1. Ntchinthu wuli cho chinguchitika mubanja laku Yosefi chifukwa chakuti abali ŵaki amuchitiyanga sanji?

YAKOBE wayanjanga ŵana ŵaki wosi kweni wayanjanga ukongwa Yosefi, yo wenga ndi vyaka 17. Kumbi aku ŵaki aku Yosefi anguchita wuli? Yiwu angwamba kumuchitiya sanji ndipu venivi vinguchitiska kuti amutinkhi. Yosefi wangunanga chechosi cha kuti abali ŵaki amutinkhi. Chinanga kuti venga viyo, abali ŵaki angumugulisa ku ukapolu ndipu anguchikamba boza kwa awisewu kuti mwana wawu wakwanjiwa waryika ndi chinyama chamudondu. Chifukwa cha sanji, yiwu angutimbanyizga chimangu mubanja lawu ndipu awisewu angudandaula ukongwa.​—Chiya. 37:3, 4, 27-34.

2. Mwakukoliyana ndi Agalatiya 5:19-21, ntchifukwa wuli sanji njiheni?

² Malemba ngakamba kuti sanji * njimoza mwa “ntchitu za liŵavu” zo zingachitiska kuti munthu wazitondeki kuhara Ufumu waku Chiuta. (Ŵerengani Agalatiya 5:19-21.) Kanandi, sanji yichitiska kuti munthu wayambi mijalidu yiheni nge kutinkha anyaki, ndewu, kweniso ukali.

3. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

³ Vo anguchita abali aku Yosefi vilongo kuti sanji yingamalisa ubwezi ndi kutimbanyizga chimangu mubanja. Chinanga kuti isi tingachita cha vo abali aku Yosefi anguchita, kweni tosi te ndi mtima wambula kufikapu ndipuso wakunyenga. (Yere. 17:9) Ndichu chifukwa chaki tizizwa cha kuti nyengu zinyaki tingaŵa ndi kamtima ka sanji. Tiyeni tikambiskani vakuyeruzgiyapu va ŵanthu anyaki wo azumbulika mu Bayibolu. Vo anguchita vingatiwovya kuziŵa vo vingachitiska kuti tiyambi kuchitiya sanji anyidu. Kutuwa po, tikambiskanengi vo tingachita kuti tileki sanji kweniso kuti tijengi mwachimangu ndi anyidu.

4. Ntchifukwa wuli Afilisiti anguchitiya sanji Isaki?

⁴ Chuma. Isaki wenga wakukhupuka ukongwa ndipu Afilisiti angwamba kumuchitiya sanji chifukwa cha vinthu vo wenga navu. (Chiya. 26:12-14) Mwakuti anguwunda visimi vo Isaki wamwesangapu viŵetu vaki. (Chiya. 26:15, 16, 27) Mwakuyanana ndi Afilisiti, ŵanthu anyaki mazuŵa nganu achitiya sanji anyawu wo ŵe ndi katundu munandi kuphara yiwu. Yiwu akhumbira ŵaka vinthu va anyawu cha kweni akhumba so kuŵalonda.

5. Ntchifukwa wuli alongozgi achisopa achitiyanga sanji Yesu?

⁵ Kuyanjika. Alongozgi achisopa cha Chiyuda amuchitiyanga sanji Yesu chifukwa chakuti chakuti ŵanthu amuyanjanga. (Mate. 7:28, 29) Yesu wangutumika ndi Chiuta ndipu wasambizanga uneneska. Kweni alongozgi achisopa cha Chiyuda awandisanga maboza kuti anangi mbiri yaku Yesu. (Mariko 15:10; Yoha. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Kumbi isi tisambiranjipu? Tikhumbika kuyesesa kuti tileki kuchitiya sanji ŵanthu wo atanjika ndi abali ndi azichi mu mpingu chifukwa cha mijalidu yawu yamampha. Mumalu mwakuŵachitiya sanji, titenere kutoliyaku nkharu yawu yamampha.​—1 Akori. 11:1; 3 Yoha. 11.

