1. Ku endleke yini endyangwini wa ka va Yosefa hikwalaho ka mavondzo?

 YAKOBE a a rhandza vana vakwe hinkwavo kambe a a rhandza ngopfu Yosefa loyi a ri ni malembe ya 17. Xana vamakwavo va Yosefa va endle yini? Va sungule ku n’wi vondzoka ni ku n’wi venga. Yosefa a a nga endlanga nchumu lexi a xi ta endla leswaku vamakwavo va n’wi venga. Hambiswiritano, va n’wi xavisile leswaku a ya va hlonga kutani va hembela tata wa vona va ku n’wana wakwe loyi a n’wi rhandzaka ngopfu u dlayiwe hi xivandzana. Mavondzo ya vona ma kavanyete ku rhula loku a ku ri kona endyangwini ni ku twisa tata wa vona ku vava.—Gen. 37:3, 4, 27-34.

2. Hi ku ya hi Vagalatiya 5:19-21, hikwalaho ka yini mavondzo ma ri ni khombo?

² Hi ku ya hi Matsalwa, mavondzo * ma wela eka yin’wana ya “mintirho ya nyama” leyi nga endlaka leswaku munhu a nga ngheni eMfun’weni wa Xikwembu. (Hlaya Vagalatiya 5:19-21.) Hakanyingi mavondzo ma tswala vulala, madzolonga ni swifafa.

3. Hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi?

³ Xikombiso xa vamakwavo va Yosefa xi kombisa ndlela leyi mavondzo ma nga byi onhaka ha yona vuxaka ni ku rhula endyangwini. Hambileswi hi nga ta ka hi nga swi endli leswi endliweke hi vamakwavo va Yosefa kambe hinkwerhu hi ni timbilu leti nga hetisekangiki naswona ti kanganyisaka. (Yer. 17:9) Leswi hi swona swi endlaka leswaku mikarhi yin’wana hi pfa hi va ni mavondzo. A hi buleni hi swikombiso leswi hi lemukisaka swa le Bibeleni leswi nga hi pfunaka hi vona leswaku mavondzo ma nga dzima timitsu etimbilwini ta hina. Endzhaku hi ta bula hi tindlela leti nga hi pfunaka hi papalata mavondzo kutani hi kondletela ku rhula.

4. Hikwalaho ka yini Vafilista a va vondzoka Isaka?

⁴ Rifuwo. Isaka a fuwile swinene kutani Vafilista a va n’wi vondzoka hikwalaho ka rifuwo rakwe. (Gen. 26:12-14) Va kale va seletela ni swihlovo leswi Isaka a nwisa swifuwo swakwe eka swona. (Gen. 26:15, 16, 27) Ku fana ni Vafilista, van’wana namuntlha va vondzoka vanhu lava fuweke ku va tlula. A vo lava swilo leswi van’wana va nga na swona ntsena kambe a va lavi leswaku vanhu van’wana va va ni swilo leswinene.

5. Hikwalaho ka yini varhangeri va vukhongeri a va vondzoka Yesu?

⁵ Ku rhandziwa hi vanhu. Varhangeri va vukhongeri va Vayuda a va vondzoka Yesu hikwalaho ka leswi a rhandziwa hi vanhu. (Mat. 7:28, 29) Yesu a a ri muyimeri wa Xikwembu naswona a dyondzisa ntiyiso. Hambiswiritano, varhangeri volavo va vukhongeri va hangalase mavunwa hi Yesu hi xikongomelo xo onha ndhuma yakwe. (Mar. 15:10; Yoh. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Hi dyondza yini emhakeni leyi? Hi fanele hi papalata ku vondzoka vamakwerhu lava nga ni vumunhu lebyi endlaka va rhandziwa evandlheni. Ku ri na sweswo, a hi ringeteni ku tekelela mahanyelo ya vona lamanene.—1 Kor. 11:1; 3 Yoh. 11.

