1. Ngimba akabini kapalamasisye bulebule imbumba ya Yosefu?

YAKOBU abaghanile abanake bosa abanyambala, loli umwene alinganile fiyo Yosefu uyu ali nifyinja 17. Ngimba abakulu ba Yosefu bipilikagha bulebule? Abene balyandile ukuya nakabini kwa Yosefu kangi balimbengile fiyo. Loli Yosefu akabombilepo nasimo isi syabapangisye abakulu bake ukuti bande ukumbenga. Abene balimulisye Yosefu kubutumwa kangi balinsyobile tata wabo, ukuti ikinyamana kya ndisu kingoghile umwanake unganiwa. Panongwa yakuti bali nakabini abene balyonangile ulutengano lwa mumbumba yabo nukumpangisya tata wabo ukuti aye nikitima fiyo.—Bwa. 37:3, 4, 27-34.

2. Ukufwana na Bagalatia 5:19-21, nongwa yafiki akabini kakaya kakulondiwa?

² Mu Baibolo, akabini * kayilo ka ‘mbombo isya kumbili’ isi sibaghile ukumpangisya umundu ukuti atoliwe ukwingila mu Bunyafyale bwa Kyala. (Belenga Bagalatia 5:19-21.) Utubalilo twingi akabini kikumpangisya umundu ukuti angayagha nulughano, nikisa kangi ayeghe nkali fiyo.

3. Ngimba tukuya pakuyobesania isyafiki mu nkhani iyi?

³ Ikifwanikisyo kya bakulu ba Yosefu kikunangisya muno akabini kabaghile ukonangila ubumanyani nulutengano lwa mumbumba. Nalinga ukuti tukabaghila ukubomba bo abakulu ba Yosefu, loli twesa tuli basitabugholofu kangi tukusyobiwa nindumbula yitu. (Yere. 17:9) Yonongwa yake utubalilo tumo tubaghile ukuya nakabini kubangi. Isagha tukete ififwanikisyo  fimo ifya mu Baibolo ifi fikutusoka kangi namuno fibaghile ukututulila ukumanya ifi fibaghile ukutupangisya ukuti tuye nakabini. Ukufuma apo tukuya pakuyobesania muno tubaghile ukubombela ukuti tumalane nakabini nukukusya ulutengano.

4. Nongwa yafiki Abafilisiti bali nakabini kwa Isaka?

⁴ Linga yumo nkabi. Isaka ali mundu nkabi, kangi Abafilisiti bali nakabini panongwa ya kyuma kyake. (Bwa. 26:12-14) Abene bakanisyagha ifisiba ifi Isaka anwesyangapo untimo wake. (Bwa. 26:15, 16, 27) Mwakufwana itolo na Bafilisiti, abandu bamo amasiku agha bali nakabini kubangi aba bali nifindu ifyapamwanya ukukinda ifi abene bali nafyo. Abene batikulonda itolo ifindu ifi abangi bali nafyo loli bikulonda ukuti babapoke ifindu fyabo.

5. Nongwa yafiki abalongosi ba matchalichi bali nakabini kwa Yesu?

⁵ Linga yumo bikumpala. Abalongosi ba Chiyuda bali nakabini kwa Yesu panongwa yakuti abandu bingi banndaghisyagha. (Mat. 7:28, 29) Yesu atumiwe na Kyala kangi amanyisyagha ubwanaloli. Nalinga syali bo ulu, abalongosi ba matchalichi bafumusyagha ubutungulu kangi abene balondagha ukunnyoza Yesu. (Mar. 15:10; Yoh. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Ngimba tukumanyilako isyafiki mu nkhani iyi? Tutikulondiwa ukuya nakabini na bosa aba baghaniwe nkipanga panongwa ya tuyilo twabo utununu. M’malo mwake, tughelegheleghe ukukonga utuyilo twabo utununu.—1 Kor. 11:1; 3 Yoh. 11.

