CILONGESA 8
Kaleni mu Kwoloka Mangana Keti Mukale na Cipululu
“Tunapande kuyongola ha byuma bije binena kwoloka na bije bikwasa kutakamesa kuli umo na mukwabo.”—LOMA 14:19.
MWASO 113 Kozo Yaluna
BILI MUNO MU CILONGESA *
1. Bika byalingiwile mu naanga ya Yosefa mubamuzindile bandolome bendi?
YAKOMBA wazemene bana bendi boshe, oloni wazemene manene Yosefa uje wakele na myaka 17. Bandolome ba Yosefa balizibile bati? Bamuzibilile cipululu, mukemwo bamuzindile manene. Yosefa kalingile byuma byabibi, bamuzindile lika ngoco. Bamulandesele mu bundungo, co bakwisile ishe ngwabo cikashama ikeye namutsii. Cipululu cabo camanesele kwoloka kwa mu naanga yabo, co bazibisile ishabo kubabala ku mbunge.—Kusha 37:3, 4, 27-34.
2. Kwesekesa na Ngalatiya 5:19-21, mwafwa bika cipululu capwa cacibi manene?
2 Bisoneka bimwesa ngwabyo cipululu * cinapu cimo ca bilinga byabibi bije byasa kwonowesa munu kukobela mu Bumwene bwa Njambi. (Tandeni Ngalatiya 5:19-21.) Kukala na cipululu kwapwa kwakubi manene, mwafwa kukalingisa banu balizinde, balicokote na kulitenukila.
3. Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?
3 Bibalingile bandolome ba Yosefa bimwesa ngwabyo kukala na cipululu kwasa kumanesa kwoloka kuje kunakele mu naanga. Nameme kutwasa kulinga byuma bibalingile bandolome ba Yosefa, oloni tubaboshe kutwalumbunukile, co lalo mbunge yetu yapwa ya makuli. (Njele 17:9) Ngeci, bisimbu bimo tukazibila bakwetu cipululu. Tusimutwiyeni ha banu bamo ba mu Mbimbiliya mangana tumone byuma byasa kutulingisa tukale na cipululu mu mbunge yetu. Tusimutwiya lalo bitunapande kulinga mangana tumanese cipululu na kunena kwoloka.
BIKA BYASA KULINGISA MUNU AKALE NA CIPULULU?
4. Bika byalingisile Bafilisitiya bazibile Isake cipululu?
4 Nga mukwabo ali na bufuko. Isake wafukile, co Bafilisitiya bamuzibilile cipululu. (Kusha 26:12-14) Ngeci, bofwelele masima a Isake muje mwakele na kutekula mema a kunwisa tusitu bendi. (Kusha 26:15, 16, 27) Ngwe mwa Bafilisitiya, banu bamo matangwa ano, bali na kuzibila cipululu baje banabatubakana ku bufuko. Bali na kushungwiya byuma bya bakwabo na kubanyeka byuma byabo nambe kubonowesa kukalanabyo.
5. Bika byalingisile bantwama ba bulombelo bazibile Yesu cipululu?
5 Nga mukwabo bamuzema manene banu babangi. Bantwama ba bulombelo bwa Bayunda bazibilile Yesu cipululu, mwafwa banu babangi bamuzemene manene. (Mateo 7:28, 29) Yesu wapwile muka-kwimanenako Njambi, co wakele na kulongesa busunga. Oloni baje bantwama ba bulombelo bakutiiye Yesu biñanda bya makuli na kumubiisa lizina. (Mako 15:10; Yowa 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Bika bitulilongesako? Kutwapandele kuzibila cipululu baje bali na bifwa byabibwa nga babazema manene kuli bandolome na bandokazi. Oloni tunapande kutembwinina bifwa byabo byabibwa.—1 Koli 11:1; 3 Yowa 11.
6. Bika byalingile Ndiyotelefese bije bimwesa ngwabyo wakele na cipululu?
6 Nga mukwabo banamwana bipangi mu cikungulukilo. Ndiyotelefese wa mu simbu ya tupositolo, wazibilile cipululu baje bakele na kutwamenena mu cikungulukilo. Washakele “apwe ntwama” mu cikungulukilo. Ngeci wendekele byuma bya makuli hali kapositolo Yowano na hali bandolome baje bakele na kutwamenena mangana banu keti babasingimike. (3 Yowa 9, 10) Hamo kutwasa kulinga ngwe mwalingile Ndiyotelefese. Oloni twasa kushangumuka kuzibila cipululu mukwetu muka-Kilistu uje ibanana cipangi cije citunakele na kushungwiya, maneneni nga tuliziba ngwetu twasa kucipanga mwamubwa kutubakana ikeye.