6. Diyotrefo u swi kombise njhani leswaku u ni mavondzo?

⁶ Ku nyikiwa vutihlamuleri evandlheni. Enkarhini wa vaapostola, Diyotrefo a a vondzoka lava a va rhangela evandlheni ra Vukreste. A a lava “ku tiveka emahlweni” evandlheni, hikwalaho u hangalase mavunwa yo biha hi muapostola Yohane ni vamakwerhu van’wana lava a va ri ni vutihlamuleri. (3 Yoh. 9, 10) Hambileswi hi nga taka hi nga swi endli leswi endliweke hi Diyotrefo, hi nga sungula ku vondzoka makwerhu loyi a nyikiweke vutihlamuleri lebyi a hi byi lava, ngopfungopfu loko hi tivona hi faneleka ku fana ni makwerhu wa kona.

7. Hi byihi vuyelo lebyi nga vaka kona loko hi ri ni mavondzo?

⁷ Mavondzo ma fana ni mfava lowu nga ni chefu. Loko mo kala ma dzima timitsu etimbilwini ta hina, swi ta tika ku ma tsuvula. Swin’wana leswi nga vangaka mavondzo, i vukwele, ku tikukumuxa ni vutianakanyi. Mavondzo ma nga endla leswaku hi nga swi koti ku komba van’wana rirhandzu, ntwelavusiwana ni musa. Loko hi vona onge se hi ngheniwa hi moya wa mavondzo, hi fanele hi tsuvula moya wolowo etimbilwini ta hina hi ku hatlisa. Hi nga ma papalata njhani mavondzo?

8. Hi tihi timfanelo leti nga hi pfunaka leswaku hi papalata mavondzo?

⁸ Ku titsongahata ni ku eneriseka swi ta hi pfuna leswaku hi papalata mavondzo. Loko hi ri ni timfanelo leti, mavondzo a ma nge kumi ndhawu yo tshama etimbilwini ta hina. Ku titsongahata swi ta hi pfuna hi nga titeki hi antswa ku tlula van’wana. Munhu loyi a titsongahataka a nga titeki a faneriwa hi swilo swo tala ku tlula van’wana. (Gal. 6:3, 4) Munhu loyi a enerisekaka wa tsaka hi leswi a nga na swona naswona a nga tiringanisi ni van’wana. (1 Tim. 6:7, 8) Munhu loyi a titsongahataka a tlhela a eneriseka, wa tsaka loko van’wana va kuma swilo leswinene.

9. Hi ku ya hi Vagalatiya 5:16 na Vafilipiya 2:3, 4, moya lowo kwetsima wu ta hi pfuna ku endla yini?

⁹ Hi lava ku pfuniwa hi moya lowo kwetsima wa Xikwembu leswaku hi kota ku papalata mavondzo kutani hi hlakulela moya wa ku titsongahata ni ku eneriseka. (Hlaya Vagalatiya 5:16; Vafilipiya 2:3, 4.) Moya lowo kwetsima wa Yehovha wu nga hi pfuna hi kota ku tikambisisa kahle swin’we ni ku kambisisa swikongomelo swa hina. Xikwembu xi nga hi pfuna leswaku hi kota ku siva miehleketo yo biha hi leyinene. (Ps. 26:2; 51:10) Xiya xikombiso xa Muxe na  Pawulo, ku nga vavanuna lava hluleke moya wa mavondzo.

10. Hi xihi xiyimo lexi a xi ta va xi ringe Muxe? (Vona xifaniso lexi nga eka xifunengeto.)

¹⁰ Muxe a ri ni vutihlamuleri lebyikulu eka vanhu va Xikwembu kambe a nga va sivelanga van’wana leswaku na vona va va ni vutihlamuleri. Hi xikombiso, siku rin’wana Yehovha u hungute moya wakwe lowo kwetsima eka Muxe, a wu nyika vakulukumba va Vaisrayele lava a va yime ekusuhi ni ntsonga wa nhlangano. Endzhakunyana, Muxe u twe leswaku vakulukumba vambirhi lava a va nga yanga entsongeni wa nhlangano, va kume moya lowo kwetsima naswona va sungule ku profeta. Xana u angule njhani loko Yoxuwa a n’wi kombela leswaku a sivela vakulukumba volavo ku profeta? Muxe a nga va nga na mavondzo loko Yehovha a tirhisa vakulukumba volavo vambirhi. Ku ri na sweswo, u tsake na vona hileswi va nyikiweke vutihlamuleri. (Tinhl. 11:24-29) Hi nga dyondza yini eka Muxe?

