Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 8

Kpo Anyebolo Subane Na Kpondɛ Anzodwolɛ

Kpo Anyebolo Subane Na Kpondɛ Anzodwolɛ

“Bɛmaa yɛkpondɛ ninyɛne mɔɔ fa anzodwolɛ ba nee ninyɛne mɔɔ boa maa yɛmaa yɛ nwo ngoko anwosesebɛ la.”​—WLO. 14:19.

EDWƐNE 113 Yɛlɛ Anzodwolɛ

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1. Kɛzi anyebolo hanle Dwosefi abusua ne ɛ?

ƐNEE Gyekɔbo kulo ɔ mra mrenyia ne mɔ amuala, noko ɛnee ɔlɛ ɛlɔlɛ titili bie ɔmaa Dwosefi mɔɔ ɛnyia ɛvolɛ 17 la. Kɛzi Dwosefi amediema ne mɔ yɛle bɛ nyɛleɛ ɛ? Bɛ nye bolole ye na ɛhye maanle bɛvale ɔ nwo ɛya. Ɛnee nrɛlɛbɛ biala ɛnle nu kɛ bɛbakpɔ Dwosefi, ɔluakɛ ɛnee ɔtɛyɛle bɛ ɛhwee. Noko bɛdɔnenle Dwosefi na bɛbɔle adalɛ bɛhilele bɛ papa kɛ nane anwo ɛzulolɛ bie ɛhye ɔ ra ne mɔɔ ɔkulo ye kpalɛ la. Anyebolo maanle bɛzɛkyele anzodwolɛ mɔɔ wɔ abusua ne anu la na bɛdele bɛ papa ahonle.​—Gyn. 37:3, 4, 27-34.

2. Kɛ mɔɔ Galeehyeama 5:19-21 ka la, duzu ati a ɔle esiane kɛ yɛbayɛ anyebolo a?

2 Wɔ Ngɛlɛlera ne anu, anyebolo * boka “nwonane ne gyima ne mɔ” mɔɔ kola fa sonla kɔ ewule nu la anwo. Ɔkola ɔmaa Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bɔ awie. (Kenga Galeehyeama 5:19-21.) Fane dɔɔnwo ne ala, anyebolo a maa bɛda subane ɛtane le kɛ ɛkpɔlɛ, butule nee ɛyavalɛ ali a.

3. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

3 Dwosefi amediema ne mɔ neazo ne maa yɛnwu kɛ, anyebolo kola sɛkye agɔnwolɛvalɛ mɔɔ menli lɛ yɛɛ anzodwolɛ mɔɔ wɔ abusua nu la. Ɔwɔ nu kɛ yɛnrɛyɛ mɔɔ Dwosefi amediema ne mɔ yɛle la bie ɛlɛ, noko yɛ muala yɛnli munli yɛɛ yɛ ahonle le mɛlɛbɛla. (Gyɛ. 17:9) Yemɔti ɔnyɛ azibɛnwo kɛ ɔdwu mekɛ ne bie a, anyebolo subane ba yɛ ahonle nu la. Bɛmaa yɛnlea Baebolo nu neazo bie mɔ mɔɔ maa yɛnwu deɛmɔti ɔwɔ kɛ yɛye anyebolo subane biala yɛfi yɛ ahonle nu la. Akee yɛbazuzu ndenle fɔɔnwo bie mɔ mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛakpo anyebolo subane na yɛakpondɛ anzodwolɛ la anwo.

DUZU A KOLA MAA YƐYƐ ANYEBOLO A?

4. Duzu ati a Filisitiama anye bolole Ayezeke a?

4 Saa awie nyia ɔ nwo a. Ɛnee Ayezeke le sukoavolɛ, na ɛhye maanle Filisitiama anye bolole ye. (Gyn. 26:12-14) Bɛduale bula mɔɔ ɛnee Ayezeke sa nzule wɔ nu maa ye mboane la. (Gyn. 26:15, 16, 27) Le kɛ Filisitiama ne la, ɛnɛ menli dɔɔnwo anye bolo menli mɔɔ lɛ ezukoa tɛla bɛ la. Tɛ ninyɛne mɔɔ awie mɔ lɛ la ala a bɛ kunlu a anrɛɛ bɛ sa ɛha ye a, emomu bɛbɔ mɔdenle kɛ bɛmaa yeavi bɛ sa.