Mbunge yetu inapu ngwe libu, co bifwa byetu byabibwa binapu ngwe bintemo byabibwa. Oloni cipululu cinapu ngwe shaku. Nga tuli na cipululu, co kutukala na cizemo na mema ku mbunge na ngozi (Taleni palagilafu 7)
7. Bika bikwapwila kwakubi kukala na cipululu?
7 Cipululu capwa ngwe shaku. Cipululu nga cikola manene mu mbunge yetu, kwasa kutukaluwila kucitundisa. Nga tulyalesa na kulizema manene yetu babenya, co tulingisa cipululu cikole manene. Kutundaho lalo nga tuli na cipululu, co kutukala na cizemo na mema ku mbunge na ngozi. Nga tunanguka ngwetu tuli na cipululu, co tucitundiseni bwasi bwasi mu mbunge yetu. Twasa kucitundisa bati?
LIKEHESENI, CO JAUKENI NA BYUMA BIMULI NABYO
Twasa kumanesa bati cipululu? Twasa kucimanesa nga tulomba sipilitu ya kujela ya Njambi, ije itukwasa twingisemo kulikehesa na kujauka na byuma bituli nabyo (Taleni palagilafu 8-9)
8. Bifwa muka bitukwasa tutundise cipululu?
8 Twasa kutundisa cipululu nga tulikehesa na kujauka na byuma bituli nabyo. Kulikehesa kutukwasa tujeneke kulyalesa. Munu wa kulikehesa kesi kulimona ngwendi napu wakama kutubakana banu boshe. (Ngala 6:3, 4) Munu uje ajauka na byuma byali nabyo akamono ngwendi napwisamo, co kesi kulyesekesa ku bakwabo. (1 Tima 6:7, 8) Munu uje alikehesa na kujauka na byuma byali nabyo, akabwahelela nga awana mukwabo ali na byuma byabibwa.
9. Kwesekesa na Ngalatiya 5:16 na Filipu 2:3, 4, sipilitu ya kujela itukwasa tulinge bika?
9 Tunapande kulomba sipilitu ya Njambi ya kujela mangana itukwase tutundise cipululu na kutukwasa tulikehese na kujauka na byuma bituli nabyo. (Tandeni Ngalatiya 5:16; Filipu 2:3, 4.) Sipilitu ya kujela ya Yehova yasa kutukwasa twilule bisinganyeka byetu. Njambi asa kutukwasa tutundise bisinganyeka byabibi na kwingisamo byabibwa. (Myaso 26:2; 51:10) Tusimutwiyeni hali Mosesa na Paulu baje kubatabesele cipululu cikale mu bimbunge byabo.
Mukwenje wa Kaisalele nashatukila kuli Mosesa na Yoshwa, co nabaleke ngwendi kuli banalume babali mu cilombo bali na kupolofweta. Yoshwa aleka Mosesa ngwendi akababindike, oloni Mosesa abyana. Aleka Yoshwa ngwendi nabwahelela, mwafwa Yehova nana sipilitu Yendi kuli baje banalume babali (Taleni palagilafu 10)
10. Bika byesi kulingisile Mosesa akale na cipululu? (Taleni cikupulo ha liputa lya kulibanga.)
10 Mosesa wakele na cipangi cakama ca kutwamenena banu ba Njambi, oloni kabindikile bakwabo kupanga cipangi cendi. Cakumwenako, Yehova wambateleko sipilitu yendi ya kujela kuli Mosesa na kuyana ku cibunga ca bakulunu ba Baisalele baje bemanene kuyehi na tenti ya kukungulukila. Mu kwita kwa simbu, Mosesa bamulekele ngwabo banalume babali baje kubaile ku tenti ya kukungulukila banatambula sipilitu ya kujela, co banashangumuka kupolofweta. Bika byalingile Mosesa omwo Yoshwa wamulekele ngwendi abindike baje banalume babali? Wabwahelelele nabo mwafwa ya cipangi cabanene Yehova ca kupolofweta. Kabazibilile cipululu ha kumona mwakele na kubapangeselamo Yehova. (Kula 11:24-29) Bika bitulilongesa kuli Mosesa?
