1. Ich-lit nokelo ang’o e od Jakobo?

JAKOBO nohero yawuote duto, kata kamano, Josef wuode ma ne jahigni 17 to nohero moloyo. Mano nomiyo owete Josef owinjo nade? Igi nobedo malit. Onge gimoro amora marach ma Josef notimo ma ne nyalo miyo owetenego osin kode. To e ma ne giuse kaka misumba mi giwuondo wuon-gi ni ondiek nochame. Ich-lit nomiyo giketho kue e odgi kendo gikelo ne wuon-gi kuyo maduong’.​—Cha. 37:3, 4, 27-34.

2. Ka luwore gi Jo-Galatia 5:19-21, ang’o momiyo ich-lit rach?

² E Muma, ich-lit * en achiel kuom “timbe mag ringruok” ma nyalo mono ng’ato donjo e Pinyruodh Nyasaye. (Som Jo-Galatia 5:19-21.) Kinde mang’eny, ich-lit e ma nyuologa kido maricho kaka sigu, dhawo, kod mirima mager.

3. Ang’o ma wadwaro nono e sulani?

³ Ranyisi mar owete Josef nyiso maler kaka ich-lit nyalo ketho kue kod winjruok e kind joot. Kata obedo ni ok wanyal timo gima owete Josef notimo, waduto warem kendo chunywa opong’ gi wuond mang’eny. (Jer. 17:9) Mano e momiyo seche moko wabedoga gi ich-lit. We wanon  ane ranyisi moko e Muma ma nyalo konyowa ng’eyo gimomiyo ok onego wayie mondo ich-lit otwi e chunywa. Kae to wabiro neno gik ma wanyalo timo mondo wakwed ich-lit kendo wajiw kue e kindwa.

4. Ang’o momiyo i Jo-Filistia ne lit gi Isaka?

⁴ Mwandu ma gin-go. Isaka ne nigi mwandu mang’eny, to mano nomiyo i Jo-Filistia obedo malit kode. (Cha. 26:12-14) Ne gidino sokni duto mag pi ma jamb Isaka ne modhoe. (Cha. 26:15, 16, 27) Mana kaka Jo-Filistiago, nitie jomoko e kindewagi ma igi bedoga malit sama gineno ka jomamoko nigi mwandu mang’eny moloyogi. Gigombo gik ma jogo nigo, to bende gituonogi gik monego giyudi.

5. Ang’o momiyo jotend dinde mag Jo-Yahudi ne ok mor gi Yesu?

⁵ Ka ji oherogi. Jotend dinde mag Jo-Yahudi ne ok mor gi Yesu nikech ji mang’eny nohere. (Mat. 7:28, 29) Yesu ne tiyo e lo Nyasaye kendo nopuonjo adiera. To e ma jotend dindego ne lando miriambo kuome mondo gikethgo nyinge. (Mar. 15:10; Joh. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Mano puonjowa ang’o? Ok onego wabed gi ich-lit sama jo kanyakla ohero Jakristo wadwa moro nikech kido mabeyo ma en-go. Kar mano, onego watem luwo ranyisi mar Jakristono.​—1 Kor. 11:1; 3 Joh. 11.

6. Ere kaka Diotrefe nonyiso ni iye ne lit?

⁶ Ka giyudo migepe makende. E kinde Jokristo mokwongo, Diotrefe ne neno ich-lit ne owete ma ne tayo kanyakla. Nikech nodwaro mondo obed jatelo, nolando miriambo e wi Johana kod owete mamoko ma ne tayo mondo jo kanyakla kik migi luor. (3 Joh. 9, 10) Kata obedo ni ok dwaher timo gima Diotrefe notimo, wan be wanyalo po ka wachako bedo gi ich-lit sama owadwa moro oyudo migawo moro ma wan be ne wageno yudo, to ahinya-ahinya ka waneno ni wan gi lony moloye.

7. Ich-lit nyalo hinyowa nade?

⁷ Ich-lit inyalo pim gi buya ma nigi sum. Ka koth buyano osetwi e chunywa, pudhe nyaloga bedo matek. Ich-lit lothga sama opidhe e chuny ng’ama janyiego, jasunga, kendo moherore mana kende. Ich-lit nyalo mono ng’ato hero jowetene, nyisogi ng’wono, kendo kechogi. Omiyo, sa asaya ma wafwenyo ni ich-lit dwaro twi e chunywa, onego wapudhe oko mapiyo kaka nyalore. Ere kaka wanyalo kedo gi kido marachno?