11. Vakulu va nga n’wi tekelela njhani Muxe?

¹¹ Loko u ri nkulu, xana u tshame u komberiwa ku letela un’wana leswaku a endla ntirho lowu u wu rhandzaka evandlheni? Hi xikombiso, swi nga endleka leswaku u rhandza ku fambisa Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza vhiki ni vhiki. Kambe loko u titsongahata ku fana Muxe, a wu nge vileli loko u komberiwa ku letela makwerhu un’wana leswaku hi ku famba ka nkarhi a ta kota ku endla xiavelo xexo. Ku ri na sweswo, u ta swi tsakela swinene ku pfuna makwenu.

12. Vakreste vo tala namuntlha va swi kombisa njhani leswaku va eneriseka naswona va titsongahata?

¹² Xiya xiyimo xin’wana lexi vamakwerhu vo tala lava kuleke va langutanaka na xona. Va hete malembe yo tala va ri vahlanganisi va tihuvo ta vakulu. Kambe loko va fika eka malembe ya 80, hi ku tirhandzela va veka majoko leswaku ku nghena van’wana eka xiavelo xexo. Valanguteri va muganga loko va fika eka malembe ya 70, hi ku tirhandzela va tshika swiavelo swa vona kutani va amukela swin’wana. Emalembeninyana lama ha ku hundzaka, vamakwerhu vo tala lava a va tirha eBethele emisaveni hinkwayo, va kume swiavelo swo ya tirha ensin’wini. Vamakwerhu lava vo tshembeka, a va va vondzoki lava sweswi va endlaka mitirho leyi a va yi endla.

13. Hikwalaho ka yini Pawulo a ta va a ringeke ku vondzoka vaapostola va 12?

¹³ Muapostola Pawulo i xikombiso xin’wana lexinene loko swi ta emhakeni ya ku eneriseka ni ku titsongahata. Pawulo a nga pfumelanga ku ngheniwa hi moya wa mavondzo. U tirhe hi matimba entirhweni wo chumayela kambe hi ku titsongahata u te: “Hi mina lontsongo eka vaapostola, naswona a ndzi faneleki ku vuriwa muapostola.” (1 Kor. 15:9, 10) Vaapostola va 12 va tirhe na Yesu entirhweni wo chumayela loko a ha ri laha misaveni kambe Pawulo u ve Mukreste endzhaku ka ku fa ni ku pfuxiwa ka Yesu. Hambileswi eku heteleleni a hlawuriweke ku va “muapostola eka matiko,” kambe a nga vanga na wona nkateko wo va un’wana wa vaapostola va 12. (Rhom. 11:13; Mint. 1:21-26) Ematshan’weni yo vondzoka vavanuna volavo va 12 hikwalaho ka leswi va tirheke na Yesu, Pawulo u enerisekile hileswi a a ri na swona.

14. I yini leswi hi nga ta swi endla loko hi eneriseka ni ku titsongahata?

¹⁴ Loko hi eneriseka naswona hi titsongahata, hi ta fana na Pawulo naswona hi ta xixima vulawuri lebyi Yehovha a byi nyikeke van’wana. (Mint. 21:20-26) Yehovha u veke vakulu leswaku va rhangela eVandlheni ra Vukreste. Hambileswi va nga hetisekangiki, Yehovha u va teka va ri “tinyiko leti nga vanhu.” (Efe. 4:8, 11) Loko hi va xixima naswona hi ku titsongahata hi landzela nkongomiso lowu va hi  nyikaka wona, hi ta va ni vuxaka lebyinene na Yehovha naswona hi ta va ni ku rhula ni Vakrestekulorhi.