6. Kumbi Diyotirefe wangulongo wuli kuti wenga ndi sanji?

⁶ Mauteŵeti mu mpingu. Mu nyengu ya akutumika, Diyotirefe wachitiyanga sanji abali wo alongozganga mu mpingu Wachikhristu. Iyu wakhumbanga “kuja wakwamba” pakati pa abali ndi azichi. Mwaviyo, wawandisanga nkhani zakunanga mbiri ya wakutumika Yohane ndi abali anyaki wo alongozganga kuti ŵanthu aleki kuŵatumbika. (3 Yoha. 9, 10) Chinanga kuti isi tingachita cha vo Diyotirefe wanguchita, kweni tingayamba kuchitiya sanji Akhristu anyidu wo apaskika uteŵeti wo takhumbanga. Tingachita viyo, ukongwa asani tiwona kuti nasi te akwenere kuchita uteŵeti wo anyidu apaskika.

7. Kumbi ntchinthu wuli cho chingachitika asani te ndi sanji?

⁷ Sanji yenge dondu lo libaya mbewu mumunda. Asani yame misisi mu mitima yidu, vingaŵa vakusuzga kuti tiyituzgemu. Sanji yingaŵa yikulu asani munthu ngwakujikuzga kweniso asani ngwambunu. Dondu lichitiska kuti mbewu zileki kukuwa umampha. Mwakuyanana ŵaka, sanji yingachitiska kuti tileki kuŵa ndi mijalidu yamampha nge chanju ndi lisungu. Asani tayamba ŵaka kuŵa ndi mtima wa sanji, tikhumbika kuyituzgamu. Kumbi tingachita wuli kuti tileki kuchita sanji?

8. Kumbi ndi mijalidu niyi yo yingatiwovya kuti tileki kuchita sanji?

⁸ Kujiyuyuwa kweniso kukhorwa ndi vo te navu kungatiwovya kuti tileki sanji. Asani te ndi mijalidu iyi tingaŵachitiya sanji cha anyidu. Kujiyuyuwa kungatiwovya kuti tileki kujiŵanaŵaniya ukongwa. Munthu wakujiyuyuwa wawona kuti ndiyu ngwakwenere kupaskika vinthu vamampha kuphara weyosi cha. (Aga. 6:3, 4) Munthu yo wakhorwa ndi vo wenavu watijiyeruzgiya ndi anyaki cha. (1 Timo. 6:7, 8) Asani munthu ngwakujiyuyuwa kweniso wakhorwa ndi vo wenavu, wakondwa asani munyaki walonde chinthu chamampha.

9. Mwakukoliyana ndi Agalatiya 5:16 ndi Afilipi 2:3, 4, kumbi mzimu wakupaturika ungatiwovya wuli?

⁹ Mzimu wakupaturika waku Chiuta ungatiwovya kuti tileki kuchitiya sanji anyidu. Mumalu mwaki, mzimu uwu ungatiwovya kuti tijiyuyuwengi ndi kukhorwa ndi vo tenavu. (Ŵerengani Agalatiya 5:16; Afilipi 2:3, 4.) Mzimu waku Yehova ungatiwovya so kujisanda  kuti tiziŵi vo tiŵanaŵana kweniso chifukwa cho tichitiya vinthu. Chiuta wangatiwovya kuti tituzgemu maŵanaŵanu nga sanji mumtima mwidu ndi kwamba kuŵanaŵana vinthu vamampha. (Sumu 26:2; 51:10) Tiyeni tikambiskani vo Mozesi ndi Paulo anguchita. Yiwu anguŵachitiya sanji cha anyawu.

10. Kumbi ndi vinthu wuli vo vatingi vichitiskengi Mozesi kuchita sanji? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

¹⁰ Mozesi wenga ndi mazaza ngakulu pa ŵanthu aku Chiuta kweni wakaniriyanga cha udindu waki. Mwakuyeruzgiyapu, nyengu yinyaki Yehova wanguto unyaki mwa mzimu wo wenga ndi Mozesi ndipu wanguwuŵika pa gulu la anthulumi wo anguma pafupi ndi chihema. Pati pajumpha nyengu yimanavi, Mozesi wanguvwa kuti anthulumi ŵaŵi wo anguluta cha kuchihema nawu alonde mzimu wakupaturika ndipu angwamba kuchita vinthu nge achimi. Kumbi Mozesi wanguchita wuli Yoswa wati wamukambiya kuti wakaŵakanizi? Mozesi wanguŵachitiya sanji cha anthulumi ŵaŵi yaŵa chifukwa chakuti nawu Yehova wanguŵapaska mzimu waki. Mumalu mwaki, wangujiyuyuwa ndipu wangukondwa chifukwa chakuti angupaskika mwaŵi wakukamba vo vichitikengi kunthazi. (Maŵe. 11:24-29) Kumbi tingasambiranji kwaku Mozesi?