8. Gin kido mage ma nyalo konyowa kedo gi ich-lit?

⁸ Wanyalo kedo gi ich-lit mana ka wabolore kendo wabedo joma gik ma wan-go romowa. Ka chunywa opong’ gi gik mabeyogo, ich-lit biro bedo kanye? Onge! Bolruok biro miyo kik wapar ni wabeyo moloyo jomamoko. Ng’at mobolore ok ne ni en e monego oyud gik moko te. (Gal. 6:3, 4) Ng’at ma gige orome ok pimre gi jomamoko. (1 Tim. 6:7, 8) Ng’ama obolore kendo ma gige orome bedoga ma mor sama oneno ka jomoko yudo gik mabeyo ma en oongego.

9. Ka luwore gi Jo-Galatia 5:16 kod Jo-Filipi 2:3, 4, roho maler nyalo konyowa timo ang’o?

⁹ Mondo waked gi ich-lit, wabolre,  kendo gik ma wan-go oromowa, roho maler mar Nyasaye e ma nyaka konywa. (Som Jo-Galatia 5:16; Jo-Filipi 2:3, 4.) Roho maler nyalo konyowa nono pachwa kod chunywa. Jehova nyalo konyowa golo paro maricho ma wan-go kendo rwako paro mabeyo. (Zab. 26:2; 51:10) Ne ane ranyisi mar Musa kod Paulo ma gin joma nokedo matek mondo kik gibed gi ich-lit.

10. Ang’o ma notimore ma ne nyalo miyo Musa odonj e obadho mar bedo gi ich-lit? (Ne picha manie nyim gaset.)

¹⁰ Nyasaye nomiyo Musa teko mang’eny mondo ota joge, kata kamano, Musa ne ok ogaro jomamoko mondo kik giyud migawo ma kamano. Kuom ranyisi, nitie kinde moro ma Jehova nokawo rohone moko kuom Musa mi omiyo jodong Israel moko ma ne ochung’ machiegni gi hema mar romo. Mapiyo bang’ mano, Musa noyudo ripot ni nitie jodongo moko ariyo ma ne ok ni e hema mar romo ma bende noyudo roho maler mi gichako timo gik ma jonabi e monego bed ni timo. Musa notimo ang’o ka ne Joshua onyise ni okwer jodongo ariyogo? Ne ok obedo gi ich-lit. Kar mano, nomor ni Jehova nomiyogi migawono. (Kwan 11:24-29) Mano puonjowa ang’o?

11. Ere kaka jodong-kanyakla nyalo luwo ranyisi mar Musa?

¹¹ Ka po ni in jaduong’-kanyakla, be osegakwayi mondo itieg ng’at machielo mondo otim migapi mihero ahinya? Kuom ranyisi, nyalo bedo ni in e mitayoga Puonjruok mar Ohinga mar Jarito, kendo ihero migawono ahinya. Kibolori kaka Musa, ok ibi neno marach sama onyisi ni itieg owadwa machielo mondo bang’e en e mobi otim migawono. Kar mano, ibiro konye kimor.

12. Ere kaka Jokristo mang’eny e kindewagi nyiso ni gibolore kendo gik ma gin-go oromogi?

¹² Ne ane wach machielo ma yudoga owete moko ma koro hikgi oseniang’. Kuom higni mang’eny, gisebedo ka gin jochan buch jodongo. Kata kamano, ka hikgi ochopo 80, giweyoga ne jomamoko migawono. Bende, jorit-alwora ma hikgi osechopo 70 weyoga migawono kendo giyie timo migepe mamoko momigi. E wi mago, nitie Jo-Bethel mang’eny e piny ngima mosemi migepe manyien e tij lendo. Owete gi nyiminego ok ne marach ni jomamoko e ma koro timo migepegigo.