5. Duzu ati a ɛzonlenlɛ nu mgbanyima ne mɔ anye bolole Gyisɛse a?

5 Saa menli dɔɔnwo kulo awie edwɛkɛ a. Dwuu ɛzonlenlɛ nu mgbanyima ne mɔ anye bolole Gyisɛse ɔluakɛ ɛnee koahweabanema dɔɔnwo kulo ye edwɛkɛ la ati. (Mat. 7:28, 29) Ɛnee Gyisɛse gyi Nyamenle agyakɛ anu yɛɛ ɛnee ɔkilehile nɔhalɛ ne. Noko ɛzonlenlɛ nu mgbanyima ɛhye mɔ hanle Gyisɛse anwo adalɛ edwɛkɛ na bɛbɔle mɔdenle kɛ bɛsɛkye ye duma. (Maake 15:10; Dwɔn 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Duzu a yɛsukoa yɛfi nu a? Ɔnle kɛ yɛ nye bolo awie mɔ ɔluakɛ bɛlɛ subane bie mɔ mɔɔ maa asafo ne anu amra kulo bɛ edwɛkɛ la ati. Emomu, ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle yɛsukoa bɛ ɛlɔlɛ subane ne.​—1 Kɔl. 11:1; 3 Dwɔn 11.

6. Kɛzi Dayɛtelɛfizi hilele kɛ ɔle anyebolo ɛ?

6 Teokelase gyimalilɛ ngakyile. Wɔ ɛvoya mɔɔ limoa la anu, Dayɛtelɛfizi anye bolole menli mɔɔ li Kilisiene asafo ne anyunlu la. Ɛnee ɔkulo kɛ ‘ɔdi mediema mɔɔ bɛwɔ asafo ne anu la anyunlu’ wɔ debie biala anu, ɔti ɛnee ɔka ɛzoanvolɛ Dwɔn nee mediema gyɛne mɔɔ lɛ ɛzonlelilɛ la anwo edwɛkɛ ɛtane ɛtane. (3 Dwɔn 9, 10) Bie a yɛnrɛyɛ mɔɔ Dayɛtelɛfizi yɛle la, noko yɛbabɔ ɔ bo kɛ yɛ nye bolo adiema bie mɔɔ ɛnyia nwolɛ adenle mɔɔ yɛ nye die nwo la​—titili saa yɛte nganeɛ kɛ yɛdayɛ noko yɛfɛta a.

Yɛ ahonle ne le kɛ ndɛtɛlɛ yɛɛ yɛ subane mgbalɛ ne mɔ le kɛ felawɔse ngɛnlɛma la. Noko anyebolo subane le kɛ ndile mɔɔ sɛkye ninyɛne la. Anyebolo subane ɛmmaa yɛngola yɛnla subane mgbalɛ le kɛ ɛlɔlɛ, atiakunlukɛnlɛma yɛɛ nyele ali (Nea ɛdendɛkpunli 7)

7. Kɛzi anyebolo bahola agyegye yɛ ɛ?

7 Anyebolo le kɛ ndile bie mɔɔ sɛkye ninyɛne la. Saa ɔsosɔ ndinli wɔ yɛ ahonle nu a, ɔbahola yeayɛ se kɛ yɛbadu ɔ bo. Subane le kɛ nungulehwenlɛ ɛtane, anwomemaazo yɛɛ angomedi maa anyebolo subane yɛ kpole. Anyebolo kola maa ɔyɛ se kɛ yɛbanyia subane kpalɛ le kɛ ɛlɔlɛ, anwunvɔnezelɛ yɛɛ atiakunlukɛnlɛma. Saa yɛnwu kɛ anyebolo kpondɛ afifi yɛ ahonle nu a, ɔwɔ kɛ yɛtu ɔ bo. Kɛzi yɛbahola yɛali anyebolo subane zo ɛ?