6. Ngimba Diotrefi anangisye bulebule ukuti ali nakabini?

⁶ Linga yumo ali nubudindo nkipanga. Nkabalilo kakunyuma, Diotrefi ali nakabini kubandu aba balongosyagha nkipanga kya Bukristu. Umwene alondagha ‘ukuya ndongosi’ nkipanga, yonongwa yake ayobagha inkhani syabutungulu isyakufwana nu ntumiwa Yohani na bakamu abangi aba mabudindo. (3 Yoh. 9, 10) Nalinga ukuti tukabaghila ukubomba bo Diotrefi, loli nanuswe tubaghile ukuya nakabini ku Nkristu umwinitu uyu ambilile ububombeli ubu twasubilagha ukuti tukuya pakwambilila fiyofiyo linga tukwinong’ona ukuti tubaghile ukubomba kanunu ukunkinda umwene.

7. Ngimba findu fiki fibaghile ukubombiwa linga tuli nakabini?

⁷ Akabini kali bo ilisu lya poizoni. Linga tuli nakabini mundumbula, kubaghile ukuya kukafu ukuti tukaleke. Linga tuli naminong’ono amabibi, ubufi, ukwibona kangi nukwiyinong’onela twibene tubaghile ukukusya akabini. Mwakufwana itolo nilisu ili likukanisya amaluba ukuti ghangakulagha kanunu, akabini kope kabaghile ukutupangisya ukuti tungakusyagha utuyilo utununu bo ulughano, ikibabilisi nikisa. Linga tuketile ukuti twandile ukunangisya akabini tukulondiwa ukughelaghela mwanakalinga ukuti tuchenje pabumi bwitu. Ngimba tubaghile ukumalana bulebule nakabini?

8. Ngimba tuyilo tuliku utu tubaghile ukututula ukumalana nakabini?

⁸ Tubaghile ukumalana nakabini linga tukwiyisya kangi linga tukwikutisiwa nifindu ifi tuli nafyo. Linga tuli nutuyilo utu, tukabaghila ukuya nakabini. Ukwiyisya kukuya pakututula ukuti tungiyinong’onelagha fiyo twibene. Umundu wakwiyisya atikwiketa ukuti wakulondiwa fiyo ukukinda umundu aliwesa. (Gal. 6:3, 4) Umundu uyu ikwikutisiwa nifindu ifi ali nafyo atikwifwanikisya nabangi. (1 Tim. 6:7, 8) Umundu wakwiyisya kangi uyu ikwikutisiwa, linga ikunketa yumo ambilile ikindu kimo ikinunu, ikuhoboka fiyo nawe.

9. Ukufwana na Bagalatia 5:16 kangi Bafilipi 2:3, 4, ngimba mbepo mwikemo ghubaghile ukututula bulebule?

 ⁹ Tukulondiwa mbepo mwikemo wa Kyala ukuti tumalane nakabini kangi isi sibaghile ukututula ukuti tukusyeghe akayilo akakwiyisya nukuya bakwikutisiwa. (Belenga Bagalatia 5:16; Bafilipi 2:3, 4.) Mbepo wa Yehova ghubaghile ukututula ukumanya ubundu bwa nkati naminong’ono ghitu. Nubutuli bwa Kyala, tubaghile ukuleka ukuya naminong’ono amabibi nukukindilila ukubakasya abangi. (Sal. 26:2; 51:10) Inong’onela ikifwanikisyo kya Mose na Pauli, abanyambala aba bakali nakabini.

10. Ngimba kyakubombiwa kiliku iki kyayagha pakumbika Mose mungelo? (Keta ikithuzi kya pakikope.)

¹⁰ Mose ali nubudindo bwapamwanya ku babombi ba Kyala, loli umwene akali nakabini. Mwakifwanikisyo, pakyakubombiwa kimo, Yehova abapele mbepo wake mwikemo abakulumba ba ku Israeli aba balyimile pabupipi nitenti apa bapangilagha ulukomano. Mwanakalinga, Mose apilike ukuti abakulumba babili aba bakalisileko pamatenti pamalo agha bapangilagha ulukomano bope balyambilile mbepo mwikemo kangi balyandile ukubomba ifindu bo muno abasololi babombelagha. Ngimba umwene abombile isyafiki bo Yoswa ansumile ukuti abakanisye abakulumba babili aba? Mose akanangisye akabini ku banyambala babili aba Yehova abatumile. M’malo mwake, umwene anangisye ukwiyisya kangi ali nulusekelo panongwa yakuti bali basololi. (Kuba. 11:24-29) Ngimba tukumanyilako isyafiki kwa Mose?