11. Kumbi ŵara angachita wuli vinthu nge Mozesi?

¹¹ Asani ndimwi mura, kumbi mungachita wuli asani mungapempheka kuti musambizi munthu munyaki kuti wayambi kuchita uteŵeti wo mutanja ukongwa? Mwakuyeruzgiyapu, panyaki mutanja ukongwa kuchitiska Sambiru la Chigongwi cha Alinda sabata yeyosi. Asani mwe akujiyuyuwa nge Mozesi, muwopengi cha asani akukambiyani kuti musambizi mubali munyaki kuti kunthazi wazichitengi vo yimwi muchita. Mumalu mwakuwopa kuti wakulondeningi udindu, mukondwengi kumuwovya mubali winu.

12. Kumbi Akhristu anandi mazuŵa nganu alongo wuli kuti mbakujiyuyuwa kweniso akhorwa ndi vo ŵenavu?

¹² Ŵanaŵaniyani so vinthu vinyaki vo abali anandi akukota akumana navu. Kwa vyaka vinandi yiwu ŵenga akukumaniska wupu wa ŵara kweni asiliya anyawu udindu uwu asani afika vyaka 80. Akuwonere madera wo afika vyaka 70 aleka uteŵeti uwu ndipu apaskika uteŵeti unyaki. Ndipu pambula kuswera yapa, abali ndi azichi wo ateŵete pa Beteli apaskika mauteŵeti nganyaki. Abali ndi azichi akugomezgeka ŵenaŵa atiŵasungiya chakukhosi cha abali wo achita uteŵeti wo yiwu achitanga.

13. Ndi vinthu wuli vo vatingi vichitiskengi Paulo kuchitiya sanji akutumika 12?

¹³ Munthu munyaki yo wenga wakujiyuyuwa ndipuso yo wakhorwanga ndi vo wenga navu wenga wakutumika Paulo. Paulo wengavi sanji. Iyu wafwiyangapu kupharazga, kweni wangukamba mwakujiyuyuwa kuti: “Ini nde mumana ukongwa pa akutumika wosi, ndipu nde wakwenere cha kudanika kuti wakutumika.” (1 Akori. 15:9, 10) Akutumika 12 ayendanga ndi Yesu pa nyengu yo wachitanga uteŵeti waki panu pasi. Kweni Paulo wanguja Mkhristu, Yesu wati wayuskika. Chinanga kuti mukuluta kwa nyengu Paulo wangusankhika kuŵa “wakutumika ku ŵanthu amitundu yinyaki,” kweni wenga wakwenere cha kuŵa mugulu la akutumika 12. (Aro. 11:13; Machi. 1:21-26) Mumalu mwakuŵachitiya sanji akutumika 12 ŵenaŵa kweniso chifukwa chakuti ayendanga ndi Yesu, Paulo wakhorwanga ndi uteŵeti wo wachitanga.

14. Kumbi tichitengenji asani te akujiyuyuwa kweniso tikhorwa ndi vo te navu?

¹⁴ Asani te akujiyuyuwa ndipuso tikhorwa ndi vo te navu, tichitengi vinthu nge Paulo ndipu titumbikengi anyidu wo Yehova wakuŵapaska mazaza. (Machi. 21:20-26) Yehova wakuŵika ndondomeku yakuti ŵara alongozgengi mu mpingu Wachikhristu. Chinanga kuti ŵara yaŵa  mbakubuda, kweni Yehova watiŵawona kuti ndi “mphasu.” (Aefe. 4:8, 11) Asani titiŵatumbika ŵara ŵenaŵa ndi kuŵavwiya, tituŵa pa ubwezi ndi Yehova kweniso tija mwachimangu ndi Akhristu anyidu.