15. I yini leswi hi faneleke hi swi endla?

¹⁵ Ku rhula a ku nge vi kona loko hi vondzokana. Hi fanele hi tsuvula mavondzo etimbilwini ta hina, hi tlhela hi papalata ku endla swilo leswi nga ta endla van’wana va hi vondzoka. Hi fanele hi teka magoza lawa ya nkoka loko hi lava ku yingisa xileriso xa Yehovha lexi nge: “[Lavisisani] swilo leswi endlaka ku rhula ni swilo leswi akaka eka van’wana.” (Rhom. 14:19) Hi nga va pfuna njhani van’wana leswaku va papalata mavondzo naswona hi nga ku kondletela njhani ku rhula?

16. Hi nga va pfuna njhani van’wana leswaku va papalata mavondzo?

¹⁶ Langutelo ni swiendlo swa hina swi nga va ni nkucetelo lowukulu eka van’wana. Misava yi lava hi “bombisa” swilo leswi hi nga na swona. (1 Yoh. 2:16) Kambe moya wolowo, wu vanga mavondzo. Hi nga papalata ku endla leswaku van’wana va nga vi ni mavondzo hi ku ka hi nga tshameli ku vulavula hi swilo leswi hi nga na swona kumbe leswi hi lavaka ku swi xava. Nakambe hi nga endla tano, hi ku titsongahata loko hi nyikiwe vutihlamuleri byo karhi evandlheni. Loko hi tshamela ku vulavula hi vutihlamuleri lebyi hi nga na byona, swi nga endla leswaku van’wana va sungula ku va ni mavondzo. Kambe loko hi khathala hi van’wana hi tlhela hi va bumabumela loko va endla swilo leswinene, swi ta endla leswaku va eneriseka naswona hi ku  endla tano, hi kondletela vun’we ni ku rhula evandlheni.

17. I yini leswi vamakwavo va Yosefa va koteke ku swi endla naswona hikwalaho ka yini?

¹⁷ Hi nga swi kota ku hlula mavondzo! A hi tlheleni hi xiya xikombiso xa vamakwavo va Yosefa. Endzhaku ka malembe va xanise Yosefa, va tlhele va hlangana na yena eEgipta. Loko Yosefa a nga si titivisa eka vamakwavo, u va ringile ku vona loko se va cincile. U lunghiselele swakudya kutani loko va ri eku dyeni, u nyike makwavo wakwe lontsongo Benjamini swakudya swo tala ku tlula swa lavan’wana. (Gen. 43:33, 34) Kambe, vamakwavo a va vanga na mavondzo eka Benjamini. Ku ri na sweswo, a va karhatekile hi makwavo ni tata wa vona Yakobe. (Gen. 44:30-34) Leswi vamakwavo va Yosefa a va tshike mavondzo, va swi kotile ku endla leswaku ku tlhela ku va ni ku rhula endyangwini wa ka vona. (Gen. 45:4, 15) Hilaha ku fanaka, loko hi tsuvula mavondzo etimbilwini ta hina, hi ta endla leswaku ku va ni rhula endyangwini wa hina ni le vandlheni.

18. Hi ku ya hi Yakobo 3:17, 18, ku ta endleka yini loko hi hoxa xandla eku kondleteleni ka ku rhula?

¹⁸ Yehovha u lava hi papalata mavondzo kutani hi lavisisa ku rhula. Hi fanele hi tikarhata swinene leswaku hi kota ku endla swilo leswi haswimbirhi. Hilaha hi swi xiyeke hakona eka nhlokomhaka leyi, moya wa mavondzo wu nga hi nghena hi ku olova. (Yak. 4:5) Hi tshama ni vanhu lava hlohlotelaka moya wa mavondzo. Kambe loko hi titsongahata, hi eneriseka ni ku va ni moya wo tlangela, mavondzo ma ta fambela ekule na hina. Ku ri na sweswo, hi ta hoxa xandla eku kondleteleni ka ku rhula laha mbewu ya mbhandzu wa ku lulama yi nga ta kula kahle kona.—Hlaya Yakobo 3:17, 18.