Bakulunu ba mu cikungulukilo basa kutembwinina bati Mosesa ha kupwa ba kulikehesa? (Taleni palagilafu 11-12) *
11. Bakulunu basa kutembwinina bati Mosesa?
11 Nga mu bakulunu, kuma banamileke ngwabo mulongese munu umo cipangi ca mu cikungulukilo cimwazema manene ndi? Cakumwenako, hamo mwazema kutwamenena Kaposhi ka Kukengela calumingo na calumingo. Nga mubakulikehesa ngwe Mosesa, co kumulizibi ngweni mubangoco omwo banamileke ngwabo mulongese owo ndolome mangana kulutwe akapange oco cipangi. Oloni mupwa ba kubwahelela omwo mulongesa ndolome yeni.
12. Bandolome na bandokazi babangi banamwesa bati ngwabo banalikehesa na kujauka na byuma bibali nabyo?
12 Tusimutwiyeni byuma binalingiwa ku bandolome batukulukazi babangi. Ha myaka yaingi banapwile baka-kukwatasanesa bibunga bya bakulunu. Oloni mubakukele na myaka 80, becelele eci cipangi. Tunyungi ba kuzenguluka baje bakele na myaka 70 becelele kuzenguluka, co batambwile bipangi byeka bibabanene. Co lalo mu myaka ineti kunima, baka-naanga ya Mbetele babangi ba mu kaye koshe, banabatumu mu cipangi ca bupainiya. Aba bandolome na bandokazi ba kulongwa, kubesi na kuzibila cipululu baje bali na kupanga cipangi cibakele na kupanga.
13. Bika byesi kulingisile Paulu azibile cipululu baje tuposito 12?
13 Kapositolo Paulu nendi wajaukile na byuma byakele nabyo, co walikehesele. Paulu kakele na cipululu mu mbunge yendi. Wapangele na nzili mu cipangi ca kwambulula, oloni wendekele ngwendi: ‘Omwo yange njapwa wamundondo ku tuposotolo boshe, kunjapandelemo kunjitumbula kapositolo.’ (1 Koli 15:9, 10) Yesu mwakele na kwambulula, tupositolo ba kupwa 12 bakele na kumukabangeya. Oloni Paulu wakupwile muka-Kilistu, Yesu te nasanguka laja. Mu kwita kwa simbu, Paulu bamwangwile ngwabo apwe ‘kapositolo kuli baje keti Bayunda,’ oloni kubamwangwile kupwa umo wa tupositolo 12. (Loma 11:13; Vili 1:21-26) Paulu kazibilile cipululu baje tupositolo 12. Baje tupositolo balikuwile kukala hamo na Yesu, oloni Paulu kalinyengele mwafwa ya kujeneka kukala hamo na Yesu. Wajaukile na byuma byakele nabyo.
14. Bika bitulinga nga tulikehesa na kujauka na byuma bituli nabyo?
14 Nga tulikehesa na kujauka na byuma bituli nabyo, co tupwa ngwe Paulu na kusingimika baje banangula Yehova ngwendi batutwamenene. (Vili 21:20-26) Yehova nangula bakulunu ba cikungulukilo mangana batutwamenene. Kubalumbunukile, oloni Yehova wabamona kupwa “bwana kuli banu.” (Efeso 4:8, 11) Nga tubasingimika na kukabangeya bibatuleka, co tushwenya kuli Yehova na kulikuwa kwoloka na bakwetu baka-Kilistu.
“TUNAPANDE KUYONGOLA HA BYUMA BIJE BINENA KWOLOKA”
15. Bika bitunapande kulinga?
15 Nga tuzibila bakwetu cipululu, nambe bakebo batuzibila cipululu, co kutukala mu kwoloka. Tunapande kutundisa cipululu mu mbunge yetu, co lalo keti tulingise bakwetu bakale na cipululu. Nga tulinga ngoco, co twononoka lishiko lya Yehova lije lyendeka ngwalyo: ‘Yongoleni byuma bije binena kwoloka na bije bikwasa kutakamesa kuli umo na mukwabo.’ (Loma 14:19) Bika bitunapande kulinga mangana tukwase bakwetu bajeneke kukala na cipululu, co twasa kunena bati kwoloka?