BƐLƐ Ɛ NWO AZE NA MAA Ɛ KUNLU ƐDWO Ɛ NWO

Kɛ ɔkɛyɛ na yɛakpo anyebolo subane mɔɔ le kɛ ndile la ɛ? Ɔlua Nyamenle sunsum ne moalɛ zo, yɛbahola yɛakpo anyebolo, yɛanyia mɛlɛbɛnwoaze subane na yɛ kunlu adwo yɛ nwo (Nea ɛdendɛkpunli 8-9)

8. Subane boni mɔ a bahola amaa yɛakpo anyebolo a?

8 Saa yɛbɛlɛ yɛ nwo aze na yɛmaa yɛ kunlu dwo yɛ nwo a, yɛbahola yɛakpo anyebolo subane. Saa yɛnyia subane mgbalɛ ɛhye mɔ a, yɛnrɛyɛ anyebolo. Saa yɛbɛlɛ yɛ nwo aze a, yɛnrɛde nganeɛ kɛ yɛle kpalɛ yɛtɛla awie mɔ. Sonla mɔɔ bɛlɛ ɔ nwo aze la ɛnde nganeɛ kɛ anrɛɛ ɔwɔ kɛ bɛfa nwolɛ adenle bie bɛmaa ye. (Gal. 6:3, 4) Awie mɔɔ akunlu dwo ɔ nwo la anye die mɔɔ ɔlɛ la anwo na ɔnva ɔ nwo ɔntoto awie mɔ anwo. (1 Tim. 6:7, 8) Awie mɔɔ bɛlɛ ɔ nwo aze na ɔ kunlu dwo ɔ nwo la nwu kɛ awie gyɛne ɛnyia nwolɛ adenle bie a, ɔyɛ ye fɛ.

9. Kɛ mɔɔ Galeehyeama 5:16 yɛɛ Felepaema 2:3, 4 kile la, duzu a Nyamenle sunsum ne bahola amaa yɛayɛ a?

9 Amaa yɛakpo anyebolo subane, yɛanyia mɛlɛbɛnwoaze na yɛ kunlu adwo yɛ nwo la, yɛhyia Nyamenle sunsum ne moalɛ. (Kenga Galeehyeama 5:16; Felepaema 2:3, 4.) Gyihova sunsum ne bahola aboa yɛ amaa yɛnleɛnlea yɛ ahonle nee yɛ adwenle nu. Ɔlua Nyamenle moalɛ zo, yɛbahola yɛaye adwenle ɛtane yɛavi yɛ ti anu na yɛanyia adwenle kpalɛ. (Edw. 26:2; 51:10) Suzu Mosisi nee Pɔɔlo neazo ne anwo nea, bɛ nuhua biala holale lile anyebolo subane zo konim.

Yizilayɛnli kpavolɛ bie ɛlɛnriandi ahɔbɔ Mosisi nee Dwɔhyua amaneɛ kɛ mrenyia nwiɔ bie mɔɔ bɛwɔ azokoɛleɛ ɛkɛ la ɛlɛyɛ bɛ nwo kɛ ngapezoma. Dwɔhyua ɛlɛka ahile Mosisi kɛ ɔzi bɛ adenle, noko Mosisi anyɛ. Ɔzele Dwɔhyua kɛ, ɔyɛ ye fɛ kɛ Gyihova ɛva Ye sunsum ne bie ɛmaa mrenyia nwiɔ ne la (Nea ɛdendɛkpunli 10)

10. Tɛnlabelɛ boni a anrɛɛ bahola azɔ Mosisi anlea a? (Nea ɔ nyunlu nvoninli ne.)

10 Ɛnee Mosisi lɛ tumi kpole wɔ Nyamenle menli ne anwo zo, noko yeanzi awie mɔ adenle kɛ bɛbanyia nwolɛ adenle mɔɔ ɔlɛ la bie. Kɛ neazo la, mekɛ bie, Gyihova yele ye sunsum ne bie vile Mosisi anwo zo maanle Yizilayɛ mgbanyima ekpunli bie mɔɔ ɛnee bɛgyi nyianu ndanlɛsua ne anwo la. Yeangyɛ, Mosisi dele kɛ mrenyia nwiɔ bie mɔɔ bɛangɔ ndanlɛsua ne anu la noko ɛnyia sunsum ne bie na bɛlɛyɛ bɛ ninyɛne kɛ ngapezoma. Mɔɔ Dwɔhyua hanle kɛ ɔzi menli nwiɔ ne adenle la, kɛzi Mosisi yɛle ye nyɛleɛ ɛ? Ɔ nye ambolo mrenyia nwiɔ ne ɔluakɛ Gyihova ɛlɛfa bɛ ayɛ gyima la ati. Emomu, ɔ nye liele kɛ bɛnyia nwolɛ adenle zɔhane la. (Nɔm. 11:24-29) Duzu a yɛsukoa yɛfi Mosisi ɛkɛ a?