13. Ang’o ma ne nyalo keto jaote Paulo e tem mar bedo gi ich-lit?

¹³ Jaote Paulo bende en ng’ama chielo ma nobolore kendo ma gige norome. Ne ok oyie mondo ich-lit odong e chunye. Kata obedo ni nojakinda ahinya e tij lendo, nowacho kama: “An e ma atinie mogik kuom joote, kendo ok awinjora mondo oluonga ni jaote.” (1 Kor. 15:9, 10) Joote Yesu 12 noluwe kinde duto ma ne en e piny ka. Paulo to nobedo jaote mana bang’ ka Yesu nosetho mochier. Kata obedo ni bang’e noyiere mondo obed “jaote moor ir ogendni,” ne ok oyudo migawo makende mar bedo achiel kuom joote Yesu 12. (Rumi 11:13; Tich 1:21-26) Paulo ne ok ne marach ni ne ok kwane gi joote apar gariyogo kendo ni ne ok owuotho gi Yesu, kar mano, migawo ma ne en-go norome.

14. Ka wabolore kendo gik ma wan-go oromowa, mano biro miyo watim ang’o?

¹⁴ Mana kaka Paulo, ka wabolore kendo gik ma wan-go oromowa, wabiro chiwo  luor ne joma Jehova omiyo migepe makende. (Tich 21:20-26) Jehova oseketo jodongo mondo ota kanyakla mar Jokristo. Kata obedo ni gin dhano morem, Jehova pod nenogi “kaka mich.” (Efe. 4:8, 11) Ka wamiyogi luor kendo waluwo kaka gichikowa, wabiro siko machiegni gi Jehova kendo wabiro bedo gi kue e kindwa.

15. En ang’o ma dwarore ni watim?

¹⁵ Kue gi ich-lit ok modhre pi. Dwarore ni wapudh ich-lit e chunywa kendo kik wapidhe e chuny jomamoko. Mano e gima nyaka watim ka wadwaro ni ‘waluw gik ma loso kuwe kod gik ma gerowa waduto.’ (Rumi 14:19) Ang’o ma wanyalo timo mondo wakony jomoko kedo gi ich-lit, to ere kaka wanyalo jiwo kue e kindwa?

16. Ere kaka wanyalo konyo jomamoko kedo gi ich-lit?

¹⁶ Timbewa kod paro ma wan-go nyalo konyo jomamoko kata hinyogi. Pinyni dwaro ni ‘wanyisre nikech gik ma wan-go.’ (1 Joh. 2:16) To chuny ma kamano jiwo mana ich-lit. Wanyalo geng’o ne jomamoko ich-lit ka ok wasik wawuo e wi gik ma wan-go kata ma wachano ng’iewo. Bende, wanyalo bolore sama watimo migepewa e kanyakla. Ka wasiko wawuoyo ahinya kuom migepewa, mano nyalo miyo jomoko obed gi ich-lit. To ka wadewo jomamoko kendo wanyiso ni wamor gi gik ma gitimo, mano biro miyo  gine ni gik ma gin-go oromogi, kendo kue kod winjruok biro medo betie e kanyakla.

17. Ang’o ma owete Josef gikone notimo, to nikech ang’o?

¹⁷ Wanyalo kedo gi ich-lit mi waloye! We wane ane kendo ranyisi mar owete Josef. Higni mang’eny bang’ uso Josef, ne giromo kode Misri. Ka ne pok Josef ofulore ne owetene, notemogi mondo one ka be ne giseloko chunygi. Ka ne gichiemo e gago ma nolosonegi, nomiyo Benjamin owadgi matin chiemo mang’eny moloyo owetene mamoko. (Cha. 43:33, 34) Onge gimoro amora ma nyiso ni igi nobedo malit gi Benjamin. Kar mano, ne gidewo Benjamin gi Jakobo wuon-gi bende. (Cha. 44:30-34) Nikech owete Josef noseweyo bedo gi ich-lit, ne giloso kue e kindgi. (Cha. 45:4, 15) Wan bende ka wapudho ich-lit e chunywa, wabiro bedo gi kue kod winjruok e utewa kod e kanyakla.

18. Ka luwore gi Jakobo 3:17, 18, ang’o ma biro timore ka wan gi kue?

¹⁸ Jehova dwaro ni waked gi ich-lit kendo waluw gik ma kelo kue. Mano dwaro kinda mang’eny. Mana kaka waseneno, waduto wan gi nyalo mar bedo gi ich-lit. (Jak. 4:5) Pinyni bende opong’ mana gi joma igi lit. To ka wabolore, ka gik ma wan-go oromowa, kendo wabedo ma mor gi gik ma jomamoko timo, ich-lit ok bi dongo e chunywa. Mano biro miyo wasik ka wan gi kue, to kama kue nitie, tim makare dongoe.​—Som Jakobo 3:17, 18.