15. Kumbi tikhumbika kuchitanji?

¹⁵ Chimangu chingaŵapu cha asani isi tichitiya sanji anyidu pamwenga asani anyidu atitichitiya sanji. Titenere kutuzgamu sanji mumtima mwidu. Kweniso tikhumbika cha kuchita vinthu vo vingachitiska kuti anyidu atichitiyengi sanji. Titenere kuchita venivi kuti tivwiyi dangu laku Chiuta lakuti: “Tilondo vinthu vo vitovya kuti paŵi chimangu ndipuso vinthu vakuzengana.” (Aro. 14:19) Kumbi tingachitanji kuti anyidu aleki kutichitiya sanji, ndipu tingachita wuli kuti tijengi mwachimangu ndi anyidu?

16. Kumbi tingaŵawovya wuli anyidu kuti aleki kutichitiya sanji?

¹⁶ Anyidu angakwaskika ukongwa ndi vo tichita kweniso mo tiwone vinthu. Charu chikhumba kuti ‘tijiwonesengi’ ndi vinthu vo te navu. (1 Yoha. 2:16) Kweni kuchita viyo, kungachitiska kuti anyidu atichitiyengi sanji. Tingakhwecha venivi asani tingaleka kujaliya ŵaka kukamba vinthu vo tenavu pamwenga vo tikhumba kugula. Chinthu chinyaki cho chingawovya kuti anyidu aleki kutichitiya sanji, ndi mwenimo tichitiya ndi mauteŵeti ngo tichita mu mpingu. Mwakuyeruzgiyapu, asani nyengu zosi tikamba vo tichita mugulu laku Yehova, anyidu angayamba kuchita sanji. Kweni asani titiŵaŵanaŵaniya  kutuliya pasi pa mtima ndipuso asani titiŵawonga chifukwa cha vinthu vamampha vo achita, tingaŵawovya kuti akhorwengi ndi vo achita. Ndipu venivi vingawovya kuti mu mpingu muŵi chimangu.

17. Kumbi abali aku Yosefi anguwovya kuti mubanja mwawu muŵenji, ndipu anguchitanji kuti venivi vichitiki?

¹⁷ Tingaleka kuchita sanji! Ŵanaŵaniyani so vo anguchita aku ŵaki aku Yosefi. Pati pajumpha vyaka kutuliya po angumugulisiya, anguchikumana nayu ku Ijipiti. Yosefi wechendajivumbuwi kwa abali ŵaki, wanguŵayesa dankha kuti wawoni asani akusintha. Pa nyengu ya chakurya, Yosefi wangupaska Benjamini, yo wenga kwangu, chakurya chinandi kuphara anyaki wosi. (Chiya. 43:33, 34) Kweni palivi po palongo kuti aku ŵaki angumuchitiya sanji Benjamini. Mumalu mwaki, angulongo kutuliya pasi pamtima kuti amufipiyanga mtima mvurwa wawu ndipuso awisewu a Yakobe. (Chiya. 44:30-34) Chifukwa chakuti abali aku Yosefi anguleka kuchita sanji, vinguwovya kuti mubanja lawu muŵi so chimangu. (Chiya. 45:4, 15) Mwakuyanana ŵaka, asani tingatuzgamu sanji mu mtima mwidu, mubanja ndi mu mpingu widu muŵengi chimangu.

18. Mwakukoliyana ndi Yakobe 3:17, 18, ntchinthu wuli cho chingachitika asani titovya kuti tijengi mwachimangu ndi anyidu?

¹⁸ Yehova wakhumba kuti tileki sanji kweniso kuti tiyesesengi kuja mwachimangu ndi anyidu. Titenere kuyesesa kuchita vosi viŵi. Nge mo yakambiya nkhani iyi, taŵanthu te ndi mzimu wambunu pamwenga kuti wasanji. (Yako. 4:5) Kweniso charu cho tijamu chichitiska kuti taŵanthu tichitiyanengi sanji. Kweni asani te akujiyuyuwa ndipuso tikhorwa ndi vo tenavu tiŵachitiyengi sanji cha anyidu. Asani tichitengi viyo, tiwovyengi kuti tijengi mwachimangu ndi anyidu, tiŵayanjengi ndipuso tiŵachitiyengi lisungu.​—Ŵerengani Yakobe 3:17, 18.