Kɛzi asafo nu mgbanyima bahola azukoa Mosisi mɛlɛbɛnwoaze ne ɛ? (Nea ɛdendɛkpunli 11-12) *

11. Kɛzi asafo nu mgbanyima bahola azukoa Mosisi ɛ?

11 Saa ɛle asafo nu kpanyinli a, bɛha bɛhile wɔ kɛ ɛtete awie gyɛne ɛmaa ɔyɛ gyima bie mɔɔ ɛ nye die nwo wɔ asafo ne anu la ɔ? Kɛ neazo la, bie a ɛ nye die nwolɛ adenle mɔɔ ɛlɛ kɛ ɛbanlea Ɛzinzalɛ Arane Debiezukoalɛ ne azo dapɛne biala la anwo. Noko saa ɛbɛlɛ ɛ nwo aze kɛ Mosisi a, ɛnrɛde nganeɛ kɛ bɛlɛdie wɔ gyima bɛamaa ahenle mɔɔ bɛse ɛtete ye la. Emomu, ɛ nye balie kɛ ɛbaboa adiema ne.

12. Ɛnɛ, kɛzi Kilisienema dɔɔnwo ɛlɛkile kɛ bɛbɛlɛ bɛ nwo aze na bɛ kunlu dwo bɛ nwo ɛ?

12 Suzu tɛnlabelɛ bieko mɔɔ mediema mrenyia dɔɔnwo mɔɔ bɛnyi ɛlɛyia ye la anwo. Bɛva ɛvolɛ dɔɔnwo bɛzonle kɛ mgbanyima avinli ngitanwodivolɛma. Noko saa bɛnyia ɛvolɛ 80 a, bɛfi bɛ ɛhulolɛ nu bɛgyakyi gyima zɔhane anu. Maangyebakyi zo neavolɛma mɔɔ kɛnyia ɛvolɛ 70 la fi mɛlɛbɛnwoaze nu die gyimalilɛ fofolɛ to nu. Yɛɛ kenle nsa ye, Bɛtɛle abusua ne anu amra dɔɔnwo mɔɔ wɔ ewiade amuala la ɛnyia gyimalilɛ fofolɛ wɔ azɛlɛsinli ne anu. Mediema mrenyia nee mraalɛ ɛhye mɔ mɔɔ di nɔhalɛ la anye ɛmbolo menli mɔɔ ɛlɛyɛ gyima mɔɔ ɛnee bɛyɛ ye dɛba la.

13. Duzu ati a anrɛɛ Pɔɔlo anye bahola abolo ɛzoanvolɛ 12 ne a?

13 Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo le awie bieko mɔɔ bɛlɛle ɔ nwo aze na ɔ kunlu dwole ɔ nwo a. Pɔɔlo ammaa anyebolo anzɔ ndinli wɔ ye ahonle nu. Ɔyɛle gyima ɛsesebɛ wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne anu, noko ɔvile mɛlɛbɛnwoaze nu ɔhanle kɛ: “Medame a mele ekyi kpalɛ wɔ ɛzoanvolɛma ne anu a, na menfɛta kɛ bɛkɛvɛlɛ me ɛzoanvolɛ.” (1 Kɔl. 15:9, 10) Ɛzoanvolɛma 12 ne lile Gyisɛse anzi wɔ mekɛ mɔɔ ɔyɛ ye ɛzonlenlɛ gyima ne la, noko Pɔɔlo rayɛle Kilisienenli wɔ Gyisɛse ewule nee ye ewudwazo ne anzi. Ɔwɔ nuhua kɛ bɛkpale Pɔɔlo kɛ ɔrayɛ ‘ɛzoanvolɛ ɔmaa maanle maanle ne’ ɛdeɛ, noko yeanfɛta kɛ ɔbanyia nwolɛ adenle yearayɛ ɛzoanvolɛma 12 ne mɔ anu ko. (Wlo. 11:13; Gyi. 1:21-26) Pɔɔlo ammaa ɔ nye ambolo mrenyia 12 zɔhane ɔluakɛ bɛ nee Gyisɛse luale la ati, ɔmaanle ɔ kunlu dwole nwolɛ adenle mɔɔ ɔlɛ la anwo.

