kaka ba lẹ, iwe ọlẹ ká ịPọlụ la nwọọ ba ụ-ụwa.

14. Ányị ahị tí ka họ kori kahị la olegu nya ịlọhị ọ-kpa keji bala ang ọ-nwahị nwà?

¹⁴ Kori kahị la olegu nya ịlọhị ọ-kpa keji bala  ang ọ-nwahị nwà, ahị ka lala ịPọlụ bala o-ju ihi nya angịlẹ ká iJihova ya ọngịrị ju ụ-ụbwọ. (Ụkụr. 21:20-26) Ọ chụ angịhyẹ ịlẹ kị ka ri angị kpịlahị ọọjịra-jịra nya Angịnyị nya ịKịrayịsị. Nanana nyori angịịwa á la kpẹẹkpẹẹ ka, iJihova yaa lala “ang āhị la abwụma nya angịnyị ehe.” (Efe. 4:8, 11, NW ) Ụka kahị ju ihi nya angịlẹ ká Ohe chụ wẹẹ bala ọ-ba ẹla ọmẹjẹ nyaa jẹ, ahị kaa tụ́ ju iJihova chwẹẹ gụ ọwọwa bala ọ-la okpunyi bala aanahị ịkịla.

15. Ẹlịyẹ ahị tị́ baba nyọka họ?

¹⁵ Kori kahị yẹ ijiiji nya awụlẹ, okpunyi-í ka jẹ́-ẹ ji myị́ ka. Lẹ, ahị baba nyọka hu olegu nya ijiiji ọyẹyẹ daarụ lụtẹ-lụtẹ bwu ọkịlẹtụ nyịlọhị bala o-cheji ba hi ọ-ka ya olegu nya ijiiji tọ ẹ-ẹpwụ ọkịlẹtụ nya angịkịla ịnyịnyị. O ri opyii kahị ka họ ang ịkpọnchị ịwẹ kori kahị ka ju ihi nya ehile nya iJihova ọlẹ kọ ya ahị nyị “cheri kahị juwa rụnyẹ ba ụgbẹyị nya okpunyi ọhọhọ ẹ-ẹpwarịrị nya awụlẹ bala ọ-ka juwa họ kahị ka juwa kpa ọmyịmyị ọlala nya awụlẹ wule kịlahị-ịlahị kem mẹ.” (Rom. 14:19) Ẹlịyẹ kpangga ahị tị́ ka họ nyọka da angịkịla ụbwọ ma uya ta olegu nya ijiiji? Ányị ahị tị ka bwu kpa okpunyi nwà kịlahị-ịlahị?

16. Ányị ahị tị́ ka bwu da angịkịla ụbwọ ma uya ta olegu nya ijiiji?

¹⁶ Abwẹla nyahị bala abwọlẹ kahị bwu họ ang kaa gu angịkịla yẹẹyẹẹ. Odehe ọlẹ kaa tịtọ kahị ka ‘hi ọbọọchẹ’ u-uhye nya ang ịlẹ kahị la. (1 Jọn. 2:16) Abwẹla ọlịnyị tị kaa kpa ijiiji onyobyi nwà. Ahị ka cheji ba hi ọ-ka họ ká angịkịla ka la olegu nya ijiiji kori kahị ya ẹla u-uhye nya ang ịlẹ kahị la lee ọ-tịtọ  nyọka ra ụka myị́ ụka ka. Ụgbẹyị ọkịla ọlẹ kahị ka hwabwọ la ọ-kpa olegu nya ijiiji nwà kịlahị ri ọ-ka dụmwọ-dụmwọ u-uhye nya abwọlẹ kahị kaa họ ụka kahị la ụkụrwọ ọọjịra-jịra. Kori kahị kịnyaa juwa ya ẹla u-uhye nya ang ọlẹ kahị wẹẹ họ ụka myị́ ụka aalẹ, ahị wẹẹ họ ká olegu nya ijiiji onyobyi ka nwà gụ ọwọwa ịnyị. Ọkọkọ nyọọwa, ụka kahị kpa angịkịla i-irya nyịlẹhị-ịlẹhị bala o-ya ẹla u-uhye nya ang ọnyịịla ọlẹ kị wẹẹ họ ịnyịnyị, ahị ka daa ụbwọ nyọka la olegu nya ang ọ-nwaa nwà. Ahị ka myịmyị-ị̀ kpa okpunyi bala o-wo lawụlẹ nwà kịlahị ọọjịra-jịra.

17. Ẹlịyẹ aanịna nya iJosẹfụ à tị́ jẹ́ họ myị́? Ịyẹ tị́ du?

¹⁷ Ahị ka kụrụ olegu nya ijiiji onyobyi myị́! Kụ ẹhị yẹ ẹla nya aanịna nya iJosẹfụ myịmyị wẹẹ. Ị ta iJosẹfụ Ijipiti nyọlẹ kị họọ ọkwọ kpá la ẹka lụmẹ-lụmẹ kam kẹkpẹ. Ene ká iJosẹfụ ya ịlọmwụ dodehe ju aanamwụ, ọ maa yẹ nyọka jẹ́ kori kị yẹda lẹ. Ọ họ kịịwa wuu ka ri ang oriri lawụlẹ. Ụka ọọwa, ị ga ang oriri nya iBenjamịn kọ ri onjwo nyaa mwụ aba ba gụ ịnya angịkịla wuu. (Ọmwụ. 43:33, 34) Aanamwụ á tị yẹ ijiiji nya iBenjamịn ka. Ọkọkọ nyọọwa, ị mẹjẹ nyori ị kpa ọọnaa bala iJekọbụ adaa i-irya nyịlẹhị-ịlẹhị. (Ọmwụ. 44:30-34) Chajị nyọlẹ ká aanịna nya iJosẹfụ kụrụ olegu nya ijiiji lẹ, ị jẹ́ dụbwọ nyọka họ ká okpunyi nyà tịrẹkpẹ wẹ ugbiyegu nyaa. (Ọmwụ. 45:4, 15) Kori kahị jẹ́ hu olegu nya ijiiji daarụ lụtẹ-lụtẹ hi ọkịlẹtụ nyahị ịnyịnyị, ahị ka dụbwọ nyọka họ ká okpunyi ka ji ugbiyegu nyahị bala ọjịra-jịra.

18. Jaabwọ ká ụpwụ nya iJemsi 3:17, 18 ya, ẹlịyẹ à tị́ ka họ kori kahị dụbwọ nyọka kpa okpunyi nwà?

¹⁸ IJihova tịtọ kahị ka ma uya ta olegu nya ijiiji onyobyi bala ọ-rụnyẹ ba okpunyi. Ahị ka maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka họ ẹla ịwẹ pyii lẹ. Jaabwọ ká ang ọjẹ́jẹ ọlẹ họ kahị jẹ́ lẹ, ijiiji onyobyi juwa ị-ịwọ nyahị wuu. (Jem. 4:5, NW ) Ahị myịmyị jam odehe ọlẹ kọ myị̀ la olegu nya ijiiji. Kori kahị tị la olegu nya ịlọhị ọ-kpa keji, ang ọ-nwahị nwà bala ẹla ọ-myịhị lẹhị aalẹ, iwe á ka ji ha olegu nya ijiiji onyobyi kaka. Ọkọkọ nyọọwa, ahị ka dụbwọ nyọka kpa okpunyi nwà kịlahị chajị kahị ka jẹ́-ẹ nwụ́ ẹgbẹ nya abwẹla ọnyịịla.—Wa iJemsi 3:17, 18.