16. Twasa kukwasa bati bakwetu bajeneke kukala na cipululu?
16 Bilinga byetu, nomu mutuli na kumwenamo byuma, kwasa kulingisa bakwetu balingeko byuma bimo. Banu ba muno mu kaye bashaka ngwabo ‘tulyalesele’ byuma bituli nabyo. (1 Yowa 2:16) Oloni kulinga ngoco, kwasa kulingisa bakwetu bakale na cipululu. Twasa kukwasa bakwetu bajeneke kukala na cipululu nga simbu yoshe kutusimutwiya ha byuma bituli nabyo nambe bitushaka kulanda. Ngila ikwabo itwasa kukwaselamo bakwetu bajeneke kukala na cipululu, inapu kupwa ba kulikehesa nga tuli na bipangi mu cikungulukilo. Nga tusimutwiya manene ha bipangi byetu, co tulingisa bakwetu bakale na cipululu. Oloni nga tuzema bakwetu na kunanguka byuma byabibwa bibali na kulinga, co tubakwasa bajauke na byuma bibali nabyo, co lalo banena likwatasano na kwoloka mu cikungulukilo.
17. Bika bibalingile bandolome ba Yosefa, co mwafwa bika?
17 Twasa kumanesa cipululu. Tusimutwiyeni lalo hali bandolome ba Yosefa. Kutunda habalandeselele Yosefa, kwetile myaka yaingi, co bakamuwanene mu Ingito. Simbu kanda alisholole ku bandolome bendi, Yosefa wabangele kubeseka mangana amone indi banatenguluka. Wabanene byakulya, oloni wanene manene Mbenjemani uje wapwile mutinikila. (Kusha 43:33, 34) Kukwesi bukaleho bumwesa ngwabo bandolome bendi bazibilile Mbenjemani cipululu. Oloni bazemene ndolome yabo na ishabo Yakomba. (Kusha 44:30-34) Bandolome ba Yosefa batundisile cipululu mu bimbunge byabo, ngeci basele kwilwisa kwoloka mu naanga yabo. (Kusha 45:4, 15) Netu nga tutundisa cipululu mu bimbunge byetu, co tukala mu kwoloka mu naanga yetu na mu cikungulukilo cetu.
18. Kwesekesa na Yakomba 3:17, 18, bika bilingiwa nga tuyoya mu kwoloka?
18 Yehova ashaka ngwendi tutundise cipululu mu bimbunge byetu mangana tukale mu kwoloka. Tunapande kulifwita asina twasa kulinga ngoco. Kumaputukilo, tunendekele ngwetu yetu banu twakala na kalingolingo ka kuzibila bakwetu cipululu. (Yako 4:5) Co lalo tuli na kuyoya na banu baje bali na cipululu. Oloni nga tupwa ba kulikehesa na kujauka na byuma bituli nabyo na kupwa baka-kukandelela, co kutukala na cipululu. Tuyoya mu kwoloka na kukala na bifwa byabibwa.—Tandeni Yakomba 3:17, 18.
MWASO 130 Munoswalela
^ par. 5 Munga ya Yehova yapwa ya kwoloka. Oloni oku kwoloka kwasa kuhwa nga tuzibila bakwetu cipululu. Muno mu cilongesa tusimutwiya byuma bikanene cipululu. Tusimutwiya lalo mutwasa kumanesela cipululu nomu mutwasa kukela mu kwoloka.
^ par. 2 LIJWI LIBANALUMBUNUNA: Ngwe muinamwesa Mbimbiliya, cipululu casa kulingisa munu ashungwiye byuma bya bakwabo na kubanyeka byuma byabo nambe kubonowesa kukalanabyo.
^ par. 61 KULUMBUNUNA BIKUPULO: Ha ciwano ca bakulunu, ndolome wa kakulukazi uje akatwamenena Kaposhi ka Kukengela banamuleke ngwabo alongese mukulunu wa mu cikungulukilo wa mwanike mangana apwe muka-kutwamenena. Ndolome wa kakulukazi wazema cipangi cendi, oloni nataba bibanendeka bakwabo bakulunu. Ngeci alongesa ndolome wa mwanike mwakupangela cipangi.