14. Saa yɛbɛlɛ yɛ nwo aze na yɛ kunlu dwo yɛ nwo a, duzu a yɛbayɛ a?

14 Saa yɛbɛlɛ yɛ nwo aze na yɛ kunlu dwo yɛ nwo kɛ Pɔɔlo a, yɛbabu menli mɔɔ Gyihova ɛlɛfa bɛ ali gyima wɔ ye ahyehyɛdeɛ ne anu la. (Gyi. 21:20-26) Yeyɛ ngyehyɛleɛ kɛ mrenyia mɔɔ bɛkpa bɛ la ɛli Kilisiene asafo ne anyunlu. Ɔnva nwo sinlidɔlɛ mɔɔ bɛlɛ la, Gyihova bu bɛ kɛ bɛle menli nu “ahyɛlɛdeɛ.” (Ɛfɛ. 4:8, 11) Saa yɛbu mrenyia ɛhye mɔ mɔɔ bɛkpa bɛ la na yɛdi bɛ adehilelɛ nzi a, ɔmaa yɛbikye Gyihova na yɛ nee yɛ mediema Kilisienema tɛnla anzodwolɛ nu.

‘KPONDƐ NINYƐNE MƆƆ FA ANZODWOLƐ BA LA’

15. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a?

15 Saa yɛmaa anyebolo subane nwo adenle a, ɔbazɛkye anzodwolɛ mɔɔ yɛlɛ la. Ɔwɔ kɛ yɛtu anyebolo subane bo yɛfi yɛ ahonle nu na yɛkpo kɛ yɛbamaa awie mɔ anyia anyebolo subane. Ɔwɔ kɛ yɛyɛ ninyɛne ɛhye mɔ mɔɔ anwo hyia la amaa yɛahola yɛali Gyihova mɛla mɔɔ se yɛkpondɛ “ninyɛne mɔɔ fa anzodwolɛ ba nee ninyɛne mɔɔ boa maa yɛmaa yɛ nwo ngoko anwosesebɛ la” azo. (Wlo. 14:19) Ninyɛne titili boni mɔ a yɛbahola yɛayɛ yɛaboa awie mɔ yɛamaa bɛakpo anyebolo subane na yɛakpondɛ anzodwolɛ a?

16. Kɛzi yɛbaboa awie mɔ yɛamaa bɛakpo anyebolo subane ɛ?

16 Yɛ subane nee yɛ nyɛleɛ bahola anyia awie mɔ anwo zo tumi kpalɛ. Ewiade ne kulo kɛ yɛfa ninyɛne mɔɔ yɛlɛ la ‘yɛtu yɛ nwo.’ (1 Dwɔn 2:16) Noko subane zɔhane maa awie mɔ yɛ anyebolo. Ɔnle kɛ yɛta yɛka ninyɛne mɔɔ yɛlɛ nee mɔɔ yɛkulo kɛ yɛtɔ la anwo edwɛkɛ dɔɔnwo, tɛ ye zɔ a awie mɔ anye babolo yɛ. Adenle bieko mɔɔ yɛbalua zo yɛamaa awie mɔ akpo anyebolo subane la a le kɛ yɛbabɛlɛ yɛ nwo aze wɔ mekɛ mɔɔ yɛnyia nwolɛ adenle wɔ asafo ne anu la. Saa yɛtwe adwenle yɛkɔ nwolɛ adenle mɔɔ yɛlɛ la azo a, ɔnrɛyɛ se kɛ awie mɔ anye babolo yɛ. Noko saa yɛfi ahonle nu yɛkile awie mɔ anwo anyelielɛ na yɛkanvo bɛ wɔ bɛ mɔdenlebɔlɛ nwo a, yɛboa bɛ yɛmaa bɛ kunlu dwo bɛ nwo na ɛhye maa koyɛlɛ nee anzodwolɛ ba asafo ne anu.