11. Ngimba abakulumba babaghile ukunkonga bulebule Mose?

¹¹ Linga uli nkulumba, ngimba bakusumilemo lumo ukuti ummanyisye yumo ukubomba ububombeli bumo nkipanga ubu ubughanile fiyo? Mwakifwanikisyo, lumo kuhoboka linga kulongosya ikimanyilo kya Ingasya ya Ndindilili sabata aliwesa. Loli linga uli wakwiyisya bo Mose, ukabaghila ukukalala linga bakusumile ukuti ummanyisye unkamu yumo ukuti linga akabalilo kakindilepo yo asalongosyeghe m’malo mwako. M’malo mwake, ubaghile ukuhoboka ukuti untule unkamu uyu.

12. Ngimba Abakristu bingi amasiku agha bikunangisya bulebule ukuti bikwiyisya kangi bikwikutisiwa na ifi bali nafyo?

¹² Inong’onela ikyakubombiwa ikingi iki abakamu bingi aba bakangele bikwaghana nakyo. Abene bikumbombela Yehova kwa fyinja fingi, ukuya wakuketesya imbombo sya bakulumba. Loli linga bafikile ifyinja 80, bikusala ukuleka ububombeli bwabo. Abakwendela idela aba bafikile ifyinja 70 mwakwiyisya bikuleka ububombeli ubu nukwitikisya ukubomba ububombeli ubungi. Kangi mfyinja ifi fikindilepo mwalululu, abakamu bingi aba babombelagha pa Beteli balyandile ububombeli ubupya m’malo aghakukindanakindana. Abakamu na balumbu abasubiliwa aba batikubakalalila aba bikubomba ububombeli ubu abene babombagha pakwanda.

13. Nongwa yafiki Pauli ayagha pakugheliwa mwakuya nakabini nabatumiwa 12?

¹³ Untumiwa Pauli yo kifwanikisyo kinunu fiyo ku mundu uyu ikukindilila ukuhoboka nukwiyisya. Pauli akali nakabini pabumi bwake. Umwene iyipagha fiyo pambombo iyakufumusya, loli ayobile mwakwiyisya ukuti: “Namanga une ndinnandi kubatumiwa bosa, ngabaghila nukuyobiwa ukuya ntumiwa.” (1 Kor. 15:9, 10) Abatumiwa 12 bankongagha Yesu bo ikufumusya pa kisu kyapasi, loli Pauli akali Nkristu ukufika apa Yesu afwilile nukusyuka. Nalinga ukuti pabumalilo asaliwe ukuya “ntumiwa kubapanja,” Pauli akabaghiliwe ukuya nulusako ulwakuya yumo wa batumiwa 12. (Rom. 11:13; Imbo. 1:21-26) M’malo mwakuya nakabini nabatumiwa 12 aba bali pabumanyani na Yesu, Pauli akindilile ukwikutisiwa nifindu ifi ali nafyo.

14. Ngimba tukuya pakubomba isyafiki linga tukwikutisiwa nifindu ifi tuli nafyo kangi tuli bakwiyisya?

¹⁴ Linga tukwikutisiwa nifindu ifi tuli nafyo  kangi tuli bakwiyisya, tukuya pakuya bo Pauli nukubanangisya ulughindiko bosa aba Yehova abapele ubudindo. (Imbo. 21:20-26) Umwene yo abasalile abanyambala aba ukuti balongosyeghe nkipanga kya Bukristu. Nalinga ukuti bakaya bagholofu, loli Yehova yo abapele “abandu ifyabupe.” (Ef. 4:8, 11) Linga tukubaghindika abanyambala aba basaliwe na Yehova nukukonga mwakwiyisya ubulongosi ubu bikutupa, tukuseghelela fiyo kwa Yehova kangi tukuhoboka ukuya palutengano na Bakristu abinitu.

15. Ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki?

¹⁵ Ulutengano lukabaghila ukukindilila ukuyapo linga tuli nakabini. Tukulondiwa ukusosyamo akabini mundumbula yitu nukuleka ukubapangisya abangi ukuti bangayagha nakabini. Tukulondiwa ukubomba isi linga tukupilikila indaghilo sya Yehova ukuti ‘tusikongeghe imbelalutengano na si sya kuyengana twe babo batupu.’ (Rom. 14:19) Ngimba tubaghile ukubomba isyafiki ukuti tubatule abangi ukuti bamalane nakabini, kangi tubaghile ukukusya bulebule ulutengano?

16. Ngimba tubaghile ukubatula bulebule abangi ukuti bangayagha nakabini?

¹⁶ Akayilo kitu na ifi tukubomba fibaghile ukubapalamasya fiyo abangi. Ikisu kikulonda ukuti ‘twinangisyeghe’ nifindu ifi tuli nafyo. (1 Yoh. 2:16) Loli ukubomba isi kukukusya akabini. Tubaghile ukwepuka kukayilo aka linga tutikubabula abangi isyakufwana nifindu ifi tuli nafyo pamo ifindu ifi tukulonda ukula.  Injila iyingi iyi yibaghile ukututula ukuti tungayagha nakabini ko kuhoboka nulusako ulwa bubombeli ubu tuli nabo nkipanga. Linga tukukindilila ukuyoba ifi tukubomba, tubaghile ukukusya akabini. Loli linga tukuhoboka fiyo nifindu ifinunu ifi abangi bikubomba, tukubatula ukuti bikutisiweghe kangi bakusyeghe ubumobwene nulutengano nkipanga.

17. Ngimba abakulu ba Yosefu bafwanisye ukubomba isyafiki, kangi nongwa yafiki?

¹⁷ Tubaghile ukumalana nakabini! Inong’onela kangi isya kifwanikisyo kya bakulu ba Yosefu. Bo ifyinja fikindilepo pakabalilo aka balimbombile ifya nkhaza, abene balyaghene kangi na Yosefu ku Egiputi. Bo Yosefu akali ukubabula abakulu bake isyakufwana numwene, abaghelile tasi linga bachenjile pabumi bwabo. Umwene alimpele ifyakulya fingi unung’una wake, Benjamini ukukinda ifi abapele abangi. (Bwa. 43:33, 34) Loli abakulu bake bakanangisye akabini kwa Benjamini. M’malo mwake, abene banangisye ulughano ku nnung’una wabo na kwa tata wabo, Yakobu. (Bwa. 44:30-34) Panongwa yakuti abakulu ba Yosefu bakanangisye akabini, abene batwele ulutengano mumbumba yabo. (Bwa. 45:4, 15) Mwakufwana itolo, linga tutikuya nakabini, tukuya pakufwanisya ukutwala ulutengano mumbumba na nkipanga.

18. Ukufwana na Yakobu 3:17, 18, ngimba findu fiki fikuya pakubombiwa linga tukukusya ulutengano?

¹⁸ Yehova ikulonda ukuti tungayagha nakabini kangi tukusyeghe ulutengano. Tukulondiwa ukwiyipa fiyo ukuti tufwanisye ukubomba isi. Ukufwana na isi tumanyile mu nkhani iyi, twesa utubalilo tumo tubaghile ukunangisya akabini. (Yak. 4:5) Kangi tusyungutiliwe nabandu aba bali nakabini. Loli linga tukukusya akayilo ka kwiyisya, ukwikutisiwa nifindu ifi tuli nafyo nukundaghisya, tutikuya pakuya nakabini ku bangi. M’malo mwake, tukuya pakukusya ulutengano ulu lukuya pakututula ukuti tunangisyeghe utuyilo utununu.—Belenga Yakobu 3:17, 18.