17. Nzenzaleɛ boni a Dwosefi amediema ne mɔ holale yɛle a, na duzu ati ɔ?

17 Yɛbahola yɛali anyebolo zo konim! Suzu Dwosefi amediema ne mɔ neazo ne anwo bieko. Mɔɔ ɛvolɛ dɔɔnwo guale nu wɔ mekɛ mɔɔ bɛkpɔle Dwosefi la anzi, bɛyiale ye wɔ Yigyibiti. Kolaa na Dwosefi ala ɔ nwo ali ahile bɛ la, ɔzɔle bɛ ɔnleanle kɛ bɛhakyi a. Ɔyɛle ngyehyɛleɛ ɔmaanle bɛlile aleɛ na ɔmaanle Bɛngyaman aleɛ dɔɔnwo ɔdɛlale bɛdabɛ mɔɔ bɛha la. (Gyn. 43:33, 34) Noko bɛanyɛ ɛhwee bɛangile kɛ bɛ nye bolo Bɛngyaman. Emomu, bɛhilele kɛ bɛdwenle bɛ diema ne nee bɛ papa Gyekɔbo anwo kpalɛ. (Gyn. 44:30-34) Kɛmɔ ɛnee Dwosefi amediema ne mɔ ɛye anyebolo subane ɛvi bɛ nu la ati, bɛmaanle anzodwolɛ rale abusua ne anu bieko. (Gyn. 45:4, 15) Yɛdayɛ noko, saa yɛye anyebolo yɛfi yɛ nu a, yɛbamaa anzodwolɛ ara yɛ abusua ne nee yɛ asafo ne anu.

18. Kɛ mɔɔ Gyemise 3:17, 18 ka la, saa yɛmaa anzodwolɛ ba ɛleka mɔɔ yɛwɔ la a, duzu a bazi a?

18 Gyihova kulo kɛ yɛkpo anyebolo subane na yɛkpondɛ anzodwolɛ. Ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle yɛyɛ ninyɛne nwiɔ zɔhane. Kɛ mɔɔ yɛnwu ye wɔ edwɛkɛ ɛhye anu la, ɔnyɛ se kɛ yɛbanyia anyebolo subane. (Gye. 4:5) Yɛɛ menli dɔɔnwo mɔɔ ɛbɔ yɛ nwo mgbɔlɛka ɛyia la si anyebolo subane adua. Noko saa yɛbɛlɛ yɛ nwo aze, yɛmaa yɛ kunlu dwo yɛ nwo na yɛkile anyezɔlɛ a, yɛnrɛyɛ anyebolo. Emomu, yɛbaboa yɛamaa anzodwolɛ ara ɛleka mɔɔ yɛwɔ la na tenleneyɛlɛ ma banyi wɔ ɛkɛ.​—Kenga Gyemise 3:17, 18.

EDWƐNE 130 Fa Ɛtane Kyɛ

^ ɛden. 5 Anzodwolɛ wɔ Gyihova ahyehyɛdeɛ ne anu. Noko saa yɛannea boɛ a anyebolo subane bazɛkye anzodwolɛ ɛhye. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbanwu ninyɛne mɔɔ maa awie yɛ anyebolo la. Eza yɛbazuzu kɛzi yɛbakpo subane ɛtane ɛhye yɛɛ kɛzi yɛbakpondɛ anzodwolɛ la anwo.

^ ɛden. 2 EDWƐKƐ MƆƆ BƐHILEHILE NU: Kɛ mɔɔ bɛhile nu wɔ Baebolo ne anu la, awie mɔɔ le anyebolo la akunlu a anrɛɛ debie mɔɔ ɔ gɔnwo lɛ la le ye ɛdeɛ yɛɛ eza ɔ kunlu a, anrɛɛ mɔɔ bɛlɛ la ɛvi bɛ sa.

^ ɛden. 61 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Wɔ mgbanyima eku ayia bo, bɛha bɛhile asafo nu kpanyinli mɔɔ ɛnyi na ɔnea Ɛzinzalɛ Arane Debiezukoalɛ zo la kɛ ɔtete asafo nu kpanyinli mɔɔ le kpavolɛ la amaa yeayɛ gyima zɔhane. Ɔwɔ nu kɛ asafo nu kpanyinli ne mɔɔ ɛnyi la anye die gyimalilɛ zɔhane anwo ɛdeɛ, noko ɔlɛfi ahonle muala anu yealie mgbanyima ne mɔ kpɔkɛzilɛ ne yeado nu, na ɔlɛfa nzuzulɛ mɔɔ hyia la yeamaa adiema nrenyia kpavolɛ ne na yeahanvo ye.